ชื่อผลงาน ฮอมฮักผ้าทอทุ่งฮี

กศน.ตำบลวังทรายคำ สังกัด กศน.อำเภอวังเหนือ จังหวัดลำปาง

จากภาพความทรงจำที่เลือนรางในวัยเด็ก​ เสียงอีดฝ้าย เสียงฟืมกระทบเส้นด้าย

เสียงกระสวยกระทบหูกทอผ้า​ เสียงค่าวจ้อยซอ​ บ่าวฮ่ำ สาวปั่นฝ้าย สิ่งที่ขาดหายไปจากชุมชน

บ้านทุ่งฮี​ร่วม​ 60​ ปี ถึงเวลาได้กลับพลิกฟื้นมาใหม่​ ต้องใช้พลังกายพลังใจมากมาย​ กว่าจะรวบรวม

สิ่งที่เรียกว่าภูมิปัญญาพื้นบ้าน​ที่กระจัดกระจาย​ให้มาอยู่รวมกัน​ จึงมีกลุ่มทอและเย็บผ้าพื้นเมือง

บ้านทุ่งฮี เกิดขึ้น​ในหมู่บ้าน​เล็ก ๆ​ แห่งนี้ ดีใจที่ได้มีส่วนร่วม​กับภาคีเครือข่ายส่วนต่าง ๆ

เพื่อขับเคลื่อนของดีอำเภอวังเหนือ จังหวัดลำปาง ให้เป็นที่รู้จักในรูปแบบผ้าทอย้อมสีธรรมชาติ​
นานาชนิด สิ่งที่มีในชุมชน​นำมาสร้างมูลค่า​เพิ่มก่อให้เกิดอาชีพและรายได้ให้คนในชุมชน

เมื่อปี พ.ศ.2509สมัยวัยเด็กแม่สมพร ใจคำได้อาศัยในครอบครัวใหญ่มีคุณยายหลง ทิมัน ทำอาชีพเกษตรกรรม ทำข้าวไร่และการปลูกฝ้ายขาวและฝ้ายตุ่นในบริเวณที่ปลูกข้าวไร่หลัง
ฤดูเก็บเกี่ยวข้าวไร่ก็เก็บดอกฝ้ายมาตากแดดคัดแยกเศษหญ้าออกในยามกลางคืนใต้แสงไฟจากน้ำมันก๊าดมีกิจกรรมรวมกลุ่มของสมาชิกในครอบครัวคือการอีดฝ้าย-ปั่นฝ้ายเป็นช่วงเวลาที่
ลูกหลานได้ซึมซับวิถีชีวิตพื้นบ้าน วันเสาร์-อาทิตย์ ก็ช่วยยายย้อมเส้นด้ายจากสีธรรมชาติ
จากแก่นฝาง เปลือกประดู่ เปลือกสะเดา ขี้เถ้า โคลน และครั่ง หลังจากได้เส้นด้ายจึงนำ
มาใส่หูกทอผ้า โดยอาศัยความเพียรพยายามและประสบการณ์จึงได้ผ้าทอสีสันสวยงามผืนใหม่
ใช้ทำเครื่องนุ่งห่มปกปิดร่างกายและยามค่ำคืนในฤดูหนาวที่หนาวเหน็บก็อาศัยผ้าห่มที่ทอจากฝีมือยายทำให้นึกถึงทีไร หัวใจดวงน้อยก็พองโต

จากประสบการณ์วันนั้นได้เรียนรู้วิถีชีวิตวิธีการทอผ้าจากรุ่นยายมาถึงหลานภูมิปัญญาด้านอาชีพการทอผ้าพื้นเมือง ทำให้แม่สมพรสนใจและฝึกหัดในยามว่าง รวมถึงการเย็บปักทักร้อยตั้งแต่เด็ก ๆ ส่งผลให้มีฝีมือในการอิดฝ้ายปั่นฝ้าย ทอผ้าพื้นเมือง หลังจากนั้นยายหลงได้เสียชีวิตลงแม่สมพร
ได้แต่งงานมีครอบครัวและประกอบอาชีพค้าขายเสื้อผ้าสำเร็จรูปในตลาดนัดต่างๆทั่วไปทำให้ได้เห็นช่องทางการตลาดในการสร้างชิ้นงานในชุมชน

เมื่อปลายปี พ.ศ.2562 กศน.ตำบลวังทรายคำ สังกัด กศน.อำเภอวังเหนือมาประชาคมกลุ่มอาชีพบ้านทุ่งฮี โดยแม่สมพรได้เสนอการทอและตัดเย็บผ้าพื้นเมืองเพราะอยากจะให้คนในชุมชนมีอาชีพ เช่นผู้สูงอายุกลุ่มแม่บ้านทำให้มีอาชีพในยามว่างและส่งเสริมการรวมกลุ่มของภูมิปัญญาในพื้นที่และสร้างเอกลักษณ์ของบ้านทุ่งฮี กศน.อำเภอวังเหนือ จึงสนับสนุนงบประมาณโครงการศูนย์ฝึกอาชีพชุมชน(1อำเภอ1อาชีพ)หลักสูตรการทอผ้าพื้นเมืองโดยมีผู้สูงอายุกลุ่มพ่อบ้าน
แม่บ้านรวมกลุ่ม ทำกิจกรรมมีแม่สมพรเป็นวิทยากรและเกิดการรวมกลุ่มจดทะเบียนวิสาหกิจชุมชนชื่อกลุ่มทอและเย็บผ้าพื้นเมืองรหัสทะเบียน6520708/10055 ตั้งแต่วันที่ 6 กันยายน 2564 มี
นางสมพร ใจคำเป็นประธานกลุ่มมีสมาชิก 17 คน โดยสมาชิกกลุ่มจะมีหน้าที่แตกต่างกันเช่นผู้ชายจะทำหน้าที่เตรียมวัสดุในการย้อมสีผ้า ซ่อมแซมบำรุงเครื่องทอผ้า ผู้หญิงทำหน้าที่ทอผ้าและตัดเย็บเสื้อผ้ารูปทรง ต่างๆ ที่แม่สมพรออกแบบ/การตัดเย็บเสื้อผ้า กระเป๋าถือ หมวก รูปทรงต่างๆที่ทันสมัยให้ได้ตามที่ลูกค้าต้องการจึงมีชิ้นงานออกสู่ตลาดอย่างไม่ขาดสาย และมีการส่งเสริมการขายโดยลูกชายและลูกสะใภ้ที่มีความสามารถในการขายออนไลน์ ทั้งการไลฟ์สดขาย
รวมถึงการออกบูทสิ้นค้าของดี จังหวัดลำปาง ทำให้เป็นที่รู้จักผลิตภัณฑ์นี้ทั่วไป โดยกลุ่มมีการจำหน่ายเสื้อสตรีราคาผืนละ 1,290​ /1,490​ /1,590บาท เสื้อสุภาพบุรุษผืนละ ​1,200/1,990 /2,290 บาท กระเป๋าสปายดี 690 บาท รายได้เฉลี่ยกลุ่มประมาณ 25,000-30,000 บาท
ต่อเดือน ทำให้กลุ่มมีทุนหมุนเวียนในการดำเนินกิจกรรมอย่างต่อเนื่อง

กลุ่มผ้าทอและเย็บผ้าพื้นเมืองบ้านทุ่งฮี ถือได้ว่าเป็นผลิตภัณฑ์ ดีเด่นของอำเภอวังเหนือจังหวัดลำปาง จึงได้รับรางวัลจากผลิตภัณฑ์กระเป๋าสะพาย (สปายดี บ้านทุ่งฮี) ได้รับรางวัลชนะเลิศการคัดเลือกผลิตภัณฑ์/สินค้า กศน.พรี่เมี่ยม ระดับจังหวัด ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2565
จากสำนักงาน กศน.จังหวัดลำปาง และผลิตภัณฑ์เสื้อผ้าที่เป็นที่ได้รับความนิยมเป็นอย่างมากในกลุ่มสุภาพบุรุษ สุภาพสตรี ทั้งที่เป็นกลุ่มคนทำงานทั่วไป โดย กศน.อำเภอวังเหนือ ได้จัดทำวิดีโอ สปายดี วิถีทุ่งฮี เพื่อให้นักท่องเที่ยวและผู้สนใจได้ศึกษาค้นคว้าพร้อมทั้งจัดพิมพ์เอกสารการถ่ายทอดภูมิปัญญาท้องถิ่น และคุณค่าของภูมิปัญญาไทยประชาสัมพันธ์งานผ้าทอและเย็บผ้าพื้นเมืองจากรุ่นสู่รุ่นเผยแพร่ให้แพร่หลายต่อไป

จุดเด่นภูมิปัญญาท้องถิ่น

กลุ่มการทอและเย็บผ้าพื้นเมืองของบ้านทุ่งฮี ใช้ทรัพยากรในท้องถิ่น จากดอกฝ้ายในไร่
การถักทอเส้นด้ายและการย้อมเส้นด้ายด้วยสีธรรมชาติต่างๆเช่นแกนฝาง เปลือกประดู่ เปลือกสะเดา ขี้เถ้า โคลนและครั่ง รวมถึงการทอผ้าด้วยกี่กระตุก และฝีมือการตัดเย็บที่ประณีตทำให้ได้ เสื้อผ้ากระเป๋าถือสปายดี วิถีทุ่งฮี ด้วยลวดลายที่ปักด้วยมือเป็นงานแฮนด์เมดชิ้นเดียว เป็นผลิตภัณฑ์ที่ได้จากวัตถุดิบที่มีอยู่ในท้องถิ่น ไม่ทำลายทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

วัตถุดิบที่ใช้ประโยชน์ในผลิตภัณฑ์ที่เกิดจากภูมิปัญญา พื้นที่อื่นไม่มี

ครั่ง คือแมลงจำพวกเพลี้ยชนิดหนึ่งที่อาศัยอยู่กับลำกิ่งไม้จามจุรี ลิ้นจี่ ลำไยโดยจะใช้งวงปากเจาะเพื่อดูดน้ำเลี้ยงของต้นไม้ ครั่งมีประโยชน์ต่อมนุษย์เป็นอย่างมากนับจากอดีตจนถึงปัจจุบัน

ครั่งจะขับสารชนิดหนึ่งซึ่งมีลักษณะเป็นเหมือนยางหรือชันออกมาไว้ป้องกันตัวเองจากศัตรู ซึ่งสารที่ขับถ่ายออกมานี้เรียกว่า "ครั่งดิบ" สารนี้มีสีแดงม่วง หรือยางสีส้ม ซึ่งภูมิปัญญาท้องถิ่นทางภาคเหนือได้นำมาใช้ประโยชน์ เช่นใช้เป็นสมุนไพร เป็นยารักษาโรคโลหิตจาง, โรคลมขัดข้อ หรือการทำแคปซูลยาต่างๆ นอกจากนี้ยังนำไปใช้ในอุตสาหกรรมไม้การทำเฟอร์นิเจอร์ให้เงางาม เช่นเชลแล็ก, แลกเกอร์, การใช้เป็นยางประสานให้มีดติดแน่นกับกับด้ามไม้และเครื่องประดับต่าง ๆเช่นย้อมสี ย้อมผ้าฝ้าย ปัจจุบันครั่งเป็นผลิตผลที่สำคัญของเกษตรกรอำเภอวังเหนือ ทำให้มีรายได้จาการเลี้ยงครั่ง การนำครั่งมาใช้ในการย้อมกับเส้นด้ายต้องนำครั่งมาตำให้ละเอียดแช่น้ำไว้ 1 คืนกรองเอาเศษครั่งออกนำมาต้มน้ำให้เดือดจึงนำเส้นด้ายลงต้มให้ได้สีชมพูอ่อน สีชมพูเข้ม และสีแดง เป็นต้น

******************************

การสั่งสมประสบการณ์ด้านอาชีพการทอและเย็บผ้าพื้นเมือง จากวัยเยาว์จวบจนถึงวันนี้ของ

แม่สมพร ใจคำ ทำให้มีอาชีพที่สร้างรายได้ให้กับครอบครัวและชุมชน ถือเป็นครูภูมิปัญญาด้านอาชีพของอำเภอวังเหนือที่สามารถถ่ายทอดให้อนุชนรุ่นต่อไปได้ศึกษาเรียนรู้คู่สังคมต่อไป

รายละเอียดการประชาสัมพันธ์เผยแพร่ภูมิปัญญาท้องถิ่น

-พิกัดที่ตั้ง 3JVH+GPP ถนนทุ่งฮี ตำบลวังทรายคำ อำเภอวังเหนือ ลำปาง52140

-https://www.facebook.com/profile.php?id=100008031404789

- https://www.youtube.com/watch?v=60a1tcKY9Ws

- https://www.facebook.com/710003702466931 /posts/2129310990536188

-https://sites.google.com/dei.ac.th/krusombut/home?fbclid=IwAR0YswHHXUg- 2KZGzUjV4fVm9mnXl5Qo0oQOWvrwtv7d62k99mMzESSg6Fc

ข้อมูลเนื้อหาโดย

นางสมพร ใจคำเกิดวันที่ 25 มีนาคม 2501 อายุ 64 ปี

ที่อยู่ 57 หมู่ 1 บ้านทุ่งฮี ตำบลวังทรายคำ อำเภอวังเหนือ จังหวัดลำปาง

โทรศัทพ์ 0899510312 Line ID 0899510312 Facebook สมพร ใจคำ

E-mail address: somphon09317@gmail.com

เรียบเรืองเนื้อหาโดย

นายภานุวัฒน์ สืบเครือ ผู้อำนวยการ กศน.อำเภอวังเหนือ

นายจักรกฤษณ์ ปีก่ำ ครู คศ.1

นายสมบัติ ดุกล้า ครู กศน.ตำบลวังทรายคำ

ภาพถ่าย/ภาพประกอบโดย

Facebook นางสมพร ใจคำ

เพจ กศน.ตำบลวังทรายคำ