แหล่งเรียนรู้

   วัดเกาะกลาง ได้ถูกทิ้งร้างไปโดยไม่ทราบสาเหตุ จนกระทั่งเมื่อ พ.ศ. 2517 พระมหาสงวน ปัญญา จากวัดเจดีย์หลวงเชียงใหม่ พระมหาดวงจันทร์ เขียวพันธ์ วัดพระศรีมหาธาตุ บางเขน ได้ร่วมมือกับพระอุดม บุญช่วย วัดหนองดู่ ซึ่งทั้งหมดเป็นภิกษุชาวมอญ ทำการปฏิสังขรณ์และพัฒนาเป็นสถานที่ บำเพ็ญธรรม กระทั่งปี พ.ศ. 2522 กรมการศาสนาได้ประกาศให้วัดร้างเกาะกลางเป็นวัดที่มีพระสงฆ์จำพรรษาอยู่ โดยมี พระอุดม บุญช่วย เป็นเจ้าอาวาสองค์ แรก และในราวปี พ.ศ. 2543 ได้มีการสร้างพระวิหารขนาดใหญ่ขึ้นมา โดยมี “เสาหงส์” ตั้งอยู่ด้านหน้าอาคาร อันเป็นสัญลักษณ์ของชุมชนมอญ ที่ใช้หงส์เป็น เครื่องรำลึกและสักการะถึงเมืองหลวงของมอญในพม่า คือ เมืองหงสาวดี                                 สำหรับที่มาของชื่อ วัดเกาะกลาง นั้น พระอุดม บุญช่วย กล่าวว่า เนื่องมาจากแต่เดิมพื้นที่บริเวณนี้มีลักษณะคล้ายเกาะ อยู่ในหนองน้ำอันกว้างใหญ่                                                                  กลุ่มโบราณสถานใน วัดเกาะกลาง แห่งนี้ มีอยู่มากมาย ได้แก่ วิหารหลวง , พระอุโบสถ , เจดีย์ประธาน , เจดีย์ทรงมณฑป , มณฑปกลางน้ำ และเนินเศรษฐีอินตา (ฐานหอพระมณเฑียรธรรม 8 เหลี่ยม)

เจดีย์ประธาน

“เจดีย์ประธาน” เป็นเจดีย์ทรงปราสาท ตั้งอยู่บนฐานเขียงสี่เหลี่ยมซ้อนเหลื่อมกัน รองรับส่วนเรือนธาตุมีซุ้มจระนำ ทั้ง 4 ด้าน บริเวณฐานหน้ากระดานในผังสี่เหลี่ยมเหนือเรือนธาตุ พบร่องรอยของฐานเจดีย์ประจำมุมทั้ง 4 ทิศ ทำให้เชื่อได้ว่ารูปทรงสมบูรณ์ของเจดีย์องค์นี้คือ เจดีย์ทรงปราสาท 5 ยอด ซึ่งน่าจะสร้าง ขึ้นก่อนการผนวกอาณาจักรหริภุญไชยของพญามังราย หรือน่าจะมีอายุอยู่ในราวต้นพุทธศตวรรษที่ 19