โครงการจัดการศึกษาตลอดชีวิต ในพื้นที่โครงการ พื้นที่สูงแบบโครงการหลวง 

พื้นที่สูงของประเทศไทย ส่วนใหญ่เป็นที่อยู่อาศัยของกลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ซึ่งเดิมทีมีข้อจำกัดด้านโอกาสทางการศึกษา สาธารณูปโภค และความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการประกอบอาชีพที่เหมาะสมกับสภาพพื้นที่ อีกทั้งยังประสบปัญหาการปลูกพืชเชิงเดี่ยว การบุกรุกป่าเสื่อมโทรม และความยากจน ส่งผลให้ประชาชนในพื้นที่สูงมีคุณภาพชีวิตและโอกาสพัฒนาตนเองต่ำกว่าพื้นที่ราบทั่วไป

ด้วยพระราชดำริของ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงก่อตั้ง โครงการหลวง ขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2512 เพื่อแก้ไขปัญหาการปลูกฝิ่น การทำไร่เลื่อนลอย และยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชนบนพื้นที่สูง โดยมุ่งเน้นให้ชาวบ้านสามารถประกอบอาชีพที่มั่นคง สร้างรายได้ที่ยั่งยืน และรักษาทรัพยากรธรรมชาติควบคู่กันไป

การดำเนินงานของโครงการหลวงในช่วงหลายทศวรรษที่ผ่านมา ได้แสดงให้เห็นว่า “การพัฒนา” ต้องควบคู่ไปกับ “การศึกษา” เพราะความรู้คือพื้นฐานสำคัญในการพึ่งพาตนเองและการพัฒนาอย่างยั่งยืน ดังนั้นแนวคิดเรื่อง การจัดการศึกษาตลอดชีวิต จึงถูกนำมาเชื่อมโยงและพัฒนาในพื้นที่สูง เพื่อให้ประชาชนทุกช่วงวัย ตั้งแต่เด็ก เยาวชน ผู้ใหญ่ ไปจนถึงผู้สูงอายุ ได้รับโอกาสในการเรียนรู้ตามความเหมาะสม ทั้งด้านวิชาการ ทักษะอาชีพ ภาษา วัฒนธรรม รวมถึงการดำเนินชีวิตที่สอดคล้องกับภูมิสังคม

การจัดการศึกษาตลอดชีวิตในพื้นที่สูงแบบโครงการหลวง จึงมีความเป็นมาและความสำคัญดังนี้

• ขยายโอกาสทางการศึกษา ให้เข้าถึงกลุ่มชาติพันธุ์และประชาชนในพื้นที่ห่างไกล

• เสริมสร้างทักษะอาชีพ ที่สอดคล้องกับภูมิประเทศและแนวทางโครงการหลวง เช่น เกษตรที่เหมาะสมกับพื้นที่สูง การแปรรูปผลผลิต การท่องเที่ยวเชิงนิเวศ

• สืบสานภูมิปัญญาท้องถิ่น ควบคู่กับการนำวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใช้

• สร้างสังคมการเรียนรู้ ที่ประชาชนสามารถเรียนรู้ได้ทุกที่ ทุกเวลา และทุกช่วงวัย

ดังนั้น ความเป็นมาของโครงการนี้จึงเป็นการต่อยอดจากพระราชดำริโครงการหลวง ผนวกกับแนวคิดการจัดการศึกษาตลอดชีวิต เพื่อพัฒนาคน พื้นที่ และคุณภาพชีวิตบนพื้นที่สูงอย่างยั่งยืน