GONZALO NAVAZA
-Onde naciches?
Nacín en Lalín.
-Que recordos tes da etapa infantil?
Teño miles. Concordo con esa famosa frase de Rilke que di que a verdadeira patria do home é a súa infancia.
--Que querías ser de maior?
Cando era pequeno e me facían esa pregunta, eu sempre respondía que quería ser médico. Vocación precoz, dicían os maiores. En realidade quería ser médico para poder curar a miña nai, que estaba enferma. Cando despois de facer o bacharelato e o Cou por ciencias dixen na casa que non ía ser médico e que quería facer unha carreira de letras, os meus irmáns non daban creto. Pero mamá morrera uns anos antes e a famosa vocación precoz foi esmorecendo porque a min o que realmente me interesaba era a cousa das palabras e a literatura, así que me matriculei en filoloxía.
-Fuches un bon estudante?
Si.
-Que estudaches? A que te dedicas ademais de escritor?
Estudei en Santiago, filoloxía hispánica e filoloxía galego-portuguesa. Logo traballei dando clases no Ensino Medio, en Ourense e en Vigo, durante quince anos, ata que entrei como profesor na Universidade de Vigo, onde continúo na actualidade.
-Cales foron os teus primeiros contactos coa literatura?
A miña nai era “parvulista” e eu era o pequeno de once irmáns, fillo serodio con sete anos de diferencia respecto da irmá que me precede... Crieime nun ambiente preocupado pola educación infantil e a pedagoxía (as miñas 6 irmás dedicáronse á docencia). Na casa (ou na escola, que estaba no baixo da casa en que viviamos, na rúa principal de Lalín, ou sexa, na estrada de Santiago a Ourense) non faltaban os libros de lecturas infantís. Eu creo que sempre me interesou a literatura, mesmo antes de aprender a ler.
-Que destacarías da profesión de escritor?
Escritores profesionais, isto é, que viven exclusivamente do que escriben, hai moi poucos. O máis habitual entre os escritores galegos é a persoa que ten outra actividade e que ademais tamén se dedica a escribir. Supoño que a diferenza entre uns e outros non afecta para nada á calidade das súas creacións literarias, aínda que si afecte á cantidade. No meu caso, como son profesor de lingua e literatura, pode dicirse que tamén vivo da miña literatura, da oral e da escrita.
-Cal dos teus libros che causou maior satisfacción persoal?
Creo que foi Fábrica íntima, o meu primeiro libro de poemas, supoño que pola cousa da novidade.
-Escribir é unha profesión ou unha afección?
A min gústame pensar que escribir é un oficio, e que un aprende a facer unha novela ou un poema do mesmo xeito que un cesteiro aprende a facer un cesto. Se un pon paixón e esforzo e rigor no que fai, non importa que sexa por profesión ou por afección.
-Por que escribes?
Para divertirme, para ordenar o que sei de min e da xente e do mundo, para aprender máis de min e da xente e do mundo, para corrixirme e corrixir a xente e o mundo, para imaxinar outros eus, outras xentes, outros mundos.
-Para quen escribes?
En principio escribo para o lector que son eu mesmo, e se este lector dá o visto e prace, entón atrévome a darlle o texto a outros lectores.
-Tes algún método para escribir?
Non. Ás veces penso no celebre consello clásico que recomenda NULLA DIES SINE LINEA ‘ningún día sen (escribir) unha línea’, e creo que sería mellor que dixera NULLA DIES SINE LINEA ET NULLA LINEA SINE MULTA CORRIGENDA. Creo que o mellor método é escribir bastante e corrixir moitísimo.
-Escribir é unha forma de coñecemento?
Pode ser. Escribir é unha forma de vivir? Vivir é unha forma de coñecemento?
-Cal foi a túa experiencia máis afortunada coa literatura? E a máis desafortunada?
Coa literatura nunca tiven ninguna experiencia desafortunada digna de memoria. Non se me ocorre outra cousa fóra de pequenos mosqueos provocados polas grallas de impresión en textos meus e cousas así. Que eu saiba, teño que considerar afortunada toda a miña relación coa literatura. Tiven algunha experiencia desafortunada non coa literatura, senón co “mundo literario”. Unha vez chamáronme para convidarme a unha cea de gala onde se entregaban uns premios literarios, xa sabedes, eses premios que lles dan a libros publicados o ano anterior etc., e un deses premios ía ser para un libro meu... E alí fun eu todo elegante, tan campante, co meu discursiño preparado e todo, puxéronme nunha mesa con descoñecidos e cando estabamos dando conta das nécoras do primeiro prato (os premios dábanse despois da cea) achégase á nosa mesa o mesmo fulano que me convidara por teléfono para dicirme á orella que o lamentaba moito, pero que por cousas de última hora e non sei que tipo de problemas co xurado resulta que non me daban o premio e que llo daban a outro libro... Non imaxinades o disgusto que pillei. Chamámoslle a iso relación desafortunada coa literatura? E de paso, danos colaterais na relación co marisco, que tamén foi desafortunada: ata nin me prestaron as necoriñas, que xa é raro en min.
-Cal é o teu novo proxecto literario?
Estou acabando de preparar un libro de poemas. Tamén ando xuntando material para un proxecto narrativo que aínda non ten forma definida, puro estado embrionario.
-Como influíu na túa vida a literatura?
Creo que sen a literatura a miña vida sería máis pobre, máis limitada, menos interesante e divertida.
-Como te definirías como escritor?
Eu son un dos meus escritores preferidos.
-Que lle dirías aos rapaces que están pensando en dedicarse a escribir?
Que lean moito e que se exerciten imitando os modelos que máis lles gusten. E que non teñan presa en publicar. E que adquiran o hábito de corrixir e corrixir o xa escrito.
-Como ves o panorama das letras en Galicia?
A literatura galega, a da tradición e tamén a literatura que se fai hoxe, teñen unha calidade excepcional, que pode competir sen vergoña con literaturas de espazos culturais demograficamente máis grandes, sociolingüisticamente máis fortes e economicamente máis poderosos. O problema está na lingua e na súa saúde social, pero a literatura feita nesa lingua é de excelente calidade.
-Por que escribes en galego?
Escribo naturalmente en galego, porque son de aquí. Se fose de Taiwan ou de Dublin e tivese suficiente dominio do galego como para escribir en galego, entón tamén escribiría en galego, porque me parece que a eufonía, a calidade harmónica e a capacidade suxestiva do galego son alucinantes.
-Cando e por que xurdiu a idea de Erros e Tánatos?
Tiña uns cantos contos inéditos e vin que tres ou catro respondían a unhas características comúns: ironía, certo humor negro, tensión narrativa con final sorpresa, etc., que se parecían un pouco ás narracións dalgúns autores de contos que me gustaban (Roald Dahl, Bernard Malamud, Fernando Sabino…), así que me puxen a escribir outros relatos seguindo esas mesmas pautas.
-Por que elixiches o formato de contos para Erros e Tánatos?
É un xénero que me gusta moito.
-Hai algo de autobiográfico no libro?
Hai pinceladas aquí e alá, personaxes, escenas e escenarios, que están tomados de modelos reais, pero en xeral as cousas que se contan son produto da fantasía.
-Os dous contos que máis lles gustaron aos rapaces foron "Bull e Mignonne" e "Vinte pesos de prata", poderíasnos dicir como xurdiu a idea de escribilos?
En 1988 estiven vivindo un trimestre en Basilea, Suíza. Nunha viaxe en tren coñecín un italiano falangueiro moi divertido e cando cheguei a Basilea redactei un diálogo intentando lembrar a conversa do italiano aquel. Era unha cousa fragmentaria, un diálogo de teatro, sen remate nin nada. Xa de volta en Galicia, anos despois, atopei os textos e intentei integrar aquel diálogo, aquel personaxe, nunha historia con principio e remate, e ocorréuseme o final que quedou no conto, e con el o principio: unha noticia na prensa onde o narrador só recoñece a foto do italiano pero non entende a noticia porque non sabe alemán...
“Vinte pesos de prata” é a historia dunha vingancia que se realiza cunha especie de estafa... ten algo de sátira da economía da especulación. En realidade, a crise económica que andamos papando agora está producida porque houbo xente que andou facendo o que fai no conto o irmán que regresa do estranxeiro...
-Outros dous contos que tamén gustaron moito foron "Castelos na area" e "O home do saco", por que os nenos protagonistas acaban envoltos nunha situación de mortes, en principio pouco usual?
Si, teñen en común un protagonista infantil supostamente criminal. Certamente é cousa pouco usual. Creo que hai que entendelo co que ten de humor, un humor un pouco perverso, humor negro.
-Os rapaces queren saber se o amigo Delmiro chega a morrer.
No conto non se di que morra. O que pasa despois do remate do conto é responsabilidade do lector; uns poden deixalo morrer e outros preferirán metelo nunha ambulancia e levalo a un hospital.
-En "Balangandán" a protagonista acode a unha vidente. Cres neste tipo de cousas?
Eu non creo nas videntes, pero haber hainas.
-Cal é a túa postura respecto do Decreto de Bilingüismo?
Hai trinta anos, cando se iniciou o proceso de normalización do galego e se incorporou a lingua de Galicia ó sistema educativo galego, dicíase que un dos obxectivos era erradicar definitivamente os prexuízos diglósicos que levaban a moita xente a considerar o galego unha lingua inferior... E resulta que trinta anos despois, aparentemente, non só non se erradicaron, senón que eses prexuízos están gobernando o país.
-Como ves o futuro da lingua galega'
Non son optimista de todo, pero tampouco hai que ser pesimista, a sobrevivencia do galego dependerá da vontade dos galegos e non doutra cousa.
-Dinos un hobby
A xardinería, a fotografía, a guitarra, debuxar…
-Cal é a túa música preferida?
A bossa nova.
-Un agasallo importante
O cariño da xente.
-Un desexo
Non ter que lamentalo.
-Unha experiencia lectora
O descubrimento de Borges cando tiña 17 anos.
-Un animal
A miña cadela Pinta.
-Unha árbore
O freixo que teño ao pé do balcón.
-Unha canción
Chega de saudade.
-Unha cor
O azul
-Unha comida
Lacón con grelos na casa da miña madriña en Toiriz (Vila de Cruces).
-Un conto tradicional
“Os avisos da morte”
-Un instrumento musical
O trombón de veras.
-Un libro
As memorias de Canetti
-Un nome
Gondomar
-Unha película
Amarcord, de Fellini
-Para acabar, unhas palabras para os rapaces e rapazas que asistiron á charla.
Pois nada, que vos agradezo o voso interese e que vos animo a manter unha relación apaixonada cos libros e coa literatura, porque non vos defraudarán.
Por, Mª Xesús Vila Quiroga
