Fysiologische en psychologische effecten van massage*

Dit keer een artikel met wat meer wetenschappelijke termen, maar helemaal gericht op wat wetenschappelijk gezien de effecten van massage zijn.

Massage stimuleert het vrijkomen van oxytocine in het lichaam en gebleken is, dat meerdere opeenvolgende

massagebehandelingen een langduriger positief effect hebben, dat dagen tot zelfs weken kan aanhouden.

De stressreactie van het lichaam is het vrijkomen van adrenaline, noradrenaline en cortisol. Nuttig en normaal gesproken weer geneutraliseerd nadat we de

stressfactor het hoofd geboden hebben. Bij stress neemt de hartslag toe, gaat de bloeddruk omhoog en spannen spieren aan. Langdurige stress is niet goed voor de gezondheid en levert

lichamelijke klachten als hoofdpijn en pijnlijke spieren op. Massage ontspant niet alleen de spieren maar ook de geest en lijkt een goede therapie om stress te beteugelen. Maar wat is

het fysiologische en psychologische effect ervan in het lichaam?

Chronische stress heeft pathologische gevolgen en kan resulteren in fysiologisch of psychologisch disfunctioneren.

Gevolgen van chronische stress kunnen onder andere een hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, schildklierproblemen, diabetes en depressie zijn.

De belangrijkste doodsoorzaken in de westerse wereld, hart- en vaatziekten, kanker en longziekten, worden aan stress gerelateerd.

Om die reden zijn therapieën die de schadelijke gevolgen van stress kunnen verminderen en voorzien in een goede manier om er mee om te gaan

 essentieel voor een gezond bestaan. 

Bij het Touch Research lnstitute in Miami doet Tiffany Field met haar team sinds 1992 continu onderzoek naar de effecten van massagetherapie.

Belangrijke effecten die door hen zijn waargenomen zijn een aÍname van een drietal factoren: spanning, depressie en stresshormonen.

In een aanta studies wordt ook een stijging van de neurotransmitters serotonine en dopamine na massage gerapporteerd. Serotonine heeft invloed op de

stemming en het zelfvertrouwen; dopamine speelt een belangrijke rol bij het ervaren van genot, blijdschap en welzijn. Onderzoeken

waarin hartritme en bloeddruk zijn gemeten, laten zien dat massage beide mogelijk laat dalen. Diverse studies rapporteren

een verlaging van de bloeddruk na een enkele massagebehandeling,

Ondanks de populariteit en hoge mate van acceptatie van massage, is er helaas nog weinig kwalitatief goed uitgevoerd onderzoek

naar de effecten ervan voorhanden. De conclusies van diverse meta-analyses zijn dat door massage, gemeten waarden voor pijn,

stress, depressie, spanning en cortisol, kunnen verlagen en ook kunnen er verbeteringen in het immuunsysteem optreden.

'... een afname van een drietal factoren: spanning, depressie en stresshormonen'

Befaamd stressonderzoeker Robert Sapolsky drukt het wel heel plastisch uit als hij zegt dat we door blootstelling aan chronische

stress onze cellen continu in corrosieve hormonen marineren. Gevolg hiervan is een voortdurende schade aan de lichaamscellen.

Het stresshormoon cortisol is daarin de grootste boosdoener. Het hormoon zorgt ervoor dat energie wordt vrijgemaakt en naar de spieren

gebracht om de stressfactor het hoofd te kunnen bieden. Het hart gaat sneller en krachtiger kloppen, zodat de spieren beter

doorbloed kunnen worden. De ademhaling wordt sneller om meer zuurstof in het bloed te krijgen. Tegelijkertijd wordt de

bloedtoevoer naar het spijsverteringskanaal en de stofwisseling in bepaalde delen van het lichaam op een laag pitje gezet, zodat

de beschikbare energie zoveel mogelijk door de spieren gebruikt kan worden. Zo maakt het lichaam zich klaar om voor korte tijd

optimaal te kunnen presteren. Maar een chronisch verhoogde hartslag en bloeddruk is schadelijk voor hart en bloedvaten. Bovendien

heeft het immuunsysteem behoorlijk te leiden onder een chronische stressreactie, zoals Suzanne Segerstrom en

Gregory Miller laten zien in hun meta-analyse van meer dan driehonderd studies over stress en het immuunstelsel. Uit hun onderzoek

komt zeer duidelijk naar voren dat acute stress een versterking van het immuunsysteem tot gevolg heeft, maar dat

chronische stress tot een algemene onderdrukking van het gehele immuunstelsel leidt. Het logische gevolg is dat we kwetsbaarder

voor ziektes worden.

'... bijna voortdurend het fysiologische systeem activeren...'

Waar cortisol het stresshormoon is, vinden we aan de andere kant van de weegschaal oxytocine, het hormoon van onthaasting,

genezing en verbondenheid. Lang werd het belang van dit hormoon gekoppeld aan de bevalling en de toeschietreflex voor moedermelk.

Inmiddels is duidelijk dat het hormoon zowel bij mannen als vrouwen voorkomt en vrijkomt bij prettig huidcontact, massage, nabijheid, seks en intimiteit.

De effecten van oxytocine in het lichaam zijn precies tegenovergesteld aan de effecten van cortisol. Zo stimuleert oxytocine het

immuunsysteem en brengt anti-stresseffecten teweeg als verlaging van bloeddruk, hartslag en van circulerend cortisol. De doorbloeding

van de spieren wordt minder en die van huid en slijmvliezen neemt juist toe. Het verhoogt pijndrempels, heeft een

angstremmende werking en stimuleert positieve sociale interactie.

Bovendien stimuleert het groei en herstel, de eetlust kan toenemen en de spijsvertering wordt effectiever. De stressverlagende

effecten van oxytocine hebben veel functies, maar het uiteindelijke doel is om de noodzakelijke omstandigheden te creëren voor groei en herstel.

Herhaalde blootstelling aan oxytocine zorgt ervoor dat genoemde eÍÍecten langdurig zijn. Oxytocine komt vrij bij verschillende typen van onschadelijke sensorische

stimulering, zoals aanraking en warmte. Ook voedselinname activeert het vrijkomen van oxytocine; je zou kunnen zeggen dat

voedsel een inwendige massage verzorgt. Waarschijnlijk komt het ook vrij bij andere vormen van sensorische stimulering, zoals

door geur, geluid of licht. Daarnaast kunnen puur psychologische mechanismen ervoor zorgen dat oxytocine wordt afgescheiden.

Dat betekent dat positieve interactie waar aanraking en psychologische ondersteuning bij komt kijken, dus met warmte en empathie,

gezondheidsstimulerend kan zijn. Het komt er feitelijk op neer dat we onze cellen dan een anti-corrosief bad geven met

beschermende hormonen.

Massage stimuleert dus het vrijkomen van oxytocine in het lichaam en gebleken is, dat meerdere opeenvolgende

massagebehandelingen een langduriger positief effect hebben, dat dagen tot zelfs weken kan aanhouden.

Volgens de benadering van Uvnäs-Moberg beperkt onze huidige manier van leven de spontane uitscheiding van natuurlijke oxytocine.

We raken tegenwoordig vaker ons touchscreen aan dan elkaar. We brengen minder tijd door met anderen en besteden meer tijd aan werk en andere activiteiten.

Zonder contact minder aanraking en zonder aanraking minder oxytocine. Sapolsky benoemde ons gepieker over werk en schulden als de grote chronische

stressveroorzaker. Beide benaderlngen zijn zonder enige twijfel van toepassing op de mensheid van vandaag de dag, maar misschien is een andere factor nog wel

belangrijker: die van zelfafwijzing.

Het al dan niet ervaren van stress heeft meestal te maken met hoe we in het leven staan en hoe we omgaan met de dingen.

Een van de belangrijkste vormen van ondermijnende stress produceren we in ons eigen hoofd.

De nimmer aflatende stemmetjes, de 'jamaars', de herhaling van negatieve gebeurtenissen in ons hoofd of de lat die vaak torenhoog gelegd wordt,

om je maar niet afgewezen te hoeven voelen. Het zijn er slechts enkele voorbeelden van. Goed beschouwd kun je stellen dat een mens gedurende zijn leven met name

en misschien zelfs wel voornamelijk, zichzelf in de weg zit. Gewoon authentiek jezelf zijn is moeilijk voor de meesten onder ons, er is altijd wat te vergelijken en te verbeteren of te veranderen.

Denken dat je niet voldoet is stressvol, met alle fysiologische reacties in het lichaam tot gevolg.

* Gebaseerd op een artikel van Els Smits in Het Vakblad voor de Natuurgeneeskundige