Preventie
Voorkomen van overbelasting
Overbelasting van mantelzorgers wordt onder andere bepaald door de draagkracht en draaglast [3]. De draagkracht is hetgeen iemand aankan, de draaglast geeft aan hoe zwaar de zorg voor hem of haar is. Beide moeten in balans zijn. Als er te lang, te veel van een mantelzorger wordt gevraagd, heeft dit negatieve gevolgen. Zowel voor de lichamelijke als geestelijke gezondheid van de mantelzorger.
Om mantelzorgers te behoeden voor overbelasting, is het belangrijk om signalen vroegtijdig te herkennen en ook te erkennen. In het voorkomen van overbelasting zijn de volgende vier stappen ondersteunend [4,5]:
Vroegtijdig opsporen
Het vroegtijdig opsporen van mantelzorgers is belangrijk om mensen zich ervan bewust te maken dat ze mantelzorger zijn, wat de risico’s van mantelzorg zijn en waar ze eventueel terecht kunnen voor ondersteuning. Wijs de mantelzorger op het (lokale) Steunpunt Mantelzorg waar hij/zij terecht kan. Daarnaast is er meestal voorlichtingsmateriaal te verkrijgen bij deze steunpunten en zijn er websites zoals Mantelzorg.nl. Het is goed om dit aan te bieden aan de mantelzorger.
Signaleren
Mantelzorgers beseffen soms zelf niet dat ze mantelzorg verrichten, laat staan dat ze uit zichzelf aan de bel trekken omdat ze overbelast dreigen te raken of zijn. Het is belangrijk om, naast de cliënt, ook aandacht te hebben voor de mantelzorger. De volgende signalen kunnen aanwezig zijn bij dreigende overbelasting:
Lichamelijk: hoofd- en buikpijn, verhoogde bloeddruk, hyperventilatie, pijn in nek, schouders of rug, duizeligheid, toenemende vermoeidheid, afnemende eetlust of vraatzucht.
Psychisch: schaamte- en schuldgevoelens, concentratieproblemen, vergeetachtigheid, lusteloosheid, slaapproblemen, snel geëmotioneerd, piekeren.
Gedragsmatig: rusteloosheid, chaotisch, onverdraagzaam, agressief, verwaarloosd uiterlijk, meer drinken en roken, gebruik van kalmerende of stimulerende middelen.
Ondersteunen
Het bieden van een luisterend oor en het wijzen op een praktische cursus (bijvoorbeeld: goed leren tillen, of een scholing over het ziektebeeld) kan de mantelzorger al ondersteunen. Door de mantelzorger te betrekken bij (inventariseren van) de zorg, geef je de cliënt, mantelzorg en zorgverleners inzicht in de belasting. Bespreek verder dat het goed is om zorg te delen (bijvoorbeeld door middel van een zorgrooster) met familieleden, vrienden en buren.
Samenwerken & verwijzen
Mantelzorgers hebben vaak behoefte aan allerlei soorten informatie; van praktische informatie over bijvoorbeeld hulpmiddelen tot aan lotgenotencontact. Daarom is het belangrijk om mantelzorgers de juiste weg te kunnen wijzen naar bijvoorbeeld: Steunpunt Mantelzorg, maatschappelijk werk, MEE, het WMO-loket, patiëntenverenigingen, organisaties voor vrijwilligerszorg, de mantelzorgmakelaar, etc.
Samenwerken is hierbij van groot belang. Zorgprofessionals zoals huisartsen, praktijkondersteuners, maar ook paramedici en welzijnswerkers hebben een rol hierin. Het is daarbij belangrijk om de sociale kaart goed te kennen en samenwerking op te zoeken in het signaleren en opsporen van mantelzorgers.
Bronnen
3. Overbelasting bij mantelzorgers [Internet]. Zorg voor Beter. 2022. Beschikbaar op: https://www.zorgvoorbeter.nl/thema-s/informele-zorg/ondersteuning-mantelzorgers/overbelasting
4. Toolkit mantelzorg [Internet]. LHV. 2023. Beschikbaar op: https://www.lhv.nl/product/toolkit-mantelzorg/
5. Overbelasting voorkomen bij mantelzorgers. Actieplan voor zorgprofessionals - MantelzorgNL [Internet]. Beschikbaar op: https://www.mantelzorg.nl/pro/publicaties/overbelasting-voorkomen-bij-mantelzorgers-actieplan-voor-zorgprofessionals/