พืชศึกษาเพิ่มเติมเฟิร์นหางไก่

ชื่อวิทยาศาสตร์: Pleris multifida ‘Cristata Variegata’

วงศ์: Pteridaceae

ประเภท: ไม้ใบ/เฟินดิน

ลำต้น: เป็นพุ่มโปร่ง กระทัดรัด ไม่แผ่กว้าง

ใบ: ใบย่อยเรียวเล็ก ปลายใบแตกแขนงเป็นแฉกสั้นๆ กลางใบมีแถบด่างสีขาวครีม ขอบใบจักฟันเลื่อย

อัตราการเจริญเติบโต: ปานกลาง

วัสดุปลูก: โปร่ง เก็บความชื้น ระบายน้ำและอากาศได้ดี มีอินทรียวัตถุ อาจเป็นดินร่วนผสมทรายหยาบและอินทรียวัตถุหรือใบไม้ผุ หรือผสมวัสดุอื่นที่หาได้ เช่น อิฐมอญทุบ ถ่านทุบ เศษโฟมหัก

น้ำ: ปานกลาง ความชื้นสูง

แสงแดด: รำไร

ขยายพันธุ์: เพาะสปอร์ หรือแยกกอ

การใช้งานและอื่นๆ :

บทั่วไปตามป่า และสวน เป็นเฟินดิน เหง้าตั้งตรง ใบยาวเป็นริ้วคล้ายหางไก่ ยาวประมาณ 10-15 ซ.ม. กว้าง 0.3-1 ซ.ม. ปลูกเลี้ยงได้ไม่ยาก ดินปลูกควรร่วนโปร่งระบายน้ำดี

ครั้งหนึ่งในการเดินทางลงใต้เพื่อสำรวจพรรณไม้ยังป่าฮาลา ป่าดิบผืนใหญ่ชายแดนไทยมาเลเซีย ที่อุดมไปด้วยพรรณไม้ และชนิดพันธุ์สัตว์ป่าที่พบเห็นได้ยาก เราเลือกสำรวจโดยทางเรือ มุ่งหน้าไปยังหลังเขื่อนบางลาง ส่วนหนึ่งก็เพื่อเลี่ยงการเผชิญหน้ากับทากนับแสน ที่ซุ่มซ่อนอยู่ตามซากใบไม้ผุ ที่ทับถมอยู่ในราวป่า

เหนือคาคบไม้ใหญ่ที่ยืนต้นตายแช่น้ำ มีพืชประหลาดเกาะตัวแน่นอยู่ ใบที่แลดูคล้ายกาบสีน้ำตาลม้วนตัวเป็นกระเปาะใหญ่ เกาะแน่นอยู่กับคบไม้ ใบสีเขียวสดที่แตกออกคล้ายเขากวางชูตั้งขึ้น มันคือเจ้าริดเลย์หรือชายผ้าสีดาเขากวาง หรือเฟินเขากวางใบตั้ง (Platycerium ridleyi) หนึ่งในเฟินหายาก ที่พบเฉพาะตามคาคบไม้สูงในป่าดิบทางตอนใต้ และเป็นหนึ่งในสกุลชายผ้าสีดา ที่เป็นปัญหาคาใจผมมาหลายปี

ในขณะที่ชายผ้าสีดาหรือเฟินชนิดอื่น ซึ่งแขวนตัวอยู่เหนือคบไม้ ไกลจากแหล่งน้ำ และธาตุอาหาร มักมีใบส่วนหนึ่งตั้งขึ้นเหมือนตะกร้า เพื่อดักเอาเศษใบไม้กิ่งไม้ที่ร่วงหล่น สะสมเป็นอินทรียสารหล่อเลี้ยงชีวิต ใบของริดเลย์ที่ควรจะตั้งเหมือนตะกร้า กลับม้วนตัวห่อหุ้มกิ่งไม้ไว้แน่น ปิดโอกาสในการสะสมธาตุอาหารไปโดยสิ้นเชิง ...เมื่อเป็นเช่นนี้ มันเลี้ยงตัวเองด้วยวิธีใด ?

ระดับน้ำในเขื่อนที่ท่วมสูง เปิดโอกาสให้ผมเข้าถึงริดเลย์ ซึ่งตามปรกติแล้วมักจะเกาะอยู่บนคบไม้ สูงจากพื้นดินร่วม ๓๐ เมตร และแทบจะทันทีที่ผมเอื้อมมือไปสัมผัสมัน คำตอบต่อปริศนาคาใจก็เผยตัวออกมาพร้อม ๆ กับฝูงมดดำขนาดเล็กจำนวนมหาศาล ที่กรูกันออกมาปกป้องรัง...

มดเหล่านี้ไม่เพียงสร้างรังอยู่ในโพรงกระเปาะอันสลับซับซ้อนของริดเลย์ หากยังช่วยปกป้อง และขนเศษซากอินทรียวัตถุไปหล่อเลี้ยงชีวิต มอบธาตุอาหารให้แก่เจ้าริดเลย์ไปด้วยในตัว

...นี่เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งในสารพัดวิธี ในการอยู่รอดของเฟิน--พืชโบราณที่น้อยคนนักจะรู้ว่า เผ่าพันธุ์ของมันเป็นเสมือนตัวแทนของสิ่งมีชีวิตอันน่าอัศจรรย์ ที่ผ่านช่วงเวลาของวิวัฒนาการ ท่ามกลางความเปลี่ยนแปลงของโลก ในระดับที่รุนแรงมาหลายยุคสมัย ทั้งยังยาวนานยิ่งกว่าช่วงเวลาวิวัฒนาการของมนุษย์ และพืชสัตว์ชนิดอื่น ๆ หลายเท่า