Kỹ thuật (Technic) thường được hiểu là một tập hợp những máy móc, thiết bị, phương tiện và công cụ... được con người tạo ra và sử dụng để tác động vào đối tượng lao động, tạo ra sản phẩm phục vụ con người.
Công nghệ (Technology) trước hết là một tập hợp tri thức (tương ứng, phù hợp với một tập hợp kỹ thuật nào đó), bao gồm những tri thức về phương pháp, kỷ năng, kinh nghiệm, bí quyết... được sử dụng theo một quy trình hợp lý tác động vào đôi tương lao động tạo ra sản phẩm để phục vụ con người.
Theo nghía rộng, khoa học bao gồm cả kỷ thuật, công nghệ và trong nhiều trường hợp, ngưòi ta đả đồng nhất kỹ thuật với công nghệ. Cùng với sự phát triển của khoa học - công nghệ trong lịch sử, sự phân biệt giũa các khái niệm này ngày càng rõ rệt.
Công nghệ có xuất xứ từ hai từ trong tiếng Hy Lạp cổ: techno - có nghĩa là tài năng, nghệ thuật, kỹ thuật, sự khéo léo; logy - có nghĩa là lời lẽ, ngôn từ, cách diễn đạt, học thuyết. Như vậy, ngay từ nghĩa gốc, công nghệ đã bao gồm trong đó các yếu tô" kỹ thuật và khoa học.
Từ đó, technology được phiên âm ra tiếng Pháp, tiếng Anh... và dịch ra tiếng Việt là "công nghệ" hiểu theo ba nghĩa: 1- Công nghệ là "khoa học làm", khoa học ứng dụng nhằm vận dụng các quy luật tự nhiên và các nguyên lý khoa học, đáp ứng nhu cầu vật chất và tinh thần của con người; 2- Công nghệ là các phương tiện kỹ thuật, là sự thể hiện vật chất hoá các tri thức ứng dụng khoa học; 3- Công nghệ là một tập hợp các cách thức, các phương pháp dựa trên cơ sở khoa học và được ứng dụng vào các ngành sản xuất khác nhau để tạo ra các sản phẩm vật chất và dịch vụ.
Công nghệ có cấu trúc khá phức tạp với nhiều yếu tố hợp thành, Theo GS, TS. Vũ Đình Cự, "công nghệ hiểu ngắn gọn là tổ hợp gồm nhiều công đoạn của quá trình biên đôi tri thức khoa học thành sản phẩm và địch vụ". Công nghệ gồm năm yếu tố cơ bản: Thứ nhất, là yếu tô' thi trường; nhò các thông tin của thị trường, dự báo, phân tích, đi đên kết luận về một loại sản phẩm hoặc dịch vụ có khả năng chiếm lĩnh thị trường ở quy mô xác định. Thứ hai, là yếu tô' tri thức khoa học; nó gắn trực tiếp với sản phẩm hoặc dịch vụ đã lựa chọn, bao gồm:
thiết kế, thiết bị, vật liệu, quy trình V. V,. Thứ ba, là tay nghề của người lao động, phải phù hợp với yều cầu của quy trình hoặc chất lượng của dịch vụ. Thứ tư, là tiền vôn, phải đáp ứng về thời gian và quv mô mà các yếu tố đã đặt ra. Thứ năm là tổ chức - quản lý, yếu tô" quan trọng nhất, bởi vi nó quyết định sự thành bại của công nghệ”.
Từ đây có thể rút ra một định nghĩa về công nghệ: Công nghệ là quy trình vận dụng các kiến thức khoa học - kỹ thuật để tạo ra hoặc cải tiến một sản phẩm hàng hoá và dịch vụ hoàn chỉnh.
Cần lưu ý rằng, khái niệm công nghệ không đồng nhất và thường bị lẫn lộn với khái niệm kỹ thuật, tuy chúng có quan hệ chặt chẽ với nhau. Công nghệ là một
loại khoa học - khoa học ứng dụng chủ yếu được dùng trong lĩnh vực kinh doanh và phát triển kinh tế. Công nghệ và kỹ thuật có liên quan mật thiết vói nhau, mặc dù về phương diện thuật ngữ, chúng có thể được coi là đồng nhất. Tuy nhiên, cần phải coi công nghệ như một khái niệm rộng hơn, hàm chứa trong nộ những nội hàm về tập hợp kỹ thuật (phần cứng) và tập hợp các tri thức (phần mềm).
Cùng có thể tiếp cận khái niệm công nghệ dựa theo sự phân biệt các yếu tô" vật chất, khả năng sáng tạo, chứa đựng và sử dụng tập hợp các tri thức như là những nguồn lực to lớn cần khai thác. Theo ý nghĩa đó, công nghệ bao hằm nguồn lực kỷ thuật; nguồn lực con người, nguồn lực thông tin và nguồn lực tổ chức.
Khoa học và công nghệ gắn bó chặt chẽ với nhau dù rằng trong lịch sủ chúng đâ từng tách ròi (hay có quan hệ lỏng lẻo) với nhau. Ngày nay, không thể tách ròi công nghệ khỏi khoa học cũng như không thể nói đến khái niệm khoa học mà lại không bao hàm trong nó khái niệm công nghệ. Song, điều đó hoàn toàn không có nghĩa là cứ có một nển khoa học tiên tiến sẽ có một trình độ công nghệ tiên tiến xét trong phạm vi từng khu vực, từng quốc gia, từng ngành cụ thể.
b. Sự phất triển của khoa học - công nghệ - Cuộc cách mạng công nghệ lần thứ nhất:
Giai đoạn này được mỏ đầu kể từ khi con ngưòi tìm ra lủa cho đến khoảng thiên niên kỷ thứ tư trưóc Công
nguyên. Với những kinh nghiệm, những kỷ năng cất giữ và sử dụng lửa, con ngươi đà biết tạo ra những công nghệ chế tạo vũ khí, sàn thú, chế biến thức ăn... Nhờ đó, xã hội cộng sản nguyên thuỷ đã phát triển đến mức đầy đủ nhất.
- Cuộc cách mạng công nghệ ỉần thứ hai:
Quá trình này diễn ra từ khoảng thiên niên kỷ thú ba trước Công nguyên đến khoảng năm 500 sau Cồng nguyên. Trong thời kv này, thủ công nghiệp tách khỏi nông nghiệp, con người có một bước tiến đáng kể trong linh vực công nghệ. Đó là việc chế tạo ra các kim loại đồ đồng, đồ sắt. Đây là những kim loại để tạo ra công cụ và vủ khí. Trong sinh học, đă xuất hiện công nghệ nuôi gia súc, gia cầm, trồng cây lương thực phục vụ cuộc sống con ngưòi. Tuy nhiên, thời kỳ này các lĩnh vực
năng lượng, thời gian... chưa có những bước tiến đáng kể.
- Cuộc cách mạng công nghệ ỉần thứ ba:
Giai đoạn này thực sự diễn ra từ khoảng thế kỷ XII đến thế kỷ XVIII trên cả 4 lĩnh vực của công nghệ: năng lượng, vật liệu, sinh học và thời gian. Đó là sự xuất hiện của máy chạy bằng sức nước, sử dụng sức gió và sớc thuỷ triều, là việc sủ dụng rộng rãi các vật liệu: sắt, gạch, đá...; là việc lai tạo, chọn giông cây trồng, vật nuôi; và sau cùng là việc chế tạo ra các loại đồng hồ vỏiđộ chính xác là giò (ngày có 24 giờ) vả khắc (một phần tư của giờ).
- Cuộc cách mạng công nghệ lần thứ tư:
Cách mạng công nghệ lần thứ tư diễn ra từ khoảng thê kỷ XVIII đên cuố] thế kỷ XIX. Đâv là giai đoạn các cuộc cách mạng công nghệ diễn ra ở các nước tư bản chủ nghĩa. Với sự ra đời của máy hơi nước, công nghệ chê tạo các vật liệu xây dựng từ các nguyên liệu khai thác trong thiên nhiên đà dẫn đến sự thắng lợi hoàn toàn của chủ nghía tư bản đôì với chế độ quân chủ phong kiến. Với những phát minh về vi sinh học, việc sáng chê ra đồng hồ bấm giây, loài ngưòi đâ tạo được một bước chuyển mạnh mẽ trong công nghệ.
- Cuộc cách mạng công nghệ lần thứ năm:
Cuộc cách mạng công nghệ lần thứ năm diễn ra từ khoảng giữa thế kỷ XX đên nay. Nó kết hợp với cuộc cách mạng khoa học lần thứ tư, tạo thành cuộc cách mạng khoa học - công nghệ. Cuộc cách mạng này tạo ra những chuyển biến sâu sắc trên cả 4 lĩnh vực:
- Năng lượng: không chỉ sử dụng năng lượng tự nhiên, loài người đã tạo ra những năng lượng "nhân tạo’1 không có sẵn trong tự nhiên.
- Vật liệu: bên cạnh những vật liệu truyền thông là các vật liệu thiêt kế theo yêu cầu sản xuất.
- Sinh học: đâ có nhũng đột phá vì đại, đặc biệt là trong công nghệ gen, công nghệ vi sinh.
- Thời gian: con người đâ có những công nghệ có thể làm chủ được một khoảng thòi gian tương đương vói 1/10 tỷ giây, nhiều thế hệ máy tính, người máy ra đòi
đê phục vụ con người.
Cung VỚI sự phát triên vượt bậc ở các linh vực trên là sự xuất hiện nền kinh tế tri thức dựa trên sự phát triển cua khoa học và công nghệ cao, đây là yếu tô" quyết định cho sự phát triên của khoa học trong tương lai
