Planeten
Gent

De klassieke planeten vormen een steeds afwisselend beeld aan de hemel; zonder planeten zagen we elk jaar door alleen maar (zo goed als) onbeweeglijke sterren, het zou snel vervelen ...

De cyclus van zichtbaarheid van buitenplaneten doorloopt vier grote fazen als gevolg van de beweging van de aarde rond de zon.

1. verschijnt 's ochtends voor zonsopgang in het oosten (na een passage achter de zon, "conjunctie"); schuift langzaam op naar de nachtelijke hemel

2. oppositie: verschijnt 's avonds, is de hele nacht zichtbaar; schuift op naar de avond

3. verdwijnt 's avonds in de westelijke zonnegloed 

4. passage achter de zon (conjunctie)

Binnenplaneten zijn nooit ver weg van de zon en zijn daardoor 's nachts nooit zichtbaar, alleen 's morgens of 's avonds.

In volgend tabelletje vind je bij benadering wanneer je welke planeten/objecten kan zien:

• kleuren:

  • lichtgeel: planeet verborgen in de zonnegloed (achter de zon, conjunctie)

  • lichtblauw: verschijnt 's ochtends voor zonsopkomst (oosten;  en dit nog tot rond oppositie)

  • overgang lichtblauw -> donkerblauw: oppositie

  • zwart: alleen  's nachts zichtbaar

  • donkerblauw: 's avonds zichtbaar (tot verdwijning achter de zon)

• symbolen:

  • q: kwadratuur / grootste elongatie

  • P/R: stationair (stilstaand) prograad/retrograad (met/tegen de beweging van de zon in)

  • O: oppositie ("volle" planeet, net zoals volle maan); overgang tussen licht- en donkerblauw

Meest spectaculaire avonden voor stargazings zijn dus de donkerblauwe periodes.

Zonnetijd is zeer ruw benaderd zonetijd - 1u (zomer)  of zonetijd  - 2u (winter).

De immer veranderende configuratie van planeten (de Grieken noemde ze "zwervers") geeft telkens nieuwe mogelijkheden en verassingen. Wat ook betekent dat er maanden zijn dat ze veel minder goed zichtbaar zijn, dus profiteer van elk moment dat je hebt om planeten te observeren. 

Om een paar eenvoudige voorbeelden te geven: de maantjes van Jupiter evolueren dagelijks; de samenstand van Jupiter en Saturnus doet zich voor om de ~20 jaar (de laatste was in 2020-12); de Aarde kruist het vlak van de  ringen van Saturnus om de (ruwweg) 15j (waardoor je de ringen praktisch niet meer ziet, in 2009 en 2025 bijvoorbeeld).

Kometen zijn nog uitzonderlijker, en verdienen daarom alleen al nog meer aandacht. Zo zal je bijvoorbeeld komeet 1P Halley - met een omlooptijd van ~76j - zelden meer dan eenmaal in je leven zien.

De ligging van de planeten in het zonnestelsel geeft een beter idee waarom we welke planeten waar aan de (avond of ochtend)hemel zien.