In 1274 kocht de stad Leeuw van de prelaat van de abdij van Sint-Truiden de verplichting af om jaarlijks in de week van Pinksteren in processie naar Sint-Truiden te gaan. Voordien moesten Leeuwenaars naar St.-Truiden gaan, om er een obool per huishouden te offeren. Vermoedelijk werd die bedevaart vanaf 1274 vervangen door een Sinksenprocessie in Leeuw. Dit verklaart misschien waarom de Leeuwse processie jaarlijks op pinkstermaandag uitgaat en niet op 6 november, de feestdag van Leonardus.

De rederijkerskamer de “Leliekens uyten Dale” was gelast met de ommegangen, die ter gelegenheid van de processie ingericht werden. In 1517 voerden de Leeuwse rederijkers in de processie het leven op van Leonardus.

In 1792 schonk de stad Zoutleeuw aan haar patroonheilige Leonardus een zilveren staf, die nog steeds in de processie meegedragen wordt met het miraculeuze 14de-eeuws Leonardusbeeld.

J. Van Velck, pastoor van Zoutleeuw, schrijft in 1863: “Pinkstermaandag is er een processie ter ere van Leonardus. Die dag komen de eerste pelgrims al toegestroomd vanaf één uur ’s nachts. Duizenden bedevaarders komen die dag naar Zoutleeuw.”

1909 was in Zoutleeuw een jubeljaar: 1350 jaren geleden stierf Leonardus. Zoutleeuw heeft met veel luister dit jubelfeest, samen met het terugvinden van de relikwieën in 1905, gevierd. De plechtigheden duurden drie weken en startten met een historische stoet. De relikwieën van 1616 werden opnieuw in de processie gedragen. Duizenden pelgrims stroomden die dagen naar Zoutleeuw.

Met het oog op een diepere en bredere Leonardusdevotie bij de bevolking werd in mei 1923 de broederschap van Leonardus gesticht. In 1934 werd de 1375ste verjaardag van Leonardus’ afsterven plechtig herdacht. De bevrijding in 1944 bracht een mentaliteitswijziging op gang, die de secularisering van onze maatschappij in een stroomversnelling bracht. De herdenking in 1959 dat Leonardus 1400 jaar geleden overleed, werd in Zoutleeuw op een eerder bescheiden wijze gevierd.

In de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw ontsnapte de processie niet  aan de terugloop van de devotionele praktijken.  De vieringen in 1981 in Zoutleeuw van 750 jaar parochie waren de aanleiding om de processie nieuw leven in te blazen. In 1989 moderniseerde een processiecomité van enthousiaste vrijwilligers de processie door uitbreiding met nieuwe groepen en religieuze verdieping met jaarlijks nieuwe thema’s. Leonardus blijft in Zoutleeuw een heilige man van alle tijden. Het processiecomité slaagt erin een evenwicht te vinden tussen een historische optocht en een religieus ritueel als uitdrukking en verdieping van het geloof, waardoor men als christelijke gemeenschap naar buiten treedt. Sinds deze hervorming bestaat de processie uit drie delen:

1.                  een historische evocatie: het leven van Leonardus, het ontstaan van zijn verering in Zoutleeuw, de verschillende Leeuwse religieuze ordes, historische figuren en wereldlijke verenigingen (gildes, rederijkers…), muziekkorpsen, vendeliers en diverse gastgroepen;

2.                  evangelisatie: een jaarlijks wijzigend actueel religieus thema;

3.                  het Heilig Sacrament, gevolgd door bedevaarders, vormt het sluitstuk van de processie. Het Heilig Sacrament wordt onder een baldakijn gedragen door de priesters en ter verering verheven aan twee tijdelijke altaren

Het miraculeuze 14de-eeuws Leonardusbeeld en de Leonardusrelieken worden samen met andere beelden uit de kerk meegedragen. Ook het beeld van Onze-Lieve-Vrouw van de Ossenweg krijgt een bijzondere plaats in de processie.

In mei 1994 vertrok een twintigtal getrainde wandelaars op een vijftiendaagse voettocht van Saint-Léonard de Noblat in Frankrijk naar Zoutleeuw. Pinkstermaandag 1994 werden ze in een plechtige eucharistieviering ontvangen en ze stapten mee op in de Leonardusprocessie. Deze pelgrims werden na een symbolische ceremonie opgenomen in een nieuw op te richten Confrérie Sint-Leonardus te Zoutleeuw, onder goedkeuring van een delegatie uit Saint-Léonard de Noblat. De confrérie wil de cultus tot Leonardus onderhouden en versterken, communio vormen en de erfgoedeigenaar gevoelig maken voor conservatie van alles m.b.t. Leonardus. De confrérie onderhoudt vriendschapsbanden met andere Leonarduscultusplaatsen in binnen- en buitenland.

In 2009 was het 1450 jaar geleden dat Leonardus stierf. Dit werd in Zoutleeuw op een passende wijze gevierd met o.a. een uitbreiding van de Sinksenprocessie, een tentoonstelling rond Leonardus en een boek ‘Sint-Leonardus – De legende of “wat gelezen moet worden” over het leven en de verering van de H. Leonardus van Noblac’ (G. Coningx, Zoutleeuw april 2009, vzw De Vrienden van Zoutleeuw). Pinkstermaandag 20 mei 2024 vieren we 750 jaar St.-Leonardusprocessie in Zoutleeuw.

Beknopte historische schets: de Sint-Leonardusprocessie in Zoutleeuw - © G. Coningx – 19 juni 2023