(11 mei 2023)

Een jaar nadat voormalig Sovjet-burger Viktor Kortchnoi politiek asiel had aangevraagd in Nederland had de politieke vluchteling Kortchnoi zich geplaatst voor de halve finale van de Kandidatematches. Daarin moest hij aantreden tegen de Sovjet-burger Lev Polugajevski. De Sovjets deden alles om hun 'overgelopen' ex-landgenoot dwars te zitten. Viktor de Verschrikkelijke was er de man niet naar om zich de kaas van het brood te laten eten, dus  werd er over allerlei onderwerpen flink gesteggeld. Bijvoorbeeld over onder welke vlag Kortchnoi zou spelen. Gegeven de verblijfsstatus van Kortchnoi lag aantreden onder de Nederlandse vlag het meest voor de hand en dat was ook Kortchnoi's wens. De Sovjets slaagden er echter in dat te blokkeren. Dat Kortchnoi zich niet door de Sovjets liet intimideren bleek uit een alternatief voorstel dat hij lanceerde: hij was best bereid om dan onder de piratenvlag te spelen...

(2 april 2023)

Robert Hübner kan men als een even briljante als wereldvreemde topschaker kenschetsen. Van het eerste kenmerk kunt u voldoende in de databases terugvinden. Van het tweede kenmerk heeft u hier een aardig voorbeeld.

Onderweg naar de speelzaal van een schaaktoernooi in Londen werd Hübner aangeklampt door een bedelaar die routineus zijn verhaaltje oplepelde dat hij de dag ervoor uit de gevangenis was vrijgelaten en nu wanhopig op zoek was naar wat eten. Of de geachte gentleman misschien wat kleingeld kon missen? Hübner gaf hem wat muntgeld. Tot zover niets bijzonders. Twee dagen later werd Hübner echter opnieuw door dezelfde persoon aangesproken. Weer de riedel dat hij de dag ervoor...
"Nee", zei Hübner, "dat was al drie dagen geleden!"

(21 maart 2023)

De Peruaanse grootmeester Esteban Canal stootte in een volle tram bij een onverwachte manoeuvre nogal onzacht tegen een naast hem staande niet onaantrekkelijke dame. Hij mompelde enigszins afwezig "J'adoube". Hij was oprecht verrast toen de dame in kwestie hem uitlegde dat hij als schaker toch zou moeten weten dat deze frase moet worden uitgesproken vóórdat een speler het stuk in kwestie aanraakt...

(17 maart 2023)

Siegbert Tarrasch kon zijn nederlaag (5,5-10,5) in de WK-match (1908) tegen wereldkampioen Emanuel Lasker maar moeilijk verkroppen. Tarrasch vertelde iedereen die het maar wilde horen dat hij toch echt de betere speler was geweest. Dat hij niet had gewonnen was volgens Tarrasch te wijten aan zijn slechte start.

De eerste vier partijen waren in Düsseldorf en daarin was Tarrasch op een 1-3 achterstand gezet. Die slechte start werd volgens Tarrasch veroorzaakt door het in Düsseldorf heersende “zeeklimaat”. Dat zou hem belemmeren zijn denkkracht ten volle te ontplooien.

Uit de einduitslag kunt u concluderen dat Tarrasch niet veel meer baat heeft gehad bij het bergklimaat van München waar de rest van de match werd gespeeld. Later zou Tarrasch in alle toonaarden ontkennen dat het klimaat van Düsseldorf hem parten had gespeeld. Misschien had hij het nog eens op de kaart opgezocht en gezien dat Düsseldorf ruim 200 kilometer verwijderd is van de dichtstbijzijnde kust.

(9 maart 2023)

Een oudere heer benaderde wereldkampioen Emanuel Lasker met een doos sigaren en bood aan deze in te zetten bij een onderlinge partij, mits Lasker bereid was de oude heer een dame voor te geven. De sigarenliefhebber Lasker won met groot gemak. De heer overhandigde plechtig de doos sigaren en voorspelde Lasker dat de sigaren hem geluk zouden brengen in zijn aanstaande WK-match tegen voormalig wereldkampioen Steinitz.

Enkele maanden troffen Lasker en de oude heer elkaar weer. Lasker had de match inmiddels gewonnen, dus de oude heer bracht zijn sigaren en zijn voorspelling in herinnering.

Lasker vertelde de oude heer dat hij zijn overwinning eigenlijk vooral aan die sigaren te danken had. De oude heer hoorde het glunderend aan en zei dat hij het geweldig vond dat zijn sigaren van doorslaggevende betekenis waren geweest. “Ja” zei Lasker, “ik heb ze aan Steinitz gegeven en die heeft ze opgerookt.”

(28 februari 2023)

José Raúl Capablanca had in het schaaktoernooi Hastings 1919 zijn partij tegen Frederick Yates in gunstige stelling afgebroken. Bij hervatting van de partij 's middags nam Capablanca achter het bord plaats in tennisoutfit. Kennelijk was de Cubaan van plan de partij snel uit te tikken en dan te gaan tennissen.

Yates voelde zich hierdoor beledigd en nam op gepaste wijze wraak: hij benutte de maximale bedenktijd en rekte de verloren strijd zo lang mogelijk. Het was ver in de avond dat Capablanca eindelijk de beslissende matzet kon uitvoeren. Het partijtje tennis was reeds lang uit beeld verdwenen.

(21 februari 2023)

Voor zijn fysieke training huurde Bobby Fischer ene Harry Sneider in. Deze voormalige wereldkampioen bankdrukken wilde van Fischer weten waar bij de training de nadruk op moest liggen. Fischer wilde dat in elk geval knijpoefeningen voor zijn handen in het trainingsprogramma werden opgenomen.

Met een zogenaamde dynamometer kan de knijpkracht worden gemeten. Sneider vertelde Fischer dat zelfs de allersterkste mannen niet in staat waren een score van 100 te halen op dat apparaat. Fischer zei daarop dat hij door intensieve training naar een score van 105 toe wilde werken. Toen Sneider vroeg naar het waarom, legde Fischer uit dat zijn tegenstanders dan gelijk al bij de handdruk geïntimideerd zouden zijn.

(17 februari 2023)

In 1960 werd aan schoolmeester en schaakliefhebber Siep Postma gevraagd om een buslading enthousiaste schoolkinderen aan te leveren voor een simultaan bij een grote schaakmanifestatie. Dat was geen probleem. Bij aankomst ontwaarden de kinderen al snel grote schaakhelden als Euwe en Donner, toentertijd de enige Nederlandse grootmeesters. Het brutaalste standje rende gelijk naar Euwe en zei “Euwe, ik mot je handtekening!” De ex-wereldkampioen voldeed glimlachend aan het nogal onbeleefd geformuleerde verzoek.

Meester Postma schaamde zich wel een beetje voor het weinig beleefde verzoek van zijn pupil en nam hem even apart om hem uit te leggen dat een dergelijk verzoek in vriendelijke woorden met meneer en alstublieft moet worden gedaan. Het kereltje prentte zich dat goed in en stormde vervolgens naar Donner. “Meneer, mag ik alstublieft uw handtekening?”

Donner deed de nuttige pedagogische les van Postma volledig teniet door met een bars “Nee!” te antwoorden. Het kereltje had echter het laatste woord met “Vuile zeikerd”, waar Postma zich eigenlijk wel in kon vinden en dat hij daarom onbestraft liet.

(gelezen in Postma, Siep H.: De gouden eeuw)

(14 februari 2023) (Speciaal ter gelegenheid van Valentijnsdag)

Het WK schaken voor junioren 1957 in Toronto werd met grote overmacht gewonnen door de Amerikaan William (Bill) Lombardy. Hij scoorde er 11 uit 11! 

De vertegenwoordiger uit de Sovjet-Unie, Vladimir Selimanov, eindigde op een zeer teleurstellende vierde plaats. Teleurstellend voor het moederland en teleurstellend voor zijn stiefvader, de op dat moment regerend wereldkampioen Vasili Smyslov.

De jonge Rus raakte in Toronto tot op zijn oren verliefd op een lokale schoonheid en wilde met haar trouwen. Lombardy adviseerde Selimanov onmiddellijk asiel in Canada aan te vragen. Selimanov besloot echter terug te keren naar de Sovjet-Unie en de autoriteiten toestemming te vragen om zich voor altijd in Canada bij zijn geliefde te mogen vestigen. Het verzoek werd natuurlijk geweigerd. De ongelukkige Selimanov benam zichzelf in 1960 het leven.

(11 februari 2023)

Grootmeester Alexander Wojtkiewicz (1963-2006) was een echte levensgenieter. Zijn goede vriend GM Alexander Shabalov schreef over hem dat "Wojo" altijd de favoriete schaakstudent van Mikhail Tal was geweest vanwege zijn schaaktalent én omdat hij voorbeeldig voldeed aan de drie niet-schaakgerelateerde vereisten van Tals schaakschool: roken, drinken en vrouwen.

Wegens het weigeren van militaire dienst werd de Poolse Let Wojo tot twee jaar gevangenisstraf veroordeeld. Aan die tijd hield hij een voorliefde voor fotograferen over en, naar hij zei, een radar voor homofiele mannen.

Dat laatste leek goed van pas te komen toen Wojo en Shabalov tijdens het schaaktoernooi Tilburg 1994 op een vrije dag een uitstapje maakten naar de Wallen in Amsterdam. Op zoek naar een eettent raakten ze aan de praat met een prachtige vrouw. Wojo adviseerde zijn kameraden alvast naar de eettent te gaan en beloofde dat hij zelf wat later zou aanschuiven. Inderdaad kwam Wojo een uurtje later binnen, maar hij was minder spraakzaam dan zijn vrienden hadden verwacht. Na enig aandringen kwam het hoge woord er dan toch uit: de schoonheid had hem een heerlijke, veelbelovende massage gegeven, maar bij het vervolg was ze toch iets minder vrouwelijk gebleken dan hij had gedacht...

(8 februari 2023)

Max Euwe maakte in 1954 een tournee door Zuid-Afrika om het schaakspel te promoten. Het programma bestond doorgaans uit een lezing gevolgd door een simultaan. In Salisbury was er meer volk aanwezig dan verwacht waardoor het nachtwerk werd voor Euwe.

Toen Euwe eindelijk het pand kon verlaten, bleek de garderobe afgesloten. In de garderobe lag nog de hoed van Euwe. De volgende dag zou Euwe per vliegtuig afreizen, dus probeerde de organisatie bijtijds het hoofddeksel met de eigenaar te verenigen. Dat lukte niet, maar men was zo attent Euwe een hagelnieuwe hoed cadeau te doen.

Euwe bedankte de organisatoren en grapte dat hij dan zijn oude hoed aan de schaakclub als wisseltrofee ter beschikking stelde. Er werd echter daadwerkelijk een schaaktoernooi om Euwe's hoed georganiseerd, waarbij de winnaar J. Pelham de hoed van Euwe als trofee kreeg uitgereikt.

(5 februari 2023)

De Franse IM's Jean-Luc Seret en Gilles Andruet kregen het met elkaar aan de stok tijdens het Franse nationale kampioenschap Schaken van 1989. Seret had Andruet weggespeeld en nam op zet 26 even een momentje om te genieten van de matzet die hij zou gaan uitvoeren. Andruet zag het toen ook en gaf snel op.

Seret schreef desondanks de matzet op het notatieformulier. De beide heren (?) ondertekenden elkaars notatieformulier zoals gebruikelijk is, waarbij Andruet de matzet op het notatieformulier van Seret doorkraste. Daar was Seret niet van gediend. Er vielen eerst harde woorden, daarna harde klappen.

Het gezicht van Andruet raakte flink gehavend en moest met de nodige hechtingen worden gerepareerd. Seret kreeg een uitbrander van de wedstrijdleiding, maar werd niet van het toernooi uitgesloten. Tot verontwaardiging van Andruet, die zich daarop terugtrok uit het toernooi.

Dat Seret niet werd uitgesloten had waarschijnlijk te maken met de slechte reputatie van Andruet. Andruet had regelmatig van dit soort akkefietjes en was bepaald impopulair in Franse schaakkringen. Het liep slecht af met Andruet. Hij raakte verslaafd aan gokspellen, aan drugs en geraakte in louche kringen. In 1995 werd hij het slachtoffer van een brute roofmoord.

(3 februari 2023)

De Friese schaakpromotor Jan van Vliet kwam in 1941 met het idee om een Elfstedenschaaktocht te organiseren. Het idee was om Euwe, Kmoch, Kramer en Landau in een vierrondige vierkamp te laten spelen. Om alle twaalf ronden gespeeld te krijgen, terwijl er maar elf Friese steden zijn, had men bedacht dat een ronde zou worden gespeeld in het Overijsselse Steenwijk, dat was en nog steeds is ingedeeld bij de Friese Schaakbond. Tot uitvoering kwam het nimmer, maar misschien is het een aardig idee voor een jubilerende Friese schaakclub?

(30 januari 2023)

De grote filmster Humphrey Bogart was in 1951 in Belgisch Kongo voor de opnames van de film The African queen. Bogart was een sterke amateurschaker en groot schaakliefhebber. Op de set was niemand die hem noemenswaardige tegenstand kon bieden. Bogart kwam in contact met een Belgische arts die hem wel enige uitdaging kon bieden.

Ze speelden om een dollar per partij. Bogart verloor de ene na de andere partij van deze doctor Paul Limbos (1914-1987). De bevallige actrices Katharine Hepburn en Lauren Bacall probeerden Bogart bij te staan door het glas whisky van Limbos nooit droog te laten vallen en Limbos te belagen met hun allerverleidelijkste blikken, maar tevergeefs.

Limbos was ook allerminst een patzer: hij was een voormalig schaakwonderkind, werd in 1961 en 1963 Belgisch kampioen, speelde in het Olympiadeteam van België en won bijvoorbeeld van GM Lubomir Kavalek. Tot troost van Bogart mag dienen dat hij een Oscar won voor zijn rol in The African queen.

(25 januari 2023)

In de tweede ronde van het kandidatentoernooi Amsterdam 1956 werd David Bronstein volledig weggespeeld door Tigran Petrosian. Bronstein kon nauwelijks nog een zinnige zet doen en had ook bijna geen tijd meer om een zinnige zet te verzinnen. Zeven zetten achter elkaar had hij uit armoe een paardzet gedaan. Alleen met een paard kon hij nog zetten doen zonder onmiddellijk te verliezen. Snel deed Bronstein een volgende paardzet, de achtste achtereen. Petrosian deed a tempo een zet om de druk op Bronstein nog verder op te voeren. Verbijsterd moest Petrosian toezien hoe Bronstein bliksemvlug met zijn enig actieve stuk, dat ene paard, Petrosians dame van het bord mepte. De enige kinderdreiging die Bronstein nog in de stelling had kunnen vlechten was warempel succesvol. Met een blik vol afgrijzen gaf Petrosian op.

Ronde 10 en 11 van het toernooi werden in Leeuwarden gespeeld en de Friese gastheren hadden voor de deelnemers een galadiner georganiseerd. Als dessert was er een enorme taart in de vorm van een schaakbord met schaakstukken. Bronstein, die zich eigenlijk best wel een beetje bezwaard voelde over de zeldzaam onverdiende overwinning op Petrosian, was er natuurlijk ook. Hij sneed een stuk taart af met daarop een witte dame van marsepein. Bronstein overhandigde dit taartstuk aan Petrosian en sprak: “Tigran, hier heb je je witte dame terug…”

(gelezen in Loeffler, Heinz: Bitte, bleiben Sie seriös!)

(22 januari 2023)

De flamboyante Miguel Najdorf mocht graag tijdens zijn partij met andere spelers een praatje maken. Daarbij kon hij vaak niet nalaten te vragen wat zijn gesprekspartner van Najdorfs stelling vond. Het was eigenlijk wel tegen de etiquette, maar op een of ander manier werd het Najdorf nooit kwalijk genomen en hij is er ook nooit voor op zijn vingers getikt. De aangesprokenen gaven dan hun oordeel in de meest vage bewoordingen.

Wel was Isaak Boleslavski ooit zeer verbaasd toen hij door Najdorf tijdens zijn partij werd aangesproken. Boleslavski had net zijn zet gedaan en was opgestaan uit zijn stoel, toen hij door Najdorf werd gevraagd naar zijn oordeel over Najdorfs stelling. Dat was nogal vreemd, omdat Najdorf kennelijk even was vergeten dat Boleslavski bezig was met een partij tegen ... Najdorf.

(16 januari 2023)

Top en flop. De Oostenrijker Rudolf Spielmann (1883-1942) was een zeer wisselvallige speler. Als aanvalsspeler pur sang met een groot gebrek aan openingskennis kon Spielmann zowel bovenaan als onderaan op de ranglijst eindigen. Nadat Spielmann weer eens een toernooi totaal de mist in had zien gaan, waren de organisatoren van het zeer sterk bezette schaaktoernooi Semmering 1926 van plan hem van de deelnemerslijst schrappen. Dat zou ook daadwerkelijk zijn gebeurd als niet een van de andere deelnemers zich had teruggetrokken.

En als Spielmann dat toernooi vervolgens niet glansrijk had gewonnen voor kleppers als Aljechin, Vidmar, Nimzowitsch, Rubinstein en Tartakower, dan zou het natuurlijk geen anekdote zijn geworden...

(gelezen in Kramer, Haije: Wij schaken)

(12 januari 2023)

In het schaaktoernooi San Antonio 1972 mocht de Braziliaanse schaakbelofte Henrique Mecking het opnemen tegen de oud-wereldkampioen Tigran Petrosian. Mecking had de grootste moeite om zich te concentreren op de partij. De ervaren schaaktijger Petrosian beschikte over een heel arsenaal aan trucs op maar zeker ook naast het bord.

Mecking beschreef die ervaring als volgt: "Terwijl ik zat na te denken over mijn zet, stootte hij voortdurend met zijn benen tegen de tafel en met zijn elleboog tegen het bord zodat het bewoog. Alsof dat nog niet genoeg was om mij van mijn a propos te brengen, maakte Petrosian doorlopend hinderlijke geluiden, zoals het in een steeds wisselend ritme in zijn koffie roeren en met een munt over de tafel rollen."

Protesteren bij de scheidsrechter had niet het gewenste resultaat. Mecking besloot uit arren moede dan zelf ook maar hinderlijke geluiden te gaan maken in de bedenktijd van Petrosian. De hardhorige Armeniër schakelde echter eenvoudigweg zijn hoorapparaat uit. Petrosian won.

(11 januari 2023)

In 1815 werd Napoleon verbannen naar het eiland Sint Helena. De rol van de voormalige keizer was uitgespeeld. Hoewel Napoleon verstoken was van welk schaaktalent dan ook, bleef het schaakspel hem altijd fascineren. Op Sint Helena had hij alle tijd om zich op de 64 velden uit te leven.

Een trouwe schare volgelingen had echter een ontsnappingsplan voor Napoleon uitgedacht. Om de Britse bewakers om de tuin te leiden en Napoleon er toch van op de hoogte te kunnen stellen, hadden ze hun gedetailleerde plan in een schaakspel verborgen. Er zou geen argwaan worden gewekt door een fraai schaakspel van ivoor en parelmoer voor Napoleon dat per boot naar het eiland werd gebracht.

Slechts een van de gezanten die meereisden was van het ingesloten plan op de hoogte. Helaas overleed deze tijdens de scheepsreis naar het afgelegen eiland. Napoleon speelde derhalve met dit schaakspel gedurende de rest van zijn leven zonder de bijzondere inhoud ooit te ontdekken. Pas in 1933, bij een tentoonstelling van persoonlijke bezittingen van Napoleon in Austerlitz, ontdekte men het ontsnappingsplan. Iets meer dan 100 jaar te laat, want Napoleon was in 1821 op Sint Helena overleden.

(9 januari 2023)

De revolverheld van het witte doek John Wayne was een groot liefhebber van het spelletje, maar kon niet zo goed tegen zijn verlies. Nadat Wayne in een minimatch tegen zijn veel minder bekende filmcollega William Windom dezelfde score had behaald als Taimanov en Larsen in 1971 tegen Bobby Fischer (0-6 dus) veegde hij gefrustreerd alle stukken van het bord. Na deze uitbarsting verzamelde Windom de schaakstukken en behield ze als herinnering aan deze match. Volgens Windom waren twee schaakstukken niet meer terug te vinden.

After a tense endgame with chances for both sides
my opponent said "Draw"
So I did, and I emptied a clip
before his hand even got near his holster.
I guess the moral is he should have played on...

(N.N.)

(7 januari 2023)

Geweigerd buskruitgambiet, zo luidde de krantenkop boven een artikel in Het Vrije Volk van 23 mei 1947 waarin werd gemeld dat de politie bij een inwoner van Nijverdal een schaakspel in beslag had genomen dat gemaakt was van projectielen waarvan een deel nog van slaghoedjes was voorzien!

(4 januari 2023)

Jannes van der Wal had zelf in Open NK in Dieren van 1993 geen opzienbarende schaakprestaties geleverd. Toch wilde hij wel graag als toeschouwer de afloop van de partij die zou beslissen over de toernooiwinst goed kunnen zien. Het probleem was dat er een dichte menigte om de kanshebbers heen stond en dat Van der Wal, die niet groot van stuk was, alleen maar tegen ruggen en hoofden aan keek. Hij besloot optimaal gebruik te maken van de mogelijkheden die sporthal Theothorne, waar het toernooi sinds 1979 plaatsvindt, biedt. Hij klom hoog in een nabij gelegen klimrek, zodat hij hangend aan de hoogste sport van bovenaf toch de bloedstollende ontknoping goed kon volgen.

(gelezen in Boel, Peter: Vijftig schaakzomers)

(1 januari 2023)

Al op vijfjarige leeftijd (1892) verdiende Savielly Tartakower zijn eerste geld met schaken. Zijn vader speelde toen een partij met een gast des huizes en stootte op onhandige wijze een toren van het bord. Savielly, die stond toe te kijken, raapte de toren voor zijn vader op en plaatste de toren terug op het bord, maar niet op het oorspronkelijke veld. Vader Tartakower glimlachte toen hij zag dat de verplaatsing van de toren een legale zet zou zijn. Vader Tartakower werd nog blijer toen hij zag dat deze torenzet de winnende voortzetting was. Hij won de partij en in zijn vreugde daarover schonk hij Savielly een zilveren roebel. Die had hem immers de winnende zet aangedragen. Geen wonder dus dat Savielly Tartakower later een echte beroepsschaker is geworden.

(30 december 2022)

Nadat Viktor Kortchnoi in 1976 de Sovjet-Unie was ontvlucht, besloten de Sovjet apparatsjiks dat er geen Sovjet schakers tegen hem mochten aantreden. Officieel werd er nooit van een boycot gesproken. Als Kortchnoi voor een toernooi was uitgenodigd, waren de Sovjets ineens verhinderd, altijd werd er ziekte, visaproblemen of andere oorzaken voorgewend.

In 1981 organiseerde Louis Statham in het Amerikaanse woestijndorpje Lone Pine het elfde (en naar later bleek laatste) Louis D. Statham International Chess Tournament, oftewel het Lone Pine Open 1981. Statham zorgde voor een rijkelijk gevulde prijzenpot, die grootmeesters aantrok zoals stroop vliegen. Namens de Sovjet-Unie kwamen Arthur Joesoepov en Oleg Romanishin om een greep naar westerse valuta te doen. Statham had een mooie stunt bedacht. In de nacht voor het begin van zijn toernooi had hij Viktor Kortchnoi laten invliegen om deel te nemen aan dit toernooi. Paniek bij de Sovjets. Wat te doen? Hun twee deelnemers laten vertrekken en groot gezichtsverlies lijden, of toch meedoen? Knarsetandend besloten de apparatsjiks dat Joesoepov en Romanishin dan maar moesten meespelen. Kortchnoi won het toernooi glansrijk, mede dankzij een overwinning op Joesoepov.

(28 december 2022)

In de familie Compagnie werd de liefde voor het schaakspel niet door alle leden van het gezin gedeeld. Dat leidde tot een bijzondere correspondentie tussen moeder en zoon in 1981. Zoonlief Luc, door vader Arend van het schaakgen voorzien, heeft dan enkele maanden het ouderlijk huis om redenen van studie verlaten. Moeder Jeannette vindt het leuk om ook per briefkaart het contact met haar zoon te onderhouden. Schaken is echter niet haar ding. Ze is dan ook danig teleurgesteld als ze een briefkaart van haar zoon krijgt, die vrijwel geheel in beslag wordt genomen door de partijnotatie van een schaakpartij. Dat het hier een overwinning op de bekende schaakgrootheid Lodewijk Prins betreft is voor haar geheel irrelevant. Dat er maar net ruimte op de kaart over is voor een in priegelschrift geschreven "Veel liefs, Luc" doet de zaak ook al geen goed. Ze stuurt wel een briefkaart terug. Met ongeveer de volgende tekst: "Lieve Luc, ik heb van de week een trui gebreid: eerst opzetten, twee recht, drie averecht, een overslaan, twee af laten gaan, twee recht, drie averecht, een overslaan, twee af laten gaan, twee recht, drie averecht, een overslaan, twee af laten gaan, ..." Er bleef nog net genoeg ruimte over voor een heel klein geschreven "Veel liefs, mama".

(gelezen in Winter, Eric de & Capelleveen, Hans van: Schaakstukken uit Velp)

(26 december 2022)

Na zijn winst in het traditionele kerstschaaktoernooi Hastings 1967 werd Mikhail Botwinnik uitgenodigd om een kijkje te nemen in het Britse parlement. Er was een ontmoeting gearrangeerd tussen de voormalige wereldkampioen en een aantal parlementsleden.

Het was de tijd van de Koude Oorlog. Het schaakspel was vooral voor het Oostblok een belangrijk medium om de vermeende intellectuele superioriteit van het Oostblok ten opzichte van het Westen te bewijzen. Het schaakspel was daarvoor uitermate geschikt, omdat daarmee die strijd op tamelijk onschuldige wijze kon worden gevoerd en omdat Oost en West via het schaakspel, net als via overige sporten, met elkaar in contact konden blijven.

Met die achtergrond in gedachten begrijpt u dat politieke vragen gevoelig lagen. Toch kon een van de Britse parlementsleden het niet laten een politieke vraag aan Botwinnik te stellen. De vraag van het Britse parlementslid aan Botwinnik was hoe Botwinnik de huidige internationale politieke situatie inschatte. Botwinnik laveerde prachtig om de politieke gevoeligheden heen; hij antwoordde: "Pessimistisch. De wereld is permanent verdeeld in twee onverzoenbare kampen: de schakers en de niet-schakers..."

(24 december 2022)

Het was kerstavond 1026, 996 jaar geleden dus. Wat nu volgt staat beschreven in een van de zestien saga’s van de Heimskringla (over Olaf II) van Snorri Sturluson.

De Deense koning Knoet de Grote en graaf Ulf Thorgilsson vierden in de Deense stad Roskilde dat ze een grote veldslag tegen de Noren en de Zweden hadden gewonnen. Knoet en Ulf waren niet alleen strijdmakkers, maar ook zwagers. In de feestvreugde kwam op zeker moment ook een schaakspel op tafel en de beide mannen begonnen aan een partij.
Koning Knoet liet in zijn overwinningsroes een paard ongedekt staan; Ulf zag het en sloeg zonder enige bedenking dat ongedekte paard. Knoet was ernstig ontstemd en eiste dat de stelling van voor zijn blunder zou worden teruggezet zodat hij een betere zet kon spelen.
Graaf Ulf reageerde daarop door alle schaakstukken van het bord te vegen. Knoet ontstak in woede, er vielen boze woorden en Ulf maakte zich uit de voeten. De volgende dag, nota bene Eerste Kerstdag, werd geen dag van vrede. Ulf had zijn toevlucht in de kerk van Roskilde gezocht, waar hij meende veilig te zijn voor de wraakzuchtige Knoet. Dat was een misrekening, want Knoet stuurde enkele vertrouwelingen naar de kerk met de opdracht Ulf te doden. En zo geschiedde.

(gelezen in Steiner, George: The sporting scene - White knights of Reykjavik)

(22 december 2022)

Toen er op 15 februari 1960 brand uitbrak in de Chess and Checker Club in New York kwam het toch wel heel goed uit dat zich onder de circa 150 aanwezige schaakliefhebbers ook een brandweerman bevond. Herbert Roberts liet zijn schaakpartij voor wat het was en organiseerde de evacuatie. De reguliere uitgangen waren door de fel uitslaande brand niet te gebruiken. Roberts kalmeerde de in paniek geraakte schakers en liet de ruiten kapot slaan zodat de aanwezigen zich via kozijn en balkon in veiligheid konden brengen. De kelner van de club Willie was zo verdiept in zijn partij dat hij de brand negeerde en de inmiddels gearriveerde collega's van Roberts geïrriteerd gebood hem met rust te laten. Iedereen, zelfs Willie, bracht er het levend vanaf.

(gelezen in New York Times van 16/2/1960)

(20 december 2022)

Toen de verder volkomen onbekende Duitse schaker Aaron Reinganum (1753-1841) ten prooi viel aan een zware depressie, zocht hij afleiding in het schaakspel. Hij bestudeerde een schaakopening voor zwart die tot dan toe (1825) nog niet werd gespeeld en schreef daar een heel boek over. Deze opening gaf hij de toepasselijke naam Ben-Oni, hetgeen Hebreeuws is voor 'zoon van mijn droefheid'. Reinganum is openhartig in zijn voorwoord over het feit dat zijn studie van deze schaakopening hem heeft geholpen om bij tijd en wijle zijn melancholie te ontvluchten. Hij schrijft: "De titel, Ben-Oni, 'zoon van mijn droefheid', moet de oorsprong van dit werk tot uitdrukking brengen."

De Benoni schaakopening en het boek daarover zijn dus de vrucht van Reinganums depressieve perioden.
De Benoni wordt nog steeds, zeker op clubniveau, regelmatig gespeeld. Veel schakers denken echter dat de term 'zoon van mijn droefenis' verwijst naar de zwarte pion op d6 die in deze opening altijd een zorgenkindje is.

(gelezen in Desjarlais, Robert: Counterplay)

(18 december 2022)

De Amerikaanse muzikant, schrijver en acteur Artie Shaw was maar liefst acht keer getrouwd. Mevrouw Shaw nummer 5 was actrice Ava Gardner. In haar memoires schrijft ze dat schaakliefhebber Shaw graag wilde dat zij hem een beetje tegenstand zou kunnen bieden op het schaakbord. Daartoe werd de Russische schaakmeester Stepan Vronsky ingehuurd. Na een aantal lessen wilde Artie Shaw de proef op de som nemen of de nieuwe mevrouw Shaw al enige vorderingen had gemaakt.

Dat had ze: Mrs. Shaw won van Mr. Shaw. Dat was nou ook weer niet de bedoeling; het was hun eerste en tegelijk ook laatste schaakpartij... En binnen een jaar weer gescheiden ook.

(15 december 2022)

De barre weersomstandigheden, de duisternis en geïsoleerde ligging van Antarctica maakt dat de mensen die er verblijven, en dat zijn voornamelijk wetenschappers, vaak te maken krijgen met verveling. Begrijpelijk dat deze poolbewoners ook wel eens schaakbord en schaakstukken erbij pakken. Op het Russische poolstation Vostok leidde dat in 1959 tot een tragedie. Een van de schakende wetenschappers raakte dermate gefrustreerd door een schaaknederlaag dat hij een bijl pakte en zijn tegenstander de hersens insloeg! Deze moord leidde ertoe dat de Russische overheid het schaken verbood op het poolstation. De bijl mocht blijven...

(11 december 2022)

Er zijn verhalen dat in de 16e eeuw de Italiaanse topschakers Paolo Boi en Leonardo di Bona stierven na te zijn vergiftigd door jaloerse rivalen. Tijdens het schaaktoernooi Linares 1991 stond deze effectieve methode opnieuw in de belangstelling. Garry Kasparov zou de sinaasappelsap van Gata Kamsky hebben vergiftigd. Dat beweerde althans Gata's vader, de uiterst controversiële Rustam Kamsky. Kasparov reageerde vrij laconiek op de absurde beschuldiging; hij zei dat als hij al plannen had iemand te vergiftigen, dat hij dan Ivanchuk daarvoor zou hebben uitgekozen. Ivanchuk was immers degene die voor Kasparov was geëindigd en het toernooi op zijn naam had geschreven, terwijl Kamsky als laatste was geëindigd. Nigel Short haalde bij het eerstvolgende schaaktoernooi een practical joke uit door de sinaasappelsap van Kamsky te voorzien van een sticker met het bekende symbool voor gif (een doodshoofd).