ปัจจุบันขันโตกดูเหมือนจะเป็นภาชนะที่ใส่อาหาร ซึ่งไม่แต่เฉพาะจะเป็นที่คุ้นเคยของคนเหนือเท่านั้น แต่คนไทยทั่วทุกภาคก็รู้จักภาชนะชนิดนี้เป็นอย่างดี ที่เรียกว่า “ขันโตก” นั้นความจริงแล้วเป็นการเรียกขานตามรูปร่างของภาชนะที่ใส่อาหารเสียมากกว่า เพราะขันโตกจะทำมาจากไม้สักมีขาตั้งสูงตั้งแต่ 8 นิ้วขึ้นไปแล้วแต่จะทำเป็นขนาดเล็กหรือใหญ่ ด้านบนทำด้วยไม้สักกลึงเป็นวงกลม ส่วนด้านล่างสุดของขาขันโตกมีไม้โค้งเป็นวงกลมเหมือนล้อรถรองรับขาโตกอีกชั้นหนึ่ง ทำให้สามารถตั้งขันโตกได้อย่างมั่นคง ปัจจุบันไม้สักดูจะหายากชาวบ้านจึงใช้หวายมาสานเป็นขันโตกแทน

เพราเหตุใด “ขันโตก”ถึงได้ทำขึ้นที่ ตำบลละอุ่นเหนือ อำเภอละอุ่น จังหวัดระนอง เริ่มจากภูมิปัญญาชาวบ้านนายดี พิมาย ผู้มีความรู้ความสามารถในรื่องการจักสาน เดิมป็นคนอีสาน และย้ายถิ่นฐานมาอยู่ที่ หมู่ที่ 5 บานปากแพรก ตำบลละอุ่นเหนือ อำเภอละอุ่น จังหวัดระนอง เพื่อประกอบอาชีพการทำเกษตรกรรม ปลูกทุเรียน และทำสวน มีความสามารถในเรื่องของการจักสาร ถามว่านายดี ตู้พิมาย เคยเรียนหรือมีครุคนไหนสอนมา ท่านจะตอบเสมอว่าไม่มีใครสอนแต่ยากทำเป็น อยากทำสิ่งให้ก็หามาแล้วแกะเรียนรู้จากแบบที่หามาได้ ด้วยความที่เป็นคนช่างสังเกตและอยากเรียนรูด้วยตัวเอง นายดี ตู้พิมาย เกิดความคิดว่าในสวนที่ทำการเกษตรอยู่นั้นมีหวายเป็นจำนวนมากจึงเกิดความคิดที่จะทำเครื่องจักสานจากหวายขึ้น เริ่มแรกก็หัดทำตะกร้าหวาย และพัฒนามาเป็นการทำขันโตกหวาย ท่านจะใช้เวลาว่างหลังจากการทำสวนมานั่งสานขันตกหวาย เพื่อใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์ละเกิดความเพลิดเพลิน

ในสถานการณ์ความเป็นอยู่ในปัจจุบันของประชากรส่วนใหญ่ของตำบลละอุ่นเหนือ จะประกอบอาชีพการเกษตรกันเป็นส่วนมาก ประกอบกับในปัจจุบันนี้ประสบปัญหาภาวะเศรษฐกิจไม่ดี ประชาชนส่วนใหญ่จึงหันมาประกอบอาชีพเสริมกันมากขึ้น กลุ่มพัฒนาอาชีพ “การทำขันโตกหวาย” จึงได้รวมกันจัดตั้งกลุ่มอาชีพขึ้นเพื่อเป็นการส่งเสริมความรู้และประสบการณ์แก่กลุ่มที่มีอาชีพประเภทเดียวกัน ให้สามารถพัฒนาปริมาณและคุณภาพผลผลิตเข้าสู่การจำหน่ายที่มีรายได้ เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้โดยกระบวนการกลุ่มจัดส่งเสริม และพัฒนาการจัดการศึกษาอาชีพ เพื่อการพัฒนาความรู้ ความสามารถ และทักษะในการประกอบอาชีพของบุคคลและกลุ่มบุคคลเป็นการแก้ปัญหาการว่างงานและส่งเสริมความเข็มแข็งให้กับเศรษฐกิจในชุมชน อาชีพทุกประเภทที่ผู้ประกอบการดำเนินการด้วยตนเอง แต่เพียงผู้เดียวหรือเป็นกลุ่ม การสานตะกร้าหวาย เป็นศิลปะการจักสานที่มีลวดลายสวยงาม การออกแบบ สีสันของเส้นหวาย ลวดลายต่าง ๆ ตามความต้องการของลูกค้า มีความละเอียดประณีต เรียบร้อย ได้มาตรฐาน คงทน สมประโยชน์ ราคาไม่แพง มีการพัฒนารูปแบบทันสมัยอย่างต่อเนื่องและเป็นสากล แต่กระบวนการผลิตยังใช้แบบดั่งเดิม ทำให้มองเห็นคุณค่าและแสดงถึงเอกลักษณ์ความเป็นไทย ซึ่งเป็นความภาคภูมิใจของคนไทย เป็นผลงานจากการสร้างสรรค์ชิ้นงานที่ประสานภูมิปัญญาของคนรุ่นเก่ากับคนรุ่นใหม่ ให้เข้ากันได้อย่างลงตัวและเหมาะสม

ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอละอุ่น โดย กศน.ตำบลละอุ่นเหนือ ได้ตระหนักถึงความสำคัญของการประกอบอาชีพเสริมดังกล่าว จึงได้จัดทำโครงจัด “การการสานขันโตกหวาย” ขึ้นเพื่อให้ประชากรนำผลจากการจัดกระบวนการเรียนรู้ไปเป็นแนวทางในการเพิ่มผลผลิต เพิ่มรายได้ ชุมชนมีความเข้มแข็ง รู้จักพึ่งตนเอง ตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงต่อไป

สนใจผลิตภัณฑ์จากภูมิปัญญาชาวบ้าน ตำบลละอุ่นเหนือ “ขันโตกหวาย” มีความละเอียดประณีต เรียบร้อย ได้มาตรฐาน คงทน สมประโยชน์ ราคาไม่แพง เหมาะสำหรับใช้เองและเป็นของฝาก ติดต่อทาง facebook เพจ กศน.ตำบลละอุ่นเหนือ Nfe.northlaun และ เพจ OOCC กศน.ตำบลละอุ่นเหนือ หรือติดต่อผ่านครู กศน.ตำบลละอุ่นเหนือ นางสาวผุสดี คงชุ่ม เบอร์โทร 095-2573226

ข้อมูลเนื้อหา เขียนโดย นางสาวผุสดี คงชุ่ม