wersja poniższego tekstu w pliku pdf

(artykuły ze strony Poradnii Psychologiczno-Pedagogicznej w Łańcucie)

• Czy dziecko potrafi posługiwać się przyborami do pisania, rysowania i kolorowania.

• Czy wychodzi za linię.

• Czy rysując postacie zachowuje proporcje ciała.

• Czy potrafi lepić z plasteliny

• Czy potrafi ciąć wzdłuż wyznaczonej linii prostej lub krzywej.

• Czy potrafi grupować przedmioty według różnych kategorii.

• Czy układa puzzle.

• Czy potrafi wychwycić różnice w podobnych do siebie obrazkach.

• Czy potrafi znaleźć wspólne cechy przedmiotów i połączyć je w grupy.

• Czy potrafi identyfikować dźwięki otoczenia.

• Czy potrafi wyróżnić głoskę na początku i na końcu wyrazu

• Czy potrafi odtworzyć prosty układ rytmiczny.

• Czy potrafi rozwiązywać proste zagadki.

• Czy swobodnie liczy do 20.

• Czy umie w pamięci dodawać i odejmować do 10.

• Czy potrafi wykonywać proste ćwiczenia gimnastyczne: skakać na jednej nodze. rzucać i łapać piłeczkę.

• Czy potrafi samo wiązać sznurowadło, zapinać guziki, itp.

• Czy odróżnia lewą stronę od prawej.

• Czy potrafi bawić się w grupie.

• Czy kończy rozpoczętą zabawę, czy sprząta po sobie.

• Czy potrafi przez dłuższą chwilę słuchać muzyki, bajki. opowiadania.

• Czy opowiadając wyraża się rozwiniętymi zdaniami, uogólnia temat. uzasadnia akcję.

• Czy prawidłowo wymawia głoski, czy wyraża się gramatycznie.

• Czy umie podporządkować się poleceniom.

• Czy potrafi wykonać 3-4 polecenia w kolejności podanej przez dorosłego.

• Czy wie ile ma lat, gdzie mieszka, czym zajmują się rodzice.

• Czy umie nawiązać kontakt z dorosłymi.

• Czy w działaniu jest wystarczająco szybkie, samodzielne i swobodne.

• Czy zachowuje się odpowiednio do sytuacji.

Zwykle dzieci chcą iść do szkoły. Jednak część dzieci rozczarowuje się szkolą i w pierwszych miesiącach nauki odnosi się do niej z niechęcią. Zwykle jest to sprawą wtórną. Może być ona związana z samym uczniem, z organizacją klasy i szkoły, a także z atmosferą panującą w domu. Przyczyną niechęci do szkoły mogą być błędy wychowawcze rodziców. Najczęstszym jest nadopiekuńczość wyrażająca się w braku obowiązków domowych, w wyręczaniu dziecka, nawet gdy przejawia ono taką aktywność. W konsekwencji dzieci takie nie przejawiają żadnej aktywności, także w szkole. Dzieci mało aktywne mniej korzystają z zajęć szkolnych, są nadmierne obciążenie pracą w domu, a wygórowane wymagania rodziców i krzykliwa atmosfera w domu pogłębiają niechęć dziecka do nauki. Dlatego czas „zerówki" powinni Państwo efektywnie wykorzystać do przygotowania swojej pociechy do bezproblemowego przejścia przez próg szkoły.

mgr M. Krzywonos - psycholog

Lęki i koronawirus

• Ważnym  zadaniem / obowiązkiem  rodzica jest  zapewnić  dzieciom  poczucie bezpieczeństwa, jeśli trzeba  rozwiewać  wątpliwości o braku winy dziecka za zaistniałą sytuację.

• Pamiętaj, że  każde dziecko jest inne i należy być uważnym na sygnały płynące od dziecka, obserwując  jego zachowania i zamiany w nim. Dziecko  może przeżywać  różne emocje:

• ekscytacja z powodu zamknięcia szkół, przedszkoli,

• obawa, bo np. rodzice nie chodzą do pracy, niemożność wyjścia  na podwórko,

• smutek, z powodu niespotykania się z kolegami i koleżankami,

• strach i lęk przed  trudnymi do przewidzenia zmianami, myślenia, że wprowadzone ograniczenia są dla dziecka karą za jakieś jego zachowanie, czuć niepokój o zdrowie babci czy dziadka.

Zadaniem rodzica jest  stwarzanie  warunków by dziecko czuło się  wysłuchane, nie należy wyśmiewać, lekceważyć  czy bagatelizować  niepokojów dziecka, ale też ich nie podsycać.  Należy wsłuchać się w nie i dostarczyć  dziecku  informacji, podejmowanych  działaniach  jakie mają zapewnić bezpieczeństwo i  poprawę  obecnej sytuacji.

Warto  obserwować  nasze dziecko i na bieżąco w sposób dostosowany do jego  wieku i pytań  udzielać mu odpowiedzi, tłumaczyć dlaczego należy się zachowywać w określony sposób. Dzieciom starszym  warto  zadawać pytania:  co czuje, co jest tego powodem i jak rodzic mógłby mu  pomóc w poradzeniu sobie z tym co czuje? Jeśli trzeba  kilkukrotnie omawiać zaistniałą  sytuację w kraju. Być  pewnym  i rzeczowym w przekazywaniu informacji.

Pamiętajmy, by ten czas wykorzystać  na wspólne aktywności, wspólnie się bawić, jak też zachęcić do kontaktów online z rówieśnikami  i rodziną.

By  zmniejszyć strach dziecka przed nieznanym i zwiększyć  jego wiedzę pomocne mogą być informacje dostępne na stronach:

• ILUSTOWANE   OPOWIDANIE  O WIRUSIE

http://mamyprojekt.pl/koronawirus/

https://660919d3-b85b-43c3-a3ad-3de6a9d37099.filesusr.com/ugd/64c685_043dfd8a71d64cb78df2c51d21574e6b.pdf

• BAJKA O ZŁYM KRÓLU WIRUSIE I DOBREJ KWARANTANNIE,  którą napisała psycholog  Dorota Bródka, wspomagana merytorycznie przez   psycholog  dziecięcą Aleksandrę  Krysiewicz

https://d-pt.ppstatic.pl/k/r/1/8b/08/5e6f51705416d_z.pdf?1584353648

Polecane strony na czas  wspólnego bycia z dzieckiem :

https://portal.librus.pl/rodzina/artykuly/jestesmy-uwazni-jak-byc-uwaznym-o-postawie-zaciekawienia

https://files.librus.pl/articles/17032020/uwazni/Byc_rodzicem_tu_i_teraz.pdf

SZANOWNI PAŃSTWO!

DYREKTORZY, NAUCZYCIELE, RODZICE, UCZNIOWIE

W związku  ze stanem epidemii  zachęcamy  do  kontaktu

 z PORADNIĄ PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNĄ W ŁAŃCIUCIE w formie zdalnej.

Jesteśmy do  dyspozycji od poniedziałku do piątku w godz. 8.00-16.00:

tel. 17 225 – 33 – 07 / 508 848 576

  mail:  poradniapplancut@gmail.com

www.ppplancut.pl (wzory dokumentów do pobrania

zakładka  e-porady, bieżące informacje)

Do bezpośredniego kontaktu z pracownikami  współpracującymi  z Państwa  szkołą  służą  adresy :

Pedagog -  maslykppplancut@gmail.com

Psycholog - wozniakppplancut@gmail.com

Logopeda – szmitppplancut@gmail.com

Prosimy o przekazanie tych kontaktów rodzicom zainteresowanym  kontynuacją orzeczeń, wydaniem nowego orzeczenia,

 opinii,  poradą  czy konsultacją z PPP

oraz 

Pedagogowi i Nauczycielom z Państwa placówki 

w celu płynnego przepływu informacji  

Dziękujemy Państwu  za  współpracę 

                                                                                                    Dyrektor i Pracownicy 

Poradni  Psychologiczno  - Pedagogicznej w Łańcucie 

Czas, w którym dziecko nie chodzi do przedszkola, można wykorzystać na to, aby stało się ono bardziej samodzielne. Warto zachęcać je do utrzymania czystości 

w swoim kąciku (pokoju), przygotowania prostych posiłków razem z rodzicami, wykonywania w swoim tempie czynności związanych z ubieraniem, przygotowaniem do snu. W tych ostatnich czynnościach, z powodu pośpiechu, dzieci są zazwyczaj wyręczane. Pobyt w domu daje możliwość częstych rozmów z dziećmi na różnorodne tematy, a tym samym wzbogacania ich słownictwa. Ważne jest także znalezienie czasu na czytanie dzieciom i z dziećmi. Aby urozmaicić zajęcia, można skorzystać 

z edukacyjnych programów telewizyjnych. Pobyt w domu może być także okazją do prowadzenia rozmów z dzieckiem, tłumaczenia otaczających nas zjawisk. 

Rodzicu, pozostając w domu, zwróć uwagę na istotne aspekty wspierające rozwój małego dziecka, przede wszystkim na: 

1. Atmosferę spokoju, radości – w kontaktach z dzieckiem zachowaj spokój 

i optymizm – komfort psychiczny rodzica jest elementem wspierania jego rozwoju, rozsądnie i odpowiedzialnie przekazuj informacje na temat obecnej sytuacji, bądź 

z dzieckiem w kręgu jego zainteresowań, dostarczaj sobie i dziecku okazji do przeżywania radości, odprężenia, komfortu fizycznego i psychicznego.

2. Strukturę dnia – w obecnej sytuacji dzieci nie uczęszczają do placówek opiekuńczo-edukacyjnych, a co najmniej jeden z rodziców nie chodzi do pracy, dlatego w domach panuje inny porządek dnia. Uporządkuj, zaplanuj i omów 

w rodzinie nową strukturę dnia. Zarówno dziecku, jak również jego rodzicom pomaga powtarzalność i przewidywalność zdarzeń, w miarę stała struktura organizująca życie rodziny.

3. Aktywność – poszukuj nowych możliwości zapewnienia dziecku aktywności stosowanych do jego wieku, potrzeb i zainteresowań. Angażuj dziecko w codzienne rutynowe czynności rodziny: sprzątanie, gotowanie, wspólne posiłki, pranie. Wszystkie codzienne sytuacje są okazją do poznawania najbliższego otoczenia – nauki nowych pojęć, relacji między przedmiotami, funkcji przedmiotów. Pomóż dziecku odkrywać bogactwo domowego środowiska, obserwując, co przyciąga jego uwagę i wzbudza ciekawość. Codzienne czynności są dobrą okazją do uczenia się.

4. Czas na zabawę – baw się razem z dzieckiem, bądź jego partnerem w zabawie, zadbaj o dobry kontakt/interakcję, zejdź do poziomu dziecka, by mieć z nim kontakt wzrokowy i emocjonalny, wykorzystuj zabawy z naprzemiennym uczestniczeniem w aktywności (raz ty, raz ja). 

5. Odpowiedni dobór zabawek i wspólnego działania – podążaj za zainteresowaniem dziecka, oferuj mu wybór, pomagaj dyskretnie, by pozwolić dziecku odnosić sukces.

6. Komunikację – więcej czasu spędzanego razem z dzieckiem w domu to okazja do wzmocnienia więzi emocjonalnej i społecznej, budowania relacji a także rozwijania komunikacji z dzieckiem i wspierania jego rozwoju językowego. To czas na wysłuchanie dziecka. 

Rozwój dziecka i proces uczenia się możemy wspierać na różne sposoby, szczególnie w tych trudnych dla wszystkich dniach związanych z koniecznością ograniczenia kontaktów społecznych. Warto pamiętać, że: 

 naturalne środowisko i rutynowe czynności rodziny mają ogromną i często niedocenianą wartość edukacyjną dla maluchów, 

 wszystkie codzienne czynności w rodzinie wspierają rozwój małego dziecka poprzez powtarzalność i przewidywalność, 

 przewidywalność ułatwia angażowanie się dziecka w kontakt z ludźmi 

i przedmiotami sprzyjając jego rozwojowi i opanowaniu różnych umiejętności, 

 codzienne czynności pozwalają także na zamianę ról między dzieckiem 

a opiekunem, czyli naprzemiennie dawanie i otrzymywanie. 

Poniżej znajdą Państwo wybrane, możliwe zagrożenia, na które należy zwrócić uwagę, gdy dziecko korzysta z komputera :

NIEZWERYFIKOWANE INFORMACJE. CO JEST PRAWDĄ, A CO FAŁSZEM? 

Podczas nauki on-line dziecko może natrafić w internecie na informacje, które wzbudzą w nim niepokój. Ważne jest, aby omówić taką sytuację i wyjaśnić dziecku, że wiele treści zamieszczanych w sieci nie służy informowaniu, a często tylko przykuwaniu uwagi czy zwiększaniu częstotliwości odwiedzin danej strony 

REKLAMY 

W sieci pojawia się mnóstwo reklam, które są często profilowane dla konkretnego użytkownika. Rodzice powinni pamiętać o wynikających z tego zagrożeniach. OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH I WIZERUNKU 

Nieodpowiedzialne logowanie się do stron komercyjnych, bez przeczytania regulaminu portali, automatyczne wyrażanie zgód na dostęp do zdjęć, filmów, kontaktów, które są w telefonie, może okazać się niebezpieczne. 

UZALEŻNIENIE OD INTERNETU 

Dziecko, korzystając z internetu do nauki i zabawy, nie powinno przekraczać czasu zalecanego na pracę przy komputerze dla danej grupy wiekowej. Może to skutkować zarówno problemami z koncentracją i nauką, ale również ze zdrowiem fizycznym. BEZPIECZEŃSTWO SPRZĘTÓW I DOSTĘPU DO SIECI 

Sprawdzajmy aktualność zabezpieczeń na komputerach i smartfonach dziecka. Istnieją darmowe programy kontroli rodzicielskiej. Każdy system operacyjny daje również możliwość ustawienia pewnych ograniczeń.

NIEBEZPIECZNE KONTAKTY 

Dzieci i młodzież, które korzystają z internetu, szczególnie z portali społecznościowych, są narażone na kontakt z osobami mającymi złe intencje, zamierzającymi popełnić przestępstwo. Dlatego też rodzice i nauczyciele powinni szczególnie interesować się, z kim dziecko utrzymuje kontakt oraz informować o wszelkich próbach kontaktu ze strony obcych osób. 

CYBERPRZEMOC 

O wszelkich formach cyberprzemocy (słownej, nękania, podszywania się pod inne osoby) należy informować odpowiednie organy, zarówno w sytuacji, kiedy ofiarą jest 

nasze dziecko, jak i wówczas, kiedy jest ono świadkiem takich działań. 

GRY KOMPUTEROWE I WIDEO

Dzieci są również narażone na nieodpowiednie treści zawarte w grach. Aby tego uniknąć, warto sprawdzać kategorię wiekową danej gry oraz to, czy nie zawiera np. scen przemocy, hazardu, pornografii. Europejski system klasyfikacji gier PEGI nadaje 

oznaczenia wieku i treści zawartych w grze. Są one obecne praktycznie na każdej grze dostępnej on-line bądź w sklepie. 

Plik do pobrania tutaj

O agresji i przemocy mówi się i słyszy wszędzie. Wielki rozmiar oraz drastyczność sprawiły, ze wyszła ona na czołowe miejsce wśród współczesnych patologii. Dostrzega się ją wszędzie. Jeśli mówi się o agresji w szkole to automatycznie zwraca się uwagę na przedszkole . A tu nauczycielki często jednym tchem wymieniają; .bójki , popychanie , gryzienie, szarpanie , przezywanie , niszczenie zabawek , wyrywanie ich itd. Termin „AGRESJA” z języka

Za podstawową definicje agresji przyjmuje się taką, która mówi że: ”to każde zamierzone działanie w formie otwartej lub symbolicznej – mające na celu wyrządzenie szkody , straty lub bólu” (J.Ranschburg).

Agresja w przedszkolu ma różne oblicza.

G. Haug-Schnabel podzieliła ją na : agresje fizyczną , agresje werbalną, agresje cichą, agresje relacji.

Agresja fizyczna to bezpośrednie zadawanie bólu. W momencie wybuchu złości dziecko rzuca się z pięściami , bije inne dzieci, gryzie, drapie, szczypie…Atak bywa czasem skierowany na osobę zupełnie przypadkową lub kopie zabawki, drze kartki itp.

Agresja werbalna to taka gdzie dziecko skarży , przezywa, arogancko się odzywa, swoimi złośliwościami chce zrobić przykrości komuś innemu. Ta agresja jest nieco mniej widoczna niż poprzednia ale rani tak samo.

Agresja cicha, dyskretna, ma taki tez przebiega. Robienie głupich kawałów, miny np. pokazanie języka, w celu zrobienia przykrości innemu koledze jest dla niegodnie mniej bolesne niż atak fizyczny. Dlatego za nim ukarzemy to wyjaśnijmy i sprawdźmy czy czyn agresywny nie był spowodowany takim zachowaniem.

Agresja relacji dotyczy wykluczania pewnych osób z grupy po to by siebie przedstawić lepszym świetle oraz w celu narzucania swojej woli. Zabranianie włączania się do zabawy jest bardziej dyskretne niż bójka często słychać „ty nie potrafisz, odejdź bo jesteś mała.. Agresja relacji dotyczy tez takich zachowań : domaganie się od innych by nie bawiły się z określoną osoba, rozpowszechnianie plotek na kolegę, posyłanie pogardliwych gestów, spojrzeń, krytykowanie. Ta forma jest najbardziej bolesna i bardzo przeżywana .Wszak okres ten jest ważny dla nawiązywania przyjaźni i ważny dla wyrażania akceptacji ze strony kolegów.

K. Grzegorzewska przedstawia pomiar częstotliwości występowania agresywnego zachowania wśród dzieci 3-5-7-10 letnich przeprowadzony w oparciu o tzw. obserwacje reflektorową będącą techniką próbek i zdarzeń . Jej istotą jest obserwacja zachowań kilkorga dzieci (4) naraz na zasadzie ciągłego wodzenia oczami.

Za zachowania agresywne uznano :

bicie ręka innego dziecka ,

poszturchiwanie, szarpanie , popychanie ,

podstawianie nogi ,

zabieranie, wyrywanie siłą ,

kopanie ,

bicie zabawką , przyborem , przedmiotem ,

szczypanie ,

gryzienie ,

drapanie,

kłucie ,

wykręcanie rąk innemu dziecku ,

opluwanie innego dz.

niszczenie zabawek należących do innych ,

kopanie przedmiotów należących do innych dzieci ,

darcie rysunków , zeszytów , książek należących do innych ,

bazgranie rysunków , zeszytów , książek należących do innego dziecka

inne pośrednie formy wyrządzania krzywdy czynnością fizyczną drugiemu dziecku z ekspresją doznanej satysfakcji ,

przezywanie , wyzywanie, obrażanie ,

przedrzeźnianie innego dziecka ,

grożenie innemu ,

wykłócanie się z innym dz.

krytykowanie innego dziecka ,

złośliwa skarga do nauczycielki , z intencją wyrządzenia szkody.

Wyniki badań dotyczące częstotliwości występowania agresji były różne i zależne od wieku .Dzieci chodzące do szkoły częściej zachowywały się agresywnie od tych uczęszczających do przedszkola . Porównaniu poddano częstotliwość przejawiania agresji pośredniej i bezpośredniej. Okazało się że agresja bezpośrednia manifestowana jest najczęściej i to we wszystkich przedziałach wiekowych.

Bezpośrednie zetknięcie się z tym zjawiskiem daje możliwość dostrzeżenia problemu, lepszego poznania i j przemyślenia . W lutym byłam obserwatorką zajęć dowolnych w grupie dzieci 5 i 6-letnich .

Przytaczam fragmenty obserwacji ogólnej poczynionej przeze mnie w czasie zajęć i zabaw dowolnych .

- w grupie dzieci 6-letnich :

„...dzieci bardzo ruchliwe, żywe , energiczne , głośno rozmawiają , łatwo dostrzegam K. który jest spokojny , powolny , jakoś nie pasuje do reszty ...pięknie maluje , układa puzzle , nie bierze udziału w zabawie zespołowej o dosyć dużym natężeniu ruchu , ... w oczy rzucają się chłopcy W. ,W. ,M. , K.,....wodzą prym, rozkazują , kłócą się , wyrywają zabawki , głośno hałasują , ... naśmiewają się z M. , ten płacze piskliwym głosem , histeria , ...nie ustępuje, płacze dalej , interweniuje n-lka ,....do sali wpada W. dziewczynka szlocha bo ktoś schował jej sweter .......

- w sali obok gdzie są 5-latki...cisza , dzieci bawią się , dziewczynki rysują i wycinają , K i F. rysują swoje opowieści .......ale za chwile pisk i wrzask okładają się pięściami M. i K. ..razem się bawili w kąciku układali klocki , tworzyli budowle , zdecydowana interwencja n-lki ...koziołki rozdzielone ...nie na długo ...O. siedzi samotna przy biurku ..dziewczynka ma jakieś problemy ...przychodzi do niej M. bierze ją za rękę i prosi żeby się z nimi bawiła , jak się okazuje wykorzystuje ją do porachowania się z K. , M. jest zawzięty ..uparty , wkracza n-lka która obserwuje „...

Z udostępnionych materiałów wynotowałam fragmenty niekoniecznie dotyczące opisanych wyżej dzieci.........S. sprawia problemy wychowawcze nieuważny , ruchliwy popycha dzieci , bije , przezywa , wydziera zabawki ,niszczy ...przeszkadza na zajęciach , nie może się dłużej skoncentrować na jakimś zadaniu , lubi zabawy ruchowe ale szybko tez popada w konflikty , Przejawia agresję fizyczna i słowną , ..w jego działaniach jest chaos .....atmosfera rodzinna pełna konfliktów i napiec , kłótnie a nawet szarpanina ... okresowe braki pieniędzy , wyjazdy rodziców za granicę ..słaby kontakt z mamą S. z ojcem żaden ....

.......M. jest chłopcem z tzw dobrego domu , rodzice niby w pełnym kontakcie z przedszkolem , wychowanie swobodne ....dziecko nie reaguje na upomnienia, lekceważy je , wyrywa zabawki , niszczy je , popycha , bije inne dzieci....krzyczy , hałasuje , ...chce być w centrum zainteresowania.

SKĄD AGRESJA?

Myśliciele , filozofowie oraz autorytety naukowe wyrażają sprzeczne opinie na temat tego czy agresja jest wrodzonym, instynktownym popędem czy wyuczonym sposobem zachowania .

Thomas Hobbes w dziele „Lewiatan” wyraził pogląd , że człowiek z natury jest barbarzyńcą . Jedynie prawo i porządek społeczny hamują ludzki instynkt agresji . J. J. Rousseau .sformułował koncepcję szlachetnego dzikusa zgodnie z którą ludzie z istoty swej są łagodni , życzliwi , radośni. Cywilizacja tłumi dobrą naturę człowieka i wyzwala agresje. Jak widać agresja jest problemem starym ale wciąż aktualnym i budzącym wiele kontrowersji w zależności od tego z jakiej perspektywy się na nią spogląda .

A oto dwie koncepcje pochodzenia agresji: -„koncepcja agresji jako tendencji wrodzonej (patologicznej ) opierającej się na teorii instynktu agresji wg Mc. Dongalla , popędach i destrukcyjnej energii Z. Freuda oraz gotowości do walki umożliwiającej przetrwanie gatunku K. Lorenza (J. Ranschburg , 1980 , s. 82 ),

-koncepcja biologicznych zachowań agresywnych , przypisująca decydujące znaczenie organicznemu podłożu agresji i wpływom gruczołów wydzielania wewnętrznego , podwzgórza i ciała migdałowatego, anomaliom chromosomalnym.

Druga kategoria przyjmuje, że zachowania agresywne uwarunkowane są głównie przez czynniki psychospołeczne . Do popularnych należą tu :

*agresja jako wyuczona forma zachowania nabywana drogą uczenia się pod wpływem przebytych doświadczeń i ćwiczeń oraz *hipoteza „frustracja –agresja” –zaistnienie sytuacji frustracyjnej czyli stanu będącego następstwem udaremnienia osiągnięcia celu np. zaspokojenia potrzeby lub realizacji zadań zmusza jednostkę do podjęcia działań , które mogą mieć charakter agresywny i * ujęcie przystosowanej konstruktywnej roli agresji umożliwiającej człowiekowi satysfakcjonujące istnienie bez szkody dla otoczenia.

Współczesne podejście do agresji skupia się na funkcjach i strukturach mózgu, neuropsychologii i neurochemii . Mimo akcentowania czynników biologicznych uwzględnia je jednak w szerszym kontekście psychospołecznym i wzajemnych zależnościach . Jeśli uznaje się że zachowanie człowieka jest wynikiem uczenia się to wysuwa się wniosek taki ,że zachowań agresywnych ludzie uczą się poprzez naśladownictwo i obserwację . Liczne badania udowodniły, że oglądnie ma wpływ na uczenie się agresji (Bandura- Ross) . Szczególnie podatne na naśladownictwo są dzieci nadpobudliwe emocjonalnie (Christ, Geltland ,Hartman).Zachowania agresywne mogą występować z zaburzeniami psychicznymi . Agresja może być spowodowana np. trudnym dzieciństwem , przebytymi chorobami , urazami , uzależnieniami itp.

J.Ranschburg rozróżnia następujące uwarunkowania egzogenne będące przyczyną agresji w wieku dziecięcym:

8. deprywacja różnorodnych potrzeb dziecka, zwłaszcza potrzeby rozwoju prestiżu, uznania i sukcesu,

9. kryzys wartości i autorytetów,

10. niepowodzenie szkolne, powodujące frustracje a często złe funkcjonowanie w grupie rówieśniczej,

11. niezaspokajanie aspiracji stosunkowo licznej grupy młodzieży w trudnym dla niej okresie rozwoju,

12. materializm pragmatyczny,

13. zaniedbanie ze strony rodziców,

14. środki masowego przekazu , które stanowią współczesny zakamuflowany rodzaj przemocy psychicznej ( J.Ranschburg, 1980 , s. 105 ).

Wg badań z 1998 roku znaczną rolę w powstawaniu zachowań agresywnych mają następujące czynniki : telewizja, filmy, video, prasa młodzieżowa , szkoła, dom rodzinny (A. Urbaniak, 2000 nr 6 ).

JAK POMÓC?

Zadaniem rodziców, wychowawców jest nie tylko hamowanie takich zachowań ale wykształcenie u nich umiejętności poszanowania innych i respektowania interesu ogółu Dziecko musi podporządkować się normom społecznym .

Ważnym jest zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa, miłości i akceptacji , zapewnienie możliwości wyładowania nadmiaru energii np. poprzez uprawianie sportu , gdy czuje się samotne należy zapewnić mu zainteresowanie i nasza uwagę . Tłumienie złości należy uznać za niecelowe . Również zachowanie dorosłych , nauczyciela , wychowawcy powinna cechować równowaga emocjonalna.

Stan rozwoju wiedzy naukowej i badań nad agresja dostarczają nam wskazówek jak zapobiegać , powstrzymywać lub leczyć rozwój chorób społecznych . Nauczyciel musi wykazać się postawą akceptacji , autentyczności i empatii. Działania jego nie mogą ranić dziecka. Miłość i cierpliwości to najlepsze lekarstwo na agresję , to gwarancja sukcesu .

Do dobrych środków wychowawczych należą :

-skuteczne kary gdy zostały złamane ustalone normy

- rozważenie możliwości zaspokojenia potrzeb , -zmiana metod wychowawczych , postaw w stosunku do dziecka, -podjecie właściwych form aktywności społecznej

- wykształcenie umiejętnego reagowania na frustracje

- zabezpieczenie dziecka przed wpływem prezentowanych zachowań agresywnych np. poprzez ograniczenie liczby oglądanych filmów , wspólne oglądanie i komentowanie scen , aprobowanie koleżeństwa z izolacją od postaw agresywnych, gotowości pomocy słabszym

- uniemożliwienie dziecku osiągania celu za pomocą agresywnego zachowania

- wskazanie pozytywnych modeli społecznego zachowania

- oddziaływanie słowne, przekonywanie do ukształtowania właściwych postaw i ocen moralnych

Ważny jest też kontakt z psychologiem lub terapeutą.

Przykłady działań edukacyjnych (profilaktycznych i terapeutycznych )

--zajęcia z zakresu terapii ruchem , plastyki, muzyki , biblioterapii, bajkoterapii , dramy

-zabawy integracyjne

- zabawy interakcyjne

-zabawy uwrażliwiające

-zabawy rytmizujące

-zabawy odreagowujące

-zabawy relaksacyjne , zabawy i ćwiczenia oddechowe

- zabawy ruchowe

- zabawy i ćwiczenia metodą W. Sherborne . Orffa , Labana

- zajęcia i zabawy plastyczne

- zabawy taneczne oraz z elementami tańca, swobodne improwizacje

- zajęcia i zabawy o charakterze twórczym

- zabawy na świeżym powietrzu , spacery , wycieczki

Aby oddziaływania przedszkola czy szkoły były skuteczne ważna jest współpraca. Rodzice muszą poczuć się partnerami w szukaniu rozwiązanie tego problemu i otrzymać wsparcie.

Pierwsze lata życia dziecka to zloty okres w jego rozwoju. Większość wrodzonych umiejętności

dziecka rozwija się intensywnie w wieku przedszkolnym, dotyczy to także zdolności uczenia się.

Dlatego działania edukacyjne, pobudzanie rozwoju intelektualnego i społecznego dziecka,

przynoszą najlepsze rezultaty właśnie w tym czasie. Jest to także najlepszy okres na

zapobieganie ewentualnym późniejszym trudnościom w nauce - na niwelowanie dysharmonii i

zaburzeń rozwojowych, wyrównywanie zaniedbań środowiskowych. 

 Powody, dla których warto realizować wczesną edukację przedszkolną dzieci, mają charakter fundamentalny. Oto one: 

 - znacząca część możliwości intelektualnych człowieka kształtuje się w pierwszych latach

życia, 

 - wczesna edukacja najefektywniej pomaga wyrównywać szansę edukacyjne dzieci,

zagrożonych wykluczeniem społecznym, 

 - umiejętności, które małe dzieci wyniosą z przedszkola, zaowocują w szkole - dzieci będą

osiągać lepsze wyniki nauczania, 

 - uczestnictwo w grupie przedszkolnej stwarza, zwłaszcza jedynakom, szczególną okazję

do rozwijania dojrzałości emocjonalnej

 - zgoda na dłuższe rozstanie z bliską osobą, akceptacja oczekiwania na swoją kolej, pokonywanie niepowodzeń, respektowanie poleceń, rozwijanie samodzielności; jednocześnie pozwala na budowanie pozytywnych relacji między rodziną a światem zewnętrznym, 

 - grupa rówieśnicza i nawiązywane w niej pod kierunkiem nauczyciela relacje stanowią

bardzo sprzyjające środowisko do rozwoju umiejętności językowych - wzbogacanie zasobu słów i jasne formułowanie swych myśli, 

 - wychowanie przedszkolne jest niezwykle cenną okazją do nabywania doświadczeń w

trakcie zabawy, która jest dla dzieci intensywnym procesem uczenia się, 

 - wychowanie przedszkolne pozwala wzbogacić wartości i doświadczenia wyniesione z

domu o doświadczenia rówieśników, 

 - obecność dziecka w grupie przedszkolnej stwarza nauczycielom okazję do jego

profesjonalnej obserwacji i ewentualnego zauważenia niepokojących zachowań czy niedostatku podstawowych umiejętności - nauczyciel może rozwijać i korygować zaburzone funkcje dziecka,

 - w przedszkolu można skutecznie kształtować gotowość dziecka do nauki szkolnej, 

 - przygotować do uczenia się przez całe życie i przez to zapewnić mu lepsze szansę

edukacyjne, 

 - inwestycja w edukację przedszkolna, to inwestycja w przyszłość społeczeństwa - lepiej

wykształcone społeczeństwo to lepsza sytuacja gospodarcza i mniejsze obciążenia społeczne.

 W wielu środowiskach nie ma tradycji edukacji przedszkolnej. Tam trzeba przekonywać

rodziców, że nawet małe dziecko stale się uczy i warto mu tę naukę urozmaicić oraz wesprzeć profesjonalna, edukacja, przedszkolna,. Jest bardzo ważne, by dziecko w wieku 3-5 lat, przynajmniej po kilka godzin dziennie, uczyło się i bawiło się z rówieśnikami pod opieka,

nauczycielki i w ten sposób poznawało otaczający je świat oraz doskonaliło swoje umiejętności. Temu właśnie celowi mają służyć inne formy wychowania przedszkolnego. Mają przekonać do edukacji przedszkolnej tych, którzy dziś preferują, pozostawianie małych dzieci przez cały dzień w domu.         

Naturalne procesy, jakim podlega dziecko w okresie przedszkolnym, pozwalają na jego stymulację w kierunku kształtowania kompetencji kluczowych.

Do kompetencji Kluczowych zaliczamy:

• Porozumiewanie się w języku ojczystym

• Porozumiewanie się w językach obcych

• Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne

• Kompetencje informatyczne

• Umiejętność uczenia się

• Kompetencje społeczne i obywatelskie

• Inicjatywność i przedsiębiorczość

• Świadomość i ekspresja kulturalna

Wszystkie kompetencje kluczowe uważane są za jednakowo ważne, ponieważ każda z nich może przyczynić się do udanego życia we współczesnym społeczeństwie.

CEL KSZTAŁCENIA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

Celem wychowania przedszkolnego jest wsparcie całościowego rozwoju dziecka. Wsparcie to realizowane jest przez proces opieki, wychowania i nauczania – uczenia się, co umożliwia dziecku odkrywanie własnych możliwości, sensu działania oraz gromadzenie doświadczeń na drodze prowadzącej do prawdy, dobra i piękna. W efekcie takiego wsparcia dziecko osiąga dojrzałość do podjęcia nauki na pierwszym etapie edukacji.

Wraz z procesami rozwojowymi dziecka tworzą się podstawy poszczególnych kompetencji kluczowych, np.:

• rozwój mowy i poszerzanie się czynnego słownika pozwala na rozwijanie porozumiewania się w języku ojczystym i języku obcym oraz kompetencji społecznych i obywatelskich

• zabawa jako podstawowa aktywność dziecka kształtuje inicjatywność, przedsiębiorczość, świadomość i ekspresję kulturalną

• ciekawość i zadawanie pytań są podstawą do rozwoju kompetencji matematycznych i podstawowych kompetencji naukowo-technicznych oraz umiejętności uczenia się.

ROLA ZABAWY W ROZWIJANIU KOMPETENCJI KLUCZOWYCH

Zabawa staje się w wieku przedszkolnym podstawową aktywnością dziecka – źródłem jego wiedzy o świecie, identyfikatorem postaw moralnych, podstawą do rozwoju słownictwa oraz rozwoju intelektualnego, a także okazją do zawierania i podtrzymywania relacji społecznych z rówieśnikami i dorosłymi – w której toku dziecko mimowolnie, w sposób całkowicie naturalny zdobywa wiedzę i umiejętności.

KOMPETENCJE KLUCZOWE A PODSTAWA PROGRAMOWA WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO

Kształtowanie kompetencji w placówce przedszkolnej ma wyjątkowy charakter.

Z jednej strony ma na celu wyposażenie dziecka w odpowiednią wiedzę, a z drugiej – dostarczenie okazji, które pozwolą wyrobić w nim odpowiednie nawyki i zdobyć umiejętności praktyczne, a także przez działanie umożliwią kształtowanie odpowiednich postaw.

Na tym etapie rozwojowym i edukacyjnym na szczególną uwagę zasługują zatem:

• modelowanie

• naśladowanie pozytywnych wzorców

• świadome tworzenie sytuacji pozwalających na aktywne uczestnictwo, odczuwanie i eksplorację dostępnej przestrzeni z zastosowaniem zasad indywidualnego podejścia do każdego dziecka.

CHARAKTERYSTYKA POSZCZEGÓLNYCH KOMPETENCJI:

POROZUMIEWANIE SIĘ W JĘZYKU OJCZYSTYMJest to zdolność do codziennego komunikowania się dziecka w środowisku przedszkolnym z dorosłymi i innymi dziećmi (np. komunikowanie własnych potrzeb, emocji). Przyjmuje się, że dziecko kończące wychowanie przedszkolne powinno umieć opowiadać o zdarzeniach z przedszkola, odpowiadać na pytania, wyjaśniać własną przynależność do rodziny, grupy, narodu.

PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA

Codzienne wspomaganie rozwoju mowy poprzez:

• słuchanie utworów literackich czytanych zarówno przez nauczyciela, jak i zaproszonych gości

• wypowiedzi spontaniczne i kierowane

• ćwiczenia pamięci odtwórczej, nauka wierszy, ról

• odgrywanie scenek (drama, zabawy paluszkowe, tatr kukiełkowy, pacynki) występy artystyczne dzieci w uroczystościach przedszkolnych i konkursach recytatorskich

• zapewnienie wsparcia logopedycznego w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej,

• prowadzenie codziennych różnorodnych zabaw logopedycznych (artykulacyjnych, oddechowych, logorytmicznych) dla całej grupy

• zajęcia logorytmiki

• ćwiczenia grafomotoryki ręki – jako przygotowanie do pisania (np. plastelina, ciastolina, gazety, masa solna, kształtki sensoryczne)

• wprowadzanie liter, naukę czytania prostych wyrazów i zdań, ćwiczenia usprawniające analizę i syntezę słuchowo-wzrokową

• doskonalenie sprawności grafomotorycznej (kreślenie szlaczków literopodobnych na różnorodnym podłożu, kreślenie liter po śladzie i samodzielnie

• biblioteczki w każdej sali – codzienny kontakt z literaturą dla dzieci

• warsztaty/ zajęcia biblioteczne

POROZUMIEWANIE SIĘ W JĘZYKACH OBCYCH

Przygotowanie dzieci do posługiwania się językiem obcym nowożytnym opiera się na wprowadzaniu zabaw językowych, używaniu prostych zwrotów w języku obcym w sytuacjach codziennych – w zabawie i nauce, ukazywaniu korzyści, jakie wynikają z umiejętności posługiwania się językiem obcym.

Przyjmuje się, że dziecko kończące przedszkole rozumie i reaguje na bardzo proste polecenia w języku obcym, a przygotowanie do posługiwania się językiem obcym odbywa się przez zabawę.

DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA

W ramach realizacji zadań z tego obszaru dzieci uczestniczą w zajęciach języka angielskiego 2 x w tygodniu po 15 lub  30 minut (w zależności od wieku). Podczas zajęć przedszkolaki poznają i utrwalają podstawowe słowa i zwroty w języku angielskim (np. podają swoje imię, wiek, określają nastrój, liczą, nazywają kolory, części ciała, ubrania, podają nazwy zwierząt, części garderoby).

Zajęcia to – gry i zabawy ruchowe (grupowe, w parach), piosenki, historyjki obrazkowe, scenki dramowe.

KOMPETENCJE MATEMATYCZNE I PODSTAWOWE KOMPETENCJE NAUKOWO-TECHNICZNE

Kompetencje matematyczne są realizowane na etapie wychowania przedszkolnego między innymi w postaci rozwijania i wykorzystywania myślenia matematycznego w celu rozwiązywania problemów wynikających z codziennych sytuacji.

Podstawowe kompetencje naukowo-techniczne odnoszą się do opanowania, wykorzystywania i stosowania wiedzy oraz sposobów i metod objaśniających świat przyrody przez: eksperymentowanie, obserwowanie zjawisk, sprawdzanie, majsterkowanie, powtarzanie procedur i instrukcji oraz weryfikowanie wiedzy i odnoszenie jej do codziennych sytuacji, które dziecko zna.

PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA

1. 1. Kompetencje matematyczne:

codzienne zabawy w przeliczanie, klasyfikowanie, mierzenie, ważenie, rozróżnianie stron: lewa/prawa, realizacja ćwiczeń z programu prof. E. Gruszczyk-Kolczyńskiej – DZIECIĘCA MATEMATYKA (m.in. przeliczanie, porównywanie liczebności, stosowanie liczebników porządkowych, orientacja w schemacie ciała i w przestrzeni oraz na kartce, pomiary długości, klasyfikowanie, przekształcanie, rytm, następstwo czasu), zajęcia , ćwiczenia, zadania, zabawy eksperymentalno-doświadczalne, kulinarne

1. Kompetencje naukowo-techniczne – codzienne działania:

• obserwacje zjawisk atmosferycznych, przyrodniczych  ,   prowadzenie kalendarza pogody

• prowadzenie czasowych „ogródków” w salach oraz stałych ogródków na placu zabaw zabawy lupą itp.

• zabawy z wykorzystaniem bezpiecznych narzędzi (kąciki majsterkowicza)

• zabawy eksperymentalno-doświadczalne (poznawanie podstawowych praw fizycznych, chemicznych), plastyczne, wizualizacyjno-przestrzenne

KOMPETENCJE   INFORMATYCZNE

Dziecko w wieku przedszkolnym stopniowo i pod kontrolą wprowadzane jest w przestrzeń wirtualną, przez co zyskuje możliwość rozwijania wszystkich pozostałych kompetencji kluczowych.

Podstawa programowa zachęca do umożliwienia dziecku podejmowania samodzielnej aktywności poznawczej, w tym z wykorzystaniem nowoczesnych technologii.

PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA

W codziennej pracy:

• wykorzystywane są narzędzia TIK (np. magnetofon,  laptop, monitor interaktywny, komputer)

• zajęcia z myślenia komputacyjnego

• nauka kodowania przez zabawę, nie tylko z wykorzystaniem narzędzi TIK

• zajęcia profilaktyczne – dziecko bezpieczne w sieci (Sieciaki),

UMIEJĘTNOŚĆ UCZENIA SIĘ

Kompetencje związane z uczeniem się są na tym etapie niezwykle istotne – przedszkole to pierwsze doświadczenie dziecka z uczeniem się, w tym z uczeniem się konsekwentnym, możliwie świadomym i ukierunkowanym na osiągniecie konkretnych celów.

Rolą przedszkola jest poznanie indywidualnych cech, preferencji dziecka, dobór odpowiednich metod i form pracy, by przygotować dziecko do różnych form nauki – pracy grupowej i indywidualnej oraz do różnorodności stylów uczenia się, tworząc dzieciom sytuacje, w których uczą się one gospodarowania czasem przeznaczonym na zabawę, współpracują przy wykonywaniu zadania i biorą odpowiedzialność za wynik swoich działań.

PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA

• kompetencja ta jest kształtowana poprzez realizację wszystkich obszarów podstawy programowej wychowania przedszkolnego

• podczas wszelkich zajęć dzieci kształtują umiejętność obserwacji i wyciągania wniosków z własnych działań prowadzonych w przedszkolu, uczą się konkretnych zachowań i reakcji

• dzieci wdrażane są do samodzielnego zdobywania wiedzy przy pomocy różnorodnych źródeł wiedzy (tradycyjnych i nowoczesnych) oraz do współpracy i współdziałania w zespole, grupie, ale też pracy indywidualnej

• stosowanie idei oceniania kształtującego

• stosowanie wzmocnień pozytywnych

• realizacja wolontariatu

• praca w grupach mieszanych wiekowo – uczenie się od siebie

• praca zespołowa

KOMPETENCJE SPOŁECZNE I OBYWATELSKIE

Kompetencje te na tym etapie rozumiane są jako zdolność do stopniowego wychodzenia poza obszar rodziny, do pracy z innymi w grupie przedszkolnej.

Na tym etapie istotne jest, aby dziecko zrozumiało obyczaje i sposoby funkcjonowania osób w różnych społeczeństwach i środowiskach, dostrzegało różnorodność zachowań, a stopniowo też postaw.

Bardzo ważne jest również wzbudzanie zainteresowania dzieci otoczeniem domu i przedszkola, zachęcanie do podejmowania działań na rzecz wspólnego dobra i pracy w dziecięcym wolontariacie na miarę ich możliwości.

PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA

• realizacja tych treści odbywa się nieustannie, podczas wszystkich sytuacji z jakimi stykamy się w przedszkolnej rzeczywistości, a ich celem jest wykształcenie u dzieci postaw społecznie pożądanych:

• budzenie zainteresowania historią swojej rodziny, okolicy, kraju, stosowanie zwrotów grzecznościowych, kulturalne zachowanie podczas różnorodnych sytuacji, umiejętność współpracy, otwartość, bezkonfliktowość, tolerancja, przy jednoczesnym eliminowaniu postaw społecznie niepożądanych

• służą temu tworzone przez dzieci kodeksy zachowania, stosowanie odpowiednio dobranych wzmocnień pozytywnych i konsekwencji

• nauka praw dziecka, obywatelskich, równości oraz poszanowania innych osób

• nauka patriotyzmu przez obchody, m.in. Dnia Niepodległości, Dnia Flagi Projekt  „Mały Patriota”

• praca w małym wolontariacie –udział w akcjach charytatywnych ( Góra grosza, zbieranie nakrętek, Czyste powietrze wokół nas, Wszystkie dzieci zbierają elektrośmieci)

• realizacja ,,Programu profilaktyczno - wychowawczego”

• spacery, wycieczki do różnych miejsc użyteczności publicznych, organizacji (sklep, poczta, biblioteka, straż pożarna, ośrodek zdrowia, szkoły itp.)

• spotkania z przedstawicielami różnych zawodów (lekarz, pielęgniarka, ratownik medyczny, strażak, policjant,), rodzicami, którzy prezentują swoje zawody (np. florysta, kucharz, rolnik, leśnik, pszczelarz)

INICJATYWNOŚĆ I PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ

Poczucie inicjatywy i przedsiębiorczość należy rozumieć jako zdolność do wcielania pomysłów w czyn. Kompetencja ta obejmuje działania zmierzające do rozwoju poczucia sprawstwa przez stwarzanie dzieciom warunków do samodzielnego eksplorowania świata, eksperymentowania, doświadczania.

Inicjatywność i przedsiębiorczość są rozwijane wielopłaszczyznowo, i co ważne, ich elementy są obecne podczas wszystkich działań edukacyjnych, wychowawczych i opiekuńczych, w których uczestniczy dziecko w przedszkolu.

PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA

• w ramach realizowania tych treści stwarzane są każdorazowo okazje pozwalające dzieciom samodzielnie doświadczać, eksperymentować, eksplorować (np. robienie kanapek, sałatek, szaszłyków, pieczenie, malowanie, rysowanie, wydzieranie, lepienie, układanie klocków, zabawy w piaskownicy)

• codzienne zabawy na placu zabaw, w kącikach zainteresowań, dzień bez zabawek

• zabawy doświadczalne i eksperymentalne

• granie w gry zespołowe typu, np. „chińczyk”, warcaby, szachy

• współpraca podczas stawiania dzieciom zadań do wykonania w parach, grupach czy zespołach, co pozwala im poczuć się współodpowiedzialnymi za ostateczny efekt podejmowanych działań

• warsztaty/zajęcia plastyczne, wizualizacyjno-przestrzenne, sportowe, logorytmiczne, kulinarne, eksperymentalno-doświadczalne prowadzone przez nauczycieli

• wycieczki na terenie wsi i poza nią

ŚWIADOMOŚĆ I EKSPRESJA KULTURALNA

Praca w tym obszarze ukierunkowana jest na twórcze wyrażanie doświadczeń i emocji za pośrednictwem różnorodnych środków ekspresji: muzyki, sztuk teatralnych, literatury i sztuk wizualnych.

Doświadczania takie pozwalają na wyrażenie przez dziecko różnorodnych stanów emocjonalnych, wyzwolenie pozytywnych emocji, a przez to otwarcie się na nowości. Wzmacniają inicjatywę i pomagają w nawiązaniu relacji.

Przedszkole daje dziecku możliwość nie tylko poznawania i odtwarzania rzeczywistości związanej z kulturą i sztuką, ale również eksperymentowania z rytmem, głosem, dźwiękiem, ruchem, grafiką.

PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA

Te kompetencje przedszkolaki nabywają poprzez:

• malowanie (w tym nietypowymi technikami ), rysowanie, śpiewanie, taniec

• wystawy prac dzieci (sala, korytarze, szatnia, strona internetowa)

• udział w różnych uroczystościach – jako mali aktorzy (pasowanie na przedszkolaka, Święto Niepodległości, Jasełka, Dzień Babci i Dziadka,  Dzień Mamy i Taty, pożegnanie przedszkola)

• udział w konkursach przedszkolnych,  ogólnopolskich (muzyczne, plastyczne, recytatorskie)

• udział w koncertach, przedstawieniach teatralnych w przedszkolu 

• udział w zajęciach logorytmiki

WYBRANE METODY

• metoda pedagogiki zabawy

• metoda twórczego myślenia

• ruch rozwijający Veroniki Sherborne

• metody parateatralne: technika zmiany ról, drama, pantomima, teatr paluszkowy, teatr kukiełkowy, teatr cieni, opowieść ruchowa

• dziecięca matematyka prof. Ewy Gruszczyk-Kolczyńskiej i Ewy Zielińskiej

• metoda Carla Orffa (instrumenty)

• metoda Dobrego Startu prof. Marty Bogdanowicz

• metoda aktywnego słuchania muzyki według Batti Strauss

• metoda gimnastyki twórczej (ekspresyjnej) Rudolfa Labana (improwizacja ruchowa) edukacja przez ruch wg Doroty Dziamskiej

• kinezjologia edukacyjna – metoda Dennisona metoda projektu lub jej elementy

• metoda integracji sensorycznej

W licznych badaniach udowodniono, że aktywność fizyczna winna być rozwijana od najwcześniejszego okresu rozwoju o od najniższego szczebla edukacji. Dziecko przedszkolne jest w stanie przyswoić sobie wiele umiejętności ruchowych jednocześnie, przy czym w tym wieku występuje już określony stopień harmonii i płynności ruchów oraz poczucie rytmu.

MOTTO : 

Dawać zdrowie i radość poprzez gry

w słońcu i na powietrzu, poprzez te gry

wychowywać w służbie wielkich ideałów ludzkości

Henryk Jordan

„Chowanna” nr3/1945, W-wa.

Charakterystyczna dla dziecka w wieku przedszkolnym jest częsta zmiana przedmiotu zainteresowania i rodzaju zajęć ruchowych, co wiąże się z niską zdolnością do koncentracji na jednej czynności ruchowej. U dziecka w wieku przedszkolnym zdobywaniu umiejętności nowych ruchów towarzyszy radość z osiągniętego sukcesu motorycznego oraz pamięć ruchowa, a także łatwość szybkiego uczenia się.

W kształtowaniu i promowaniu rozwoju sprawności ruchowej dziecka istotną rolę pełnią wzorce społeczne środowiska rodzinnego i rówieśniczego, odpowiednia atmosfera oraz postawa akceptująca rodziców i wychowawców. Prawidłowy poziom sprawności ruchowej dziecka przedszkolnego zależy zarówno od zdrowia fizycznego i dobrego samopoczucia, jak i od zdrowia psychicznego. Systematyczne podnoszenie sprawności ruchowej wiąże się z wszechstronnym rozwojem fizycznym i psychicznym. Wpływa pozytywnie na kształtowanie osobowości i takich cech, jak: samodzielność, opanowanie, umiejętność skupienia uwagi, wytrwałość w pokonywaniu przeszkód. Jak wykazują badania, obserwacje, dziecko o obniżonej sprawności ruchowej, słabe fizycznie jest kapryśne, lękliwe, często smutne, a przede wszystkim niechętne do wszelkich działań typowych dla jego wieku. I odwrotnie - dziecko zdrowe, sprawne ruchowo, dobrze rozwinięte fizycznie jest najczęściej pogodne, radosne, wykazuje dużą aktywność poznawczą.

Przebywanie i ruch na świeżym powietrzu jest czynnikiem ułatwiającym przyswojenie pokarmu i przywrócenie organizmowi pełnej gotowości do nowego działania. Przykładem  tego jest fakt, że dzieciom w okresie wakacji przybywa kilka centymetrów wzrostu, co jest efektem przebywania na świeżym powietrzu, podejmowania zabaw ruchowych, które przyczyniają się do przyspieszenia przemiany materii. To z kolei zwiększa zapotrzebowanie organizmu na bardziej urozmaicony pokarm, bogatszy w witaminy i minerały.

Wszelkie czynniki zewnętrzne, a więc także zajęcia ruchowe, wpływają na organizm dziecka tym efektywniej, im jest ono młodsze. U dziecka w wieku przedszkolnym dostrzegamy pewną równowagę w zakresie wszystkich elementów wychowania związanych z harmonijnym rozwojem psychicznym i fizycznym. W okresie szkolnym pojawiają się czynniki naruszające tę równowagę. Większy nacisk kładzie się na kształceniu umysłowym dziecka, co odbywa się ze szkodą  dla wychowania fizycznego. W konsekwencji doprowadza to u dziecka w wieku szkolnym do pogorszenia się sprawności ruchowej i do tak często występujących wad  postawy.

SPRAWNOŚĆ RUCHOWA DZIECKA PRZEDSZKOLNEGO

Jednym ze środków przeciwdziałających obniżonej sprawności ruchowej dziecka jest przyzwyczajanie go już w wieku 4-6 lat do podnoszenia  swej sprawności poprzez branie aktywnego udziału w ćwiczeniach, zabawach i zajęciach ruchowych. 

Pewne nawyki nabyte w wieku przedszkolnym zachowuje się bardzo długo, nawet w dojrzałym życiu. Ruchy wyćwiczone w dzieciństwie pozostają w „pamięci” dłużej niż tekst wyuczony pamięciowo. Rozwój  fizyczny dziecka przedszkolnego nie przebiega równomiernie w poszczególnych latach jego życia. Mięśnie dziecka zawierają więcej wody, a mniej białka i substancji stałej niż mięśnie człowieka dorosłego. Są delikatne, luźno przyczepione do kości. Dlatego też dzieci szybciej się męczą niż dorośli. Męczy je siedzenie w jednej pozycji i brak możliwości ruchu. Jednak to samo dziecko zmęczone dłuższym przebywaniem w jednej pozycji, gdy znajdzie się w miejscu, w którym swobodnie może się bawić, szybko odzyskuje energię i wesołość. 

Ruch jest konieczny, lecz jego nadmiar czasem może być szkodliwy. Zbyt długie pozostawanie w ruchu niekiedy wpływa negatywnie na pracę serca, układu trawiennego, gruczołów wewnętrznego wydzielania. Dlatego też wysiłek fizyczny powinien pozostawać w odpowiednich proporcjach.

Dziecko o zdrowym sercu, właściwej dla jego wieku pojemności płuc, odpowiedniej wadze i wzroście wykazuje budzącą podziw ruchliwość. Szybko i dużo biega, wysoko skacze, schyla się , kuca. Obserwując cały czas dzieci, możemy zauważyć, że przeplata ono ruch, chociaż na krótko, momentami spoczynku. Przynoszą one odprężenie i wypoczynek konieczny dla organizmu zmęczonego ruchem.

Równie wrażliwy i delikatny jak mięśnie jest układ kostny dziecka w wieku przedszkolnym. Niesprzyjające warunki bytowe - wadliwe odżywianie się  i niewłaściwe pozycje ciała, zwłaszcza w czasie snu- mogą spowodować poważne zniekształcenia.

Sprawność ruchowa wzrasta u dziecka z wiekiem. Do 5 roku życia ruchy obejmują duże przestrzenie ciała, duże grupy mięśni. Dziecko 4 letnie przy pierwszych próbach rzucania piłką wykonuje ruchy całym ciałem. Dziecko 5 letnie chwyta już piłkę dłońmi. Niezręczne dotąd ruchy, dzięki ćwiczeniom stają się harmonijne, rytmiczne, skoordynowane.

Ten okres życia dziecka nazywany jest „złotym okresem”. Ruchy manualne w tym wieku nie są jeszcze precyzyjne. Wiąże się to ze słabą sprawnością fizyczną ręki. Dlatego na przykład zawiązanie sznurowadła w bucie stanowi większą trudność aniżeli jazda na rowerze czy nartach. Ruchy swobodne, bez zbytniego napięcia mięśni umożliwiają dziecku kreślenie linii ciągłych ołówkiem czy pędzlem. Stopniowo doskonalą się drobnych mięśni, wzrasta koordynacja ruchów kończyn, głowy i tułowia. Pojawia się umiejętność utrzymywania równowagi w różnych pozycjach, czego przykładem jest bieg połączony z rzucaniem piłki w określonym kierunku, sprawne chwytanie z podskokiem, chodzenie po równoważni.

Rozwój ruchowy dziecka przedszkolnego jest źródłem nie tylko poznawania otaczającego świata, ale także prawidłowego rozwoju funkcji poznawczych i orientacji w przestrzeni. Dzięki temu dziecko zdaje sobie sprawę z istnienia kierunków, uczy się określać prawą i lewą stronę w stosunku do położenia własnego ciała.

Wraz z rozwojem ogólnej sprawności ruchowej zwiększa się samodzielność życiowa dzieci w wieku przedszkolnym. Pod koniec wieku przedszkolnego sprawne ruchowo dziecko, bez pomocy dorosłych, potrafi samo ubrać się i rozebrać, umyć, uczesać, nakryć do stołu, sprzątnąć po sobie. W sytuacjach życia codziennego potrafi w domu spełniać takie obowiązki jak: dbałość o rośliny w domu, podlewanie ich bez rozlania wody, wycieranie naczyń, układanie ich, posługiwanie się sprawnie nożyczkami.

Aktywność ruchowa wzmaga procesy myślowe oraz przyczynia się do:

• Doskonalenia spostrzegania wzrokowego i zdobywania doświadczeń ruchowych w zakresie statyki i dynamiki,

• Ułatwienia kształtowania się wyobraźni przestrzennej oraz rozumienia pojęcia czasu;

• Zdobywania umiejętności analizy i syntezy wzrokowej oraz oceny stosunków ilościowych i przestrzennych.

Podsumowując - przed wychowaniem fizycznym, przed nauczycielami, rodzicami obecnie stawia się następujące cele: (wg. Publikacji pod red. K. Zuchory, Myśli i uwagi o wychowaniu fizycznym i sporcie, AWF W-wa 2000):

• Rozwijanie, podnoszenie i utrzymywanie na możliwie wysokim poziomie wszechstronnej sprawności fizycznej;

• Wspomaganie i kształtowania zdrowia i harmonijnego rozwoju, korygowanie wad;

• Kształtowanie umiejętności i nawyków ruchowych

• Rozbudzanie zainteresowań i przyzwyczajeń ruchowych, prowadzących do wyboru formy czynnego uprawiania ruchu

• Stwarzanie okazji do czynnego wypoczynku (rekreacji, rozrywki)

• Kształtowanie cech woli i charakteru

Metoda oparta jest na założeniu, że warunkiem rozwoju percepcyjnego jest stymulacja motoryczna, tzn. aktywność mięśniowa, wyrabianie poczucia równowagi, doskonalenie dużej i małej motoryki, przekraczanie linii środkowej ciała, znajomość kierunków i rzutowanie ich na zewnątrz, prawidłowa lateralizacja itp.. Poprzez systematyczne ćwiczenia możliwa jest poprawa zdolności percepcyjno – motorycznych dziecka niepełnosprawnego intelektualnie, gdyż podczas manipulowania rzeczami i własnym ciałem uczy się ono odbierać bodźce i spostrzeżenia i przetwarzać je na aktywność ruchową. Autor metody  twierdzi, że wszelkie trudności w nauce dziecka (czytanie, pisanie, liczenie) wynikają z niesprawnej motoryki, dlatego trzeba dać takie narzędzia, które:

-udoskonalą motorykę

-pozwolą określić jakość motoryki                                                                                          

-pozwolą przedstawić takie propozycje zajęć, których atrakcyjność spowoduje samodzielną ich kontynuację.

Zdaniem autora  sprawność ruchowa dzieci w dużej mierze zależy od tego jak dziecko

potrafi kontrolować swoje ruchy. Od tego jak wzrok kontroluje ruchy zależy percepcja, od sprawności percepcji zależy praca wzroku, mamy więc do czynienia ze schematem sprzężenia zwrotnego w procesie percepcji. Kephart uważa, że dziecko od najmłodszych lat powinno manipulować rzeczami i własnym ciałem. W tych manipulacjach musi wypróbować wszystkie możliwe reakcje mięśniowe, do których jest zdolne. Dziecko powinno także wyuczyć się współzależności między odbieranym bodźcem czuciowym, z wykonywaną reakcją ruchową oraz obserwować istniejące między rzeczami związki i mechanizmy ich współzależności (rozbierać rzeczy na części składowe, sprawdzać jak działają, a następnie złożyć je).Całkowita działalność związana z wykonywanym zadaniem obejmuje cztery procesy: odbiór, integrację, przekazywanie (nadawanie) oraz sprzężenie zwrotne bodźców nerwowych.

Integralną częścią systemu percepcyjno-motorycznego Kepharta jest opis szeregu zadań pozwalających obserwować percepcyjno-motoryczne zachowanie dziecka 6-9-letniego, by w razie stwierdzenia opóźnień rozwojowych zastosować odpowiednie ćwiczenia.

Zestaw zadań obejmuje:

1.Ćwiczenia na równoważni

 (posuwanie się do przodu, do tyłu, bokiem),

2.Skakanie

 (skoki obiema nogami, na prawej, na lewej nodze, przeskakiwanie z jednej nogi na drugą

i przeskakiwanie),

3.Rozpoznawanie części swojego ciała

(ćwiczenia typu- dotknij swoich oczu, nogi itp.),

4.Naśladowanie ruchów

(dotyczy ruchów ramion: jednostronnych, obustronnych, i ruchów krzyżujących się),

5.Ćwiczenia z przeszkodami

 (przejście nad przeszkodą sięgającą do kolan, pod przeszkodą,

przesuwanie się przez wąski otwór itp.),

6. „Orły na śniegu”

(zestaw ćwiczeń obejmujących ruchy ramion i nóg w pozycji leżącej,  wykonywanych na polecenie terapeuty),

7.„Chodzenie po kamieniach” (dziecko chodzi po ułożonych 10 kwadratach czerwonych i 10 czarnych,

8.Ćwiczenia na tablicy

 (obejmują one rysowanie koła, linii poprzecznych, pionowych),

9. Wodzenie oczami (poziome, pionowe, po przekątnych, koliste),

10.Ćwiczenia wzrokowej znajomości kształtów

 (przerysowywanie prostych figur geometrycznych, jak kolo, kwadrat,

 romb, trójkąt itp.),

11.Testy Krausa-Webera

(testy te mierzą minimalną sprawność mięśniową).

W metodzie tej istotne jest uświadomienie dzieciom, że:

 percepcja wzrokowa pozwala poznać zasady ruchu ( pobudzenie związków między percepcją wzrokową a ruchem)

 pełne powiązanie działalności wzrokowej z percepcją wzrokową, tak aby można było ją wykorzystać w sytuacjach zupełnie nowych

 dzieci muszą rozwijać sprawność ruchową przez rozmaite manipulacje

 powinny w manipulacje włączyć stopniowo percepcję wzrokową

 percepcja wzrokowa ma dać kontrolę nad tym co dzieci wykonują

 dziecko odkrywa zakres swoich możliwości.

Zanim dziecko rozpocznie edukację szkolną należy dostarczyć mu takich działań percepcyjno – motorycznych, które pozwolą na lepszą orientację we własnych możliwościach a jednocześnie ćwiczyć to co sprawia trudności.

                                                                                                                                                                        Kilka zasad przestrzeganych w terapii dziecka, które musi przestrzegać prowadzący:   

1.Początkowe ćwiczenia należy dostosować do aktualnego poziomu sprawności dziecka, szybko przechodząc do trudniejszych zadań. Nie należy natomiast rozpoczynać ćwiczeń od przewyższających poziom dziecka, gdyż wiąże się to z narażeniem go na przeżywanie frustracji 2. Ćwiczenia wymagające bardziej skomplikowanych sprawności powinny być poprzedzone ćwiczeniami bardziej podstawowych sprawności, na przykład ćwiczenia percepcji kształtów będą łatwiejsze, jeśli dziecko uzyska wcześniej sprawność sensoryczno-motoryczną i opanuje kontrolę wzrokową. Nie oznacza to jednak konieczności wcześniejszego doprowadzenia dziecka do całkowitego opanowania podstawowych sprawności, wystarczy pewien stopień ich wyćwiczenia (Kephart nie określa tego precyzyjnie, mówi o minimalnej dozie bardziej podstawowych zdolności).      3.Żadna z metod nie jest celem sama w sobie. Każde ćwiczenie ma nauczyć dziecko pewnych uogólnionych sprawności i zdolności (równoważni nie stosuje się po to, aby nauczyć dziecko chodzenia po szynie, lecz by nauczyć je równowagi i lateralizacji).                

Zabawa zegarowa                                                                                                                                  

Celem tej zabawy jest przeprowadzenie ćwiczeń, w których dziecko staje wobec zadania jednoczesnego zorientowania obu części ciała na określony kierunek ruchu. Obie strony muszą orientować się niezależnie od siebie i jednocześnie wykonywać ruch kierunkowy.   Zabawa zegarowa zaliczana jest do grupy ćwiczeń przy tablicy. Do jej przeprowadzenia potrzebne jest umieszczenie na tablicy ośmiu ponumerowanych punktów, równomiernie rozłożonych na obwodzie koła o średnicy około 45cm. Można mieć przygotowaną taką planszę z zaznaczonymi na obwodzie koła punktami (0-wewnątrz koła, 1-8-na obwodzie) - całość przypomina zegar. Istota zabawy polega na przemieszczaniu rąk rozłożonych na podanych cyfrach na inne cyfry wskazywane przez nauczyciela. Ręce powinny być przenoszone jednocześnie, zamierzone cele-cyfry powinny być osiągane w tym samym czasie. Kephart proponuje szereg kombinacji ruchów, które sprowadzić można do serii obejmujących:

1.Ruch przeciwstawny (dziecko rozpoczyna ruch obiema rękami ułożonymi na obwodzie koła, np. 7-ręka lewa, 3-ręka prawa, i - na polecenie przenosi obydwie ręce do środka na punkt oznaczony 0).    

2.Ruch od środka na zewnątrz (dziecko rozpoczyna od umieszczenia rąk na 0 i na polecenie przenosi je na wskazane cyfry, np.3 i 7, 1 i 5 i inne

3.Ruch równoległy (ręce dziecka poruszają się równolegle, rozpoczyna ono ruch z lewą ręką na cyfrze 7 i prawą na 0, a następnie na polecenie przenosi lewą rękę na 0, a prawą na 3; kierunek ruchu przebiega zarówno z lewej na prawą stronę, jak i odwrotnie).

4.Ruch wzdłuż linii przecinających się, ręce dziecka poruszają się w różnych kierunkach, na przykład: lewa ręka pionowo z 7 na 0, prawa ręka pionowo z 1 na 0.

5.Ruch krzyżowy:

a. od lewej do prawej (dziecko rozpoczyna od ułożenia lewej ręki np. na 7, a prawej na 0 i przenosi zgodnie z poleceniem lewą rękę na 0, a prawą na 1).

b. od prawej do lewej, np. z 0 na 7-ręka lewa i z1 na 0 -ręka prawa.

Kephart proponuje, by dzieciom z niską motywacją, dać samochodziki, które są wprowadzane do garażu (kwadrat 0) lub dostarczają towar do klientów (cyfry na obwodzie koła). Ja wymyślałam różne zabawy np. w samochodziki, ptaszki, rybki, statki.

Leniwa ósemka

Innym ćwiczeniem przy tablicy służącym opanowaniu kierunku ruchu jest leniwa ósemka. Na tablicy napisana jest cyfra 8 w pozycji poziomej. Długość jej wynosi 60cm, a wysokość 25cm. Prosimy dziecko o prowadzenie ręką po tej figurze linii ciągłej bez odrywania kredy od tablicy. Jeśli dziecku uda się wykonać płynny i poprawny ruch, polecamy mu zmienić kierunek ruchu bez odrywania kredy od tablicy i bez przerywania czynności. Zachęca się, by ćwiczenie wykonywane było prawą ręką i lewą ręką. Należy ustawić dziecko w różnym układzie przestrzennym w stosunku do figury. Raz znajduje się ona po prawej stronie dziecka, raz po lewej, bądź przed samym dzieckiem. Służy to zapoznawaniu dziecka z lateralizacją w zależności od kierunku ruchu i uzyskanych wyników percepcji.

Równoważnia

Ćwiczenia na równoważni należą do ćwiczeń sensoryczno-motorycznych . Ćwiczenia wykonywane na tym przyrządzie (ławeczka) mają rozwinąć równowagę dynamiczną i przyczynić się do wyrobienia lateralizacji i znajomości kierunku. Proponowane ćwiczenia obejmują: posuwanie się do przodu, posuwanie się do tyłu, posuwanie się bokiem, zawracanie i odbijanie się (o ile równoważnia sprężynuje), przejście przodem, zawracanie i dalsze przejście przodem, następnie to samo ćwiczenie wykonane tyłem. Ćwiczenia te sprzyjają korekcji postawy, utrzymaniu równowagi na belce, uczą znajomości różnicy pomiędzy lewą i prawą stroną ciała, a więc pomagają w rozwijaniu lateralizacji. Gdy niemożliwe było zastosowanie ławeczki bawiłam się na długiej wstążce rozłożonej na podłodze lub na linii ciągłej narysowanej kredą.

Rytmy - ćwiczenia rytmiczne

Autor uważa, że „rytm powinien być zintegrowany w różnych dziedzinach sensoryczno-motorycznych w taki sposób, aby dziecko miało pojęcie rytmu w całym organizmie”. Dlatego należy łączyć jednocześnie rytmy słuchowe z rytmami dotykowymi i kinestetycznymi. Ćwiczenia rytmiczne mogą obejmować rytmy jednostronne i rytmy dwustronne.

Rytmy jednostronne

Zdaniem Kepharta ćwiczenia rytmiczne należy rozpoczynać od wybijania rytmów tylko jedną stroną ciała. Pomocą mogą być tutaj bębenki (jeden dla terapeuty, drugi dla dziecka). Dziecko powtarza na swoim bębenku wykonywany przez terapeutę wzorzec rytmu. Początkowo jest on bardzo prosty, to znaczy uderzenia są równej długości i pojawiają się w różnych odstępach czasu, a dziecku wolno obserwować czynność wystukiwania rytmu wykonywaną przez nauczyciela (informacja słuchowa, kinestetyczna i dotykowa), w trakcie wspólnego wybijania rytmu. Następnie eliminujemy informację kinestetyczną i dotykową, dziecko powtarza rytm wyłącznie na podstawie informacji słuchowej - polecenia słownego. Zmianom podlega też sam rytm, może być wolny i szybki, przybierać wartości dwu- i trójwymiarowego rytmu. Wybijanie rytmu powinno odbywać się zarówno prawą, jak i lewą ręką.

Rytmy obustronne

Następnym etapem nauki odtwarzania rytmu jest wybijanie (klaskanie, tupanie) rytmów obustronnych, kiedy dziecko musi przedstawiać ten sam rodzaj wzoru rytmu przy wykorzystaniu obu stron ciała, a więc prawą (P) i lewą (L) ręką, prawą (P) i lewą (L) nogą. Rytm może też przechodzić z jednej strony ciała na drugą, to znaczy, że na przykład po uderzeniu raz prawą ręką, a następnie dwa razy uderza lewą ręką (takt ¾). Ćwiczenia prezentuje terapeuta. Najpierw staramy się, by dziecko opanowało rytmy regularne, a następnie rytmy nieregularne. Proponowane są tu następujące układy rytmów regularnych (PL-PL), (PP-LL-PP), (PPP-LLL) lub (PPPP-LLLL), a więc serie podwójne, potrójne, poczwórne, a nawet pięciokrotnie wykonywane na przemian ręką lewą i prawą. Opanowanie rytmów regularnych jest podstawą do ćwiczeń w odtwarzaniu rytmów nieregularnych, na przykład (PP-L PP-L) czy (LL-P LL-P). Rytm powinien być wybijany prawą ręką i prawą nogą, jak również lewą ręką i lewą nogą, a także prawą ręką i lewą nogą, a następnie lewą ręką i prawą nogą.

Wodzenie oczami - ćwiczenia kontroli wzrokowej

Istotę ćwiczeń w wodzeniu oczami stanowi postępowanie polegające na przesuwaniu celu przed dzieckiem, który dziecko powinno śledzić wzrokiem. Obserwuje się przy tym, czy śledzi ono cel, czy jego oczy przesuwają się płynnie i w sposób skoordynowany.

Kephart wyróżnia następujące etapy ćwiczeń w wodzeniu oczami z poruszającym się przedmiotem:

1. wodzenie poziome: nauczyciel przesuwa przedmiot (ołówek z wciśniętą na końcu pinezką ) w odległości 50cm od twarzy dziecka i pyta, czy dziecko widzi pinezkę, a następnie poleca, żeby dziecko śledziło wzrokiem za pinezką wszędzie tam, gdzie się ona znajdzie. Przedmiot przesuwa się raz w lewo, raz w prawo;

2. wodzenie pionowe: nauczyciel przesuwa przedmiot w kierunku pionowym, aż znajdzie się 45cm ponad poziomem oczu dziecka i 45cm poniżej, dziecko wodzi oczami za poruszającym się przedmiotem lub dziecko śledzi przedmiot przesuwany po przekątnych około 45cm powyżej i poniżej linii wzroku;

3.wodzenie koliste: śledzenie przedmiotu odbywa się po linii koła w promieniu 45cm;

4. opisane ćwiczenia w punktach od 1 do 4 wykonywane są okiem prawym, a oko lewe jest zasłonięte;

5. te same ćwiczenia wykonywane są lewym okiem, prawe jest zasłonięte.

W celu dostarczenia dzieciom w trakcie kontroli wzrokowej bodźców kinestetycznych i dotykowych, ułatwiających proces wodzenia oczami, autor proponuje wykorzystanie następujących pomocy:

*śledzenie piłki (najpierw dużej), o którą z jednej strony opiera ręce dziecko, a z drugiej nauczyciel, dziecko nie tylko widzi, ale i odczuwa wykonywane piłką ruchy,

*wodzenie oczami za przesuwającą się świecącą latarką z jednoczesnym przesuwaniem palca w kierunku osuwania się latarki lub równoczesnym trzymaniem palca na latarce,                                       

*wodzenie wzrokiem za ołówkiem z wpiętą w niego pinezką.

Bibliografia:

Kephart, N,C. (1970). Dziecko opóźnione w nauce szkolnej. Warszawa, PWN.

Spionek, H. (1965). Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka. Warszawa, PWN.

Polityka ochrony dzieci

w Przedszkolu nr 2 w Markowej

Preambuła

Niniejszy dokument został stworzony aby zapewnić wychowankom Przedszkola Nr 2 harmonijny rozwój w atmosferze bezpieczeństwa, akceptacji i szacunku.

Naczelną zasadą wszystkich działań podejmowanych przez pracowników przedszkola jest działanie dla dobra dziecka i w jego najlepszym interesie. Kierując się dobrem dzieci pracownicy placówki dążą do ich wszechstronnego rozwoju z poszanowaniem ich praw. Pracownik placówki traktuje dziecko z szacunkiem oraz uwzględnia jego potrzeby. Niedopuszczalne jest stosowanie przez pracownika wobec dziecka przemocy w jakiejkolwiek formie.

Pracownik placówki, realizując te cele, działa w ramach obowiązującego prawa, przepisów wewnętrznych obowiązujących w placówce oraz swoich kompetencji.

Rozdział I

Objaśnienie terminów

§1

1. Pracownikiem przedszkola jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę lub umowę cywilno-prawną. 

2. Wolontariusz – osoba, która dobrowolnie i bez wynagrodzenia podejmuje działania na rzecz przedszkola. 

3. Dzieckiem jest każda osoba do ukończenia 18 roku życia. 

4. Opiekunem dziecka jest osoba uprawniona do reprezentacji dziecka, w szczególności jego przedstawiciel ustawowy (rodzic/opiekun prawny) lub inna osoba uprawniona do reprezentacji na podstawie przepisów szczególnych lub orzeczenia sądu (w tym: rodzina zastępcza). 

5. Zgoda opiekuna dziecka oznacza pisemną zgodę co najmniej jednego z opiekunów dziecka. Jednak w przypadku braku porozumienia między opiekunami dziecka należy poinformować opiekunów o konieczności rozstrzygnięcia sprawy przez sąd rodzinno-opiekuńczy. 

6. Przez krzywdzenie dziecka należy rozumieć popełnienie czynu zabronionego na szkodę dziecka przez jakąkolwiek osobę, w tym pracownika placówki, lub zaniedbywanie dziecka przez jego opiekunów. 

7. Osoba odpowiedzialna za Internet to wyznaczony przez dyrektora przedszkola pracownik, sprawujący nadzór nad korzystaniem z Internetu przez dzieci na terenie placówki oraz nad bezpieczeństwem dzieci w Internecie. 

8. Osoba odpowiedzialna za Politykę ochrony dzieci to wyznaczony przez dyrektora placówki pracownik sprawujący nadzór nad realizacją Polityki ochrony dzieci w przedszkolu. 

9. Daną osobową dziecka jest każda informacja umożliwiająca identyfikację dziecka. 

Rozdział II

Zasady obowiązujące w przedszkolu w zakresie kontaktów pracowników z dziećmi

oraz stosowania kar i nagród- Kodeks postępowania z dzieckiem

§2

W przedszkolu obowiązują określone zasady postępowania z dzieckiem w zakresie:

1. pomocy dzieciom w opanowaniu czynności higienicznych, samoobsługowych, co następuje: 

– pracownik w razie potrzeby pomaga dzieciom w trakcie korzystania z toalety

– po skorzystaniu z toalety dzieci myją ręce

– przed każdym posiłkiem dzieci myją ręce

– podczas posiłków dzieci nie bawią się jedzeniem oraz sztućcami, siedzą przodem do stołu

– pracownik przedszkola w razie potrzeby pomaga dzieciom podczas posiłku, zachęca do jedzenia

– pracownik przedszkola pomaga dzieciom przy ubieraniu i rozbieraniu się

2.  kar i nagród stosowanych w przedszkolu:

– stosowany w przedszkolu system kar i nagród ma na celu wzmacnianie pozytywnych zachowań

i eliminowanie negatywnych oraz wzmacnianie samooceny i regulację funkcjonowania grupy.

– kary i nagrody są stosowane z uwzględnieniem praw dziecka i poszanowaniem godności

– dzieci znają obowiązujący w przedszkolu system kar i nagród

– w przedszkolu stosuje się nagrody słowne, materialne, wskazywanie pozytywnego zachowana na forum grupy, dotykowe – związane z bezpośrednim kontaktem z dzieckiem (tj. pogłaskanie, przytulenie, posadzenie na kolanach) – zgodne z potrzebą i wolą dziecka.

– karę stanowi odsunięcie dziecka od zabawy, zajęcia na określony czas

– niedopuszczalne są kary: cielesne (szarpanie, bicie, popychanie), słowne (wyzywanie, wyśmiewanie, krzyczenie), zmuszanie, negowanie uczuć.

– w każdej sytuacji dziecko jest informowane o konsekwencji nieodpowiedniego zachowania.

3. Rodzice zapoznali się z obowiązującymi w przedszkolu zasadami wymienionymi w pkt. 1 i 2.

Rozdział III

Rozpoznawanie i reagowanie na czynniki ryzyka krzywdzenia dzieci

§3

1. Pracownicy przedszkola posiadają wiedzę i w ramach wykonywanych obowiązków zwracają uwagę na czynniki ryzyka krzywdzenia dzieci. 

2. W przypadku zidentyfikowania czynników ryzyka, pracownicy placówki zwracają się do osoby odpowiedzialnej za realizację polityki ochrony dzieci, która podejmuje rozmowę

3. z rodzicami, przekazując informacje na temat dostępnej oferty wsparcia i motywując ich do szukania dla siebie pomocy. 

4. Pracownicy monitorują sytuację i dobre samopoczucie dziecka. 

Rozdział IV

Procedury interwencji w przypadku krzywdzenia dziecka

§4

W przypadku stwierdzenia przez pracownika przedszkola podejrzenia, że dziecko jest krzywdzone, pracownik ma obowiązek sporządzenia notatki służbowej i przekazania uzyskanej informacji osobie odpowiedzialnej za politykę ochrony dzieci.

§5

1. Osoba odpowiedzialna za Politykę ochrony dzieci informuje dyrektora o stwierdzeniu podejrzenia krzywdzenia dziecka, informuje opiekunów dziecka o podejrzeniu. 

2. Osoba odpowiedzialna za Politykę ochrony dzieci sporządza opis sytuacji przedszkolnej

3. i rodzinnej dziecka na podstawie rozmów z dzieckiem, nauczycielami, wychowawcą i rodzicami oraz plan pomocy dziecku. 

4. Plan pomocy dziecku powinien zawierać wskazania dotyczące: 

• podjęcia przez instytucję działań w celu zapewnienia dziecku bezpieczeństwa, w tym zgłoszenie podejrzenia krzywdzenia do odpowiedniej instytucji; 

  • wsparcia, jakie placówka oferuje dziecku; 

  • skierowanie dziecka do specjalistycznej placówki pomocy dziecku, jeżeli istnieje taka potrzeba. 

§6

1. W przypadkach wymagających interwencji dyrektor powołuje zespół interwencyjny, w skład którego wchodzą: pedagog, wychowawca dziecka, dyrektor, osoba odpowiedzialna za Politykę ochrony dzieci. 

2. Zespół interwencyjny sporządza plan pomocy dziecku, spełniający wymogi określone w §5 pkt.3 Polityki, na podstawie opisu sporządzonego przez członków zespołu. 

3. W przypadku gdy podejrzenie krzywdzenia zgłosili opiekunowie dziecka, powołanie zespołu jest obligatoryjne. Zespół interwencyjny zaprasza opiekunów dziecka na spotkanie, w celu omówienia zgłaszanego podejrzenia. Z przebiegu spotkania sporządza się protokół. 

§7

1. Plan pomocy dziecku jest przedstawiany opiekunom dziecka przez osobę odpowiedzialną za Politykę ochrony dzieci w przedszkolu z zaleceniem współpracy przy jego realizacji. 

2. Dyrektor informuje opiekunów dziecka o obowiązku placówki polegającym na zgłoszeniu podejrzenia krzywdzenia dziecka do odpowiedniej instytucji (prokuratura/policja lub sąd rodzinno-opiekuńczy, lub przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego). 

3. Dyrektor przedszkola, po poinformowaniu rodziców, składa zawiadomienie o podejrzeniu przestępstwa do prokuratury/policji lub wniosek o wgląd w sytuację rodziny do Sądu Rejonowego, Wydziału Rodzinnego i Nieletnich, lub przesyła formularz „Niebieska Karta – A” do przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego. 

4. Dalszy tok postępowania leży w kompetencjach instytucji, do której zostało skierowane zawiadomienie. 

5. W przypadku gdy istnieje podejrzenie krzywdzenia dziecka, zgłoszone przez opiekunów dziecka lub pracowników przedszkola, należy o tym fakcie poinformować opiekunów dziecka na piśmie. 

§8

1. Z przebiegu interwencji sporządza się kartę interwencji, której wzór stanowi załącznik nr 1 do niniejszej Polityki. Kartę załącza się do dokumentacji pobytu dziecka w przedszkolu. 

2. Wszyscy pracownicy przedszkola i inne osoby, które w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych pozyskały  informację o krzywdzeniu dziecka lub informacje z tym związane, są zobowiązane do zachowania tych informacji w tajemnicy, wyłączając informacje przekazywane uprawnionym instytucjom w ramach działań interwencyjnych. 

Rozdział V

Zasady ochrony danych osobowych dziecka

§9

1. Dane osobowe dziecka podlegają ochronie na zasadach określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997r. o ochronie danych osobowych. 

2. Pracownik przedszkola ma obowiązek zachowania w tajemnicy danych osobowych, które przetwarza oraz zachowania w tajemnicy sposobów zabezpieczenia danych osobowych

3. przed nieuprawnionym dostępem. 

4. Dane osobowe dziecka są udostępniane wyłącznie osobom i podmiotom uprawnionym na podstawie odrębnych przepisów. 

5. Pracownik przedszkola jest uprawniony do przetwarzania danych osobowych dziecka

6. i udostępniania tych danych w ramach  pracy w Zespole Interdyscyplinarnym/Grupie Roboczej zespołu interdyscyplinarnego, powołanych w trybie ustawy z dnia 29 lipca 2005r.

7. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. 

§10

Pracownik przedszkola może wykorzystać informacje o dziecku w celach szkoleniowych lub edukacyjnych wyłącznie z zachowaniem anonimowości dziecka oraz w sposób uniemożliwiający identyfikację dziecka.

Rozdział VI

Zasady ochrony wizerunku dziecka

§11

Przedszkole, uznając prawo dziecka do prywatności i ochrony dóbr osobistych, zapewnia ochronę wizerunku dziecka.

§12

1. Nauczyciel przedszkola nie udostępnia przedstawicielom mediów informacji o dziecku i jego sytuacji rodzinnej. 

2. Nauczyciel przedszkola nie kontaktuje przedstawicieli mediów z dziećmi. 

3. Nauczyciel przedszkola nie wypowiada się w kontakcie z przedstawicielami mediów o sprawie dziecka lub jego opiekuna. Zakaz ten dotyczy także sytuacji, gdy pracownik jest przeświadczony, że jego wypowiedź nie jest w żaden sposób utrwalana. 

4. Nauczyciel przedszkola, w wyjątkowych i uzasadnionych sytuacjach, może wypowiedzieć się w kontakcie z przedstawicielami mediów o sprawie dziecka lub jego opiekuna – po wyrażeniu pisemnej zgody przez opiekuna dziecka. 

§13

1. W celu realizacji materiału medialnego można udostępnić mediom wybrane pomieszczenia placówki. Decyzję w sprawie udostępnienia pomieszczenia podejmuje dyrektor. 

2. Dyrektor placówki, podejmując decyzję, o której mowa w punkcie poprzedzającym, poleca sekretariatowi placówki przygotować wybrane pomieszczenie przedszkola w celu realizacji materiału medialnego w taki sposób, by uniemożliwić filmowanie przebywających na terenie przedszkola dzieci. 

§14

1. Pracownikowi przedszkola nie wolno umożliwiać przedstawicielom mediów utrwalania wizerunku dziecka (filmowanie, fotografowanie, nagrywanie głosu dziecka) na terenie placówki bez pisemnej zgody opiekuna dziecka. 

2. W celu uzyskania zgody opiekuna dziecka na utrwalanie wizerunku dziecka, pracownik przedszkola może skontaktować się z opiekunem dziecka i ustalić procedurę uzyskania zgody. Niedopuszczalne jest podanie przedstawicielowi mediów danych kontaktowych do opiekuna dziecka – bez wiedzy i zgody tego opiekuna. 

§15

1. Upublicznienie przez pracownika przedszkola wizerunku dziecka, utrwalonego w jakiejkolwiek formie (fotografia, nagranie audio-wideo), wymaga pisemnej zgody opiekuna dziecka. 

2. Przed utrwaleniem wizerunku dziecka należy dziecko oraz opiekuna poinformować o tym, gdzie będzie umieszczony zarejestrowany wizerunek i w jakim kontekście będzie wykorzystywany. 

3. Jeżeli wizerunek dziecka stanowi jedynie szczegół całości, takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza, zgoda opiekunów na utrwalanie wizerunku dziecka nie jest wymagana. 

§16

Rodzice podpisują oświadczenie, że nie będą upubliczniać zdjęć, filmów nagranych na terenie przedszkola z udziałem dzieci, pracowników placówki oraz pozostałych rodziców.

Rozdział VII

Zasady dostępu dzieci do Internetu

§17

1. Przedszkole, zapewniając dzieciom dostęp do Internetu, jest zobowiązane podejmować działania zabezpieczające dzieci przed dostępem do treści, które mogą stanowić zagrożenie dla ich prawidłowego rozwoju; w szczególności należy zainstalować i aktualizować oprogramowanie zabezpieczające. 

2. Na terenie placówki dostęp dziecka do Internetu możliwy jest wyłącznie pod nadzorem pracownika przedszkola. 

3. Pracownik przedszkola ma obowiązek informowania dzieci o zasadach bezpiecznego korzystania z Internetu. Pracownik placówki czuwa także nad bezpieczeństwem korzystania z Internetu przez dzieci. 

Rozdział VIII

Monitoring stosowania Polityki

§18

1. Dyrektor placówki wyznacza  osobę odpowiedzialną za Politykę ochrony dzieci w przedszkolu. 

2. Osoba, o której mowa w punkcie poprzedzającym, jest odpowiedzialna za monitorowanie realizacji Polityki, za reagowanie na sygnały naruszenia Polityki oraz za proponowanie zmian w Polityce. 

3. Osoba, odpowiedzialna za Politykę ochrony dzieci w przedszkolu, przeprowadza wśród pracowników przedszkola, raz na 6 miesięcy, ankietę monitorującą poziom realizacji Polityki. Wzór ankiety stanowi załącznik nr 2 do niniejszej Polityki. 

4. W ankiecie pracownicy przedszkola mogą proponować zmiany Polityki oraz wskazywać naruszenia Polityki w placówce. 

5. Osoba, o której mowa w pkt. 1 niniejszego paragrafu, dokonuje opracowania wypełnionych przez pracowników placówki ankiet. Sporządza na tej podstawie raport z monitoringu, który następnie przekazuje dyrektorowi przedszkola. 

6. Dyrektor, w porozumieniu z Radą Pedagogiczną przedszkola, wprowadza do Polityki niezbędne zmiany i ogłasza pracownikom przedszkola nowe brzmienie Polityki. 

Rozdział IX

Przepisy końcowe

§19

1. Polityka wchodzi w życie z dniem jej ogłoszenia. 

2. Ogłoszenie następuje w sposób dostępny dla pracowników przedszkola i rodziców,

3. w szczególności poprzez wywieszenie w miejscu ogłoszeń dla pracowników i w kąciku dla rodziców oraz na stronie internetowej przedszkola lub poprzez przesłanie jej tekstu drogą elektroniczną. 

Przedszkole jest pierwszą instytucją, w której dziecko nabywa kompetencje społeczne. W atmosferze spokoju i akceptacji poznaje własne prawa i reguły życia w grupie.

Wiek przedszkolny jest okresem intensywnego rozwoju psychofizycznego dzieci. W tym czasie kształtują się pierwsze postawy moralne , nawyki mające wpływ na przyszłe życie. Dzieci uczą się odróżniania dobra od złego, wartościowania zachowań własnych i kolegów, poznają reguły w grupie. Przedszkole tworzy takie warunki aby dzieci mogły doświadczać, co dobre dla nich samych i dla ich otoczenia, aby nabyły takie kompetencje społeczno- moralne, które umożliwią im funkcjonowanie w szerszej społeczności. Przedszkole dba tez o to aby wychowankowie mieli świadomość istnienie własnych praw. Ogromną rolę w uświadamianiu praw i obowiązków odgrywa nauczyciel. Istnieje stała potrzeba uświadamiania dzieciom, jak również ludziom dorosłym praw dziecka.

Dorośli doskonale znają swoje prawa, niejednokrotnie zapominają o tym, że również i dzieci będąc częścią społeczeństwa mogą korzystać ze swoich praw zawartych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i Konwencji Praw Dziecka.

Konwencja Praw Dziecka została uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w 1980 roku, a przez Polskę ratyfikowana w 1991 roku. Ratyfikacja Konwencji oznacza, że ustawodawstwo dotyczące dzieci nie może być sprzeczne z postanowieniami konwencyjnymi, a państwo ma obowiązek tych postanowień przestrzegać. Zgodnie z Konwencją dziecko jest podmiotem praw i wolności, a nie przedmiotem praw innych osób. Konwencja dbając o dobro dziecka nakłada na rodziców i wszystkie inne osoby, w tym również nauczycieli oraz organy władzy państwowej obowiązek kierowania się we wszelkich działaniach troską o najlepiej pojęty interes dziecka. Przewiduje również obowiązek państwa do zabezpieczenia zdrowotnych i wychowawczo - bytowych potrzeb dziecka. Konwencja jest pierwszym dokumentem międzynarodowym, który zawiera tak szeroki katalog praw dziecka.

Konwencja o Prawach Dziecka ustanawia status dziecka , oparty na następujących założeniach:

- dziecko jest samodzielnym podmiotem, ale ze względu na swoją niedojrzałość psychiczną i fizyczną wymaga szczególnej opieki i ochrony prawnej,

- dziecko, jako istota ludzka, wymaga poszanowania jego tożsamości, godności i prywatności,

- rodzina jest najlepszym środowiskiem wychowania dziecka,

- państwo ma wspierać rodzinę, a nie wyręczać ją w jej funkcjach.

Prawa dziecka dotyczące przedszkolaków można podzielić według następujących kategorii :

prawa i wolności osobiste, socjalne, kulturalne :

Prawa i wolności osobiste to :- prawo do życia i rozwoju,

- prawo do tożsamości i identyczności (nazwisko, imię, obywatelstwo, wiedza o własnym pochodzeniu),

- prawo do swobody myśli,

- prawo do wyrażania własnych poglądów i występowania w sprawach dziecka dotyczących, w postępowaniu administracyjnym i sądowym,

- prawo do wychowywania w rodzinie i kontaktów z rodzicami w przypadku rozłączenia z nimi,

- prawo do wolności od przemocy fizycznej lub psychicznej, wyzysku, nadużyć seksualnych i wszelkiego okrucieństwa,

Prawa socjalne to :

- prawo do odpowiedniego standardu życia,

- prawo do ochrony zdrowia,

- prawo do zabezpieczenia socjalnego,

- prawo do wypoczynku i czasu wolnego.

Prawa kulturalne to :

- prawo do nauki,

- prawo do korzystania z dóbr kultury,

- prawo do informacji,

- prawo do znajomości swoich praw.

Warto podkreślić, że dzieci swoich praw uczą się od dorosłych. Konwencja przede wszystkim na rodzinę kładzie obowiązek dbania o harmonijny rozwój dziecka, jak również zapewnienie bezpieczeństwa i uświadomienie dziecku jego własnych praw, to jednak nie umniejsza rangi nauczycieli, w tym także nauczycieli przedszkoli w tym zakresie.

W przedszkolu , gdzie prawa dziecka są priorytetem, dba się szczególnie o ich przestrzeganie, a także wyposażanie dzieci w odpowiednią wiedzę i umiejętności, związane z tymi prawami . Niejednokrotnie w przedszkolu dziecko zdobywa pierwsze informacje dotyczące praw dziecka, uczy się poszanowania praw innych i radzenia sobie w sytuacjach naruszania praw własnych . Im wcześniej dziecko styka się z wyższymi wartościami takimi, jak: sprawiedliwość, tolerancja, poszanowanie godności i wolności innych, tym łatwiej i szybciej zdobędzie umiejętności społeczno - moralne.

Od najmłodszych lat należy uświadamiać dzieciom ich prawa. W przedszkolu można wprowadzić dzieci w świat wartości uniwersalnych , w tym także w świat jego praw, w codziennej działalności dziecka , wykorzystując naturalne sytuacje. Niezastąpioną okażę się literatura dziecięca, która bawiąc dzieci jednocześnie je uczy. Wykorzystanie metod aktywizujących w planowaniu sytuacji edukacyjnych , pozwoli przedszkolakom zdobywać doświadczenia i kompetencje społeczno- moralne oraz nabywać wiedzę i umiejętności z zakresu znajomości praw dzieci. Należy umożliwić dzieciom wyrażanie siebie, własnych uczuć, myśli w różnych formach ekspresji. Odpowiednia atmosfera i klimat wychowawczy wspomogą dzieci w poznaniu swoich praw , jak również respektowaniu praw innych. Należy też pamiętać o ujednoliceniu oddziaływań przedszkola ze środowiskiem rodzinnym. Wyniesione z domu rodzinnego doświadczenia mogą pomóc lub utrudnić realizację edukacji praw dzieci, dlatego tak istotne jest współdziałanie z rodzicami .

PRAWA DZIECKA

1. Prawo do życia i rozwoju - oznacza, że nikogo nie wolno pozbawiać życia, a dorośli muszą stworzyć dziecku warunki do prawidłowego rozwoju.

2. Prawo do życia bez przemocy i poniżania - oznacza, że bicie, znęcanie się i okrutne traktowanie są niedopuszczalne i karalne.

3. Prawo do wychowania w rodzinie - oznacza, że nikomu nie wolno zabrać dziecka od rodziców, chyba, że z bardzo ważnych powodów; gdyby zdarzyło się, że rodzice będą osobno, dziecko ma prawo do kontaktów z obojgiem rodziców.

4. Prawo do wypowiedzi - oznacza, że w ważnych sprawach dotyczących dziecka,  może ono  wygłosić swoje zdanie, opinie, oświadczyć własną wolę.

5. Prawo do stowarzyszenia - oznacza, że dziecko może należeć do organizacji młodzieżowych, a jeżeli ma 16 lat samo decyduje o swojej przynależności

6. Prawo do swobody myśli, sumienia i religii - oznacza, że gdy dziecko jest wystarczająco świadome,  samo decyduje o swoim światopoglądzie, wcześniej jedynie rodzice mają prawo dzieckiem kierować.

7. Prawo do nauki - oznacza, że dziecko może uczyć się tak długo, jak pozwalają na to Jego zdolności.

8. Prawo do tożsamości - oznacza, że dziecko musi mieć nazwisko, obywatelstwo, poznać swoje pochodzenie.

9. Prawo do informacji - oznacza, że dziecko powinno poznać swoje prawa, oraz  mieć dostęp do różnych źródeł wiedzy.

10. Prawo do prywatności - oznacza, że dziecko może dysponować własnymi rzeczami, ma prawo do tajemnicy korespondencji, nikomu nie wolno bez ważnych powodów wkraczać w Jego sprawy osobiste i rodzinne.          

JAK UCZYĆ O PRAWACH DZIECKA ?

Przedszkolna edukacja w zakresie praw dziecka jest przede wszystkim nie nauką o prawach,

 lecz  nauką na rzecz praw dziecka. Zajęcia dotyczące praw dziecka wyposażają dzieci w takie umiejętności jak:

• słuchanie innych,

• współpraca,

• przestrzeganie zasad dobrej komunikacji,

• próby rozwiązywania problemów moralnych i konfliktów międzyosobowych,

• przejawianie odpowiedzialności i inicjatywy,

• rozróżnianie dobra i zła,

• wyrażanie swoich przekonań.

Umiejętności te pomogą w przyszłości dzieciom m. in. w analizowaniu otaczającego je świata, zrozumieniu, że prawa człowieka są sposobem na poprawę ich życia oraz życia innych ludzi, podejmowaniu działań na rzecz ochrony praw człowieka.

Praktyczny trening w zakresie znajomości własnych praw i praw innych przenika wszystkie społeczne doświadczenia dzieci w przedszkolu, kształtując ich postawy. Świadomość wagi praw innych wyrabia w dzieciach świadomość praw własnych.

Spójrzmy na prawa dziecka trochę pod innym kątem:

Prawo do szacunku

Prawo dotyczące szacunku dla dziecięcej niewiedzy, dla wysiłku poznawania, dla jego skromnej wartości, szacunku dla tajemnic i wahań, ciężkiej pracy wzrostu, dla bieżącej godziny, w której żyje dziecko. Fakt obdarzania człowieczeństwem wymaga szacunku. Współczesna literatura psychologiczna podkreśla, że źródło oceny mieści się we wnętrzu zdrowej osoby. Aby stworzyć takiego człowieka, trzeba stosować ludzkie metody oparte na szacunku bez użycia manipulacji. Trzeba znaleźć sposób, by dziecku przesłać godny wizerunek jego osoby.

Uznanie dziecka za podmiot prawa w licznej grupie przedszkolnej jest konieczne, a jednocześnie niezmiernie trudne, gdyż każde dziecko jest inne, cos innego je fascynuje, coś innego przyciąga. Dlatego ważne jest uwzględnienie indywidualności każdego dziecka oraz jego podstawowych potrzeb.

Prawo do niewiedzy

Potrzeba wielkiej wyrozumiałości i cierpliwości wobec niekończących się pytań dzieci, one mają do tego prawo, gdyż otaczający ich świat jest nieznany. Wiele błędów w ich postępowaniu wynika z niewiedzy. Dziecko tak krótko jest z rodzicami, a tak wiele trzeba je nauczyć zanim pójdzie w świat.

Ukazywanie wiedzy z różnych dziedzin na miarę możliwości rozumienia dziecka jest zadaniem domu i przedszkola. To prawo jest przestrzegane w przedszkolu. Kilkugodzinny w nim pobyt to wielozmysłowe poznanie otaczającej rzeczywistości. Poprzez zajęcia prowadzone w różnej formie oraz zabawę – każde dziecko cierpliwie, z pomocą wychowawców, uczy się tajników życia.

Zadaniem dorosłych jest cierpliwe i wytrwałe niesienie pomocy podopiecznym w chwili, gdy potrzebują oni przewodnika, by wybrać i zdecydować kim być, co robić, jaka postawę przyjąć w społeczeństwie i na podstawie jakich wartości budować swoją przyszłość. W tym momencie niepokojem napawa fakt, iż rodzice w swoich marzeniach chcą mieć dzieci zdolne i wszystkowiedzące. Niekiedy stawiają zbyt duże wymagania kosztem zabawy, zapominając o tym, że ich dziecko ma prawo do niewiedzy. Przed nim szkoła, w której będzie uczyć się dalej.

Prawo do niepowodzeń i łez

Trzeba cierpliwie czekać, aż dziecko wydorośleje i nabierze doświadczenia życiowego. Gniew, złość, oskarżanie za niepowodzenia dziecka wywołuje u niego agresje i płacz. Nie należy spodziewać się natychmiastowej zmiany. Niekiedy wystarczy poczekać i okazać trochę wyrozumiałości. Współczesna psychologia proponuje zamiast karania pokazać dziecku jak może naprawić zło. Drugim skutecznym sposobem jest określenie uczucia dziecka w momencie niepowodzenia, np. przykro jest gdy coś się nie uda, smutno jest gdy coś się kończy...

Zdecydowanie mniej popłynie łez rozpaczy, gdy nasze reakcje na niepowodzenie dziecka będą odpowiednie.

Prawo do upadków

Będąc każdego dnia z dziećmi powinniśmy pozwolić im błądzić i radośnie dążyć do poprawy. Wychowawca uznając powyższe prawo a tym samym akceptując błędy podopiecznych musi pamiętać, że jego obowiązkiem jest obserwowanie zachowania, wyjaśnianie przyczyn nieprawidłowości oraz podejmowanie działań kompensacyjnych wobec dzieci, które tego potrzebują.

Szukanie przyczyn, diagnoza złego zachowania oraz wyrozumiała cierpliwość to jedyny sposób promowania tego prawa współcześnie.

Prawo do własności

Wiemy, że dzieci uwielbiają gromadzić skarby w postaci kamyka, rysunku, czy innego przedmiotu. Podczas zabawy mają swoje ulubione zabawki, kąciki. Ponadto wszystkie wytwory plastyczne stanowią skarbiec. Dlatego w przedszkolach istnieją szafki indywidualne oraz teczki, w których dzieci gromadzą swoje wytwory plastyczne i skarby. Przy adaptacji małych dzieci do przedszkola pomocnym i często stosowanym elementem jest możliwość przyniesienia własnej, ulubionej przytulanki.

Szanujmy to prawo, dzięki temu uczymy dzieci, że maja prawo do własności, ale też powinny respektować je wobec każdego kolegi.

Prawo do tajemnicy

Dzieci w przedszkolu, nawet te najmłodsze maja swoje tajemnice osobiste, rodzinne, koleżeńskie. Dzieci często odgradzają się krzesełkami, budują namioty, kryjówki – to ich świat zabawowych tajemnic. Bywa, że dzieci w swej szczerości często dzielą się wydarzeniami z domu rodzinnego, nauczyciel szanujący jego tajemnicę, powinien uczyć go swa postawą, że są to sprawy, o których nie mówi się wszystkim. Zabawy tematyczne typu ,,Głuchy telefon” uczy dzieci zachowania tajemnicy cierpliwie i do końca.

Prawo do radości

Radość to nieodłączne uczucie naszych dzieci. Jest dużo radości w naszych przedszkolach, jednak nauczyciele oraz inni pracownicy przedszkola swoim radosnym usposobieniem mogą przysporzyć jej jeszcze więcej. Sztuką radowanie się należy zarażać dzieci już od najmłodszych lat. Niekiedy nierozumna miłość odbiera dziecku radość pokonywania trudności, satysfakcję z samodzielnego radzenia sobie, odkrywania i poznawania. Dla własnej wygody lub z powodu niecierpliwości wyręczamy dzieci w czynnościach samoobsługowych, odbierając im chęć i możliwość samodzielnych prób. Musimy pamiętać, że najważniejsza jest radość pokonywania trudności, osiągniętego celu, odkrytej tajemnicy. Radość z jednego, mniejszego osiągnięcia mobilizuje do dalszych, większych.

Wszystko, co służy odprężeniu, wypoczynkowi, co uprzyjemnia czas, bawi, rozwesela – to powinno wypełniać chwile spędzone w przedszkolu. Pamiętajmy: radości nigdy za wiele.

Prawo do wypowiadania swoich myśli i uczuć

Konieczność dialogu, zaakceptowania emocji nieprzyjemnych, sposobów wytwarzania atmosfery szczerości i zaufania to podstawowe warunki komunikacji między ludźmi. Musimy przekonać siebie i dziecko, że mamy prawo do swoich uczuć oraz obowiązek dzielić się nimi z innymi. Dzieci potrzebują tego, aby ich uczucia były akceptowane i doceniane.

W przedszkolu promuje się to prawo poprzez rozmowy indywidualne oraz prace plastyczne dające możliwość werbalnego i pozawerbalnego wyrażania uczuć. Powinniśmy pozwolić dzieciom na wyrażanie uczuć, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych.

Prawo do dnia dzisiejszego

Dziecko z braku doświadczeń żyje teraźniejszością, chwilą bieżącą. Ta chwila liczy się najbardziej. Zarówno wychowawcy jak i rodzice chcą, by dziecko było nie absorbowało zbyt wiele czasu, nie wymagało głębszego namysłu, jak z nim postępować. A dziecko pragnie być tym, kim jest w tym momencie, czyli po prostu pragnie być dzieckiem, a nie przyszłym dorosłym, nie pociechą czy zabawką w rękach dorosłych.

Codzienna praca nauczyciela przebiega w oparciu o założenia zawarte w podstawie programowej, którą można nazwać wykładnią potrzeb, praw i kierunków rozwoju małego człowieka. Innym czynnikiem wpływającym na pracę nauczyciela są zasady zapisane w statucie przedszkola, określające prawa, i nie tylko, dziecka, w  szczególności  do:

1. właściwie zorganizowanego procesu wychowawczo – dydaktycznego  w oparciu o zasady ochrony zdrowia,  bezpieczeństwa i higieny,

2. ochrony przed wszelkimi formami przemocy fizycznej i psychicznej,

3. szacunku, życzliwości i sympatii ze strony wszystkich osób, zarówno   dorosłych jaki  i  rówieśników,

4. bezpiecznych warunków pobytu w przedszkolu, zaspokajania ich potrzeb fizycznych i psychicznych,

5. wzmacniania i podkreślania ich silnych stron, rozwijania optymizmu i postawy radzenia   sobie w różnych sytuacjach;

Wychowankowie mają obowiązek:

1. traktować z szacunkiem, życzliwością i sympatią wszystkie  osób, zarówno dorosłych jak i rówieśników

2. przestrzegać w miarę swoich możliwości przyjętych  norm, zasad zachowania

3. dbać o bezpieczeństwo, zdrowie swoje oraz rówieśników

4. na miarę możliwości wiekowych respektować polecenia nauczyciela.  

Zawarte w tych dokumentach założenia ogólne zawierają wszystkie omówione prawa i uznają, że nadrzędną wartością edukacji przedszkolnej jest rozwój dziecka. Realizując dzień po dniu zamierzenia i treści programowe poszerzone o wartości uczuć społecznych mamy możliwość zapewnienia dzieciom ich wszechstronnego rozwoju oraz poszanowania ich praw.

Dzieciństwo jest to okres kiedy dziecko jest ciekawe świata, ważne jest aby nie zabić tej ciekawości, żeby pobudzać go do działania, zachęcać do korzystania z różnych form spędzania czasu wolnego i rozwijania swoich zainteresowań, oczywiście nie na siłę (np. rodzic wbrew chęci dziecka, każe chodzić mu np. na lekcję gry na pianinie) i nie kosztem całego czasu wolnego (dziecko od rana do wieczora jest zajęte), musi mieć ono też czas dla siebie, aby odetchnąć, odpocząć itp.

Już od małego dobrze jest wykształcić w dziecku poczucie do aktywnego spędzania czasu wolnego, tzn. do nie nudzenia się. Często można zaobserwować w szkole na przerwie, w świetlicy, na podwórku, dzieci które kręcą się i nie wiedzą co ze sobą zrobić, nie znają żadnych zabaw, nic im się nie chce, i tak zlatuje im dzień za dniem i zamiast robić wiele ciekawych rzeczy, wtedy kiedy mają najwięcej czasu wolnego, marnują go i robią niewiele albo nic. 

Wspólne hobby z rodzicem

Dobrze kiedy rodzic sam się czymś interesuje i tę pasję rozpala u dziecka. Często dzieci  dziedziczą zamiłowanie do jakiegoś hobby po rodzicach, np. sport, taniec itp., dobrze jeśli rodzic to zauważy i pomoże dziecku rozwinąć te zdolności.

Wspólne spędzanie czasu nie tylko zacieśni więzy pomiędzy rodzicem a dzieckiem ale będzie dla niego dobrą alternatywą.

Zabawki edukacyjne

Często nasze dzieci zadają wiele pytań, są ciekawe świata, warto wykorzystać tę ciekawość, nie zabijać jej lecz rozwijać np, poprzez zakup dziecku zabawki związanej z tym co go  interesuje, kiedy widzimy, że dziecko ładnie maluje to kupmy mu blok do szkicowania i pastele.

Żeby dziecko się czymś interesowało to musi najpierw zapoznać sie z różnymi propozycjami, warto więc inwestować w książki z różnych dziedzin wiedzy, encyklopedie dziecięce o świecie, zwierzętach. Książki rozwijające zamiłowania plastyczne: robienie kartek, origmi itp. 

Zamiast kolejnej lalki do kolekcji czy samochodziku, wybierzmy gry edukacyjne rozwijające myślenie.

Rozwój zainteresowań poprzez muzykę, sztukę, taniec

Wyprawy do kina, teatru, muzeum mogą być też nie lada przeżyciem dla dziecka, oprócz tego, że uwrażliwiają go na piękno sztuki, to poszerzają horyzonty myślowe.

Warto również rozwijać dzieci (szczególnie lubią to dziewczynki) plastycznie, uczyć je robótek ręcznych (można kupić dziecku kanwę i pokazać jak się wyszywa obrazki).

Chłopcy, dobrze jakby uczestniczyli w zajęciach wykonywanych przez tatę, np. podczas naprawy samochodu, zepsutej maszyny itp. Dzięki temu nabywają umiejętności potrzebne każdemu mężczyźnie w dorosłym życiu.

Słuchanie muzyki, wypowiadanie się co dziecko przeżywało, z czym się kojarzył dany fragment muzyczny, zabawy muzyczne, taniec,  powtarzanie rytmów,  gra na instrumencie nie tylko ubogacą zabawy dziecka ale również nauczą słuchu i wrażliwości muzycznej oraz poczucia rytmu podczas zabaw przy utworach muzycznych.

Dobrze jak mama zna krótkie rymowanki, wierszyki pokazywane i razem z dzieckiem się bawi, gdyż od małego uczy swoją pociechę nie tylko ciekawych zabaw, piosenek lecz rozwija jego mowę, myślenie itp.

Wspólne wyprawy do biblioteki, księgarni (należy starannie wybierać literaturę kupować książki z morałem wnoszące coś w życie dziecka, gdyż obecnie dobro ze złem są pomieszane), czytanie bajek, często potem inspirują dzieci aby przedstawiły bajkę w postaci teatrzyku.

Ważna jest rozmowa po przeczytaniu bajki na temat postaci ocena ich postępowania, dzięki temu uczymy dziecko pewnych zachowań postaw za pomocą określonego wzorca.

Dziecko też bardzo rozwija się poprzez podróże. Poznaje świat nie z książek ale z praktyki, widząc to na własne oczy. Tak zdobytą wiedzę często wykorzystuje na zajęciach w przedszkolu ma ono wtedy dużo do powiedzenia bo widziało np. krajobraz górski, dany gatunek zwierzęcia na własne oczy. Zresztą podróże np. w góry, nad morze lub wypady na rower, rolki itp. wpływają na  kondycję, tym samym kształtują u dziecka nawyk do  aktywnego spędzania czasu wolnego.

Największy wpływ na rozwój zainteresowań u dzieci ma najbliższe otoczenie. To od rodziców, ich własnej aktywności będzie w dużej mierze zależała aktywność ich pociech.

Jeśli dziecko będzie obserwowało tatę, który w wolnym czasie kładzie sie na łóżko i ogląda telewizor to ciężko mu będzie znaleźć samemu inspirację i obudzić u siebie zainteresowania. To również rodzice mając największy kontakt z dzieckiem powinni dostrzec, w którym kierunku rozwijają się pasje dziecka i starać się je właściwie pokierować.

Oczywiście wszystko powinno odbywać się z umiarem, zawsze należy pamiętać, że w wieku szkolnym to nauka jest na pierwszym miejscu a następnie zainteresowania i hobby. Dziecko, które będzie poświęcało za dużo czasu na swoje hobby nie będzie miało już siły zająć się lekcjami i nauką, wtedy mogą pojawić się problemy, do rodzica należy więc kontrola nad wyborem zajęć wykonywanych przez dziecko oraz ilością czasu poświęcanego na nie. 

Rozwój emocjonalno-społeczny dziecka jest wynikiem gromadzenia przez nie 

doświadczeń, czyli uczenia się. Możliwości uczenia się są wyznaczane przez specyficzne 

właściwości rozwojowe dziecka w wieku przedszkolnym.

 Osiągnięcie pełnej dojrzałości 

emocjonalnej jest procesem długotrwałym i uwarunkowane jest prawidłowym rozwojem 

emocjonalnym we wczesnych stadiach ontogenezy. Wiek przedszkolny jest okresem 

największego nasilenia emocji strachu. Strach u dzieci wywołują najczęściej bodźce 

działające nagle, niespodziewanie, a także bodźce niezwykłe, nowe i obce. Początkowo 

strach u małych dzieci ma charakter ogólny i jest rodzajem paniki, albo napięciem 

emocjonalnym, a nie w rzeczywistości strachem przed danym przedmiotem. Później staje 

się on bardziej specyficzny i kojarzy się z konkretnymi przedmiotami, ludźmi, sytuacjami. 

W okresie przedszkolnym zmieniają się nie tylko bodźce wywołujące strach, ale w miarę 

jak dziecko staje się starsze zmienia się jego ostrość występowania. Coraz rzadziej pojawia 

się strach przed zwierzętami, obcymi ludźmi, hałasem i nieznanymi wydarzeniami. Wraz z 

wiekiem wzrasta natomiast strach przed ciemnością, samotnością oraz powstały pod 

wpływem bodźców fantastycznych i ponadnaturalnych. Ponadto bujna wyobraźnia podsuwa 

różne wyimaginowane sytuacje budzące lęk i zagrożenie. Strach ma pewną wartość dla 

dziecka wtedy, kiedy nie pozwala na zbyt intensywne zachowanie się i stanowi 

ostrzeżenie przed niebezpieczeństwem. Większość dzieci jednak boi się rzeczy, które nie są 

niebezpieczne i to hamuje działanie, które mogłoby być pożyteczne i przyjemne. Choć sam 

strach rozwija w dziecku skłonność do unikania przedmiotu, który go wywołał, ważne jest 

pokonywanie go w takim stopniu jak tylko to jest możliwe, co wymaga od dorosłych 

wsparcia oraz stosowania odpowiednich metod, które pomogą dziecku w przezwyciężeniu 

strachu.

Zachowania emocjonalne związane ze strachem przejawiają się jako zmartwienie, 

nieśmiałość, zakłopotanie i lęk. Zmartwienie jest to reakcja o podłożu wyobrażeniowym, 

która nie jest wywołana bodźcem bezpośrednim, raczej wyimaginowanym i nierealnym. 

Choć zmartwienia dzieci nie są logiczne i przesadzone w stosunku do tego, co może się 

zdarzyć, są one normalne w tym okresie. Nieśmiałość w pierwszej fazie wiąże się ze 

strachem przed obcymi osobami. Nieśmiałe dziecko lęka się, jaka będzie reakcja otoczenia 

na nie, jest zagubione i niespokojne. Zakłopotanie natomiast związane jest z niepewnością, jak zostanie się ocenionym przez otoczenie. Przeżyte porażki i niepowodzenia wpływają na 

formowanie się negatywnej samooceny i wzmagają zakłopotanie. Lęk to stan napięcia 

psychicznego związany z zagrażającą lub przewidywaną przykrością; spowodowany jest 

przyczynami wyobrażonymi i bywa ukrywany. Lękliwe dzieci popisują się przed innymi, 

bywają hałaśliwe, okrutne i brutalne. Również gniew i złość w okresie dziecięctwa są 

częstymi reakcjami emocjonalnymi, wywołanymi m. in. sytuacjami frustrującymi, 

ograniczającymi swobodę ruchów, przymusem, zabraniem ulubionej zabawki, naganą, karą. 

Tupiąc, krzycząc, rzucając przedmiotami dziecko wyraża swoją złość i gniew, 

a w momencie opanowania mowy fizyczne przejawy gniewu zastępuje formami 

werbalnymi. Liczba napadów złego humoru wzrasta między drugim, a czwartym rokiem 

życia, po czym następuje spadek ich częstotliwości i intensywności, co spowodowane jest 

wzrostem uspołecznienia dziecka. Uczy się ono współżycia z rówieśnikami, respektowania 

nakazów starszych oraz opanowywania wybuchów gniewu i złości, co nie oznacza, że 

emocje te zostały całkowicie wyeliminowane z zachowań dziecka. 

Bardzo powszechnym przeżyciem emocjonalnym, pojawiającym się u dzieci 

w wieku przedszkolnym jest zazdrość. Często jest reakcją na aktualną, przypuszczalną lub 

faktyczną utratę miłości. Przeważnie pojawia się ona w związku z urodzeniem się 

młodszego rodzeństwa. Dziecko czuje się zagrożone, mniej kochane przez rodziców, 

których uwaga nie koncentruje się już tylko na nim. Ponadto zazdrość powoduje także 

różnica wieku wśród rodzeństwa, faworyzowanie przez rodziców jednego dziecka, stawiane 

przez dorosłych wygórowane wymagania, a także przejawy sympatii jednego rodzica wobec 

drugiego. W miarę jak dziecko wychodzi poza krąg rodziny, zazdrość w stosunku do jej 

członków maleje; wyraża się ona wówczas w bezpośrednich reakcjach dziecka 

skierowanych na kolegów z grupy. Reakcje te są agresywne i przejawiają się w takich 

atakach, jak: kopanie, popychanie, bicie, drapanie. Dziecko często też używa subtelnych 

sposobów okazywania zazdrości, jak moczenie się, ssanie kciuka, destrukcyjne zachowanie, 

plotkowanie, przezywanie.

Analizując emocje towarzyszące dziecku w wieku przedszkolnym nie sposób nie 

wspomnieć o emocjach przyjemnych takich jakich radość, która ma charakter ogólny 

i niezróżnicowany. Sytuacje wywołujące radość zmieniają się w poszczególnych okresach 

życia dziecka. W miarę jak dziecko rośnie, coraz więcej sytuacji, także tych coraz bardziej 

złożonych, wywołuje reakcję radości, którym towarzyszy uśmiech i śmiech, dlatego są one łatwo dostrzegalne. Uczucia określone jako przyjemne, tj. radość, zadowolenie, miłość są 

bardzo istotnym czynnikiem normalnego rozwoju dziecka. Natomiast uczucia przykre: 

strach, złość, zazdrość, szczególnie kiedy są silne i częste, mogą hamować działalność 

dziecka, a nawet opóźniać jego rozwój. 

Uczucia dziecka, charakteryzowane cechami przeciwstawnymi uczuciom dorosłym 

wskazują na różnice między nimi. Tymi cechami są przede wszystkim krótkotrwałość – 

w związku z niedojrzałością układu nerwowego przeżycia dziecka są krótkotrwałe; trwają 

kilka minut, nagle powstają i nagle się kończą. Emocje dziecięce mają również charakter 

przejściowy. Dziecko łatwo przechodzi z jednego nastroju emocjonalnego w drugi: od 

śmiechu do łez, od gniewu do radości, od zazdrości do czułości. Takie przechodzenie uczuć 

z jednej skrajności w drugą jest wynikiem niedojrzałości intelektualnej i braku 

doświadczenia dziecka, co powoduje, że nie rozumie ono w pełni sytuacji. Kolejną cechą 

dziecięcych emocji jest ich intensywność i ekspresyjność, czego wyrazem jest fakt, że 

nawet błaha sytuacja może wywołać tak silną reakcję uczuciową, jak sytuacja poważniejsza, 

a słabe bodźce mogą wywołać zarówno przykre, jak i przyjemne stany emocjonalne. 

Ponadto bogata jest mimika i pantomimika przeżyć emocjonalnych, co powoduje, że dzieci 

nie potrafią ukrywać swoich emocji, lecz uzewnętrzniają je w symptomach zachowania. 

Chociaż nie przejawiają ich bezpośrednio, można je dostrzec na podstawie napięcia, 

niepokoju, marzeń sennych, śmiechu, krzyku, żywych gestów, braku apetytu, dziecinnego 

zachowania, uporu, wybuchu histerii. Warto podkreślić, że dostrzegamy u dzieci szeroką 

skalę ich reakcji uczuciowych. Oznacza to, że pod wpływem tych samych uczuć, np. 

strachu, dzieci reagują w sposób zróżnicowany: od ostrożności i obawy, do domagania się 

pomocy od innych, krzyku, a nawet ucieczki. 

Podsumowując, wiek przedszkolny charakteryzuje się silną dynamiką procesów 

emocjonalnych. Przewaga procesów pobudzania nad procesami hamowania powoduje 

u dzieci brak równowagi uczuciowej, jej labilność. Reakcje uczuciowe są krótkotrwałe, 

gwałtowne, przejściowe, a siła i czas niewspółmierne do przyczyn, które je wywołały. 

Dopiero pod koniec okresu przedszkolnego dziecko zdobywa umiejętność powściągania 

afektów, co świadczy o stopniowym osiąganiu dojrzałości emocjonalnej. Społeczne 

ograniczenia reakcji spontanicznych prowadzą do stanów uczuciowych trwających przez 

dłuższy czas i wyrażających się raczej powoli, niż w krótkich, urywanych wybuchach. 

Widoczna jest zmiana w nasileniu uczuć: te, które dawniej były słabe, stają się silne, np. nieśmiałość dzieci wobec obcych osób ustępuje, kiedy przekonują się, że nie ma podstaw do 

obawy. Znacznie zmniejsza się częstotliwość występowania przejściowych napadów złego 

humoru, gdyż dziecko odkrywa, że wybuchy uczuć, będące wcześniej skuteczną metodą, 

teraz są niepożądane. Uczą się opanowywać swoje reakcje oraz ich zewnętrzne przejawy 

ruchowe i słowne. Obserwuje się wydatny rozwój uczuć wyższych: intelektualnych, 

społecznych, moralnych i estetycznych. Dziecko jest zdolne przeżywać te uczucia bardziej 

świadomie i głęboko. 

Na rozwój uczuciowy dziecka ogromny wpływ mają kontakty społeczne, gdyż treść 

i bogactwo uczuć dziecka rozszerzają się pod wpływem współżycia społecznego, 

zdobywania wiedzy o świecie, obcowania ze sztuką, pięknem przyrody. Żadne dziecko 

jednak nie rodzi się istotą społeczną, stopniowo zdobywa ono dojrzałość do współżycia 

w społeczeństwie; uczy się dostosowywać do wzorów grup społecznych, obyczajów 

i tradycji, co jest procesem trudnym i wymaga pewnego poziomu umiejętności. Aby dziecko 

mogło uczyć się społecznego współżycia z innymi, musi mieć możliwości ku temu. Rodzice 

bardzo wcześnie powinni stwarzać okazje do odpowiednich kontaktów dziecka z innymi, co 

ułatwi mu przystosowanie się do grup społecznych. W ciągu wieku przedszkolnego 

zachodzi ogromna zmiana w świecie społecznym dziecka. Przechodząc z rodziny do 

przedszkola dziecko staje się jednym z wielu członków licznej grupy społecznej, w której 

wszyscy mają te same prawa i obowiązki. W przedszkolu zmienia się relacja dorosły - 

dziecko. W domu zazwyczaj to dziecko było punktem centralnym otoczonym przez wielu 

dorosłych, a ich zachowania w stosunku do dziecka miały charakter spontaniczny, 

ekspresywny. W przedszkolu natomiast punktem centralnym jest osoba dorosła - 

wychowawczyni otoczona przez wiele dzieci, której zachowania i działania o charakterze 

impresywnym cechuje celowość i profesjonalizm. Dlatego w tym okresie wąski świat 

dziecka, który dotąd ograniczał się tylko do rodziny, rozszerza się i wzbogaca 

o doświadczenia zdobyte w grupie rówieśników. Tam również po raz pierwszy dziecko 

spotyka się z wielością ról społecznych, jest bowiem kim innym w domu, a kim innym 

w przedszkolu. Dziecko coraz mniej czasu spędza z dorosłymi, a z każdym rokiem wzrasta 

jego zainteresowanie towarzyszami zabaw w tym samym wieku. Przed drugim rokiem życia 

dzieci bawią się indywidualnie, obok siebie, bez współdziałania. Kontakt z innymi polega 

jedynie na ich obserwowaniu i naśladowaniu. 

Od trzeciego do czwartego roku życia wzrastają zabawy społeczne. Dzieci zaczynają bawić się razem, rozmawiać ze sobą podczas zabawy oraz samodzielnie wybierać dzieci, 

z którymi chcą się bawić. Wzrasta również liczba uczestników zabawy, od dwóch w wieku

trzech lat, do trzech, czterech w wieku sześciu lat. Zabawa z innymi dziećmi uczy je 

dostosowywać się do życia grupowego, dzielić się swą własnością, przestrzegać panujących 

reguł, a także przygotowuje do pełnienia ról społecznych. W latach wczesnego dzieciństwa 

dziecko w swym zachowaniu jest egocentryczne, co wpływa na przebieg jego kontaktów 

społecznych. Egocentryzm dziecięcy, który cechuje dziecko przedszkolne, podobnie, jak np. 

brak myślenia abstrakcyjnego, nie pozwala mu wyjść poza własny punk widzenia. 

W początkowym okresie wieku przedszkolnego dziecko dąży do zaspokojenia własnych 

potrzeb, uzyskania zadowolenia, nawet kosztem innych. Później reaguje podobnie do 

reakcji osób dorosłych z jego otoczenia. Pod koniec tego okresu dziecko uwzględnia 

w swym postępowaniu potrzeby innych, a wpływ grupy rówieśniczej zaczyna odgrywać 

coraz większą rolę. Wówczas można mówić o wzroście poziomu uspołecznienia dziecka, 

u którego źródeł leży potrzeba akceptacji. Dziecko postępuje zgodne z wymaganiami 

dorosłych czy oczekiwaniami rówieśników, by uniknąć dezaprobaty; jest to przejaw tzw. 

konformizmu dziecięcego. Charakterystyczną dla tego okresu jest również tendencja do 

naśladownictwa i identyfikacji, drogą których dziecko uczy się określonych zachowań 

i stosunku do nich oraz przyjmuje je niejako na własność. Warto wspomnieć, że w trakcie 

rozwoju społecznego każde dziecko przejawia formy zachowania, które można uznać za 

aspołeczne, są to: negatywizm, upór, agresywność, rywalizacja, zazdrość, zachowanie 

władcze. Formy te jednak mają ogromne znaczenie w procesie uspołeczniania i odgrywają 

określone role w przekształcaniu dziecka, które w okresie przedszkolnym od drugiego do 

szóstego roku życia rozwija się z jednostki egocentrycznej i aspołecznej w jednostkę 

wyraźnie uspołecznioną. 

Jak widać na okres przedszkolny przypada znaczny rozwój emocjonalno- społeczny 

dziecka. Dlatego jednym z zadań stojących przed nauczycielem przedszkola jest troska 

o prawidłowy jego przebieg, co wymaga sprecyzowania celów, doboru odpowiednich metod 

oraz uwzględniania specyficznych właściwości rozwojowych dziecka. Całokształt działań 

pedagogicznych ukierunkowanych na wspomaganie rozwoju emocjonalno-społecznego 

dziecka zgodnie z Podstawą Programową Wychowania Przedszkolnego powinien 

obejmować między innymi:

• Budzenie zaciekawienia otaczającym światem poprzez prowokowanie pytań i dostarczanie radości odkrywania. 

• Organizowanie działań umożliwiających poznawanie wielowymiarowości człowieka.

• Tworzenie sytuacji pozwalających na poznanie możliwości własnych dziecka 

i innych ludzi.

• Wspieranie samodzielnych działań dziecka. 

• Umożliwianie dziecku dokonywania wyborów i przeżywania pozytywnych efektów 

własnych działań. 

• Uczenie nawiązywania bliskiego, serdecznego kontaktu z innymi osobami. 

• Pomoc w budowaniu pozytywnego obrazu własnego "Ja" i zaspokajaniu poczucia 

bezpieczeństwa. 

• Identyfikowanie i nazywanie różnych stanów emocjonalnych. 

• Uczenie sposobów radzenia sobie z własnymi emocjami, właściwego reagowania na 

przejawy emocji innych oraz kontrolowania zachowań. 

• Wdrażanie do zachowań akceptowanych społecznie, wprowadzanie w kulturę bycia.

• Tworzenie okazji do wspólnego podejmowania i realizowania różnych zadań, 

rozwiązywania problemów. 

• Dostarczanie przykładów i doświadczanie rozwiązywania sytuacji konfliktowych na 

zasadzie kompromisu i akceptacji potrzeb innych osób. 

• Wykorzystywanie codziennych sytuacji do podejmowania prób samooceny i oceny 

zachowań innych. 

• Stwarzanie okazji do dokonywania przez dziecko wyborów i zdawania sobie sprawy 

z ich konsekwencji.

• Umożliwianie doświadczeń w mówieniu, słuchaniu i byciu słuchanym

• Tworzenie okazji do wymiany informacji, uczenie dyskutowania i dochodzenia do 

kompromisu.

Sztuka poprawnego mówienia to w obecnych czasach umiejętność  szczególnie ważna. Różnego typu wady wymowy , brak poprawnego posługiwania się językiem , przysparza ludziom wiele zmartwień i stanowi  przeszkodę pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. Im wcześniej rozpocznie się z nimi walkę , tym szybciej i łatwiej osiągnie się pozytywne rezultaty.  Mowa , czyli porozumiewanie się językowe najintensywniej rozwija się u dzieci w wieku przedszkolnym . W tym okresie dziecko lubi wyrażać siebie za pomocą gestu , rysunku , muzyki , ale gdy tylko jest to możliwe przede wszystkim lubi mówić i to mówić całkiem dużo.  W ostatnich latach coraz częściej dostrzega się u dzieci brak swobody w posługiwaniu się mową , wady wymowy i głosu . Dziecko - ogłada , słucha, powtarza , ale samo mówi coraz mniej lub niepoprawnie. Nauczycielki przedszkoli powinny być szczególnie wyczulone , jeśli chodzi o wychwytywanie nieprawidłowości wymowy swoich podopiecznych. Nie 

trzeba być logopedą , aby zauważyć istnienie prostych nieprawidłowości wymowy i pomóc dziecku je skorygować , co jest możliwe do wykonania również w warunkach przedszkola. Pod pojęciem prostych do usunięcia nieprawidłowości należy rozumieć taki stan mowy dziecka , w którym istnieją obok deformowanych , także prawidłowe realizacje danej głoski. Wczesne stosowanie ćwiczeń i zabaw językowych pobudza jego rozwój , podnosi sprawność rozumienia języka , motywuje dzieci do mówienia i zapobiega powstawaniu wielu wad wymowy. 

PROPOZYCJE  ZABAW I ĆWICZEŃ  STYMULUJĄCYCH MOWĘ  I ŚWIADOMOŚĆ JĘZYKOWĄ  DZIECI PRZEDSZKOLNYCH 

 Ćwiczenia oddechowo - fonacyjne 

Zestaw ćwiczeń oddechowych i relaksacyjnych 

1. Ćwiczenia w pozycji stojącej : 

Wdech nosem , wydech ustami. 

Wdech z wyciągnięciem rąk przed siebie, wydech z opuszczeniem rąk.  

Wdech z wyciągnięciem rąk ku górze, wydech z opuszczeniem rąk w dół. 

 Wdech z odchyleniem rąk do tyłu i uwypukleniem klatki piersiowej, 

 Wdech z podniesieniem rąk w górę – w bok, wydech ze skokiem w przód. 

 Wdech – ręce na biodrach, skłon w bok, wydech w pozycji 

wyprostowanej. 

2. Ćwiczenia w pozycji leżącej; 

Głęboki wdech z uwypukleniem klatki piersiowej i długi wydech zakończony rozluźnieniem całego ciała. 

 Wdech z uniesieniem nóg, wydech wraz z opuszczeniem kończyn. 

 Wdech z wyciągnięciem rąk za głowę, wydech z opuszczeniem rąk do tułowia. 

3. Ćwiczenia w pozycji siedzącej i klęczącej: 

Wdech- oczy otwarte, wydech z zamknięciem oczu i rozluźnieniem mięśni. 

 Dziecko siedzi ze skrzyżowanymi nogami: wdech z uniesieniem ramion, wydech z opuszczeniem ramion. 

 Dziecko siedzi ze skrzyżowanymi nogami: wdech w pozycji wyprostowanej, wydech przy skłonie w przód. 

Wdech przy skłonie w bok, wydech w pozycji wyprostowanej. 

 Wdech z uniesieniem rąk ku górze w pozycji klęczącej, siad na piętach, wydech ze skłonem w przód, ręce oparte na podłodze. 

 Wdech z uwypukleniem klatki piersiowej, z odchyleniem głowy opartej na rękach złożonych na karku, wydech przy skłonie w przód. 

 Wdech ze skłonem w bok, ręce złożone na karku, wydech wraz z wyprostowaniem. 

 Wdech w pozycji siedzącej, wydech podczas kładzenia się na plecy. 

Wdech w pozycji leżącej ,wydech podczas siadania. 

 4 .Zabawy oddechowe 

Chłodzenie gorącej zupy na talerzu ( ręce złożone na kształt talerza) , dmuchanie ciągłym strumieniem. 

 Zmarznięte ręce - chuchanie na ręce , bo zmarzły. 

 Zdmuchiwanie mlecza – długo, aż spadnie ostatnie nasionko. 

 Balonik – naśladowanie dmuchania balona. 

 Wypuszczanie powietrza z balona - długie sssssssss 

 Dmuchanie na balonik, aby nie spadł na podłogę. 

 Lokomotywa oddaje nadmiar pary – fffffffffff , lub szszsz. 

 Pociąg stoi gotowy do odjazdu, lokomotywa sapie- pf,pf,pf, pociąg powoli rusza i jedzie coraz szybciej- cz cz cz cz 

 ,,Śpiewak’’ – śpiewanie na jednym wydechu samogłosek i spółgłosek s , z, sz, cz ż, w f, oraz sylab: ma, me , mo, mu, my,( cicho, głośno, nisko, wysoko) 

 Gwizdanie na jednym wydechu. 

 Dmuchanie na kolorowe waciki i papierowe zabawki zawieszone na nitce (ustami , wyłącznie nosem). 

 Dmuchanie na określone przedmioty przez słomkę ( według inwencji twórczej dzieci, według poleceń nauczyciela , np. długo , krótko , dwa razy długo , trzy razy krótko). 

 Puszczanie baniek mydlanych. 

 Śpiewanie piosenek , recytowanie wierszy . 

 Przedmuchiwanie z jednej strony na drugą papierowych statków , myszek korali. 

Gra na trąbce, gwizdach, organkach , flecie . 

 5. Ćwiczenia języka 

,,Ptaszek wylatuje z gniazdka’’ - wysuwanie i chowanie języka do jamy ustnej. 

,, Język na defiladzie’’ – język maszeruje jak żołnierz na defiladzie : raz- czubek języka na górną wargę , dwa – czubek języka do prawego kącika warg, trzy- czubek języka na dolną wargę , cztery – czubek języka do lewego kącika ust . 

 ,,Głodny miś’’ - oblizywanie warg , usta szeroko otwarte . 

 ,,Mały muzyk’’ - kląskanie czubkiem języka w dowolnym rytmie. 

 ,,Wielkie porządki’’ – oblizywanie językiem wszystkich zębów , wewnętrznej strony policzków, podniebienia i dna jamy ustnej . 

 ,, Żywe lustro’’ – dzieci naprzeciwko siebie naśladują ruchy języka kolegi. 

 ,,Łakomczuch’’ – zlizywanie miodu , cukru z talerzyka samym koniuszkiem języka. 

 Układanie języka w łopatkę , strzałkę , rulonik . 

6. Ćwiczenia warg. 

,,Wesołe minki”- wysuwanie warg do przodu (ryjek) i spłaszczenie ich  ( uśmiech słoneczka) 

 Robienie minek symbolizujących radość, gniew, złość. 

 Zbieranie z talerzyka samymi wargami cukierków, groszków ryżu preparowanego. 

 ,,Buziaki” – cmokanie wargami. 

 ,,Muzyka” – gwizdanie w rytmie określonej melodii. 

 ,,Balonik” – nadymanie policzków i wypuszczanie powietrza. 

 ,,Żabka” – robienie z buzi dużego balonu, naciskanie lekko paluszkami na policzki i wypuszczanie porcjami powietrza. 

 ,,Masaż” – masowanie zębami górnej i dolnej wargi.

 ,,Wąsik” – trzymanie kredki w zaokrąglonych ustach. 

 ,,Siłacz” – trzymanie kartki w ustach, którą ktoś próbuje nam wyciągnąć. 

 Wprawienie ust w drganie (parskanie). 

 7. Ćwiczenia podniebienia miękkiego 

 ,,Zmęczony misio” – ziewanie z szeroko otwartymi ustami, chrapanie na wdechu i wydechu. 

  ,,Chory misio” – naśladowanie kaszlu chorego misia i płukanie gardła ciepłą  wodą. 

  Głębokie oddechy przez jamę ustną przy zaciśniętym nosie i przez nos przy zamkniętych ustach. 

  Spacer kurek – powtarzanie sylab ko, ko, ko 

  Spacer gęsi – powtarzanie sylab gę, gę, gę 

  ,,Kukułka z zegara” – naśladowanie odgłosu kukułki ku, ku, ku. 

  ,,Rozmowa z kosmitami” – powtarzanie sylab:  ka, ko, ke, ku, ky, ką, kę , ga go, ge gu ,gy ,gą, gę, ak, ok.,ek, uk,yk 

 8. Ćwiczenia słuchowe 

 Wsłuchiwanie się w ciszę – wyłapywanie i nazywanie dźwięków z otoczenia np.: tykanie zegara, szum wiatru, bzykanie muchy itp. 

 Słuchanie i nazywanie dźwięków nagranych na kasetę magnetofonową ,,Dźwięki wokół nas”’. 

 Zabawy słuchowe ,, Król ciszy”, ,,Kto cię woła”, ,,Gdzie tika zegar” 

 Rozpoznawanie wytwarzanych dźwięków ( darcie papieru, szelest gazety, uderzenie pałeczką w klocek, w szklankę, potrząsanie kluczami) 

Łączenie w pary takich samych pod względem dźwiękowym puszek.  

Różnicowanie i naśladowanie głosu różnych zwierząt z uwzględnieniem różnej siły głosu ( głośno, cicho, szeptem, bardzo głośno) . 

Odróżnianie mowy prawidłowej od nieprawidłowej, np.: sanki- szanki, zaba – żaba, ryba – lyba itp. 

 Różnicowanie wyrazów różniących się tylko jedną głoską, np.: 

bułka – półka 

bączek – pączek 

koza - kosa 

 Zabawa w sklep – kupowanie przedmiotów zaczynających się lub kończących na podaną głoskę. 

 ,,Zgaduj – zgadula” – rozwiązywanie i samodzielne wymyślanie zagadek, np. zaczyna się na sz i stoi w pokoju . 

 Zabawa słuchowa ,,Kto cię woła „ – poznawanie wyłącznie przy pomocy analizatora słuchowego głosu kolegi. 

 Rozpoznawanie przez dzieci tytułów różnych piosenek nuconych przez 

nauczycielkę. 

,,Zgaduj -zgadula” – zgadnij po ruchach moich warg jaką wypowiedziałam samogłoskę ( a , o , u , y , i )

Głośne czytanie to wspaniały wynalazek, jest proste, nie potrzebujemy tytułów naukowych, ani drogiego sprzętu. Książki można wypożyczyć, wymienić z innymi, kupić. Zawsze należy zwrócić uwagę na treść książki, przyjrzeć się jej walorom językowym oraz przesłaniom, jakie niesie.

Pierwszy kontakt z książką jest podejmowany z inicjatywy dorosłych. Małe dziecko bawi się wszystkim: patykiem, kamykami. Jeśli nie podsuniemy mu książki, samo po nią nie sięgnie. To dorośli powinni rozbudzić w dziecku chęć sięgania po książkę. 

Pierwsze książki, to zabawki: do kąpieli, gryzaczki, książeczki piankowe. Potem pojawiają się harmonijki z ilustracjami. ,,Czytając” te książki, to my dorośli snujemy opowieści nawiązujące do obrazków, nadajemy im nazwy, wskazujemy przedmioty w rzeczywistości. Później wytwarza się więź z tekstem literackim, rozumienie następstw zdarzeń, relacji przyczynowo- skutkowych. Zadaniem rodziców- dorosłych jest wprowadzenie malucha w świat języka znaków.

Wiek przedszkolny- to okres słuchania bajek, legend. Z logiki przedstawionych tam zdarzeń dziecko uczy się wyciągania prawidłowych wniosków. W miarę dorastania zainteresowania czytelnicze dziecka stają się coraz rozleglejsze. Chętnie słucha ,,bajek łańcuszkowych”, łańcuszkowych wierszyków, doskonali umiejętność śledzenia losów bohatera, rozumie sens używanych zwrotów. Wielokrotnie przeżywa, potrafi słuchać ulubionych utworów codziennie, odkrywając wciąż na nowo zaskakujące historie.

Równocześnie z procesem czytania, towarzyszy dzieciom fascynacja telewizyjna i filmowa. Dlatego nie jest obojętne, po jakie książki sięgamy, czy chcemy, aby książki kształtowały nasze dzieci, a nie agresywne filmy. Duże znaczenie ma wzorzec wyniesiony z domu, czy istnieje księgozbiór, nawet niezbyt bogaty w domu, który stanowi tradycję i kulturę domu.

Dzieci uwielbiają baśnie i dlatego każdy kto zapoznaje z nimi dzieci, ma klucz do dziecięcych serc.

Dla tych , którzy nie zaznali w domu przyjemności czytania i słuchania bajek na kolanach u rodziców, przedszkole stwarza możliwość pierwszego kontaktu z książką w warunkach gorszych, bo w grupie, często bez możliwości dokładnego obejrzenia ilustracji i bez silnych kontaktów uczuciowych, które dominują przy lekturze domowej.

Czytanie dzieciom to ważna inwestycja w dziecko. Dlatego warto przyłączyć się do ogólnopolskiej akcji ,,Cała Polska czyta dzieciom”, gdyż dzieci uczą się głównie przez przykład, naśladując dorosłych. Świadomie uczymy dzieci wartości moralnych czytając im mądre książki, rozmawiając o wartościach i samemu je praktykując. Wartości, tak jak języka, należy uczyć się od najmłodszych lat.

Czytanie rozwija język, wzbogaca słownictwo, uczy umiejętności mówienia i słuchania, doskonali pamięć, uczy myślenia, jest drogą do wiedzy i wykształcenia, buduje więź i zaufania, stwarza możliwość pytań i rozmowy. 

Dzieci uwielbiają, gdy im się głośno czyta, czują się wtedy ważne, kochane i coraz mądrzejsze.