Procedura - Obrona Konieczna

Obrona Konieczna

ZAMACH

czyli umyślne lub nieumyślne działanie które GODZI W DOBRO CHRONIONE PRAWEM

obrona konieczna może mieć miejsce w wypadku odpierania zamachu na dobro własne (OBRONA WŁASNA), jak i w sytuacji odpierania zamachu na dobro innej osoby czy społeczne (POMOC KONIECZNA)
w grę wchodzi również zamach niestanowiący przestępstwa -ze strony osoby niepoczytalnej małego dziecka czy osoby działającej w niezawinionym błędzie (a zatem w przypadkach, gdy po stronie sprawcy brak jest winy); zamach nie musi być działaniem/zaniechaniem zawinionym, co za tym idzie – nie musi być przestępstwem. Przykładowo – osobą dokonującą zamachu, przeciwko któremu zastosowanie znajdzie obrona konieczna, może być również osoba niepoczytalna w rozumieniu przepisu art. 31 § 1 Kodeksu Karnego, a więc taka, której winy przypisać nie można.,
zamach musi być BEZPOŚREDNI oznacza, że zamach stwarza takie niebezpieczeństwo dla dobra prawnego, które może się natychmiast lub w najbliższej chwili z dużym prawdopodobieństwem spełnić/zaktualizować. (ZADAWANIE CIOSÓW, PRÓBY ICH WYKONANIA LUB REALNA GROŹBA ICH ZADANIA)
zamach musi być BEZPRAWNY , co oznacza sprzeczność działania lub zaniechania z obowiązującym porządkiem prawnym, przy czym – nie ograniczamy porządku prawnego tylko do norm prawa karnego, w grę wchodzi sprzeczność z dowolną dziedziną prawa.
zamach musi być RZECZYWISTY, co oznacza, że istnieć musi obiektywnie, nie tylko jako wytwór wyobraźni broniącego się.

OBRONA

konieczność obrony -prawo do obrony koniecznej przysługuje zaatakowanemu zawsze i niezależnie od tego, czy na przykład, mógł uniknąć niebezpieczeństwa związanego z zamachem przez ucieczkę, ukrywanie się przed napastnikiem, wezwanie pomocy osób trzecich, czy też poprzez poszukiwanie ochrony u znajdującego się w pobliżu przedstawiciela organów porządku publicznego.
współmierność- OBRONA musi proporcjonalna do zagrożenia i adekwatna do chronionego dobra. Eksces intensywny - użyto zbyt mocnych środków obrony - niewspółmiernych do możliwej szkody. Eksces ekstensywny np; obrona została zastosowana wobec osoby która została już odstraszona, lub jest już niezdolna do dalszych ataków po odparciu ataku

Art. 25 Kodeksu Karnego

§ 1. Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem.

§ 2. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności, gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

§ 3. Nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu.

Art. 423 Kodeksu Cywilnego

Kto działa w obronie koniecznej, odpierając bezpośredni i bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby, ten nie jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną napastnikowi.

Art. 15 Kodeksu Wykroczeń

Nie popełnia wykroczenia, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem.

„napastnik, który przedsiębierze działanie stanowiące bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro społeczne lub jakiekolwiek dobro jednostki, musi sobie samemu przypisać winę za szkody, jakie poniesie z rąk osób działających w obronie koniecznej” (wyrok SN z dnia 31.10.1973 r., II KR 139/73, OSNKW 1974/4/61)

"O niebezpieczeństwie zamachu decyduje cały szereg czynników, w tym dobro zaatakowane, siła i środki zamachu oraz sposób ich użycia, właściwości napastnika, czas i miejsce zamachu, wreszcie dynamicznie rozwijający się przebieg, który może potęgować lub zmniejszyć to niebezpieczeństwo" (wyrok SN z dnia 6 września 1989 r., II KR 39/89, OSNPG 1990, nr 2-3, poz. 16)

"Obrona konieczna nie ma wprawdzie subsydiarnego charakteru, to jednak może mieć tylko konieczny charakter, a więc musi być podjęta w taki sposób i takimi środkami, jakie są w konkretnej sytuacji niezbędne do odparcia zamachu. A zatem odpierający bezprawny zamach na dobro chronione prawem, powinien wybierać (o ile ma możliwość wyboru) najmniej drastyczne ze skutecznych środków i sposobów obrony" (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 10 lutego 2015 r., II AKa 6/15).

"Sytuacja opisana w art. 25 § 3 k.k. ograniczona być musi do takich tylko wypadków, w których przyjęto, że okoliczności zamachu, oceniane obiektywnie, racjonalnie tłumaczą wywołanie stanu strachu lub wzburzenia, a stan ten przesądził o sposobie odparcia zamachu. Artykuł 25 § 3 k.k. nie może być wykorzystywany do likwidacji kolizji między prawnymi i społecznymi ocenami przez rezygnację z trafnego orzekania, lecz ma stanowić podstawę rozstrzygnięcia w wypadkach ustalenia określonej w nim przyczyny przekroczenia granic obrony koniecznej"(postanowienie SN z dnia 14 lutego 2002 r., II KKN 337/01).

O bezpośredniości zamachu mówić można także wtedy, gdy po pierwszym ataku i krótkiej przerwie napastnik zmierza do powtórzenia ataku, a jest wysoce prawdopodobne, że zamiar swój zrealizuje natychmiast lub w najbliższej chwili [wyrok SN z dnia 8 lutego 1985 r., IV KR 18/85, OSNKW 1985, nr 11-12, poz. 92].

W wyroku z dnia 4 lutego 1972 roku (IV KR 337/71)72 SN podkreślił, że: „Osoba napadnięta nie ma obowiązku ani ratowania się ucieczką, ani ukrywania się przed napastnikiem w zamkniętym pomieszczeniu, ani też znoszenia napaści ograniczającej jej swobodę, lecz ma prawo odpierać zamach wszelkimi dostępnymi środkami, które są konieczne do zmuszenia napastnika do odstąpienia od kontynuowania zamachu”.

Jak zasadnie stwierdził SN w wyroku z dnia 6 września 1989 roku (II KR 39/89)76:„Obrona jest niewspółmierna wtedy, gdy sprawca narusza dobro napastnika w większym stopniu niż było to konieczne albo dobro, którego naruszyć nie było konieczności. O niebezpieczeństwie zamachu decyduje szereg czynników, w tym dobro zaatakowane, siła i środki zamachu oraz sposób ich użycia, właściwości napastnika, czas i miejsce zamachu, wreszcie dynamicznie rozwijający się przebieg, który może potęgować lub zmniejszyć to niebezpieczeństwo. Tylko łącznie, we wzajemnym powiązaniu, rozpatrywanie całokształtu tych okoliczności może być podstawą wniosku o stopniu społecznego niebezpieczeństwa zamachu”

SN 11.7.1974 r. "Działającemu w obronie koniecznej wolno użyć takich środków, które są niezbędne do odparcia zamachu. Użycie, zwłaszcza z umiarem, niebezpiecznego narzędzia, nie może być uznane za przekroczenie granic obrony koniecznej, jeżeli odpierający zamach nie rozporządzał wówczas innym, mniej niebezpiecznym, ale równie skutecznym środkiem obrony, a z okoliczności zajścia, a zwłaszcza z przewagi po stronie atakujących i sposobie ich działania wynika, że zamach ten zagrażał życiu lub zdrowiu napadniętego".

Sąd Najwyższy 23.7.1980 r.: "...instytucja obrony koniecznej pozwala na użycie każdego niezbędnego środka obrony w celu odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie lub zdrowie, zaś rodzaj użytego narzędzia nie może przesądzać o przekroczeniu tej obrony, jeżeli odpierający zamach nie rozporządzał innym, mniej niebezpiecznym narzędziem."

Sąd Najwyższy 14 czerwca 1984 r. (I KR 123/84): "[...] działanie obronne sprawcy działającego w obronie koniecznej przekraczać musi swą intensywnością intensywność zamachu, by było ono skuteczne."