https://nos.nl/

Onder grote belangstelling is vanochtend een rechtszaak tegen Shell begonnen, die meerdere dagen zal duren. Milieudefensie en zes andere organisaties hebben Shell voor de rechter gedaagd omdat ze vinden dat het bedrijf te weinig doet tegen klimaatverandering. Ook 17.000 particulieren hebben zich bij de zaak aangesloten.

Vanochtend kwam een aantal van hen met de fiets uit Friesland en Groningen naar de rechtbank in Den Haag, om een donatie te overhandigen aan directeur Donald Pols van Milieudefensie. Voor aanvang van de rechtszaak benadrukte Pols dat Shell de grootste vervuiler van Nederland is en een van de tien grootste vervuilers in de wereld. "Als wij Shell in beweging krijgen, is dat een revolutionaire en belangrijke stap in de strijd tegen klimaatverandering", zegt hij.

In de rechtszaal betoogde de advocaat van Milieudefensie dat Shell op ramkoers ligt met de internationale klimaatdoelen, omdat het teveel broeikasgassen uitstoot. Ook werd aangevoerd dat Shell al langere tijd bekend is met de problematiek, maar er te weinig tegen doet.

Zaak van de overheid

Volgens Shell is klimaatbeleid toch vooral een zaak van de overheid. Shell bepaalt bijvoorbeeld niet of klanten ervoor kiezen om een elektrische auto te kopen, of op andere manieren proberen hun uitstoot te verminderen, voerde de advocaat aan. Een overheid kan dit in tegenstelling tot een bedrijf wel bespoedigen.

Het bedrijf is het eens met Milieudefensie dat het klimaatprobleem serieus aangepakt moet worden. Maar Shell doet al veel wat wel binnen de macht van het bedrijf ligt om duurzamer te opereren.

In z'n eentje kan het bedrijf niet meer doen, reageert Harry Brekelmans van Shell. "Wij vinden dat voortgang afhangt van het samenspel tussen overheden, bedrijven en klanten. Op wereldwijde schaal en in samenhang. En wij denken dat deze eis en deze zaak daar niets aan bijdraagt."

Juridisch interessant

De rechtszaak tegen Shell is de nieuwste in een lijst rechtszaken die steeds langer wordt en de aandacht heeft van juristen. Want of Milieudefensie wint of verliest, de uitspraak kan grote gevolgen hebben. Laura Burgers promoveerde vorige maand aan de Universiteit van Amsterdam op klimaatrechtszaken. Inmiddels zijn er hier wereldwijd al ongeveer 1300 van, vertelt ze.

Gisteren nog werd bekend dat het Europese Hof voor de Rechten van de Mens zich over een bijzondere nieuwe zaak gaat buigen. Portugese kinderen richten zich daarin tegen 33 staten, waaronder Nederland, vanwege hun gebrekkige klimaatbeleid. Maar niet alleen overheden, ook andere bedrijven dan Shell moeten voor de rechter verschijnen.

Laura Burgers bestudeerde een aantal van de klimaatzaken in detail, zoals de Urgenda-zaak in eigen land. Daarbij speelde de discussie of rechters op de stoel van de politiek gaan zitten als ze zich uitspreken over het klimaat. Maar tot op het hoogste niveau, de Hoge Raad, is geoordeeld dat het klimaat wel degelijk een zaak is voor de rechterlijke macht.

“

Je kunt niet één op één Urgenda vertalen naar deze Shell-zaak.

Hoogleraar privaatrecht Elbert de Jong

Volgens Burgers krijgen door dit soort rechtszaken ook generaties in de toekomst als het ware nu een stem. Want de wetenschap geeft aan dat het klimaatprobleem in de toekomst steeds nijpender wordt. "Bij de Urgenda-zaak werd flink de nadruk gelegd op wetenschappelijke feiten. In tientallen pagina's heeft Urgenda al die feiten opgesomd", zegt Burgers. "Daarmee is het dus niet alleen een juridisch verhaal."

Ook Elbert de Jong, hoogleraar privaatrecht aan de Universiteit Utrecht, zegt dat de vraag is in hoeverre argumenten uit de Urgenda-zaak ook tegen Shell steekhoudend zijn. "Een belangrijk verschil is natuurlijk dat bij Urgenda de staat werd aangesproken, en nu een bedrijf. Dus je kunt niet één op één Urgenda vertalen naar deze Shell-zaak."

Mensenrechten

Wel spelen op de achtergrond dezelfde argumenten een rol, namelijk of mensenrechtenverdragen en het klimaatakkoord van toepassing zijn. "Een ander ding is de zogenoemde ongeschreven zorgvuldigheidsnorm. Die houdt in dat je je maatschappelijk betamelijk dient te gedragen en dat je een ander niet mag blootstellen aan onaanvaardbare gevaren. Milieudefensie wil die norm toepassen op het klimaatbeleid van Shell."

Of grote bedrijven als Shell gehouden zijn aan internationale klimaatafspraken, ook al zaten zij daarbij niet aan tafel, is volgens beide juristen een belangrijke vraag. "Volgens Milieudefensie gaat het halen van de klimaatdoelen zonder Shell niet lukken. Belangrijk is dus", zegt Burgers, "dat Milieudefensie dit in de rechtbank ook echt aannemelijk weet te maken."

Heleen Ekker redacteur Klimaat en Energie

Shell voor de rechter vanwege klimaatverandering 1-12-2020

In Den Haag begint vandaag de rechtszaak tegen Shell, die is aangespannen door Milieudefensie en zes andere maatschappelijke organisaties. Ook 17.000 burgers hebben zich bij de rechtszaak aangesloten. Ze vinden dat Shell te weinig doet om klimaatverandering tegen te gaan.

Volgens hen zou Shell veel meer moeten doen om de uitstoot terug te dringen die wordt veroorzaakt door het verstoken van olie en gas. In 2030 zou de uitstoot van Shell wat Milieudefensie betreft met 45 procent moeten dalen ten opzichte van 2019.

Het is voor het eerst dat een groot olie- en gasbedrijf voor de rechter staat vanwege klimaatverandering. Ook vanuit het buitenland is er interesse in deze rechtszaak. Milieudefensie hoopt dan ook dat er meer rechtszaken tegen grote oliebedrijven zullen volgen als de rechter de organisatie in deze zaak gelijk geeft.

Klimaatakkoord van Parijs

Tegelijk is het niet de eerste rechtszaak die er over het klimaat gevoerd wordt. Tot nu toe zijn het vooral overheden waartegen zaken worden gevoerd, zowel in binnen- als buitenland. Daarbij was bijvoorbeeld de zaak die Urgenda aanspande tegen de Nederlandse staat spraakmakend. In die rechtszaak verweerde de staat zich tot aan de Hoge Raad, maar Urgenda wist tot op het hoogste niveau gelijk te krijgen.

Het verschil met de rechtszaak tegen Shell is dat het nu om een bedrijf gaat, terwijl het overheden waren die internationale afspraken over het klimaat hebben gemaakt. Het waren immers bijna 200 landen die samen in 2015 het Klimaatakkoord van Parijs sloten. Afgesproken werd dat de opwarming van de aarde beperkt moet blijven tot ruim onder de 2 graden, liefst in de buurt van 1,5 graad.

Bedrijven zaten bij het maken van die afspraak niet aan tafel. En dus is de grote vraag of zij er toch aan gehouden kunnen worden. Volgens Milieudefensie wel, omdat het halen van de klimaatdoelen anders onmogelijk is. Shell is een van de tien grootste uitstoters van de wereld, stelt Milieudefensie. "In zijn eentje stoot Shell twee keer zoveel CO2 uit als Nederland."

'Onzorgvuldig en ongefundeerd'

Maar Shell wijst de beschuldigingen van de hand. Op de website gaat het bedrijf uitgebreid in op de rechtszaak, en stelt dat het net als Milieudefensie vindt dat er een schoner energiesysteem moet komen. Maar over de manier waarop lopen de meningen uiteen. De vorderingen in deze zaak zijn volgens Shell "onzorgvuldig en ongefundeerd".

Het is aan overheden, zegt Shell, om duidelijke doelen te formuleren die ertoe leiden dat consumenten en bedrijven hun gedrag gaan aanpassen. Ook bedrijven moeten volgens Shell hun verantwoordelijkheid nemen, maar dat doet het bedrijf naar eigen zeggen ook. Shell wil zelf uiterlijk in 2050 "netto nul" broeikasgassen uitstoten, en wil anderen helpen die de producten van Shell gebruiken.

"We moeten ook samenwerken met onze klanten, die eveneens veranderingen doormaken", schrijft Shell. "De meeste uitstoot komt door onze klanten die Shell-producten gebruiken. Daarom onderzoeken we manieren om onze klanten te helpen om hun uitstoot te verminderen."

De andere organisaties die zich hebben aangesloten bij de rechtszaak zijn Actionaid, Both ENDS, Fossielvrij NL, Greenpeace Nederland, Jongeren Milieu Actief en de Waddenvereniging. Er zijn vier zittingsdagen uitgetrokken voor deze zaak: vandaag, 3, 15 en 17 december.

Daartoe wil Shell producten gaan verkopen met minder uitstoot, zoals duurzame energie, biobrandstoffen en waterstof. In 2050 moet dit leiden tot 65 procent minder uitstoot ten opzichte van 2016.

Shell erkent dat dit pakket nog onvoldoende is om tegemoet te komen aan de Parijse doelstellingen. Begin volgend jaar maakt Shell nieuwe plannen bekend, bijvoorbeeld over hoeveel meer er geïnvesteerd wordt in nieuwe energie.

David tegen Goliath

Volgens Milieudefensie zegt Shell dit allemaal wel, maar meent het bedrijf het niet echt. Op dit moment steekt Shell nog altijd tientallen miljarden, zo'n 95 procent van al zijn uitgaven, in olie en gas, en daarmee "omarm je het Klimaatakkoord van Parijs niet zoals Shell zegt", aldus Donald Pols van Milieudefensie. "Dan wurg je het."

Pols: "Het voelt wel een beetje als David tegen Goliath, maar we voelen ons gesteund door velen: Shell is rijker en machtiger dan sommige landen maar toch ontloopt het voortdurend zijn verantwoordelijkheid om de klimaatcrisis op te lossen. Dat kan niet langer, want het klimaat wacht niet."