การทอเสือกก

ภูมิปัญญาท้องถิ่น การทอเสื่อกก

ต้นกกเป็นไม้ล้มลุก เป็นวัชพืชน้ำที่เจริญได้ดีในช่วงฤดูฝนมีลักษณะแตกกอ ลำต้นเหนียวเมื่อออกดอกปลายฤดูฝน เมล็ดก็จะร่วงลงดิน และจะเจริญในฤดูฝนปีต่อมา โดยต้นกกชอบบริเวณที่มีความชื้นสูงหรือบริเวณที่มีน้ำขังท่วมอยู่ จึงชอบขึ้นในพื้นที่บ่อ บึง ทางระบายน้ำ นาข้าว หรือพื้นที่ลุ่มน้ำ เป็นต้น ซึ่งลักษณะของต้นกกคือลำต้นมีรูปร่างเป็นสามเหลี่ยมหรือสามมุมถ้ามองในแนวขวาง ในบางสายพันธุ์หรือชนิดของต้นกกนั้นมีผนังกั้นคล้ายห้องแบ่งเป็นส่วนๆออกไป ดอกของต้นกกมีช่อปลายแหลมห่อหุ้มไว้แค่เพียงอันเดียวเท่านั้น มีกาบใบอยู่ชิดกัน มีดอกที่จะมีกาบย่อยๆออกมาเป็นช่อหุ้ม อีกทั้งต้นกกเลื้อยไปใต้ดินและสามารถแตกเป็นลำต้นใหม่โผล่มาเหนือดิน แต่ลำต้นไม่แตกกิ่งแบบต้นไม้ชนิดอื่นๆ ซึ่งใครหลายคนมักจะไม่สามารถแยกได้ระหว่างหญ้า เพราะมีลักษณะของใบคล้ายกัน แต่แตกต่างที่เรียงตัวอัดแน่นกันเป็นสามมุมและไม่มีมุมของกาบใบ

การทอเสื่อกกเป็นภูมิปัญญาของคนในท้องถิ่นที่มีการนำเอาต้นกกมาแปรสภาพให้เป็นเส้น ย้อมสี แล้วทอด้วยกี่ให้เป็นแผ่นผืนขนาดตามความต้องการ การใช้งานของคนทอ เพื่อนำมาใช้ปูลาดรองนั่งหรือนอน บ้านท่าเจริญ หมู่ที่ 9 ตำบลน้ำโมงคืออีกหนึ่งหมู่บ้านที่มีการสืบสานภูมิปัญญาทางด้านการทอเสื่อกกนี้ จนปัจจุบันมีผลิตภัณฑ์อื่นเข้ามาทดแทนการใช้เสื่อกกมากมายให้เลือก นับตั้งแต่เสื่อน้ำมัน กระเบื้องปูพื้น แต่ก็ไม่เคยจะทำให้กระแสความนิยมในการใช้เสื่อกกลดลง การศึกษาข้อมูลภูมิปัญญาท้องถิ่นการทอเสื่อกกของชุมชนนี้ ก็เพื่อให้เห็นถึงวัฒนธรรมทางภูมิปัญญาของท้องถิ่น และปัญหาที่เสี่ยงต่อการสูญสิ้นของภูมิปัญญานี้ ว่ามีมากหรือน้อย และด้วยปัจจัยหรือองค์ประกอบใด เพื่อนำไปสู่การสืบสานภูมิปัญญาท้องถิ่นให้ยังคงอยู่ต่อไปไม่เลือนหายจากกาลเวลา

บ้านท่าเจริญ หมู่ที่ 9 ตำบลน้ำโมง อำเภอท่าบ่อ จังหวัดหนองคายเป็นหมู่บ้านที่มีการสืบทอดภูมิปัญญาท้องถิ่นในการทอเสื่อกกจากรุ่นสู่รุ่น อีกทั้งการทอเสื่อกก เป็นอาชีพเสริมในช่วงว่างจากการทำนาและยังเป็นการสร้างความสามัคคีในชุมชน เมื่อมีการทำบุญหรือประเพณีต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในชุมชน เป็นการแปรรูปที่ไม่ต้องใช้วัสดุหรืออุปกรณ์มากเกินไปในการทำ และสามารถทำได้ในทุกโอกาสเนื่องจากวัตถุดิบก็มีอยู่ในชุมชน เป็นการสร้างรายได้ให้กับชุมชนและครอบครัวได้ ชาวบ้านจะมีกี่ทอเสื่อกกกันแทบทุกบ้านเสื่อกกนั้นทอไม่ยากและวัตถุดิบหาได้จากธรรมชาติเพราะต้นกกจะเกิดขึ้นในหนองน้ำอยู่ตลอดเวลา ซึ่งบ้านท่าเจริญก็มีต้นกกขึ้นเป็นจำนวนมาก เสื่อกกของบ้านท่าเจริญทอด้วยประณีตและความอดทนสูงเพราะการทอเสื่อ ต้องใช้ระยะเวลาในการทอมาก จึงจะได้เสื่อที่สวยงามมาก และอีกอย่างหนึ่งก็คือการใช้สีในการใส่ลวดลายให้เกิดสีสันสวยงามตามใจผู้ทำด้วยความด้วยสีและลวดลายธรรมชาติ ทำให้เมื่อทอเสร็จแล้วไม่พอขายและสั่งซื้อจนกำลังการผลิตของชาวบ้านไม่เพียงพอ

ผู้เขียน นางสาวสุภาวดี ธรรมสุข ครู กศน.ตำบล

ผู้ถ่ายภาพ นางสาวสุภาวดี ธรรมสุข ครู กศน.ตำบล