Progres

Progres Anu 1, Nr. 1 (Yanuar 1906)

PROGRES Nr. 1
yanuar 1906

PROGRAM
Kongres internasional de volapükisti in Miunik (Miinchen), in august 1887, av funded institut internasional „Akademi internasional de lingu universal“ (Kadem bevünetik volapüka), kel debav kompletifikar e plubonifikar Volapük, lingu artifisial invented per J. M. Schleyer e proposed kuale lingu auksiliar pro komunikasioni internasional; 17 volapükisti in 12 landi esav nomed membri de ist Akademi. In kongres sekuant, in Paris 1889, statuti de Akademi esav fiksed. 

Ist Akademi av shershed paroli e formi gramatikal plu konvenabl pro lingu internasional ka paroli e formi volapiikik e resultad de ist labor esav lingu nov artifisial, kel es nomed Idiom Neutral.

In ist lingu paroli leplu mult es paroli internasional e tekause Idiom Neutral es fasile komprendabl pro omni europani; it korespond a program teorik pro konstruksion de lingu internasional, ekslabored 1887 per „American Philosophical Society“, e a kondisioni fiksed per „Délégation pour l’adoption d’une langue auxiliaire internationale“, kel esav funded 1900 in Paris.

Sitempe on deb monstrar eksistens e usablitet de Idiom Neutral mediu aplikasion de it in teksti, diskutant kuestioni divers de vit modern; on deb krear organ pro publikasion de artikli linguistik konsernant lingu universal e spesiale Idiom Neutral a monstrar sie superioritet komparu otr lingui artifisial, eguale a dekuvrar sie kualiteti febl pro anulasion de ili e pro adproksimasion a ideal. Sole lingu leplu konvenabl potes viktoriar definitive.

In nostr temp relasioni internasional kresk konstante e „Délégation“ nomed av monstred evidente, ke lingu auksiliar internasional deveni plu e plu neses spesiale pro homi de sient, pro komersanti e pro voyajeri. — Akademi intern. de lingu universal av komensed ya aplikar Idiom Neutral in praktik: direktor de Akademi fasi imprimar sue sirkulari in ist lingu e membri de Akademi us it pro korespondens e pro komunikasioni oral. — In temp ultim, da aparasion de diksionari, kelk otr personi av komensed usar ist lingu, ma ili no konos unotre e teksti neutralidiomik pro eksersad mank ankor. A uniar neutralidiomisti on deb publikar adresi de personi, desirant korespondar in Idiom Neutral e a sustentar propagand de ist lingu on deb donar a neutralidiomisti diurnal neutralidiomik, in kel ili potes truvar avisi di propagand de Idiom Neutral e de otr lingui auksiliar, p. e, Volapiik, Esperanto, Lingu Blu (Bolak) e s. e generale di progres in movasion universallinguik.

A efektuar ist problemi mi av resolved editar ist reviu, redakted totale in Idiom Neutral, ko rubriki sekuant: 

1. Artikli linguistik.
2. Propagand de Idiom Neutral.
3. Literatur e pres.
4. Otr lingui universal.
5. Diversi: paksifism, vegetarism, turism e. s.
6. Folieton.
7. Korespendanti in Idiom Neutral.
8. Korespondens de redaksion e administrasion.
9. Inseradi. 

Omni numr de ist reviu kontenero 8 pagini u plu. Ist diurnal es diurnal prim redakted in Idiom Neutral. Omni komens es nefasil. Sikause mi preg lekteri afabl esar indulgent e sukursar mi mediu abonasion de diurnal e inserasion de anunsii.

Not. Redaksioni, keli desir kambiar sue diurnali ko „Progres“, es preged mitar ili a mi. 

V. Rosenberger. Petersburg, Yanuar 1906.

PAROLI UNIVERSAL
Un de libri leplu important pro klarifikasion de kualiteti, keli lingu artifisial deb avar a esar konvenabl pro komunikasioni internasional, es libr espan de doktor de medisin Alberto Liptay in Paris „La lengua católica“ Paris 1890. Sinior Liptay aut av traduked ist libr in lingui german e frans e ili aparav sub nomi „Eine Gemeinsprache der Kulturvölker“ (Leipzig, Brockhaus 1891) e „Projet d’un idiome international“ (Paris, E. Bouillon 1892).

In ist libr s. Liptay don kritik multe interesant di lingui artifisial divers, di Pasilingua, Esperanto, Kosmos e otri, e il indik, kekause ili no potes esar aksepted kuale lingu auksiliar internasional; il parl et di lingui natural divers e il truv, ke noun de ili potes efektuar ist rol. Ma komparante lingui divers il truv, ke kelk kualiteti de lingui europan es komun: partikulare il indik, ke paroli mult es ya paroli universal, p. e. parol animal, kel es komprendabl kuasi pro omni nasioni e serte pro omni nasioni kultived. Angli, fransi, itali, espani, portugali e otri us parol animal kuale vokabl de sue matrlingu, ma it es komprendabl ipse pro otr nasioni, p. e. pro germani, keli us paroli: Animalismus, Animalien, animalisieren, animalisch. Otr eksempli pro tal paroli universal es: artifisial, universal, amor, color, baron, balkon. — — — totale: plu ko 8000 paroli.

S. Liptay afirm, ke omni ist paroli deb esar aksepted in diksionar de lingu, kel es destined pro us internasional; eguale elementi, eks keli ist paroli es kombined. On deb shershar e kolektar ili. S. Liptay afirm ipse, ke lingu universal no potes esar invented ma it deb esar dekuvred. Il propos krear lingu universal mediu kompilasion e sintes de elementi internasional; de tel elementi, keli eksist ya in serebr de omni homi. Il dik, ke on deb sole „kondensar“ ist elementi e donar a ili form homogen.

Linguist selebr, prof. Maks Miller in Oksford skribav a s. Liptay di sie labor: 

„Votr ide selektar radiki, keli es kuasi generale komprendabl pro omnihom kultived, es ekselent; et artikulasion gramatikal, proposed per vo, es bene efektuabl, ekseptu formi nemult, keli potes esar plu simpl e plu praktikal.—Sitempe vo deb ekslaborar diksionar komplet“ . . . If kelkunfoa it eserio posibl, plasar milion kapi „unter eine Haube“ (i. e. atinar unanimitet), mi pens, ke votr proyekt av probablitet leplu grand de sukses“.

S. Liptay no efektuav konsili de prof. M. Mŭller, il no ekslaborav diksionar, ma „Akademi internasional de lingu universal“ av efektued ist indikasion praktikal. Selektante formi pro paroli radikal Akademi konsiderav sept lingui prinsipal de Europ: angl (E) frans (f), german (d), espan (s), ital (i), rus (r) e latin (1). Radiki leplu mult, selekted per akademi, eksist in kuasi omni ist lingui; et elementi gramatikal esav selekted tale internasional kuale posibl. Resultad de ist labori es Idiom Neutral.

PROPAGAND
Tri sosieteti pro propagand de Idiom Neutral eksist: 

1. „Sosietet de mundlingu de Nürnberg“ (anteriore „Volapükaklub Nürnberg“, posteriore „Klubo Esperantista Nürnberg), Germania, funded 1885. Da 1888 president de it es: Chr. Schmidt. Adr.: Grübelstrasse 25. 

2. „Grup Neutralparlant“ (anteriore „Zilak volapüköl“) in S. Petersburg, Rusia; funded 28 novembr 1889. President: V. Rosenberger. Adres: V. O. Bolshoy 9. Organ: „Progres“, Pris 3 franki. 

3. „Grup de Idiom Neutral“ in Brusel, Belgia: funded 1905. Adres: W. Bonto van Bijlevelt, Hobbemastraat 73.

LINGU UNIVERSAL IN KONGRES DE PAKS
Kuande mi fasiav proyekt de voyaj in ekstria in fruktotemp 1905, mi resolvar visitar Kongres XIV universal de paks, kel debav avar lok in Lusern da 19 usk 238 septembr e kel interesav mi spesiale kause kuestion de lingu auksiliar internasional debav esar diskuted, e mi proposav a direktorad de Akademi internasional de lingu universal, in kel mi av honor esar visedirektor, delegar mi a ist kongres. 

Direktorad fasiav it e proposav a kongres de paks akseptar 2 resolusioni sekuant: 

„I. Kongres aksept Idiom Neutral intr otr lingui, admited per artikl 40 de sie „Reglement“. II. Kongres rekomend a grupi nasional de paksifisti usasion de Id. N. pro korespondens ko grupi de otr nasionalitet“. 

Suetempe, 18 sept., mi arivav in Lusern.

Mi no potes narar siloke di aktivitet total de kongres, i. e. di orasioni, di personi present, di proposasioni divers, di diskusioni, di resolusioni, di telegram a s. Roosevelt kuale paksifikator e di sie respond, di nostr visit in „Musé de guer e de paks“ in Lusern e di donasion grandios profitu ist musé, di banket in salon de kasino e, last not least, di ekskursion a „Rütli“, el prat ad lag de Lusern, su kel federasion de 3 kantoni prim esav efektued, federasion kel potes esar estimed kuale model pro federasion futur de stati de Europ. — Mi volu narar sole di kuestion linguik.

Oratori parlar grandpartie franse e angle. Omni orasion u komunikasion frans esav traduked nemediate per interpret multe apt in lingu angl (e vice versa) e kelkhom de membri donav ekstrakt brev in lingu german. Tal prosed prendav temp mult. Sikause kuestion de lingu auksiliar esav diskuted ya in kelk kongresi anterior: in kongres prim 1889 in Paris e posteriore 1896, 1897, 1901 e 1904. Kongres de 1904 komitav a „Biuro internasional permanent de paks“ in Bern ekslaborar raport nov di ist kuestion e in ist anu s. G. Moch, membr de Biuro nomed, sekuantu invitasion de Biuro, presentav raport detalied, imprimed formu broshur de 15 pagini, in kel il konstat (§3), ke, intr proyekti mult de lingui artifisial, sole 4 lingui (Volapük, Bolak, Idiom Neutral e Esperanto) av gramatik e diksionar.

Intr ist 4 lingui il estim, ke Esperanto es leplu preferabl kausu sie kualiteti komparu otr tri lingui nomed e kausu sie propagasion grand in temp ultim. Di Volapük e Bolak il dik, ke ili es komposed de soni tro arbitrar e di Idiom Neutral (de kel il don histor brev), ke it es „ni plu bon ni plu mal ka mult otr proyekti proposed ma, generale, it es multe plu inferior ka Esperanto“. A prufar istkos il afirm, ke gramatik de Id. N. av 85 regli (kelki de keli es multe kompliked) durante ke Esperanto av sole 16*) e ke defekt prinsipal de Id. N. konsist in sekuantkos: finiad de parol no indik sie funksion gramatikal, kuale in Esperanto**).

In fini s. Moch invit sosieteti de paks korespondar in Esperanto, il invit Biuro de Bern adyunktar traduksion esperantik a sue publikasioni e il propos a kongres resumar resolusioni e redaktar protokoli de konventi in lingu frans e in Esperanto e admitar Esperanto kuale lingu kongresik visinu lingui frans, angl, german e ital. 

Nedependante da ist proposasioni de s. Moch, Direktorad de Akademi intern. de lingu universal avav proposed a kongres akseptar du resolusioni, nomed superiore.

In komision prekonsultativ (in kel s. Moch aut esar president), po akseptasion de proposasioni de s. Moch, proposasioni de Direktorad de Akademi esav diskuted e mi aspirav defendar ili, ma sine sukses kausu protest intensiv de president e de kelk esperantisti, keli probable timav konkurens. Komision no voluav akseptar lingu artifisial sekund. Ma it es interesant, ke, durantu debati, siniora barona de Suttner eksprimav opinion sekuant: „If on av admited un lingu artifisial (Esperanto) on deb admitar et sekund (Id. N.)“. 

Posteriore, in konvent general. 22 septembr, s. Moch raportav orale di kuestion de „lingu auksiliar“, ma konvent, no desirante okupar se in ist kuestion, no permitav diskusion, transdonav kuestion total a Biuro de Bern e transandav a otr kuestioni. —

Talmaniere it esav neposibl pro mi defendar proposasioni de Direktorad in konvent general e mi debav adresar mi a Biuro de Bern ko preg diskutar el du proposasioni, kekos mi fasiav mediu letr datu 22 oktobr a s. Ducommun, sekretar di Biuro, in kel mi eksprimav esper, ke proposasioni esero aksepted per Biuro kause Id. N. es lingu artifisial leplu simpl, leplu internasional e leplu komprendabl. 

Mediu letr d. 15 novembr, s. Ducommun avisav mi, ke il presentero proposasioni de akademi a „Komision de Biuro de Bern“, simultane ko teli de s. Moch, e nome in konvent de ist Komision in mai 1906. 

Not. Durantu kongres 150 eksemplari de edision german de „Gramatik de Propagand de Idiom Neutral“ edited per Grup de Brusel, esav distribued a interesenti. 

V. Rosenberger.  

*) Mie gramatik de Id. N. av 85 paragrafi! Mi averio potesed distribuar materi gramatikal et in 16 paragrafi, kuale s. Zamenhof in sue gramatik de Esperanto.
**) Et in Esperanto no omni finiad indik funktion gramatikal, p. e. in proposision „Tiu ĉi vortareto estas tiel konstruita, ke kun ĝia helpo ĉiu...“ Tiu no es imperativ, ĉi no es infinitiv, tiel no av -e ma it es adverb, konstruita no es adyektiv, ke no es adverb, kun no es akusativ, ĝia no es adyektiv e s. Ma ist not no deb esar reprosh; kontrare, on vis in eksempl esperantik, ke it es neutil indikar sempre funksion gramatikal mediu finiad de parol. Otrflanke, keloke Esperanto av tal finiadi, p. e. in substantivi e adyektivi radikali (o e a), et ipse in indikativ de present (as), ili es ni neses, ni bel, ni internasional, ni natural; ili es balast enuiant. Ya Volapük no posesav finiad spesial pro substantivi radikal; it esav regres introdukar it. Idiom Neutral, kontrare, progresav librifikante se da finiad adyektivik konstant.

LITERATUR E PRES

Publikasioni prim in Idiom Neutral
In pres Idiom Neutral aparav primfoa in anu 1897: In numr 394 datu 19 mars 1897 de diurnal espan „El Cronista“ in San Antonio Texas, on truv letr in Id. N. a direktor de ist diurnal, sinior A. P. Martinez, datu 16/28 yanuar 1897 de sinior Oskar Serck, propagator ferv de Volapük e posteriore de lingu ekslabored per „Akademi intern. de lingu universal“, in kel il esav sekretar e kaser nefatigabl. In ist letr il eksprim sue gaudi, ke labor de Akademi progresav tale bene, ke lingu ekslabored potes ya esar used in praktik, e il dik, ke Id. N. truvero serte adepti mult, kuande gramatiki e diksionari in lingui divers esero publiked e propagasion potesero komensar. — In numr 895 datu 26 mars 15897 de ist sem diurnal poem brev esav imprimed sub titul „Po sent anui“. — 

Tetempe „Akademi int. de lingu univ.“ avav aksepted ankor paroli nemult; formi gramatikal esav sole proposed ma no ankor diskuted per Akademi; lingu no ankor avav nom ofisial; nom „Idiom Neutral“ esav aksepted per Akademi sole po du anui e it esav publiked in sirkular de direktor de Akademi No. 8 (53) datu 25 novembr 1899. — Distingu intr lingu de ist poem e Idiom Neutral modern konsist sole in parol nos, kel esav muted in noi.

Redaksion de diurnal „El Cronista“ skribav okasionu publikasion de ist poem: „Noi av gaudi publikar poem de nostr koleg prof. Mackensen; it es publikasion prim in idiom nov.“ Ekse ist poem, kuale it aparav in „El Cronista“:

Omni in sepult esero,
Po sent anui.
On de nos no lakrimera,
Po sent anui.
Ma in kampi, laborant,
E in strad, perambulant,
Otr homi on visero.
Gaudie ornit kantero
Laud a sol ankor lumant
Po sent anui.

B. Mackensen.

Diksionari e gramatiki sekuant aparav usk sitempe:
V. Rosenberger. Diksionar de Idiom Neutral, neutral—german e german—neutral, ko gramatik komplet in lingu german sekuantu resolusioni de Akademi internasional de lingu universal e ko histor brev di origin de Idiom Neutral, — publiked ko konsesion de Akademi. 316 pagini, 16o banded 6 marki. Leipzig, E. Haberland 1902. (It konten plu ka 6000 paroli). 

M. A. F. Holmes. Diksionar de Idiom Neutral, neutral-anglik e anglik-neutral ko gramatik komplet in lingu anglik sekuantu resolusioni de Akademi intern. de lingu univ. e ko histor brev di origin de Id. N., — publiked ko konsesion de Akademi. VIII e 304 pagini, 16o banded $1.50. Rochester, N. Y., John P. Smith printing Co. 1903. 

W. Bonto van Bijlevelt. Diksionar e Gramatik de Idiom Neutral, ekslabored pro lingu nederlandik e publiked ko konsesion de Akademi. 472 pagini e 4 portreti, 16o banded elegante 2 1/2 florini u 5 franki. Haarlem, A. E. van der Heide. 1903 (Akuirabl et de Grup de Id. N. in Brusel, Hobbemastraat 73).

Gramatik de Propagand de Idiom Neutral. Edision Nederlandik, edited 19095 per Grup de Idiom Neutral in Brusel, Hobbemastraat 73, Belgia. 8 pagini 8o. 

Gramatik de Propagand de Idiom Neutral. Edision German, edited 1905 per Grup de Brusel. 8 pagini, 8o. Akuirabl da V. Rosenberger. Pris 10 kop.

Ist du gramatiki konten eksplikasion de nosion de „lingu universal“; ili indik, kekause lingu universal deb esar lingu artifisial e kekause sistemi Volapük e Esperanto no es konvenabl; ili dik, ke prinsip nov esav truved, kel es neses pro lingu universal e ke ist prinsip, prinsip de internasionalitet, esav apliked in konstruasion de Idiom Neutral. Posteriore gramatik don regli gramatikal, eksempli pro traduksion e diksionar brev. Ist gramatiki es multe praktikal pro propagand de Id. N. intr personi konosant lingu nederlandik u lingu german.

OTR LINGUI UNIVERSAL
Sitempe du diurnali in Volapük apar: 

1. Volapükabled lezenodik, Redaktor de parti ofisial: J. M. Schleyer, inventor de Volapiik in Konstans. Redaktor de parti neofisial e editor s. Karl Zetter in Graz, Austria, Annenstr. 12 II. Funded 1881. Anuale 12 numri a 4 folio-pagini. Pris 5 franki pro anu. 

2. Nuns blefik se volakükavol, organ de „Algemeene Nederlandsche Wereldtaalvereeniging“; Redaktori: E. F. L. Haastert in Rotterdam, A. A. Moll van Santbergen in Oosterbeck e J. G. M Reynders in Delft, Hugo de Grootstraat 29. Funded 1893. Anuale 6 numri a 8—12 pagini 8o.

Diurnal leplu ansian in Esperanto es: Lingvo Internacia, Red. Fruictier, Paris 38 Rue Lacépède. Funded 1895. (Kontinuasion de „Esperantisto“ funded 1890) 24 numri in anu a 24 pagini 8o. Pris 5 franki. 

Da anu 1905 diurnali esperantik sekuant apar: 

Espero Pacifista, organ mensik de „Pacifisto“, sosiete. internasional esperantist pro paks. Redaktor: Gaston Moch, Paris. 16 Avenue de la Grande-Armée. Anuale 12 numri a 48—64 pagini 8o. Pris 4 franki. A diskutar in Esperanto kuestioni pasifist s. Moch av proposed kelk paroli nov pro sert nosioni de yur internasional. 

Ruslanda Esperantisto, organ de sosietet „Espero“. Red. dr. med. A. Asnes. S. Petersburg; B. Podyaceskava 24. Anuale 12 numri a 20—60 pagini 4o, distribued gratis a membri de „Espero“. (Kontribuad de membri 3 rubli). It konten artikli esperantik e rus i. o. di politik.

Germana esperantisto, Red. e ed. Berlin, Prinzenstr. 95. apar in lingui german e Esperanto. Pris 3 marki. 

In No. 8 (if mi no er) de ist diurnal mi av lekted narasion di kongres internasional de Volapükisti in Paris 1889, in kel it es indiked. ke volapükisti konvenavant no potesav komprendar unotre, kongres restav sine sukses, volapükisti kuerelav sole e s. Schleyer koleros abandonav konvent ko perkusion de porta. — Ist narasion no es ver: s. Schleyer no esav present in kongres de Paris e kongresisti veniavant kuasi da omni landi de Europ e da Amerik, parlante volapüke, komprendav unotre tale bene, ke ili potesav eksekutar in ist kongres labor grand: ili fiksav, obstinu kontroversi mult, statuti de „Akademi internasional de lingu universal“, sekuantu keli Akademi labor usk sitempe. 

Ki volu konosar ”Lingu Blu (Bolak)“, akuira: „Methode et Vocabulaire de la Langue Bleue“ (frans-Bolak e Bolak-frans) 304 pagini 8o per Leon Bollack (Paris; 147 Avenue Malakoff) 1900. Pris 5 fr. 

DIVERSI

Paksifism. Sekuantu proposasion de s. F. Moscheles, London, kongres universal de paksifisti de 1905 in Lusern, av fasied i. o. resolusion sekuant: „Kongres rekomend spesiale fundasion de klubi internasional in omni sentri de movasion pasifist. — Intenti de ist klubi esero: 1. Promovar sentimenti kordial e relasioni amikal intr nasioni divers, studiar propagar metodi pro regulasion pasifist de kontroversi internasional. 2. Donar punkti de reunion pro paksifisti. 3. Krear biblioteki, komposed prinsipale eks publikasioni relativu kuestioni internasional. 4. Organisar sistem de resiprositet intr membri de klubi divers. Form e statuti de tal klubi dependero de sirkumstansi lokal e de medii finansik“.

Sekuantu proposasion de profesor Ch. Richet in Paris, kongres universal de paks 1905 in Lusern av eksprimed opinion, ke guvernadi neutral no deb permitar in lor teritorii emision publikal de prestasioni de guer, fasied per stat guerant. 

Komt Gurovsky de Weczle in Nis, Fransia av doned 600000 franki profitu „Musé de guer e de paks“ in Lusern ko kondisioni: 1. ke it es nomed „Musé de paks e de horori de guer“. 2) ke il esero donator sol. Sitempe in sirkli paksifist, if on parl simultane di Europ e di Amerik on us frekuente parol nov: Ameropa.

Vegetarianism. No omnihom konos, ke personi selebr sekuant esav vegetariani: Plutark, Pitagora, Leonardo da Vinci, Newton, Byron, Imperatora Elisabet de Austria, E. Reclus, komt L. N. Tolstoi. 

Cuvier, un de anatomisti leplu eminent, dikav: Hom no es simil a animal karn-edant (karnivor) ni a animal herb-edant (herbivor). Relativu ord e numr de denti il es totale simil a animal frukt-edant (frugivor). Et intestin e konstruksion de korp homik korespond in omni parti separik a diet vegetabl. 

Sekuantu definision de Union vegetarian german, „vegetarianism es efektuasion konosik de kondisioni normal de vit homik“.

Aforism de Marko Twain.— Omnihom, ki apar ko idé nov, es fol— usk ke ist idé av sukses.

Sentens biblik. — Ki no am, no konos Deo: kause Deo es amor. I Ioh. 4, 8. 

Proverb rus. — Un amik ansian es plu bon ka du novi. 

Bv. — Papagay. — Matros ad-portav prelonge papagay bel da sue voyaj, e donav il a filia de proprer de nav. Puera esav ravied e omni-hom admirav plumi briliant de ornit. Ma durante ke on laudav il tale, il komensav repetar omni paroli rud keli il avav aprended da matrosi durantu pasaj. Fi, homi klamav tetempe, apo ornit male eduked! E nemediate ornit povr esav apo-ported eks dom.

Korespondanti in Idiom Neutral. 

1. s. Chambonnaud, L. profesor; Limoges, Fransia; Rue d’Arsonval.
2. s. Dumpert, Georg; Niurnberg, Krelingstr. 9.
3. s. Feldmeier, Franz; Niurnberg, Parkstr. 28/III.
4. s-ina Guber, Sofia; Niurnberg, Rotschmiedgasse 9.
5. 8. Kohnstamm, Robert; Niurnberg, Hochstrasse 3.
6. s. Morg, Hans; Niurnberg, Theresienstr. 16.
7. s. Oettinger, Siegfried; Niurnberg, Solgerstr. 1.
8. s. de Petersen, Gustav; S. Petersburg, Nikolayevskya 35, l. 22 (kolekt postmarki).
9. s. de Petersen, Voldemar, stud. jur.; S. Petersburg, Kryukov 6 (kolekt postkarti ilustred).
10. s. Schiffner, Richard, injenier: Bautzen, Saksonia; Schlachthofstr. 1/I.
11. s. Senninger, Ludwig; Niurnberg, Ausstrasse 13.
12. s. Weinberg, V., stud. med. S. Petersburg, Ligovskaya 10.

Not important. Praktik av monstred, ke Id. N, es fasile komprendabl et sine aprendasion anterior; sikause on potes korespondar neutrale ko omnihom kultived e redaksion de „Progres“ invit neutralidiomisti aplikar Id. N. no sole pro korespondens ko ist personi, keli desir korespondar in Id. N., ma pro omni korespondensi internasional.

Avisi di „Grup Neutralparlant“ in S. Petersburg.
In marsdi 29 novembr (12 desembr) 1905, aniversar 16im de „Zilak Volapüköl“, konvent general esav kovoked, kel resolvav mutar sie statuti e akseptar sekuantkos; 

— 1. Nom nov: „Grup Neutralparlant“.
— 2. § 1. Intent de Grup es: propagar „Idiom Neutral, lingu ekslabored per Akademi internasional de lingu universal“ plasu: „obtenar e propagar lingu internasional aksepted omniloke e funded su lingu universal Volapük, invented per J. M. Schleyer“,
— 3. § 2a. Konventi „omnimensik“ plasu „omnisemanik“.
— 4. § 5. Membri aktiv aprend „Idiom Neutral“ plasu: „M. a. deb aprendar lingu universal, mantenante regli de gramatik e diksionar, sanksioned per Akademi int. de lingu univ., funded per kongresi internasional in Miunik 1887 e in Paris 1889“.
— 5. § 16. Grup av stamp ko tekst: „Grup Neutralparlant S. Petersburg“ plasu: „Zilak Volapüköl“. 

Personi sekuant esav selekted pro 1905/1906: President: s. V. Rosenberger. Visepresident: s. O. Zsechocher. Sekretar I: s. V. Weinberg. Sekretar II: s-ina J. Hersch. Kaser: s-ina M. V. de Petersen. Biblioteker: V. Rosenberger. 

Konvent resolvav ankor: l. Selektar reviu „Progres“ kuale sue organ. 2. Avar konventi in loji de sue president, in omni marsdi ultim de mens. 3. Fiksar 1 rubl kuale kontribuad de membri pro anu sekuant. 

Po Konvent general, 9 membri aktiv present ko 5 hospitanti restav yunkte e diskutav ferve aksidenti de vit universallinguik in anu ultim; Rsb narav in Id. N. kelk episodi de sue voyaj ekstrian. 

Progres Anu 1, Nr. 4 (Yuli 1906)

PROGRES Nr. 4
yuli 1906

IDIOM NEUTRAL E PANROMAN
In numri 2 e 3 de Progres, pag. 18 e 26, artikli „Kelk noti di Panroman“ per s. Bonto van Bylevelt e „Kelk observazioni de Idiom Neutral“ per s. doktor Molenaar, inventor de lingu artifisial „Panroman“*), esav imprimed intensione sine komentar de redaksion a fini ke lekteri potes resivar impresion pur de artikl original e formar sue opinion sine esar influensed per redaksion; ma mi avav intension dikar et kelk paroli di kuestioni divers, trakted in ist du artikli, kekos mi fasiero sitempe.

*) Mi konstat ko gaudi, ke kolaborasion de s. dr. M. „ko noi“ av komensed mediu ist artikl, e nome provisore „eksteriore de nostr Akademi“. Mi av aprended, ke s. M. volu intrar in Ak. sole sub sert kondisioni. If ili korespond ko statuti, mi es konvinsied, ke Ak. akseptero il ko gaudi kuale sue membr, ma if ili no korespond — kekos es fasiand?

I. x u ks. Sine dubi skribasion exempl e s. don aspekt plu internasional ka eksempl, kekause regl „On skrib x if mayoritet de lingui konsulted skrib x“ averio sert yur de eksistens. Ma kelk kausi eksist kontr akseptasion de ist regl:

Ortografi de Lingu Universal deb esar tal, ke on potes fasile pronunsiar it skribed e otrflanke skribar it audied, i. e. L U.**) deb aspirar skribasion fonetikal, p. e. if on audi soni f e s on deb avar yur skribar tel literi, keli eksist pro ist soni, e nome in ist kasi f e se no p, h, t, x, xc, cc, ψ: fosfor, leksion, eksempl, ekselent, aksept, psalm. E vice versa liter lekted deb esar pronunsied e mi es konvinsied, ke, in nostr kasu, skribasion eksempl es yuste tale komprendabl pro nasioni parlant lingui konsidered, kuale skribasion exempl. Omni lingui europan shersh sitempe liberar se da ortografi historik, kel es interesant pro investigatori, linguisti, ma kel no av valor praktikal e kel nesfasilifik aprendasion e usasion de lingu. Sikause akseptasion de skribasion tale fonetik kuale posibl korespond totale a tendens general modern. 

**) L. U. = Lingu Universal.

Siokasione mi mensionero, ke skribasion nation, -ation plasu nasion, -asion es plu fasile akseptabl ka skribasion exempl plasu eksempl, kause tal skribasion no subvert regl general de skribasion fonetikal: if on aksept skribasion nation, -ation sine mutasion de regli setr, on demand sole pronunsasion a-ti-on e nokos plu. Ist mutasion es totale akseptabl obstine ke tal skribasion e tal pronunsiasion no es totale internasional: t in EFDL*), z in I, c in S (pronunsiasion: t —, s FS, sh E, ts DIR). 

*) Literi EFDSIRL signifik 7 lingui, konsidered per Akademi I. de L. U. okasionu selektasion de radiki: angl, frans, german, espan, ital, rus e latinik.

Setre, if on pens, ke I. N. potes esar introduked plu fasile ko skribasion de x plasu ks, mi no volu esar impedier. Kontrare, mi pens, ke on deb donar yur a personi, keli us I. N. skribar x, if ili volu. Pro istkos Akademi potes aplikar metod de sue membr, prof. B. Mackensen, used ya frekuente, i. e. donar in diksionar in parentesi form sekund, internasional, pro aplikasion libr de un u otr form: eksempl (exempl), tekst (text), ekselent (?). Aplikasion plu frekuent de un u otr form monstrero, kel form potesero esar omited future in diksionari.

II. tut e omni. Ni tut (Mr) ni tot (Bv) es internasional. Ma proposasion de s. Bv. konservar omni pro plural sembl a mi bene akseptabl e it duk a singular omn (analogu damn, himn) jeder; alik; — omni; alle; valiks.

III. Si, no-un es superflu kause substantiv nul potes esar et pronom indefinit.

IV. Mi no potes rekomendar libritet pro plas de adyektiv, ma mi prefer konservar regl, ke plas normal de it es po substantiv e ke adyektiv plased ante substantiv indik aksentuasion de sie signifikasion.

V. Signfikasion adyektivik de sufiks -ist es multe desirabl pro kelk paroli. Sekuantu idé de s. Bv, eksprimed i. o. in sie letr a mi d. 31 aug. 1905, mi av formuled proyekt de Resolusion de Akademi: „Sufiks -ist, EFDSIR, form adyektivi, korespondant a substantivi ko sufiks -ism, p. e. feminism, -ist; kalvinism, -ist; absolutism, -ist; idealism, -ist; altruism, -ist“. Tal regl simpl ko Resolusioni anterior 5, 6, 29, 48 e 132 (§§11 e 81 de Gramatik) don paroli mult formed sekuantu regli gramatikal e simultane internasional. Mi av komuniked it a s. direktor de Ak. in mie letri de 21 des. 1905 e 14 april 1906; probable it aparero probreve in sirkular de direktor.

VI. Mi dubi, ke on potes resivar presision sufisik, if on no distingu pronomi sie e sue. Mi rekomend fasiar provi prob ante anular parol sie.

VII. Si, adyektiv roman mank in I. N., ma it es superflu kause I. N. av nom Rom, ergo et adyektiv roman, kel sufis.

VIII. Ist punkt av du partii: A. Mi pens, ke it es praktikal avar posiblitet formar sempre logikale adyektiv personik geografik. In lingu artifisial kelkfoa regularitet es plu desirabl ka imitasion de ekspresioni eksistant, spesiale if ist ultimi es multe neregular e no internasional. B. If formi franses, angles, portuges, yapones, spaniol e otri esero konsidered kuale paroli internasional, Akademi potes plasar ili in parentesi e lasar usar ili kuale otr paroli Mackensenik. Intr isti mi aksepterio volontare paroli franses, angles e portuges. 

IX. Mi konsent totale, ke on deb konsiderar mult et kuale numrativ a resivar posiblitet plasar it ante substantiv.

X. Proposision „Exist ia plus ke 100 diferent soluzioni de problem de kreer un lingu internazional e universal“ no es proposision sine subyekt; fras total da parol plus usk universal es subjekt e it sembl a mi, ke s. M. av plased it po predikat kause it es multe long. Regli de sintaks (eguale de aksentuasion) de Panroman no ankor esav publiked! — Si, mi pens, ke ist kos es imitand, ma on no deb inhibiar donar repetision brev de subyekt in komens de proposision formu pronom it, p. e. It eksist ya plu ka 100 e s.

XI. If mort es adyektiv, mi deb interogar, kel parol es substantiv. Diksionar de Panroman no ankor eksist.

XII. Si: grek es plu bon ka gres; ma Gresia es plu bon ka Grekia.

XIII. Sine dubi dum es plu brev ka durante ke; ma dum no es internasional, kekause it no av valor pro I. N.

XIV. Mi no potes yudisiar di finiad -a pro imperfekt de Panroman, kause mi no konos regli de aksentuasion. Mi poteserio aprobar sole -a aksentued. In I. N. aksentuasion de tal a potes esar indiked in du manieri 1) mediu aksent: á 2) mediu adyunktasion de kelkun konsonant, p. e. h, v, b. Manier sekund es preferabl kause on deb evitar aksenti, spesiale in formi frekuente used; intr konsonanti Akademi av selekted v kuale leplu konvenabl, kause it eksist in formi mult de temp pased, p. e. latinik: amavi, audivi, audiverim, amaveram, amavissem, audiverim, audivissem. Et b es konsonant karakterik spesiale pro imperfekt, p.e. amabam, monebam, regebam, audiebam, amabar, monebar, regebar, andierbar, ma it es, sekuantu mie gust, tro dur e it es evitand, kause it eksist et in form de futur amabo, monebo, amabor, monebor. Ekstr it, konsonant, e spesiale v, es preferabl 1) kause parol finiant mediu konsonant ptes esar unied ko finiad ulterior, p. e. amavar, amavant 2) kause sign karakterik de temp pased av eksist et in perfekt de I. N., ma ante radik verbik in verb auksiliar avar, p. e. mi av amed.

Mi no potes rekomendar usasion de radik nud kuale imperativ, kause tal radik es used ya kuale nominativ, akusativ e indikativ de present, e spesiale kausu intension admitar, ke subyekt long es plased po predikat. Kompara punkt X.

XV. Mi dubi, eske radik pot es preferabl a potes; eguale kon— a konos. — Iama e hik no es internasional.

Mi trand-and a artikl de dr. Molenaar.

XVI. S. doktor Molenaar dik, ke I. N. es tro temer relativu kompasasion de paroli derived, kelki de keli es nekomprendabl pro personi, keli no konos I. N., p. e. kause, keloke, no-kos, sitempe, it sem, nekredabl, sie, des-du-im, e. s. Akseptante volontare proposasioni plu bon, mi regret, ke s. M. no indik, kuale Panroman av solved ist kuestioni; in tekst Panromanik mi truv sole ekspresioni sekuant: kause = perke, nokos = nil, sie = son. — It es posibl, ke nil, if it esero proposed, plisero a Akademi plu ka no-kos (u: nul-kos), kause ist parol latinik es multe konosed. — Parol son no es internasional e pro I. N. no es akseptabl ante truvasion de otr parol pro substantiv son; Klang, Schalle; toen, tonod. — Relativu parol perke mi no konos, kuale it es formed e kuale it es aksentued; sikause komparasion de kause e perke no es posibl; eguale diskusion di otr paroli nomed, pro keli s. M. no don kontrproposasioni.

XVII. Flagitum L. signifik et flagitasion, Forderung; flagam. Ist parol no es neses; parol demand, -ar sufis.

XVIII. aut fasiar pensar a aut L; oder; u. A evitar istkos mi proposerio anular ist parol e usar prefiks auto- kuale parol. Ekspedient mismo sembl a mi minu bon.

XIX. -ar, -av, -ed. A kritikar finiad de infinitiv -ar on no deb prendar, kuale eksempli, verbi avar e esar. Kause ist du verbi in latin no es konyuged sekuantu konyugasion prim, it es klar, ke formi avar e esar no potes korespondar a form latinik. Ma verbi leplu mult latinik es konyuged sekuantu konyugasion prim; tekause on debav prendar formi verbik ko a: -ar, -a, -av, -ant, -and, -abl, -ativ, -ator, -asion. — Posible s. M. dikero, ke -ar L esav muted in -er F; mi respondero, ke it esav muted et in -ieren D, -irovat R, -ing E. — Mi av parled ya di finiad pro imperfekt (punkt XIV). — It rest dikar, kekause I. N. av finied -ed (no -at L e no -et P.) pro partisip de pasiv: -at no restav in lingui EFDSR; it es kaus sufisik no prendar it. E kual mutasioni esav introduked? R av form totale otr; D av -iert, i. e. multe otr; S av -ad aksentued, it konserv a ma it feblifik konsonant, E av -ed no aksentued, it mut a in e e it feblifik konsonant. Form mediik intr ist formi es -ed. i. e. silab aksentued ko e e d, form multe simil a pronunsiasion frans e ko skribasion totale anglik.

XX. y u i. S. Molenaar dik, ke i es plu konvenabl ka y kause p. e. iur, iustis P es plu familiar pro okuli oksidental ka yur, yustis I. N. — Mi pens, ke familiaritet u komoditet pro okuli oksidental no deb esar kaus unik desidant in tal kuestion. Ekstr komoditet pro plumi e okuli oksidental on deb konsiderar et langi e ori oksidental e generale intelektu san de omnihom. Yakt, ye, yelb, York, fayans, voyaj es sine subi plu konvenabl ka iakt, ie, ielb e. s. pro langi e ori, pro plumi e okuli; ergo it es desirabl avar liter spesial pro i brev u konsonantik e pro ist intent y es plu konvenabl ka j. If on av ist liter, intelektu san preg prendar ist sem liter pro ist sem son in otr paroli, kuale yug, yuli, yur, yustis, mayoritet, obyekt, keli es ekstr it eguale konvenabl u ankor plu konvenabl pro langi e ori oksidental ka iug, iuli e. s.

XXI. Kel form es plu bel Maks u Max. Relativu ks e x mi av parled ya in punkt I. Mi deb adyunktar sole, ke noi no potes interogar tale, kause belitet es generale kelkkos subyektiv; ergo it no deb esar kriteri pro selektasion de ist u el form.

XXII. z u s plasu c ante e e i. S. Mol. es in akord ko Akademi I. de L. U., ke c ante e e i deb esar kompensed per otr liter. Ma per kel? z u s? — Mi konfes volontare, ke solusion de ist kuestion kaprisios per Akademi no es totale satisfaktant e it es posibl, ke ts u z (ko pronunsiasion de ts), kekos s. Molenaar propos, es plu praktikal ka s, aksepted per Akademi. Ma mi no potes silensiar, ke et ist solusion no es totale satisfaktant, kause:

1) z es pronunsied kuale ts sole in du lingui D e I intr 7 lingui konsidered. In otr lingui z korespond a ton z F.

2) Intr eksempli indiked per s. M. zensur, zent, zeris, zidr, zign, zep, zedr, zerv, kuale on vis in tabel sekuant:

*) pron. ts
**) pron s

sole paroli zensur, zent e zedr es skribed mediu z in D; omni otr lingui skrib otre e nome grandpartie c, — kel ye deb esar evited.

3) Noun lingu in noun parol pronunsi liter prim de ist paroli kuale z F ni kuale ts (ekseptu D pro 3 paroli e R pro 2 paroli); ergo pro ist paroli son z F totale no konven.

It sembl, ke konsiderasioni nomed monstr klare, ke usasion de z es germanism pro paroli zensur, zent e zedr e ke it es arbitraritet pro otr paroli relativu skribasion e pronunsiasion.

Lektante artikl de s. M., mi avav idé kompensar z mediu ts a adproksimar I. N. a P. relativu pronunsiasion, ma eks konsiderasioni superior ipse ton ts no konven.

Ist kuestioni es multe kaprisios e solusion totale satisfaktant pene esero truved; it es nod Gordik de lingu artifisial, kel no pote esar solved, ma kel deb esar perkuted in manier plu u minu apt. It sembl a mi, ke s es ekspedient plu bon ka z, kause s konserv pronunsiasion de lingui leplu mult E, F, S. — Ma probable un solusion general (s I. N. e z P.) pro omni ist parol, no es konvenabl; probable paroli divers demand solusioni divers. Shersham solusioni leplu konvenabl!

Ya in sept. 1905 s. Bonto v. B. skribav mi „Noi deb reveniar a otrografia plu internasional spesiale c e t ko signifikasion de s, k e s, p. e. pacifist, scientifik, congres; nation.“ — Tri (u kuatr) formi pro son s!

Yuste sitempe, durantu imprimasion, prof. Mackensen skrib mi proposasion konservar liter c ko pronunsiasion de c in parol I cena, i. e. kuale in I. N. kause „ist pronunsiasion es fasil pro omnihom durante ke kombinad ts in komens de paroli es nefasil pro angli, fransi, espani e s. Tale noi resiverio mult formi plu natural, pro eksempl: cen(sen=sken?), cent („kelk centi“ difererio de „kelk senti“), centimetr (cm.), centr, cef, cerium (Ce), cert, cesar, cesium (Cs), cetr (e c., e cetri), ci-, ciel, cil, cilindr, cin (u cign?), cir, cirka (ca.), cirkl, cirkular, citar, civil, civilisar, decembr, Pacifik, (pac plasu paks? pacifikar e s.? pacifist?), recivar, sincer, social, societet, special. Formi no muted: -asion, des, distans, silensi e s.“

Ist proposasion es multe konsiderabl.

Not. Ist kuestion esav trakted ya kelkfoa in Akademi I. de L. U. Kompara No. 13 e sekuanti de „Le Volapük“, mie sirkulari No. 39 e 44 e sirkular de direktor sitempik s. Holmes No. 75.

Di nasion e nation visa punkt I.

XXIII. Vokabli anglik: it, if, sem, bed, svip.

It no es sole anglik, ma et latinik (id).

If es efektive sole anglik. — Mi eserio multe kontent akseptar parol si FSIL, ma regrete kausi praktikal sekuant inhibi istkos: si FSI av signifikasion de ja D, si Vp e it es plu nefasil truvar parol plu konvenabl pro ist adverb, ka pro konyunksion kondisionik. Parol if no es internasional, ma it es multe brev e it av preferad, ke it av noun otr signifikasion (nom if F pro sert arbor es nemulte konosed) e, if kelkhom konosant lingui uesteuropan lekt u audi parol if, il komprend it nemediate, kekos mi avav okasion observar frekuente. Sekutantu eksempl de Esperanto, it eserio posibl prendar parol anglik yes pro ja D si Vp, ma ist ekspedient no satisfakt mi: it sembl a mi, ke parol yes konven ankor minu in lingu ko radiki grandpartie roman, ka parol if.

Sem no es sole anglik; it es EFR: same, même, самый (sámy). Mi pens, ke parol E av preferad komparu parol S.

Mi esper, ke s. M. av nokos kontr otr radiki anglik, aksepted in I. N., kuale boykot, klub, sport, strik, yakt, — obstinu ke nom de sie lingu Panroman sembl indikar, ke elementi noroman no es akspted.

Not. Siokasione mi deb konstatar, ke it av valor nemult afirmar, ke kelkun form de I. N. no es konvenabl, if on no propos simultane form plu konvenabl. — Relativu istkos Akademi I. de L. U. av aksepted regl sekuant (Regulativi § 5): If akademian no aprob kelkun parol u element de parol u kelkun regl gramatikal, proposed per direktor, il skrib sue proposasion nov (kontrproposasion) visinu proposasion prim; it es desirabl, ke tal proposasioni nov es motived breve; votasion mediu parol no sine proposasion nov potes restar sine konsiderasion de direktor. — It sembl a mi praktikal, if tal regl esero observed et per personi, keli desir fasiar imprimar sue kritiki di I. N. in „Progres“ u in otr diurnal.

V. Rosenberger.

AKADEMI INTERNASION DE LINGU UNIVERSAL

kel esav funded a kompletifikar e perfeksionar gramatik e diksionar de Volapük e kel av konstrued Idiom Neutral, — kontinu sue labori:

Sirkular No. 38/83 d. 22 februar 1906 de direktor de Akademi konten i. o. in Parti Linguistik: Proposasioni de 12 protoparoli nov e de 35 paroli derived, e in Parti Administrativ: Salut a „Progres“ ko reimprimasion de sie Program, list de Protekteri nov de Akademi. Raport de kas pro anu 1905 finiant mediu rest de 154,8, dolari e list de 21 Akademiani koplased 1 yanuar 1906; Direktor de Akademi es M. A. F. Holmes; Visedirektor—V. Rosenberger; Sekretar—Henriette Enderneitt-Bayer; sekretar e kaser—E. W. Earle.

Sirkular No. 39/84 d. 22 mai: Parti Linguistik. Omni 103 paroli, proposed in sirkular No. 80 (komp. Suplement de mie Diksionar p. 17–18) esav aksepted per Akademi ekseptu paroli ksilo-graf, telefon e telegrafad, di keli Akademi votero ankorfoa. — Proyekt de Resolusion, proposed in sirk. No. 80 es proposed denove pro votasion ma ko sert amplifikasion: „Sufika -ia ko radik, signifikant person u aparat e finiant mediu -fon, -graf, -krat, -log, -mant, -metr, -nom, -pat, -sof, -teg, -tom e -urg, form substantiv signant sient u art u form de guvernasion korespondant, p.e. telefon, -ia; stenograf, -ia; demokrat, -ia; teolog, -ia; nekromant, -ia; geometr, -ia; astronom, -ia; homeopat, -ia; filosof, -ia; strateg, -ia; anatom, -ia; metalurg, -ia.“ — Kelk paroli, keli akord ko ist proyekt de Resolusion. — Posteriore s. direktor propos 12 protoparoli nov, 103 paroli derived e 51 paroli kombined de du u kelk radiki. — Parti Administrativ. Siniori A. Actis e M. A. F. Holmes esav reselekted kuale membri de Akademi pro 5 anui. — List de protekteri de Akademi. — Kontenad de No. 2 de „Progres“ ko invitasion pro abonasion de it.

Not. Sirkulari de Direktor de Akademi I. de L. U. es resivabl pro protekteri afabl, keli pay a kaser de Akademi, s. doktor E. W. Earle (Rochester, N. Y. 55 Monroe Avenue) 3 franki u plu pro anu.

DESIRI E PROPOSASIONI
In numr 1 de „Progres“ mi av diked, ke Progres deb esar medi a monstrar kualiteti febl de Idiom Neutral e a shershar formi plu konvenabl. — A efektuar ist problem mi aperi ist rubrik nov, in kel mi donero volontare opinioni de lekteri de ist reviu di kuestioni divers relativu plubonifikasion de I. N., if spasi permit it.

Lekteri de „Progres“ konos, ke institut spesial eksist pro introduksion de plubonifikasioni in nostr lingu, i. e. Akademi Internasion de Lingu Universal; ma no omni idé nov es matur pro presentasion a Akademi pro votasion e in kasui mult it es desirabl avar okasion pro diskusion prekonsultativ.

Mi aut komensero. Ke otri seku!

Kuestion 1. -esa. In sirkular ultim, No. 84, direktor de Akademi Internasional de Lingu Universal propos i. o. parol duka ko signifikasion de duchess E; duchesse F; Herzogin D; duquesa S; duchessa I; dux u ducissa L.; jiduk Vp. e il es rekt: -a es sufiks general pro personi e animali feminin. Ma, sekuantu mie opinion, ist parol no es bon, kause finiad -a no es internasional in ist kasu; noi vis, ke form internasional es -esa: dukesa. Eguale paroli prinsesa, aktoresa, inspekteresa, maestresa es plu konvenabl ka prinsa, aktora, inspektera, maestra ma sufiks general -a no potes esa muted in -esa, kause -esa no konven pro otr kasui: p. e. pro amika, ansiana, akademiana, infanta, laboranta, kavala. Ergo regardu internasionalitet, it es desirabl inrodukar sufiks feminin sekund -esa, ma pro istkos it es neses fiksar kasui, in keli it es used. Pro mi ist kuestion no ankor es klar, mi no potes formular regl presis pro usasion de -a e de -esa; sikause mi no present a Akademi proyekt de regl gramatikal, ma mi invit universallinguisti shershar regl presis e komunikar it a mi; mi potes imprimar it in „Progres“ regli proposed e if regl plu u minu konvenabl esero truved, mi pregero sinior direktor de Akademi I. de L. U. presentar ist regl a Akademi pro votasion. — If solusion satisfaktant no esero truved mi proposero a Akademi akseptar -esa kuale sufiks auksiliar e plasar in diksionar paroli derived ko -esa in parentesi visinu paroli ko sufiks -a, if isti es minu konvenabl, p. e. aktora (aktoresa), duka (dukesa), kuale paroli Mackensenik, p. e. solvasion (solusion), i. e. mi proposero permitar usasion de omni du formi sekuantu desir de person parlant u skribant.

Kuestion 2. Kel liter, u kel literi in kasui divers, es leplu konvenabl a kompensar liter c L ante e e i? — Kompara punkt XXII de artikl „Idiom Neutral e Panroman“ in ist numr.

PROPAGAND
Foliet „Ce que l'on dit du Neutral“ per s. W. Bonto van Bylevelt kel es suplement de Gram. de Prop. de I. N., Edision frans (Progres p. 16) konten opinioni de personi divers eminent, intr otri et de s. Eugène Monseur, profesor de filologi kompared de lingui arian in Universitet de Brusel, kel laud multe Idiom Neutral, spesiale komparu Esperanto. Sikause ist foliet es medi ekselent pro propagand de I. N.

Editor J. G. Schneider in Bautzen, Saksonia, (adres: Am Lauenturm 12) av edited Gramatik de Idiom Neutral, plased su postkart e su konvert. Ili ed mediu bon pro propagand de I. N. — Regrete ist gramatik konten kelk nekorektiteti. Pris de 20 karti e 20 kuverti es 60 fenigi pro Germania e 70 fen. pro ekstria inklusive porto. Mon deb esar mited a s. R. Schiffner (Hintere Reichenstr. 15) u a s. J. G. Schneider (am Lauenturm). Postmarki germanian es aksepted.

Sinior prof. B. Mackensen in San Antonio, Texas, membr de Akademi int. de L. U. av fasied 21 april 1906 orasion di lingu universal in Sosietet Literaturik de Seminar teologik. — Gaset „The Southern Messenger“ registr ist fakt e indik, ke il fasiav it in manier totale sientifik, ke po fini aplaudasion esav intensiv e s. Mackensen esav selekted unanime kuale membr honorik de sosietet nomed.

Sert sinior, okupant se in lingu universal propor, presentav ist lingu a kritik de s. rev. I. B. Pinth in Neudorf (Luksemburg), kel respondav breve e presise, ke il av noun esper pro sie lingu, ke Volapük es perded e ke Esperanto no viktoriero kontr Idiom Neutral.

LITERATUR E PRES
S. prof. B. Mackensen skrib, ke in sie poem „Po sent anui“ (Progres No. 1 p. 6) lini ters deb esar sitempe: On di noi no grivero e posible on deb kambiar lini seksim a: E in stradi ambulant.

Gaset „The Southern Messenger“ in San-Antonio don artikl di orasion di I. N. per s. Mackensen (Kp. rubrik Propagand).

St. Petersburger Herold, av doned du artikli favoru I. N.: 1. in No. 103 d. 16 april 1906 „Idiom Neutral“ 2. in No. 120 d. 6 mai 1906 „Ein neues Weltspracheprojekt“.

Gid de urb interesant Bautzen in Saksonia „Neuer Führer durch Bautzen“, kel aparav nelonge e kel esav edited e ilustred multe bele, konten su pagin 2, ante tekst de libr, paroli sekuant:

Avis. — Eks ist „Gid de Bautzen“ aparero pobreve parti spesial ko mult ilustrasioni in lingu german e „Idiom Neutral“. — „Idiom Neutral“ es lingu artifisial, ekslabored per „Akademi internasional de lingu universal“. — Radiki leplu mult de Idiom Neutral es internasional. Sikause ist lingu es plu fasile komprendabl ka omni otr lingui auksiliar, proposed pro us internasional. — Omni person kultived potes komprendar kuasi totale tekst skribed in ist lingu — sine aprendasion anterior; ergo Id. N. es mediu leplu bon a demonstrar a voyajeri da landi foren histor e rariteti de urbi notabl. — Ist libr de Bautzen us prime „Idiom Neutral“. — Pris inklusive diksionar 50 fenigi. — Edited per J. G. Schneider, Bautzen.

Traduksion german seku.

No. 9 de diurnal „Antauen Esperantistoj!!“ in Lima konten mension di „Progres“ ko not sekuant: „Kvankam ni defendis Esperanton, car ni kredas ke nia lingvo estas pli facila, tamen ni intershangos nian revuon kun la Progres car ambauaj traktas pri lingvo internacia“. — Ko gaudi mi salut tal intension konservar relasioni amikal *).

*) Diurnal esperantist prim konservant relasioni amikal ko neutralidiomisti esav „Rebuo Esperantista“ Red. Seleznyov, kel moriav tro bontempe.

No. 3 de Germana Esperantisto in Berlin konten artikl „Idiom Neutral“, in kel s. redaktor J. Borel konstat aparasion de „Progres“ e dik, ke I. N. es fasile komprendabl pro esperantisti kause it us radiki internasional kuale Esperanto, ma it no es tale eufonik e pronunsiasion es plu nefasil. Il no indik otr neperfektiteti, ma il rekomend lektar kapitl I. N. in „Histoire de la L. U.“ — Il pens, ke propagand pro I. N. sitempe no potes avar sukses, kause Esperanto esav propaged ya tro. Respondu istkos mi rekomend lektar in Progres No. 2 p. 13 l. 7–19, ke on dikav it sem di Volapük in anu 1888, ma on vis sitempe, ke tal afirmasion esav fals. — No. 4 dik: „S-ro ing. Rich. Schiffner jam de longe agas en tiu ci urbo por disvastigi Esperanto“. Istkos es erad: R. Schniffner fasi propagand no pro Esperanto, ma pro I. N.

No. 121 de „La Revuo de l'Esperanto“ in Boulogne-sur-Mer konten i. o. artikl „Internaciaj Lingvoj“ in kel on kompar ko Esperanto lingui: Spokil, Dilpok, Panroman e Idiom Neutral; sert tekst in Panroman e sert parti de pag. 24 de „Progres“ es imprimed ko traduksion in Esperanto e on konstat ke ist 3 lingui es multe simil e ke it es tro trade kompensar Esperanto mediu otr sistem, if et posible plu bon, kause Esperanto esav ya tro propaged. Mi preg s. redaktor konsiderar, ke if on pens tale, progres es neposibl (komp. Progres No. 2 pag. 13 linii 7–19) e ke stand de propagasion de Esperanto sitempe es multe simil a stand de Volapük in anui 1884–1889, in keli Volapükisti avav tri kongresi. — Finie artikl dik: „Kvankam ne konverteblaj pri alia vojo, ni devas gratuli, ec danki, la verajn scienculojn kiel ss. Rosenberger kaj Molenaar kiuj servas la neatingeblan perfektecon car, kiel ni, ili celas la tutmondan interkomprenigon“. Mi mersi s. redaktor pro amikalitet monstred mediu ist paroli.

No. 134 de „Internationalis Concordia“ (p. 92–93) konten artikl interesant de s. G. N. Bresca in Dresd „La guerre est es vue!“ Autor parol no di guer real ma di kombat de representanti de Lingui Universal divers. Il pens, ke tal kombat no potes donar resultadi bon e il propos organisar tri komisioni spesial: A. Kom. organisativ, B. Kom. lingu-konstruativ, C. Kom. de propagand. Di Komision B il dik: „Une Commission spésial est nécessaire pour élaborer la langue commune suivant un système déterminé par les représentants de sections nationales et non par quelques créateurs“. — „La Commission B serait, naturellement, composée de linguistes, qui étudierait d'abord les propositions présentées par les secrions nationales. Les sections diraient d'abord si la langue commune doit être élaborée sur un nombre de langues très répandues, ou bien s'il faut l'unification d'in groupe des langues sœurs (affinité au premier degré). Cela est de tout la grand problème, la première question. — Puisqu'un tel procédé n'a pas été proposé, c'est très naturel que les „langues internationales“ se multiplient sue la terre sans autre utilité que de satisfaire quelques Messieurs“. — Mi no konos, eske s. Bresca totale no konos eksistens de „Akademi Internasional de Lingu Universal“ simil a Komision B, u eske resultad de labor de ist Akademi no satisfakt sie desiri.

St. Petersburger Zeitung av doned du artikli favoru I. N.: 1. in No. 90 d. 2 april 1906 „Idiom Neutral“ 2. in No. 103 d. 16 april 1906 sub ist sem titul.

IMPRIMEDI RESIVED

J. G. Schneider. Neuer Führer durch Bautzen. Geschichte. Sagen. Rundgang. Handel. Industrie. Verkehr. 50 Abbildungen. Stadtplan. Theaterplan. 127 pagini 21×14 sm. Bautzen J. G. Schneider. 1906. Da s. R. Schiffner.

Volapükabled lezenodik. Editor e redaktor Karl Zetter in Graz, Austria; Annenstr. 12, II. Parti ofisial redakted per J. M. Schleyer.

Omni numr konten 4 pagini 36×25 sm. — Anu 25im, 1905 No. 297 — 300 e anu 26im, 1906 No. 301–308. — Da administrasion.

Antauen Esperantistoj!! (Adelante esperantistas!!) Monata Gazeto; organo de la Perua Esperantista Societo. Red. Dr Frederica Villareal. Lima. Post-kest No. 927. Jaro III-a No. 9, 10 e 11 d. marto–majo 1906 — Da redaksion.

La Revue de l'Esperanto. Monata Revuo de Boulogne-sur-Mer. Red. A. Michaux. 26 Rue Wissocq. 4-a Jaro No. 121 d. 1 Julio 1906. — Da s. redaktor.

Espero Pacifista. No. 9–11. Marto–Major 1906.

Die Lebenskunst. No. 9–15. — Da redaktor.

Internationalis Concordia. No. 134.

Nuns blefik se volapükavol. No. 68 d. Yunul 1906.—Da redaksion.

The British-Esperantist, The Official Organ of the British Esperanto Association. 13 Arundel Street, Stand London. Vol. II No. 16 d. April 1906. 12 pagini 25×18 sm. ko suplement de 8 pagini. — Da redaksion.

Idealo, Monata Esperantista Revuo; Organo de „Sicilia Federacio Esperanta“ kaj de l'internacia societo „La Fasko“. Direktoro D-ro Vitangelo Nalli, Corso Calatafimi 495 Palermo, Italia. — Jaro I. No. 1 d. Junio 1906. 8 pag. 27×19 sm. Pris 2 fr.; pro ekstria 3 fr.—Da direktor.

Tra la Mondo, Tutmonda ilustrata Revuo esperantista. Administasion: 15 Boulevard des Deux Gores, Meudon (S. et O.) Fransia. 1-a Jaro No. 2. d. augusto 1905. 16 pagini 27×22 sm. Pris pro anu 8 fr. — Da s. A. J. Witterycke in Brugge, Belgia.

Germana Esperantisto. Red. J. Borel. 3-a Jaro. No. 3–8 d. Marto–Augusto 1906. Omni numr av 12 pagini 24×19 sm. — Da redaktor.

Lingvo Internacia No. 9/141 d. 1 Majo 1906, kel konten i. o. artikl de s. G. Kolovrat in Paris: „Senarbitreco de Esperanta gramatiko“, in kel autor pen demonstrar internasionalitet u a minu naturalitet de finiadi gramatikal esperantik -o, -a, -i, -as e s. — Da autor.

George J. Henderson. The Future of Greek, The Most Important of All Foreign Languages. 8 pag. 27×11 sm. London, June 1906, in kel il indik kelk motivi febl pro introdukasion de lingu grek kuale Lingu Universal, e kelk otr broshuri e numri de diurnali universal-linguik plu ansian, konsernant lingui artifisial „Lingua“. „Latinesce“, „Anglo-Franca“ e „Esperanto“. — Da autor, resp. redaktor.

Weltwarte No. 10 d. yuli 1906, kontenant, in rubrik Literatur, not di aparasion de „Progres“ ko indikasion: Die Zeitschrift bezweckt die Einführung der Neutralsprache.

Die Friedens-Warte. No. 7 d. yuli 1906.

OTR LINGUI UNIVERSAL

Esperanto. Sekuantu „Germana Esperantisto“, Kongres Universal sekund de Esperantisti avero lok in Genev 28 aug.–6 sept. 1906.

Latinesce. Ekse eksempl ko traduksion in I. N.

Latinesce: Un die une professore de litterature essete legente ad sue classe i funebre oratione de Fléchier super Turenne. I majestate de i stile et i elevatione de i sententies delectate omne i discipules, et uno ex illos dicte ad sue proximo. „Quando potere vos facere une tale oratione?“ „Quum vos esse Turenne“, reponse i altero.

Idiom Neutral: Kelkunfoa profesor de literatur lektav in klas orasion funebr per Fléchier su Turenne. Mayestet de stil e elevasion de pensadi delektav omni elevi (skolani) e un de ili dikav ko ironi a sue visino: „Kuande vo potesero fasiar tal orasion?“ „Kuande vo esero Turenne“, otr respondav.

DIVERSI

Idiom Neutral e turism. Durantu mie voyaj ekstrian in aug. e sept. 1905 mi av visited 5 membri de Akademi I. de L. U. e kelk universallinguisti eminent e mi av used kelkfoa I. N. skribade e orale. — In Leipsig mi visitav s. Lentze, kel redaktav anteriore „Interpretor“ ma kel sitempe regrete no av temp libr pro L. U. — In Brusel mi esav resived durantu 3 diurni leplu afable per famili amabl e interesant Bonto van Bylevelt, konversasion ko kel esav grandpartie in I. N. — In hotel Charing-Cross in London kamr pro mi esav parat, kuande mi arivav, kause on avav komprended mie komitasion skribed in I. N. — In Anglia in kupé de relsrut mi avav sosietet de sert siniora, kela veniav da Fransia ma no konosav lingu frans. Mi potesav parlar ko ila sukursu I. N., kel ila komprendav plu bene ka lingu frans. Et posteriore in Anglia e Skotia I. N. av sukursed a mi komprendasion resiprok; mi kuasi no parl angle. — Ko s. A. Henderson in Gourok, Skotia, konversasion esav sufise nefasil. — In bibliotek de British Museum in London mi av truved mie diksionar e tel de s. Holmes. — In Paris mi av konosesked s. L. Bollack, inventor de Lingu Blu e person multe amabl, ko kel mi avav konversasion interesant in restaureri, in kel il avav invited mi pro matin-repast. Posteriore il dukav mi a s. dr A. Liptay, ko kel regrete mi potesav konversar sole un hor; il konosav nokos ni di eksistens de Akademi I. de L. U., kel av labored longe sekuantu sie prinsipi, ni di I. N., bi di „Délégation p. l'ad. d'une l. aux. int.“; otrflanke prof. Couturat, kel mi visitav durantu 1/2 hor e kel parlav fluante Esperanto, no konos persone s. Liptay, ma sole sie labori. Regrete s. Liptay no plu av posiblitet okupar se in L. U., obstine ke materi interes multe il. — In Espania I. N. esav komprended multe bene; kelkunfoa in vagon mi narav a kovoyajeri di mie voyaj e ili dikav, ke ili komprend omnikos. — In Italia mi av used multe I. N., p. e. mi av aved konversasioni sufise kompliked in Milan e in Rom ko shefi de stasioni kause mi debav mutar marshrut. — In Lusern, okasionu kongres de paks, mi konoseskav esperantisti mult, ko keli mi avav kelk konversasioni interesant. Di L. U. in kongres visa No. 1 de Progres pag. 4. — S. R. Oreglia d'Isola in Rom komprendav bene I. N. e respondav in lingu frans. — In vapornav intr Brindisi e Patras mi avav honor konoseskar poliglot yun de 17 anui, prins Kristoforos de Gresia; noi parlav komense germane, posteriore ruse; il monstrav interes pro L. U., di kel il no ankor avav audied; mi narav multkos di L. U.; il komprendav omnikos parled in I. N. Il komprendav et tekst imprimed, ma il dikav, ke it esav minu komprendabl pro il ka tekst parled, kause il no konosav regl di aksentuasion, kuande il lektav. — In Konstantinopl, kause mie konosad de lingui no sufisav, mi prendav gid-interpret. — Budapest esav urb leplu fatal pro mi relativu lingu: mi totale no konos lingu hungar e hungari no komprend I. N. e nemulti komprend lingu german. — Pasante Königsberg, in stasion mi avav gaudi konoseskar s. dr. J. Frost, kel monstrav interes grand pro L. U.; it es desirabl, ke il okup plu in ist materi.

V. Rosenberger

Paksifism. Kongres universal de paks avero lok in ist anu in Milan da 14 usk 22 septembr.

Feminism. 7/20 yuli 1906 statuti de parlament Finlandian e yur de selektasion esav sanksioned; ist yur de selektasion es egual e komun, sine ekseptasion de femini. Finlandia andav anteriore relativu posasion sosial e erudiasion de femini. Sitempe Finlanderi es popl unik de Europ, kel av yur de votasion politikal pro femini. Ekstr in Finlandia it eksistav sole in Neo-Selandia e donav resultati bon. (Pbg. Ztg.).

Proverbi yapon. Sapient parl no di omnikos, kekos il fasi, ma il fasi nokos, di kekos il no potes parlar. — Atension a obyekti minim es parsimoni de virtu. — Interti labor in festi. — Ki aprend velose, oblivi velose. — If un kani komens klamar, omnii klam pobreve. — If kelkkom konos sue maladitet, il resaneskav ya demie. — (Weltwarte).

Bv.—Diversitet de lingui in Italia. Ist land es vere poliglot. Visinu italiani parlant lingu nasional, partii eksist in keli lingu ordinar es frans, german, slav, alban, grek e katalon! Italiani no apartenant a idiom duls de Dante es plu ka 300,000.

Sirka 100,000 Aalioni parl lingu frans. Ili viv in distrikti de Aosta, Pignerol, Suse. Komuni eksist in ist distrikti, keloke on no konos otr lingu. On krederio esar in Fransia.

Lingu german es parled per s. 12,000 personi. Semiad de ili es in Piemont. Otr semiad in distrikti venetian de Osiago, Tregnago e s.

Idiomi slav et truved in nord e in sud de Italia. In Friul on parl lingu sloven, in Molise lingu serb. Shifr de italo-sloveni es 30,000, de italo-serbi 5,000.

Idiom foren leplu important es alban. It okup superfisi leplu vast. On audi it in 14 distrikti de Italia meridonal e in 3 de Sisilia. Totale 110,000.

Kuale resti de histor grand on truv ankor 15 komuni in provinsi de Lecce e Reggio in Kalabria, keloke 38,000 habitanti parl lingu grek. 

In komin de Alghero, insul de Sardinia, 10,000 italiani no konos otr lingu ka katalon.

Noi invit nostr lektori in Italia kontrolar e, if neses, korigar ist shifri interesant.

Hd.—Germania edit kuantitet leplu grand de diurnali in Europ, i. e., 5,500, de keli 800 es omni-diurnik.

Hd.—Fasani cinesian esav introduked ante dudes anui in forest grand de Oregon, e ili av kresked tante ke on kalkul ke a minu 1,500,000 eksist in el land.

Hd.—Ante plu ka 300 anui sert nav italian disaparav in fluvi Stour intradu port de Sandwich, Anglia. Fluvi, selebr kausu mutasion frekuent de sie rut, movav nelonge versu kanel ansian, e eksposav (ostentav) nav destrukted kel, da anu 1542, avav yasied in sabl.

FOLIETON

Desperasion de lievri. *)

1. Lievri in konvent arkan parlav
di sue fati trist. Kelk-un dikav:
„Amiki kar! o, fasiar kekos?
Lievri bon es ras misfortunos.
5. A noi per nohom lok es lased,
per animal e hom on es vened.
Lievr a omni deb kondesendar,
kelk-un mus fasi ya lievr tremblar.
In plas amed, keloke on naskav,
10. fortun e paks beat disaparav“.
„Vo vok it ver; paks no esav ankor
in mie vit, ye mort mult e teror“,
tetempe ansian av responded.
„If on averio et resolved,
15. aktar kuale viri kombatant,
et kaniet eserio mokant.
De volu forsi es viktoried,
instinkt animalik av komanded,
ke noi sempre deb fugar su ter;
20. e mort sol es future redimer.
Monstram kuraj, e finiam torment!“
On afirmav po-breve in konvent,
e sufokar se ili resolvav;
a stagn velose omnii partav.
25. Da rani mult subite kant sonor
tonav; on imagin guer-teror.
Lievri trembl, e omnii trepid
e omni versu tomb salvant kurson.
30. Velose rani shersh salvasion
e salt a stagn, kel ili habitav,
e in abism ultim disparav;
noun lievr provav ist salt a mort.
E on spektav unotre su mort-bord,
35. E on klamav et in gaudi grand:
„Verase, noi es ras guerant;
ist trup plenifikav mund ko teror
e ante noi shersh mort eks timor.
De vit terestr esam gaudios,
40. Kursam velose a forest ombros!“
Poltron visant poltron laud
kuale hero se aut.

Neudorf (Luksemburg), mai, 1906.

I. B. Pinth.

Not. Obstine ke Lingu Universal es konstrued no pro poemi ma pro buti plu praktikal, mi plas volontare ist poem in Progres, kause it es poem prim sufise grand e it monstr, ke I. N. es usabl pro versi, — if poet es tale apt kuale s. Pinth.

MORT
(eks Talmud).

Sert vulp voluav penetrar in seperi. Ma mur alt kel sirka-donav, impediav intrasion.

Sole for stret esav in mur; ma vulp esav tro gros a potesar glisar la.

Kekos vulp astusios fasiav? Il karemav durantu tri diurni, sekuadu kekos il magreskav tale ke il potesav glisar mediu for.

Tetempe il festinav, edante grapi usk ke il esav satured. Ma kuande il voluav eks-andar, sie ventr avav denove grosesked tale, ke il no potesav. Ergo il esav nesesited karemar ankorfoa durantu tri diurni.

Kuande il esav denove eksteriore, il turnav se a vokav: Seperi, o seperi! Kuale bel vo es, e kuale bon es votr frukti. Ma regrete, mi eks-and eguale magr, kuale mi intrav.

Mund es et tale. Sikause on dik: Nude mi veniav da korp de matr, e nude mi returnero a it.

— Bv.

PRO LEKTATORI DE LIBRI
Traduksion eks lingu angl per Adam Henderson. Dumfried (Skotia).

Nokuande tena libr proksimu fok.
Nokuande lasa kadar libr su flor.
Nokuande folieta mediu pols.
Nokuande yasia su libr aperied.
Nokuande plika anguli de folii.
Sempre retena votr lok mediu libr-mark tenu.
Nokuande kontakta libr mediu manui humid u sordik.
Sempre meta libr grand su tabl ante ke vo aperi it.
Sempre folieta da kulmin mediu monstr-digit u medi-digit.
Nokuande tira libr eks respositori (shelf, tablette, Brett) mediu bandad ad kulmin, ma mediu dors.
Nokuande meta otr libr u kelk-kos su folii de libr aperied.
Sempre aperia libr grand da mediad, e nokuande da finii u kuvr.
Nokuande klosa libr ko krayon, paket de papir, u kelk-kos intr folii.

(Smith's Weekly).

KORESPONDANTI IN IDIOM NEUTRAL

21. s. Lestourgeon, E. G.; San-Antonio, Texas U. S. A. (kambi postkarti ilustred).

22. s. rev. Pinth I. B., pastor; Neudorf, Luksemburg (Il respond unfoa mediu postkart a omni korespondant de list, kel avero mited franke a il letr u postkart redakted in Id. N.).

23. s. Sy G.; W.-Jena, Germania; Hügelstr. 13. (Kolekt postkarti ilustred).

24. s. Wertheim, A. S.; Boerne, Texas, U. S. A. (kambi postkarti ilustred).

POST DE REDAKSION

J. B. in B. e A. M. in B-s-M. Dankon! Mi ne pli estas la estro de l'„Akademio internacia de l'Lingvo tutmonda“. La nuna direktoro estas sinjoro Rev. M. A. F. Holmes (Adreso: Macedon, N. Y. — U. S. A.).

M. A. F. H. in M. Mi mersi kordiale pro salut afabl a „Progres“, truved in votr sirkulari No. 83 e 84. 

Progres Anu 2, Nr. 1 (Yanuar 1907)

PROGRES Nr. 8
yanuar 1907

IDIOM NEUTRAL E ESPERANTO
relasionu „American Philosophical Society“.

Sosietet Filosofik Amerikan es un de sosieteti sientifik nemult, keli av okuped se plu u minu detalie in kuestion de Lingu Universal. Sikause it es interesant aprendar resultad de diskusioni. Sosietet nominav 1887 Komitet eks 3 membri (s.s. Daniel Brinton, president, Henry Phillips e Monroe Snyder) „a eksaminar valor sientifik de Volapük“. ln kapitl prim de sue raport Komitet konstat posiblitet e nesesitet de solusion pobrevik de kuestion de L. U. *), kapitl sekund indik in program sufise detalied, kel kualiteti L. U. deb avar, e in kapitl ters Komitet konstat, ke Volapük no korespond a program ekslabored. Finie Komitet propos „invitar omni sosieteti sientifik de mund formar Komitet internasional a inventar L. U, pro komers, korespondens, konversasion e sient“. Sosietet, 9 yanuar 1888, aprobav program ekslabored e proposav reuniar kongres internasional in London u Paris; ma kongres regrete no avav lok kause sosieteti nemult asentiav partisipar e spesiale un sosietet Philological Society de London, sekuantu raport de sie sekretar s. Ellis, amik de Volapük, deklarav, ke il no aprob kelk paragrafi de program, e ke kongres no es kapabl inventar lingu.

*) L. U. es abreviasion de: Lingu Universal.

Ekse program pro konstruasion de L. U, ekslabored per Komitet sub president Brinton (Mi no poses regrete program original. Pro indikasioni sekuant mi av used libri: J. Bauer. Spelin, Agram 1888 e 2. Couturat e Leau. Histoire de la L. U. Paris 1903).

Prinsipi general. I. Materi e form de L. U. deb esar prended da lingui arian, prinsipali de keli es E F D S I R *), kause populi arian es in kap de sivilisasion e kause lingui arian es vehikl de sivilisasion.

lI. On no deb hesitar usar fonti multe divers pro konstruksion de L. U., kause lingui auksiliar internasional nasked per nesesitet, kuale lingua franca e otri es lingui miksed e ipse lingu anglik es et tal „jargon“.

*) E—anglik, F—fransik, D— german. S—espan, I—italik, R—rusik.

Diksionar deb esar konstrued eks radiki, keli es komun in 6 lingui arian prinsipal; numr de ili, sekuantu opinion de Komitet es s. 1000; ili esero pronunsied tale kuale ili esero skribed. — On adyunktero ankor 1) termi sientifik internasional, keli debero esar selekted per Komiteti spesiale nomined per kongresi internasional, 2) termi de komers e de aferi, keli es et grandpartie internasional. Rest de diksionar esero ekslabored progresive sekuantu nesesitet per tel Komiteti internasional, keli avero komision konstituar L. U.

Gramatik deb esar funded su gramatiki de lingui arian; it deb prendar da ili metodi leplu simpl. Ortografi deb esar absolute fonetikal.

1. Omni liter deb avar sempre it sem son.
2. Soni deb esar komun a lingui arian prinsipal e esar fasile pronunsiabl pro personi parlant ist lingui.
3. On avero ni diftongi ni skribasion de un son mediu du u tri literi ni konsonanti dupl.
4. Sens no deb dependar de ton, de aksent, de kuantitet u mutasion de vok. Ist ekspedienti es nesufisik e ili no es neses.
5. L. U. avero sole 5 vokali pur a e i o u, pronunsied kuale in lingu italik; no vokali nepur e intermediar kuale ä ö ü.
6. L. U. no avero konsonanti gutural aspired, fifant u nasal, kuale th E e ch D.
7. On usero literi latin, trased mediu un lini, i. e. sine levar plum da papir in medi de parol; on no usero signi diakritik ad literi latin kuale ç F, ni aksenti ni apostrofi, ipse no punti su i e j e no bari in t.
8. Kombinasioni de konsonanti no komun in lingui arian deb esar evited.
9. On deb aspirar brevitet. Intr lingui vivant, lingu espan kastilian korespond leplu a kualiteti nomed.
10. Artikli definit e indefinit es superflu.
11. Adyektiv—nevariabl. Adyektiv e adverb potes avar form egual. — Komparasion mediu partikli.
12. Substantivi no av gen. Gen natural feminin deb esar indiked per afiks. Posible form de plural visinu numrativ es superflu.
13. Deklinasion es evitabl, sekuantu model de lingui modern. In omni kasu radik no deb esar varied.
14. Pronom personal e posesiv potes avar el sem form. Eguale pronomi relativ e interogativ e ipse demonstrativ.
15. Radiki verbal deb no esar varied dependu ni person ni numr, keli es sufise indiked per subyekt. — Temp e mod deb esar indiked per verbi auksiliar, ye tempi prinsipal potes esar indiked per fleksioni absolute regular. — Fleksioni no deb esar marked mediu variasion de vokal interior de radik.
16. Konyunksion no deb esar used kuale sufiks, kuale in latin.
17. On no deb krear radiki totale nov a formar da ili paroli derived e komposed.
18. L. U. avero konstruksion fiksed: Subyekt stand ante predikat (verb); nom—ante adyektiv; verb u adyektiv—ante adverb; obyekt direkt—ante obyekt indirekt; ergo ist ultim no demand kelkun sufiks u preposision.

In partii prinsipal Idiom Neutral korespond ko ist program. (Adoptante radiki Akademi Internasional de L. U. konsiderav ist sem 6 lingui EFDSIR e in ist sem ord). Sole in kelk punkti it difer:

P. 2 es tro sever, kause konsonanti tro nemult es komun a omni 6 lingui prinsipal arian. Ye IN *) evit usasion tro ampl de soni no komun, p. e. j, sh.

P. 3. sh es eksept; it es used kause lingui leplu mult us grup de du u ipse tri konsonanti a representar son sh E ch F.

P. 7. i e j sine punkti eserio vokali totale nov; j sine punkt kauserio konfusioni mult, spesiale visinu n e m.

P. 12. Adverb e adyektiv es distingued kause lingui prinsipal arian leplu mult distingu ili.

P. 14. Pronomi personal e posesiv es distingued sekuantu model internasional e a evitar ambiguitet. Eguale pronom demonstrativ no es egual ko pronomi relativ e interogativ.

P. 18. Obyekt indirekt sine sue preposision karakteristik a es plased ante obyekt direkt, kause it es ordinare plu brev ka obyekt direkt e it es plu natural plasar parti plu brev de proposasion ante parti plu long.

S. E. de Wahl propos introdukar in I. N. ankor kelk mutasioni, keli no es in akord ko program superior, ma kuasi omnii favoru internasionalitet (Kmp. artikl „Plu natural“ in Progres No. 6):

P. 1. c e g es pronunsied ante a o u kuale k e g, ma ante e i kuale s ko punt de lang intr denti e dj.

P. 5. Vokal y pronunsied kuale u F, ü D. — Son eu F, ö D, skribed mediu eu.

P. 11. Artikl def. l e indef. un. **)

*) IN es abreviasion de: Idiom Neutral.
**) Ist proposasion no es totale internasional; visa opinion de s. Mitchel, doned in Pr. No. 6 pag. 67 linii 13–30.

P. 15. 10 verbi neregular partie relativu preterit, partie relativu partisip de pasiv, p. e. poner posi pósit, facer feci fact. In „Histoire de la L. U.“ per Couturat e Leau on dik, ke ist program esav realised per lingui leplu bon a posteriori spesiale (notamment) in Esperanto. Ma it es erad: Esperanto difer de ist program in punkti sekuant (ma no favoru internasionalitet).

P. 2. Soni sibilant mult no korespond ko lingui prinsipal arian.
P. 8. Diftongi au, ai, aj frekuente used.
P. 5 e 7. Vokali ŭ, j.
P. 6. Son ch D, skribed h ko sirkumfleks.
P. 7. Signi mult diakritik (keli mie tipograf no poses).
P. 8. Kombinasioni kn, ng.
P. 9 e 10. Artikl es superflu; eguale -o in omni substantivi e -a in omni adyektivi.
P. 11. Adyektiv es varied.
P. 15. Absens de verb auksiliar avar.
P. 17. Pronomi indefinit represent radiki totale nov.
P. 18. Konstruksion libr.

Esperanto perfeksioned (per s. Zamenhof aut), publiked in anu 1894 in diurnal „Esperantisto“ ma oblivied (ipse per autori de „Histoire de la L. U.“), difer minu de program de Sosietet Filosofik Amerikan. *)

*) Probable Progres komunikero kelkkos di ist lingu interesant, posible ya in numr sekuant.

KEKOS ON DIK DI IDIOM NEUTRAL
Da s. W. Bonto van Bylevelt in Brusel, Belgia mi av resived pro ist rubrik de „Progres“, regrete sine eksplikasion, tekst sekuant:

Kuale president de un Union de propaganda pro idé de lingua internasional mi resivav ante kelk temp un letr da un de previri de un sistem nov „Idiom Neutral“, de ke mi avav studied nul liter, un letr da St. Petersburg, totale in lingua artifisial nov. Sine avar vised un foa kelk-kos de el lingua, mi komprendav el letr da a usk z, sine reflektar longe. Eguale ko plusior letri e postkarti da Paris, Rusia e un revue, edited in St. Petersburg. Homi de sivilisasion mediokr, a keli mi presentav korespondens e revue, potav eguale bone kuale mi komprendar e lektar imediate part le plu grand, per ke anke reguli de pronunsiasion esav tale simpl kuale 2×2.

L. L. Mertens in De Anto, 15 nov. 1906.

PROPAGAND
Asosiasion intern. de Akademii (Kmp. Progres No. 3 p. 30) no akseptav kuestion de L. U. in program de konvent in 1907. — Delegasion pro adoptasion de lingu auksiliar internasional, no desirant atendar usk konvent sekuant (1910), av intension realisar sue program in 1907. — Sekretari de Del. volu invitar s.s. delegedi selektar Komitet de 12 membri (numr arbitrar), kel debero selektar lingu pro adoptasion. Inventori de lingui artifisial, sekuantu desir de sekretari, no esero admited kuale membri de Komitet ma ili esero invited eksposar e defendar sue proyekti. Talmaniere konoseri leplu bon de kuestion avero sole vok konsultativ. Posible ili u kelki intr ili no voluero u no potesero prendar su se tal rol oktroyed per Delegasion. Eske in tal kasu „lingu no defended“ esero obstinu it „lingu konsidered“? Kuestion no es tale simpl kuale it sembl ni relativu distribuasion de roli intr universallinguisti ni relativu akt de selektasion de lingu, (if on volu inskenar selektasion serios e no sole komedi): Eske s. Liptay es inventor? Eske Delegasion invitero il? Kekos il debero defendar? U eske il deveniero membr de Komitet, i. e. yudikator? It es desirabl.—Kel rol Delegasion donero a s. Brinton? u s. de Wahl? Ki defendero proyekt de s. Schipfer mort? It sembl a mi, ke sekuantu stand sitempik de kuestion on no potes plasar omni lingui artifisial in un rang kuale soldati, e selektar leplu grand, kause no omni inventor av invented lingu total ko sert nom fiksed, ma multi av proposed partii de lingu multe usabl; otrflanke in lingui total no omni formi es bon. Sikause on potes aktar in 2 manieri: U on dik: „Esperanto es lingu leplu propaged e it es sufise konvenabl, ergo noi adopt it sine konsiderar otr proyekti“ u, if on volu selektar, on debero selektar no un lingu total intr lingui proposed, ma omni parol separed e omni form gramatikal separed intr paroli proposed pro sert nosion e intr formi gramatikal proposed. Manier ultim es manier nefasil e long,—neposibl in kongres. It obstine it Komitet selektero ist manier de aktasion, Komitet debero repetar labor fasied per Akademi Int. de L. U. e it resivero probable resultad simil.

LITERATUR E PRES
Pasu grand esav fasied. Da 1 yanuar 1907 diurnal sekund neutralidiomik eksist sub nom „Idei International“, Revue in Lingua European.

Redaktion: W. Bonto van Bylevelt, rue Hobbema 73, Bruxelles. Apar omni mens. Pris pro anu 4 franki.

Numr prim konten artikli sekuant:

„Introduktion“ konstat, ke it es posibl sitempe skribar tekst in tal lingu, ke it es komprendabl pro kuasi omni person kultived, e parlar talmaniere in kongres internasional, ke on esero komprended per mayoritet de personi present, — breve: ke „lingua european“ eksist. Nom de ist lingu es ni Volapük ni Esperanto. Ist lingu miraklos no ankor av nom: substans de it es truved in lingui artifisial sekuant: Mundo-lingue, Nuove-Roman, Lingua komun, Panroman, Latine sine flexione e Idiom Neutral kause omnii korespond plu u minu a 2 kondisioni: 1. Internasionalitet leplu grand pro diksionar e 2. Gramatik leplu minim. — But de reviu es fasiar konosar eksistens de ist proyekti de lingui; diversitet de ili es minim; ma omni prokur posiblitet skribar in manier plu universale komprendabl ka in un de lingui nasional. — Reviu volu parlar di omni kosi situed interiore horisont de hom modern inklusive politik e religion; parti sekund traktero kuestion de L. U.

Kolaboratori sekuant es nomed: Prof. G. Peano in Torino, autor de „Latine sine flexione“ dr. H. Molenaar in Munik, autor de „Panroman“ e redaktor de „Menschheitsziele“, dr. Ad. Nicolas in Angers, autor de „Spokil“. 

„De Internationalism“ es traduksion de parti de artikl interesant sub ist nom de s. R. de la Grasserie in „L'Humanité Nouvelle“ pro okt. 1906. 

„Movamenti international“ parl di kongresi pro telegrafia sine fil, pro higien alimenter, pro represion de komers de blankai, di paksifism, di antimilitarism. 

„Politik e Lingua“ trakt kuestioni aktual konservant rol de lingui national in politik

„Kongresi kosmoglotik“ don dati brev di 5 tal kongresi: 3 de volapükisti: 1884 in Friedrichshafen, 1887 in München, 1889 in Paris e 2 de esperantisti: 1905 in Buloni s/m e 1906 in Genev.

„Kuale sinior Couturat reedit“ akus s. Couturat de partisanitet: In traduksioni german e anglik de sie broshur „Pour la langue internationale“, apared 1902 e 1903, I. N. es mensioned, ma in edision sekund fransik de 1906—no. Dr. Couturat preg mi defendar il e mi konstat volontare, ke in broshur original I. N. no potesav esar mensioned, kause autor no konosav tetempe l. N.— Ma in 1906 mension esav posibl, partikulare kause otr mutasioni in tekst fransik esav fasied.

„Evolusion de omni proyekti“ don noti brev di Volapük, Esperanto, Neutral e Panroman.

Ankor on truv rubriki „Avisi mixed“ e „Bibliografia“, in kel redaksion diskut breve 1) imprimedi de dr. A. Liptay. 2) Diksionari de Idiom Neutral, german per Rosenberger, anglik per Holmes e nederlandik per Bonto v. Bylevelt. Il dik i. o.*) „Ki akuir un de ist 3 libri, esero kapabl skribar in Neutral post labor de kelk hori. Sie letri esero komprended, sine studi anterior, per komersanti, hoteleri de mund total. — If, post cert temp, un person es anke kapabl parlar ist lingua, il pot usar it in butiki de Francia, Italia, Espania, Rumania etc. Il esero komprended grand-partie, e avero donk utilitet grand pro pen no grand“. 3) „Progres“ Red. Rosenberger 4) Dr. H. Molenaar „Esperanto oder Panroman“.

In kuvrad on truv kontenad de No. 1, kuit di imprimedi resived e kelk anunsii.

Mi salut kordiale ist aparasion interesant, kel deveniero probable multe plu ampl ka Progres, it monstrero posiblitet aplikar I. N. in sferi leplu divers de vit modern. Numr prim total es skribed in Neutral ekselent; sine dubi mi regret ke s. redaktor, kel es membr de Akademi Int. de L. U. no observ strikte resolusioni de ist Akademi relativu ortografi, ma diferens minim no es kos important. Mi desir sukses e rekomend it a omni lekteri de Progres.

*) i. o. es abreviasion de pro „intr otri“.

IMPRIMEDI RESIVED

Dr. H. Molenaar. Gramatik de Universal pro Italiani, Franzesi, Spanioli, Anglesi, Germani. VIII + 56 pag. 15×23 sm. Leipzig; J. Püttmann. 1906. Pris 80 fenigi=1 fr.

Volapükabled lezenodik No. 312.

Sirkular No. 41 (86) de direktor de Akademi Int. de L.U. d. 20 nov. 1906.

Idei international Revue in lingua european. Redaktion: W. Bonto van Bylevelt, rue Hobbema 73 Bruxelles. Anno I No. 1. d. 1 yanuar 1907. 16 pagini 21×14 sm. in kuvrad.

Delégation pour l'adoption d'une Langue auxiliaire international. 1) Etat de la Delégation au 1 Oct. 1906 2) Rapport annuel d. Paris 10 Oct. 1906 3) kopi de sirkular imprimed a ss. delegedi d. 1 Déc. 1906.

Ruslanda Esperantisto. II jaro No. 11. Novembro 1906.

Antauen Esperantistoj!! (Adelante esperantistas!!) Lima. No. 40 datu oktobr 1906, in kel redaksion eksprim sue plesir grand konservar relasioni amikal ko Progres (kmp. Pr. No. 4 p. 43) „car ni batalas por la sama ideo“.

Germana Esperantisto Berlin No. 12 d. Decembro 1906.

Espero Pacifista. No. 9–10. datu Sept.–Okt. 1906.

Die Friedens-Warte No. 12.

Correspondance bimensuelle du Bureau internat. permanent de la Paix. Berne No. 22–24.

Correspondance bimensuelle du Bureau internat. permanent de la Paix. Berne No. 22–24.

Die Lebenskunst. 2 Jahrg. No. 1.

OTR LINGUI UNIVERSAL

Universal (nom nov de „Panroman“; kmp. Pr. No. 2 p. 18, No. 3 p. 27, No. 4 p. 35). Inventor dr. H. Molenaar av publiked „Gramatik de Universal pro Italiani, Spanioli, Franzesi, Anglesi, Germani“, i. e. broshur de 56 pagini, kontenant, ekstr prolog in 6 lingui, gramatik detalied skribed in Universal e diksionar ko s. 1500 protoparoli de ist lingu (parol Universal es nepraktikal kuale nom propr!) in ord alfabetik ko traduksion in 5 lingui nom.—Usablitet de ist lingu es prufed mediu teksti mult in prosa e in poemi. S. Molenaar av adopted pro sue „Panroman“ kelk formi da I. N. Ist lingui es simil kuale du ovi. Mi pens, ke if on shersh probe, on truvero in ist libr kelk formi pro I. N.

Volapük. No. 312 de Volapükabled lezenodik es numr ultim de anu XXVI de diurnal e ultim sub redaksion de s. Zetter in Graz, kel retrodonav redaksion a inventor de Volapük s. rev. J. M. Schleyer in Konstanz (Schottenstrasse 37) kausu stand de sue sanitet, spesiale feblitet de okuli e nervi.

Avisi di „Grup Neutralparlant“ in S. Petersburg
In marsdi 28 novembr (11 desembr) 1906, aniversar 17im de „Grup Neutralparlant“, konvent general esav kovoked, in kel personi sekuant eseav selekted pro 1906/7: President: s. V. Rosenberger. Visepresident: s. K. Michael. Sekretar I: s. V. Weinberg. Sekretar II: s-ina J. Hersch. Kaser: s-ina M. V. de Petersen. Biblioteker: s. V. Rosenberger.

Konvent resolvav 1. Selektar reviu „Progres“ kuale sue organ pro 1907. 2. Avar konventi in loji de sue president, in omni marsdi ultim de mens. 3. Fiksar 1 rubl kuale kontribuad de membri pro anu sekuant.

FOLIETON

Api
Fabl de Geim. Traduksion da german per I. B. Pinth.

Api minion volav,
diligente il shershav
Kosi duls in omni flor.
„Apiet“, hortera dik,
„esa atensionos!
flori mult es venenos,
e vo sug eks omni flor?“
Il replik: „Hortera kar,
a, mi las venen restar“.

Neudorf (Luksemburg), 1907.

KUADRISHAK BALTIK
sekuantu „Das baltische Vierschach“ de Leo Livonus, per W. Rosenbeger.

Introduksion. Kuadrishak Baltik es konstrued in anu 1834 in Dorpat *), Livonia, per hero de shak Lionel Kieseritzki, kel regrete no publikav it e tekause ist lud interesant no esav propaged. L. Kieseritzki moriav in anu 1853 in Paris. Tetempe ist lud esav konosed sole per sirkl minim de shakisti in nord ekstrem de Europ e it averio moried probable ko sue amiki, if un de ili, doktor de medisin Leonhard Stunde (pseudonom Leo Livonus) in S.-Peterburg, Rusia, no averio publiked in anu 1864 broshur litografed **) in eksemplare nemult in lingu german „Das baltische Vierschach“, sekuantu kel ist komunikasion es redakted.

*) Sitempe ist urb es nomed Yuryev.
**) Edision sekund de ist broshur german edited 1900 es resivabl da editer s. W. Hinze in S.-Petersburg, Vosnesenski 13, Pris 75 kop. Shakplat normal litografed 25 kop.,—yunkte 1 rubl.

Kuadrishak used usk sitempe (kuadrishak anglik), no potes esar nomed shak genuin, kause kondisioni leplu important de shak es muted: Soldat av perded totale sue posision; il deb marshar 11 (respektive 12) pasui, e ipse ko neamik in flank, a deveniar regina, e nome in teritori de sue amik, figuri de kel es barikad in sie via kause il no potes batar ili; kontrare, turi e kurser, ergo et regina, av resived sfer de aktivitet eksesiv, durante ke soldati deveniav kuasi nul.

Kuadrishak baltik, kontrare, av prinsip, ke omni figur av sole marsh e valor kuale in shak ordinar, per kelkos kuadrishak kontemted es rehabilited. Eksept sol relativu marsh de figuri es marsh de reg, kel resiv potens plu grand in kelk konstelasioni de figuri kausu grupasion partikular de plasi.

In deskribasion sekuant de lud, mi av retened signasion ordinar de plasi per literi e numri. Pro komprendasion plu fasil de deskribasion, shakplat minim es adyunkted a ist komunikasion. Konstruksion de spakplat es surprisant pro personi visant it primfoa; ma, ki av luded kelkfoa ist lud e ki av kustomed se a marsh de figuri, tel estimero pobreve kuadrishak baltik kuale okupasion leplu agreabl in hori osios.

I. Deskribasion de shakplat. Shakplat av form de stel oktangulik: Lini vertikal e lini horisontal, keli krus se in sentr de shakplat divid shakplat total in 4 partii egual. Omni parti korespond a un demi shakplat ordinar, ma sertmaniere flekted in angul rekt a resivar posiblitet koposar it ko partii setr de ist sem form.

Talmaniere linii a1 a8, a1 hl, d1 d8 e s., keli esav anteriore rekt,—deveni rektangulik e kuadrati anterior deveni rombi.—Omni figur, kel marshav in lini rekt, p. e. turi e soldat, deb marshar in lini angulos; e kurser, kel marshav diagonale, resiv marsh in form de ark. Sikause ord de batali rektliniik in shak ordinar es transformed in ord rektangulik koinformik, e nome:

Figuri blank kombat ko yelbi kontr negri ko rubi.

On vis, ke kuadrishak baltik konserv prinsip prinsipal de shak ordinar „Regina tenet locum sui coloris“, durante ke ist prinsip no potesav esar konserved in kuadrishak anglik (in kel omni reginai stand su plasi blank), kausu sie konstruksion neperfekt. On vis ulteriore, ke, mersiu konstruksion de ist kuadrishak, adverseri stand un kontr otr, p. e. turi blank a1 kontr turi rub a8, regina blank d1 kontr regina neamikal d8, turi h1 kontr turi negr h8, reg e1 kontr reg e8, regina negr n8 kontr regina yelb n1, reg yelb m1 kontr reg rub m8,—i. e. posisioni totale analog a posisioni in shak ordinar, durante ke in kuadrishak anglik amik stand kontr amik e intrasion in kamp de neamik es multe nefasil pro omni figuri, ekseptu pro regina e kurser, e it es neposibl pro soldati important. In kuadrishak baltik soldat c2 deveni regina kuale in shak ordinar, su plas c8, soldat f2 su f8, soldat negr o7 in kamp de yelbi su plas o1, soldat yelb l2 in kamp rub su l8, soldat rub m7 in kamp yelb m1 e soldat rub c7 in kamp de figuri blank su c1.

Mediu konstruksion de shakplat in form de stel, it es posibl konservar pro omni figur el sem valor, kuale in shak ordinar.—Kuale in shak ordinar: soldat deb marshar 6 (respektive 7) pasui a deveniar regina; turi, standant in sentr de shakplat, okup, kuale in shak ordinar, sole 15 pasi (in kuadrishak anglik—27); kurser, in posision leplu konvenabl, kuale in shak ordinar, okup 14 plasi (in kuadrish. angl.—20); kaval, figur leplu interesant, kel predav in shak anglik sue potens kausu vastitet de shakplat, resiv denove sue fertilitet in kuadrishak baltik.

Sirkumstans, ke 8 plasi (ma ne 4) kontakt se in sentr de shakplat,—es kaus pro kelk nefasilitet de sirkaspekt e pro kelk konstelasioni de figuri, keli no av lok in shak ordinar, ma keli, negligante it, es multe interesant. Pro eksempl regl eksist in shak ordinar, ke reg potes marshar a omni plas visinu sue plas; sekuantu ist regl, reg standant in stel sentral regn no sole 8 plasi de ist stel, ma eguale 5 plasi po il, take ke il potes marshar in ist kasu da sue plas a 12 plasi e no a 8, kuale in shak ordinar, p. e. reg standant in plas n5 potes marshar da n5 a plasi n4, m4, m5, d5, d4, e4 e e5 de stel sentral  e a plasi o4, o5, o6, n6 e e6. Ist amplifikasion de potens don a reg sens nov e multe interesant, kause il resiv in ist plas sekuritet plu grand e emansipasion de guvernasion de regina: sekuantu regl, ke regina marsh kuale turi e kuale kurser,—regina standant in sentr de plat regn sole 4 plasi de stel sentral, p. e. standant in e4 ila potes marshar (kuale turi) sole a d4 e5 e (kuale kurser) a m4, ma no a otr 4 plasi de stel, tale ke ila no atak reg neamikal standant in n5, ma ist reg atak ila e potes batar ila. Ist sem kos aveni, if reg es plased su n4, m5 e d5. — Eguale soldat, standant in stel sentral resiv kelkfoa otr sens ka in shak ordinar, kause il potes esar in tal posision, ke il potes esar bated per soldat neamikal, ma il aut no potes batar ist soldat, durante ke il potes batar otr soldat neamikal, kel es in ist sem kondisioni neprofitos kuale il; tal kombinasioni esero diskuted inferiore okasionu eksplikasion de marsh de figuri.

Kontinuasion sekuero.

DIVERSI

Paksifism. Pris de Nobel esav doned a president Roosevelt.

Vegetarism. Kuantitet de albumin, neses pro konservasion de vit (30–40 grami pro diurn e pro un hom adult), es multe plu minim ka on estimav e preseptorav usk sitempe.—Vegetabili es aliment vigoros e de valor plen.—Karn es pro homi fakte aliment nesufisik kausu sie rikitet de albumin e sie povritet de materi sukros e de sali neorganik. Dr. M. Bircher-Benner.*)

Sentens biblik. Deo es spirit e ki ador il deb adorar il in spirit e in veritet. Joh. 4. 24.

*) „Grundzüge der Ernährungs-Therapie auf Grund der Energie-Spannung der Nahrung“. II Aufl. Berlin O. Salle 1906.

On potes abonar „PROGRES“ direkte u in libreri. In kasu prim mon es mited mediu postmandat a administrasion: S-ina Maria O. de Petersen, S. Petersburg Kryukov 6 u a V. Rosenberger, S. Petersburg V. O. Bolshot 9.—Postmarki no es aksepted. – Komisioner: K. L. Ricker in S. Petersburg e Leipzig. — Pris inklusive postporto: Pro 1 anu—1 rubl. Pro 1/2 anu—1/2 rubl. Pro 1 numr – 20 kopeki. — Sosieteti e personi, abonant direkte 3 eksemplari u plu (a un adres), resiv rabat 20%. Inseradi: 5 kopeki pro limi dukolumnik de „petit“. In 3 numri rabat 10%, in 6 numri – 20%.

Redakter e editer: V. Rosenberger.