Natalia Hirsz - WaltFreud

Natalia Hirsz / WaltFreud

Galeria Żak; Gdańsk

Wernisaż: 4.04.2019 , godz. 19:00

Wystawa: 4.04-5.05.2019

WaltFreud

Wystawa opowiada o dzieciństwie, dostrzeżonym, więc już porzuconym.

O słonecznych wakacjach w kolorowej rzeczywistości, rodem z bajek Disneya, które formują dzielnych mężów z patykowatymi łukami, strzałami o lotkach z piór z lasu i niewiasty w sukienkach z krepy i koronami z papieru. Dzielnych, pełnych nadziei i gotowych do walki o dobro ze złem.

O opuszczających swą planetę Małych Książętach, gdy zrobiła się zbyt ciasna.

O raju, staroperskim paradeisos, czyli ogrodzie obwiedzionym murem, będącym częstym motywem europejskiej ikonografii średniowiecznej i wczesnorenesansowej. Odzwierciedlonym również w kobiercach wschodnich, gdzie Drzewo Życia zawsze otoczone jest wszelakimi odmianami bordiur.

Opowiada o Śpiącej Królewnie, chronionej rodzicielskim strachem przed odkryciem swej dojrzałości i tożsamości płciowej, żyjącej w naiwnym kłamstwie, w niebycie, który nie stymuluje witalnego ruchu, życiodajnych zmian[1].

Dzieciństwo, jako obraz ogrodzonego raju jest słodkie ale nieprawdziwe, monitorowane zza muru. Nakłuwając się wrzecionem i roniąc krew, symbolicznie menstruacyjną – dojrzewając, nieodwracalnie zrywamy z Edenem, zostajemy wygnani[2]. Dzieciństwo zatrzaskuje za nami wrota. Zatem stało się początkiem w drodze. Zdaniem Jordana Petersona, zajmującego się psychologią religii, idei, osobowości i świadomości, odseparowanie Raju, od początku miało prowadzić do wyjścia, ,,było prerekwizytem wielkich wydarzeń w historii, narodzin Chrystusa i zbawienia ludzkości”[3].

Bruno Bettelheim, interpretując baśń o śpiącej Królewnie ukazuje zawartą w niej uniwersalną prawdę – do największych dokonań może prowadzić długi okres spoczynku, kontemplacji, wewnętrznego skupienia[4]. Zatem rodzice będący z definicji wrogami, jako monitorujący i okłamujący, czynią tym samym moment wyjścia ewidentnym, niepłynnym, wyraźnie inicjacyjnym, na wskroś uwalniającym. Pozbawiając swe wygnane dzieci w ten sposób, złudzeń i oczekiwań wobec świata.

Natalia Hirsz

[1] Jaskulska S., Współczesne rytuały przejścia z dzieciństwa do dorosłości: Baśń o Śpiącej Królewnie, [w:] Bajka, baśń, legenda i mit w naukowych opracowaniach, red. Grabowski A., Zaorska M., Wydział Humanistyczny UWM oraz Centrum Badań Społecznych UWM i Katedra UNESCO Jakości Nauki i Nauczania w Szkolnictwie Wyższym, Olsztyn 2016, s. 50.

[2] Bettelheim B., Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, Wydawnictwo W.A.B., warszawa 2010, s. 361.

[3] Peterson J.B., Biblical Series IV: Adam and Eve: Self-Consciousness, Evil, and Death, 2017, https://www.youtube.com/watch?v=Ifi5KkXig3s, 20.01.2019.

[4] Bettelheim B., dz. cyt. , s. 353.

Wystawa WaltFreud to rodzaj spojrzenia artystki wstecz, to ostrożny namysł nad przeszłością.

Sam tytuł wystawy może mówić wiele o charakterze proponowanej sztuki – mariaż psychoanalizy z kreskówkami Walta Disneya- w dużym skrócie.

Może byłaby to wystawa o przypisywaniu postaciom z bajek mroczniejszego rysu. Może postaci Śpiącej Królewny czy Królewny Śnieżki byłyby historiami o tłumionej seksualności, o podporządkowaniu się, o roli kobiet u boku zwycięskich mężczyzn traktujących je jako ozdobę.

Natalia Hirsz zaprzecza takiej interpretacji. Historia toczy się swoim torem- to,co obiecywały bowiem bajki – ich nachalny happy-end- nie sprawdziło się w życiu ludzi z krwi i kości.

Nie ma zwycięskiego królestwa i formuły: żyli długo i szczęśliwie.

Wręcz przeciwnie – los Królewny to los artystki skazanej na przysłowiowa samotność w tworzeniu, w procesie tworzenia dzieł sztuki.

Wystawa jest zbiorem różnych form. Jest więc specjalny stół, na którym leży Księga Baśni- a w niej kolaże – zestawienia klatek z kreskówek Disneya ze zdjęciami postaci samej artystki uwikłanej w historie rodem z dzieciństwa. Dalej znajduje się mapa świata dzieciństwa- o bardzo ścisłych granicach , z którego wszelkie pacynko-lalki uciekają unikając w ten sposób możliwości zabawy nimi samymi. To kolejny przystanek WaltFreuda- nowej figury - gdyby był człowiekiem - takby się właśnie nazywał-lub byłby zwykłym widzem?

Istotnym elementem wystawy jest dom-azyl, który artystka dźwiga na swoich plecach. Wyszydełkowany dom przypominający chatkę z bajek na plecach malarki wędrującej wraz z nim przez pejzaż zimowy bądź siedzącej przy stole- to dom , który trzeba było opuścić. Azyl sam się skończył, obdarty z wszelkiego złudzenia.

Poduszka, w której odbija się dom stanowi formę opieki nad gniazdem- nad azylem, który jest zły.

Dokumentacja dźwigania na swoich barkach domu pojawia się w formie małych niepozornych kostek, które są opresyjne w swoim małym zamkniętym rewirze.

Jest to wystawa o czasie i pamięci – o wrażliwej retrospekcji do świata kaset VHS które emitowały w postkomunistycznym kraju bajki Disneya-tez te z lat 40-tych oglądanych przez Adolfa Hitlera.

To też wystawa o dojrzewaniu, o przepoczwarzaniu się w dorosłość z kokonu dzieciństwa, które pryska jak bańka mydlana. To ekspozycja o napięciach, o emocjach i braku szczęśliwego zakończenia- a może o właśnie afirmacji takiego obrotu spraw? Pewnego rodzaju akceptacji życia, takim , jakie ono jest.

Agata Nowosielska