ความเป็นมา (ภูมิหลัง/ความเชื่อ)

ประวัติพระยากตะศิลา ไม่มีหลักฐานยืนยัน แต่มีตำนานเล่าสืบต่อกันมาและปรากฎในตำนานเมืองราษีไศลและหนังสือพัฒนาการทางประวัติเอกลักษณ์และภูมิปัญญาท้องถิ่นจังหวัดศรีสะเกษ ว่า ประมาณพุทธศตวรรษที่ 13 พระยากตะศิลาเป็นหัวหน้าชาวเผ่าเยอ ได้พาพวกพ้องบริวารของตนหนีความเดือดร้อนในประเทศลาว โดยใช้เรือยาว (เฮือส่วง) สองลำลำที่หนึ่งชื่อ"นางคำผาย” ลำที่สองชื่อนางคำม่วน แต่ละลำจุได้ประมาณ 40-50 คน พายตามลำน้ำโขงมาเรื่อยๆ ผ่านเมืองไหนหรือมีใครถามก็บอกว่าจะไปตั้งเมืองใหม่เมื่อพายเรือมาถึงบริเวณแม่น้ำมูลไหลจรดแม่น้ำโขงที่อำเภอโขงเจียมในปัจจุบัน จึงสั่งให้พายเรือเลี้ยวขวา พายทวนกระแสลำน้ำมูลขึ้นมาเรื่อยๆ และจอดพักเป็นระยะพร้อมกับสำรวจจุดภูมิศาสตร์เพื่อดูว่าเหมาะแก่การตั้งบ้านเมืองหรือไม่ สถานที่สุดท้ายที่ท่านพระยากตะศิลาเห็นว่าเหมาะสมที่สุดที่จะสร้างเมืองใหม่ก็คือบริเวณโบราณสถานเมืองคงโคกในปัจจุบัน ท่านได้พาพวกพ้องบริวารของท่านขุดลอกคลองรอบๆ นำดินขึ้นมาถมบริเวณที่ตั้งอาคารบ้านเรือนและพร้อมๆกัน และทำให้ได้แหล่งน้ำล้อมรอบเมือง แล้วตั้งชื่อเมืองใหม่นี้ว่า เมืองกตะศิลา เมืองกตะศิลาได้เจริญรุ่งเรือง ประชาชนอยู่เย็นเป็นสุขสืบกันมาเป็นเวลาประมาณ 100 ปี ก็เกิดโรคห่าระบาด (สันนิษฐานว่าเป็นโรคอหิวาห์) ผู้คนล้มตายเป็นจำนวนมาก ผู้นำสมัยนั้นจึงให้ประชาชนอพยพหนีภัยไปอยู่ในที่ที่ปลอดภัยตามถิ่นฐานต่างๆ และส่วนหนึ่งยังคงอาศัยอยุ่ที่บริเวณบึงคงโคก ซึ่งปัจจุบันเป็นที่ตั้งของบ้านหลุบโมก หมู่ ๖ ตำบลเมืองคง และบริเวณวัดเมืองคง ตำบลเมืองคง จากประวัติความเป็นมาและความสำคัญของพระยากตะศิลา อำเภอราษีไศล ซึ่งประกอบด้วยส่วนราชการ หน่วยงานรัฐวิสาหกิจ สภาวัฒนธรรมอำเภอ ชาวเยอและประชาชนทั่วไปทุกหมู่เหล่า ได้เห็นชอบให้จัดงานพระยากตะศิลารำลึกขึ้น โดยเริ่มต้นเมื่อ พ.ศ.2524 นำโดยนายอำเภอราษีไศล คนที่ 29 คือนายสมหมาย ฉัตรทอง ซึ่งได้เริ่มโดยการให้ปลูกต้นไม้ในบริเวณโบราณสถานและสร้างรูปปั้นเหมือนพระยากตะศิลา และได้เชิญชวนพี่น้องเผ่าเยอ ข้าราชการพ่อค้าประชาชน ร่วมกันจัดงานบวงสรวง โดยกำหนดเอาวันเพ็ญเดือน 3 ของทุกปีเป็นวันจัดงาน

อัตลักษณ์ (ที่โดดเด่น)

ประเพณี "งานพระยากตะศิลารำลึก” มีคุณค่าที่สำคัญคือ การสอนให้ทุกคนรู้จักการเสียสละ เกื้อกูล สามัคคีช่วยเหลือซึ่งกันและกัน มีความกตัญญูกตเวทีต่อบรรพบุรุษของชาวเยอ ร่วมมือร่วมใจกันทุกฝ่ายอนุรักษ์วัฒนธรรมประเพณีท้องถิ่น "งานพระยากตะศิลารำลึก” เป็นพิธีกรรมของชาวเผ่าเยอและประชาชนทั่วไป ที่กระทำเพื่อถวายสักการบูชารำลึกถึงพระยากตะศิลา ซึ่งเป็นผู้ที่ก่อตั้งเมืองกตะศิลา (อำเภอราษีไศล) และเป็นการอนุรักษ์ประเพณีท้องถิ่น กระบวนการหรือแนวปฏิบัติของประเพณี (บางประเพณีอาจจะมีพิธีกรรมด้วย) กระบวนการของประเพณี 1. ผู้บวงสรวง เป็นผู้นำที่สามารถประกอบพิธีบวงสรวงได้ รู้จักขั้นตอนพิธีบวงสรวงได้เป็นอย่างดี และชาวบ้านในชุมชนเคารพนับถือ 2. ชาวเยอ เป็นชาวพื้นเมืองดังเดิมที่อาศัยอยู่ในตำบลเมืองคง สื่อสารกันด้วยภาษาเยอ (มีลักษณะคล้ายกับภาษาขอม) และภาษาอิสาน 3. ปีสะไน ทำมาจากเขาวัว หรือเขาควาย ความยาวประมาณ 15-20 เซนติเมตร 4. ขบวนฟ้อนบวงสรวง (แต่งกายด้วยชุดพื้นบ้านชาวเยอ) 5. ผู้นำชาวเผาเยอ ถวายเครื่องบวงสรวง 6. ผู้ร่วมงานร่วมปิดทองบูชารูปปั้นพระยากตะศิลา แก่นและคุณค่าของประเพณี (ที่มีต่อชุมชน) แก่นของประเพณี ประเพณี "งานพระยากตะศิลารำลึก” มีแก่นที่สำคัญคือ -ความกตัญญู -ความเสียสละ -ความสามัคคี -สานความสัมพันธ์ระหว่างคนในชุมชน

ความสำคัญและคุณค่าทางสังคมและทางจิตใจที่มีในวิถีการดำเนินชีวิตของชุมชน นั้นๆ

ประเพณี "งานพระยากตะศิลารำลึก” เป็นพิธีกรรมของชาวเผ่าเยอและประชาชนทั่วไป ที่กระทำเพื่อถวายสักการบูชารำลึกถึงพระยากตะศิลา ซึ่งเป็นผู้ที่ก่อตั้งเมืองกตะศิลา (อำเภอราษีไศล) และเป็นการอนุรักษ์ประเพณีท้องถิ่น กระบวนการหรือแนวปฏิบัติของประเพณี (บางประเพณีอาจจะมีพิธีกรรมด้วย) กระบวนการของประเพณี 1. ผู้บวงสรวง เป็นผู้นำที่สามารถประกอบพิธีบวงสรวงได้ รู้จักขั้นตอนพิธีบวงสรวงได้เป็นอย่างดี และชาวบ้านในชุมชนเคารพนับถือ 2. ชาวเยอ เป็นชาวพื้นเมืองดังเดิมที่อาศัยอยู่ในตำบลเมืองคง สื่อสารกันด้วยภาษาเยอ (มีลักษณะคล้ายกับภาษาขอม) และภาษาอิสาน 3. ปีสะไน ทำมาจากเขาวัว หรือเขาควาย ความยาวประมาณ 15-20 เซนติเมตร 4. ขบวนฟ้อนบวงสรวง (แต่งกายด้วยชุดพื้นบ้านชาวเยอ) 5. ผู้นำชาวเผาเยอ ถวายเครื่องบวงสรวง 6. ผู้ร่วมงานร่วมปิดทองบูชารูปปั้นพระยากตะศิลา แก่นและคุณค่าของประเพณี (ที่มีต่อชุมชน) แก่นของประเพณี ประเพณี "งานพระยากตะศิลารำลึก” มีแก่นที่สำคัญคือ -ความกตัญญู -ความเสียสละ -ความสามัคคี -สานความสัมพันธ์ระหว่างคนในชุมชน