หน่วยการเรียนรู้ที่ 2

 การวางแผนดูแลสุขภาพของตนเอง และครอบครัว

ความสัมพันธ์ระหว่างสุขภาพของตนเองและครอบครัว

   ความสัมพันธ์ระหว่างสุขภาพของตนเองและครอบครัวสุขภาพของตนเองถือเป็นลักษณะและคุณภาพของสุขภาพเฉพาะตัวของบุคคล ซึ่งจะแตกต่างกันออกไปตามวัย

   วัยเด็ก

   สุขภาพจะขึ้นอยู่กับการเลี้ยงดูที่ดีและเหมาะสม มีที่อยู่อาศัยที่ถูกสุขลักษณะ และได้รับความรัก ความอบอุ่นอย่างเพียงพอ

   วัยผู้ใหญ่

   สุขภาพจะขึ้นอยู่กับการพึ่งตนเองเป็นหลัก เนื่องจากเป็นวัยที่มีสมรรถภาพทางกายและความคิดสูง

  วัยสูงอายุ

   สุขภาพจะเป็นช่วงที่อยู่ในระยะเสื่อม เนื่องจากเกิดความเสื่อมถอยของร่างกายและสมอง จึงต้องได้รับความช่วยเหลือจากบุคคลอื่น

การที่บุคคลจะมีสุขภาพที่ดีหรือไม่ดีนั้น ขึ้นอยู่กับวิธีการเลี้ยงดูของพ่อแม่ หากพ่อแม่เอาใจใส่และเลี้ยงดูตามความเหมาะสมของพัฒนาการที่เกิดขึ้นในแต่ละช่วงวัย ก็จะส่งผลทำให้บุคคลมีสุขภาพที่ดีตลอดไป

       แนวคิดสำคัญของการวางแผนดูแลสุขภาพของตนเองและครอบครัว

   •เพื่อการดูแลสุขภาพแบบองค์รวม คือ การดูแลสุขภาพของบุคคลทั้งทางด้านร่างกายจิตใจ สังคม และปัญญา รวมถึงความสัมพันธ์ทางด้านอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น วิถีการดำเนินชีวิตความสัมพันธ์ทางด้านสังคม เศรษฐกิจ และสิ่งแวดล้อม เป็นต้น

   •เพื่อการพัฒนาสุขภาพเชิงรุก คือ ความสามารถที่จะชักชวนให้บุคคลภายในครอบครัวของตนเองร่วมกันดูแลสุขภาพ ร่วมกันคิด และร่วมกันผลักดันกระบวนการสร้างเสริมสุขภาพในครอบครัวของตนเองให้เกิดขึ้น

   •เพื่อกระตุ้นให้มีการสร้างเสริมสุขภาพที่เป็นรูปธรรม คือ การพัฒนากระบวนการในการดูแลสุขภาพทั้งของตนเองและบุคคลในครอบครัวให้เห็นผลอย่างชัดเจนตามช่วงวัยต่างๆ

   •เพื่อสร้างการมีส่วนร่วมของสมาชิกภายในครอบครัวต่อการดูแลสุขภาพ คือ การสร้างสัมพันธภาพของบุคคลภายในครอบครัวที่จะช่วยกันดูแลและเรียนรู้การแก้ไขปัญหาสุขภาพด้านต่างๆ ของสมาชิกภายในครอบครัวร่วมกัน

   •เพื่อการพัฒนาสุขภาพที่ยั่งยืน คือ การที่ครอบครัวได้เกิดการเรียนรู้ และความตระหนักตลอดจนเห็นความสำคัญของการดูแลสุขภาพของตนเองและบุคคลในครอบครัวอย่างต่อเนื่องสม่ำเสมอ เพื่อการพัฒนาสุขภาพแบบองค์รวมที่ยั่งยืนในอนาคต

องค์ประกอบสำคัญ ของการวางแผนดูแลสุขภาพ

       1.การมีสุขภาพและคุณภาพชีวิตที่ดี

   ขึ้นอยู่กับองค์ประกอบที่สำคัญ 2 ส่วนคือ ส่วนของบุคคล ครอบครัว ชุมชน และองค์กรภาครัฐหรือเอกชน โดยองค์ประกอบทั้ง 2 ส่วนนี้ จะต้องร่วมมือประสานสัมพันธ์กันอย่างต่อเนื่องตลอดเวลาจึงจะทำให้บรรลุจุดมุ่งหมาย

        2.มาตรการเพื่อส่งเสริมให้บุคคลมีสุขภาพและคุณภาพชีวิตที่ดี

   •มาตรการการศึกษา

:เป็นมาตรการสำคัญที่ช่วยส่งเสริม สนับสนุนให้บุคคลครอบครัว ชุมชน มีความรู้ ความเข้าใจ และเกิดความตระหนักในการแก้ปัญหาสุขภาพร่วมกัน

   •มาตรการการบริหารจัดการ

: เป็นการกำหนดนโยบาย เป้าหมาย ทิศทางกระบวนการจัดการดำเนินการให้เป็นไปตามเป้าหมายที่กำหนดไว้ เพื่อให้ทุกคนได้มีแนวทางในการดำเนินการ

   •มาตรการทางสังคม

: เป็นตัวกำหนดหรือควบคุมพฤติกรรมค่านิยม การรับรู้ ความเชื่อ ตลอดจนแบบแผนในการดำเนินชีวิตของบุคคลให้เป็นไปในวิถีทางที่ถูกต้องและเหมาะสม

   •มาตรการทางกฎหมาย

: เป็นระเบียบข้อบังคับที่ภาครัฐเป็นผู้กำหนด เพื่อควบคุมหรือบังคับให้บุคคลปฏิบัติตามเพื่อความสงบเรียบร้อย

      3.การวางแผนปฏิบัติพฤติกรรมเพื่อนำไปสู่การมีสุขภาพและคุณภาพชีวิตที่ดี

   •ระดับบุคคล

: เน้นให้เกิดการปฏิบัติตนตามแนวทางสุขบัญญัติแห่งชาติ

   •ระดับครอบครัว

: สร้างครอบครัวที่อบอุ่น เน้นการสร้างสัมพันธภาพอันดีของสมาชิกในครอบครัว ดูแล สนับสนุน เกื้อกูลซึ่งกันและกัน

   •ระดับชุมชน

: สร้างการมีส่วนร่วมของสมาชิกในชุมชนในการดำเนินการพัฒนาชุมชน เน้นการทำกิจกรรมต่างๆ ร่วมกัน เพื่อให้ชุมชนเกิดความเข้มแข็ง

       4.การพัฒนาแบบองค์รวมอย่างยั่งยืน

   ควรเน้นกิจกรรมต่างๆ ที่หลากหลาย สอดรับกับวิถีหรือแบบแผนการดำเนินชีวิตของบุคคล เช่น อาหารและโภชนาการ การผ่อนคลายความเครียด การเยียวยาทางด้านจิตใจการหลีกเลี่ยงสิ่งแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพ เป็นต้น

       การวิเคราะห์เพื่อการวางแผนดูแลสุขภาพของตนเองและครอบครัว•การวิเคราะห์พฤติกรรม    สุขภาพต่างๆ สามารถวิเคราะห์โดยใช้แนวคิดในการจำแนกปัจจัยที่ส่งผลต่อพฤติกรรมสุขภาพ 3 กลุ่มปัจจัย

   กลุ่มปัจจัยนำ

กลุ่มปัจจัยที่เกี่ยวกับความรู้ ความเข้าใจ ความเชื่อ เจตคติและค่านิยมของบุคคลที่มีต่อเรื่องใดเรื่องหนึ่งที่เกี่ยวข้องกับพฤติกรรมสุขภาพของแต่ละบุคคล ซึ่งเกิดขึ้นจากการเรียนรู้หรือประสบการณ์ที่ได้มาจากการเรียนรู้ของแต่ละบุคคล

   กลุ่มปัจจัยเอื้อ

กลุ่มปัจจัยที่เกิดขึ้นจากการที่บุคคลต่างๆ ได้รับบริการทั้งในส่วนที่เป็นอุปกรณ์ ตลอดจนสิ่งต่างๆ ที่เป็นส่วนประกอบของพฤติกรรม ว่ามีอยู่อย่างเพียงพอหรือไม่ และมีโอกาสใช้บริการหรืออุปกรณ์ รวมทั้งสิ่งต่างๆที่มีอยู่ และจัดหาไว้ให้ได้อย่างทั่วถึงเพียงใด

   กลุ่มปัจจัยเสริม

กลุ่มปัจจัยที่มีความสำคัญต่อพฤติกรรมทางสุขภาพนอกเหนือจาก 2 กลุ่มแรก โดยกลุ่มปัจจัยนี้ ได้แก่ปัจจัยจากการกระทำของบุคคลต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการดำเนินงานทั้งในทางตรงและทางอ้อม

       วิธีการวางแผนดูแลสุขภาพของตนเองและครอบครัว

การประเมินสภาวะสุขภาพของตนเองและครอบครัว

   อาจใช้วิธีการสังเกตสุขภาพของตนเองและของสมาชิกภายในครอบครัว ว่าเป็นอย่างไร แข็งแรง สมบูรณ์ดีหรือไม่ โดยอาจจะพิจารณาจากภาวะโภชนาการ ซึ่งสามารถประเมิน ได้จากค่าดัชนีมวลกาย (BMI = Body Mass Index) ซึ่งจะช่วยให้ทราบถึงสภาวะสุขภาพเบื้องต้นว่ามีความเสี่ยงต่อการเจ็บป่วยหรือไม่ แต่การประเมินสุขภาพด้วยตนเองนั้น อาจจะไม่ครอบคลุมหรือถูกต้องมากนัก จึงจำเป็นที่จะต้องอาศัยการประเมินจากบุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุขเป็นสำคัญ

นักเรียนและสมาชิกในครอบครัวควรเข้ารับการตรวจสุขภาพประจำปี อย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง

•รายละเอียดกระบวนการตรวจร่างกาย

3. การตรวจอนามัยโรงเรียน

   การตรวจสุขภาพด้วยตนเองเพื่อการมีสุขภาพอนามัยที่ดี

การวิเคราะห์ข้อมูลที่ได้จากการประเมิน

   •จากการประเมินสภาวะสุขภาพทั้งหมด ทำให้ได้รับทราบข้อมูลทางสุขภาพของตนเองรวมถึงสมาชิกในครอบครัว ซึ่งจะต้องนำข้อมูลนั้นมาวิเคราะห์ว่ามีปัญหาสุขภาพหรือไม่ ปัญหานั้นมีลักษณะเป็นเช่นไร และมีแนวทางหรือวิธีการใดบ้างในการแก้ไขปัญหา เพื่อจะได้วางแผนในการแก้ไขปัญหาสุขภาพที่เกิดขึ้นได้อย่างถูกต้อง

   •แนวทางในการแก้ปัญหาสุขภาพทั้งของตนเองและสมาชิกในครอบครัวจะแตกต่างกันออกไปตามสถานการณ์ที่เกิดขึ้น ซึ่งเมื่อพบหรือวิเคราะห์ได้แล้วว่าปัญหาเกิดจากอะไร ก็จะสามารถที่จะแก้ไขปัญหาในด้านต่างๆ ได้ตรงประเด็น มีความถูกต้อง และสามารถดำเนินการแก้ปัญหาให้สำเร็จลุล่วงไปได้ด้วยดี

การวางแผนหรือกำหนดวิธีการเพื่อแก้ปัญหาสุขภาพที่ปรากฏ

   •การดำเนินการแก้ไขปัญหาสุขภาพนั้น กลวิธีที่เหมาะสมที่ควรนำมาใช้ในการวางแผนดูแลสุขภาพของตนเองและบุคคลในครอบครัวอาจต้องนำเทคนิควิธีการควบคุมพฤติกรรมมาปรับใช้ด้วย ประกอบด้วย

   การเตือนความจำ

เป็นวิธีการสร้างแรงกระตุ้นให้บุคคลปฏิบัติตนทางด้านพฤติกรรมสุขภาพ เช่น การบอกเตือน จดหมายเตือน โทรศัพท์เตือน ส่งข้อความเตือน

   การให้คำมั่นสัญญา

เป็นการให้คำมั่นสัญญาระหว่างบุคคลกับสมาชิกภายในครอบครัว โดยบุคคลที่ต้องการจะเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมสุขภาพจะต้องวางเป้าหมายการปฏิบัติเอง รวมถึงลงมือปฏิบัติและควบคุมพฤติกรรมของตนเองให้เป็นไปตามแผน

   การนำสู่พฤติกรรมใหม่

เป็นวิธีการวางแนวทางพฤติกรรมที่มุ่งให้บุคคลปฏิบัติให้สอดคล้องกับนิสัย ขนบธรรมเนียมประเพณี และการปฏิบัติในชีวิตประจำวัน ซึ่งหากทำเป็นประจำก็จะทำให้เกิดความเคยชิน จนกลายเป็นนิสัยได้ในที่สุด

   การวางกรอบพฤติกรรม

เป็นการให้รางวัล เมื่อบุคคลนั้นสามารถปฏิบัติพฤติกรรมที่พึงประสงค์ได้ เช่น การให้กำลังใจ การชมเชยเมื่อสมาชิกในครอบครัวออกกำลังกายตามแผนที่กำหนด หรือเมื่อสามารถควบคุมน้ำหนักได้ตามแผนที่วางไว้

   การควบคุมตนเอง

เป็นวิธีการที่บุคคลศึกษาและรวบรวมข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับพฤติกรรมของตนเอง เพื่อตั้งเป็นเกณฑ์ให้กระทำหรืองดเว้นการกระทำพฤติกรรมของตนเอง