พระราชสมภพ
พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหามงกุฎ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระสยามเทวมหามกุฏวิทยมหาราช
เป็นพระมหากษัตริย์ไทย รัชกาลที่ 4 แห่งราชวงศ์จักรีพระนามเดิมว่า“เจ้าฟ้ามงกุฎ” เป็นพระราชโอรสองค์ที่ 43 ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 และเป็นพระราชโอรสองค์ที่ 2 ในสมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี เสด็จพระราชสมภพเมื่อวันพฤหัสบดีที่ 18 ตุลาคม พ.ศ.2347 ณ พระราชวังเดิม พระองค์มีพระเชษฐาและพระอนุชาร่วมพระราชมารดา รวมทั้งสิ้น 3 พระองค์ ได้แก่ สมเด็จเจ้าฟ้าชาย (สิ้นพระชนม์ในวันประสูติ) สมเด็จเจ้าฟ้ามงกุฎ และสมเด็จเจ้าฟ้าจุฑามณี (ภายหลังได้รับการสถาปนาขึ้นเป็นพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว)
พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2
สมเด็จพระศรีสุริเยนทรา บรมราชินี
เมื่อสมเด็จพระบรมชนกนาถเสด็จขึ้นครองสมบัติเป็นพระมหากษัตริย์รัชกาลที่ 2 แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์แล้ว พระองค์ได้เสด็จเข้ามาอยู่ภายในพระบรมมหาราชวัง จนกระทั่ง พ.ศ. 2355 พระองค์มีพระชนมายุได้ 9 พรรษา จึงได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ประกอบพระราชพิธีลงสรง เพื่อเฉลิมพระนามเจ้าฟ้าอย่างเป็นทางการ พระราชพิธีในครั้งนี้นับเป็นพระราชพิธีลงสรงครั้งแรกในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ โดยทูลกระหม่อมฟ้าใหญ่ได้รับการเฉลิมพระนามตามพระสุพรรณบัฏว่า “สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ามงกุฎสมมุติเทววงศ์ พงศ์อิศวรกษัตริย์ วรขัตติยราชกุมาร”
ต่อมาในปี พ.ศ. 2359 พระองค์มีพระชนมายุครบ 13 พรรษา พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย พระราชบิดา ทรงโปรดให้มีพระราชพิธีโสกันต์ (โกนจุก) ตามแบบอย่างพระราชพิธีโสกันต์เจ้าฟ้าที่มีมาแต่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท