1.   ΑΓΓΕΛΑΤΟΣ Δημήτρης

Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας & Θεωρίας της Λογοτεχνίας, ΕΚΠΑ

Το ρήγμα και η συνθήκη της πλαστικότητας (των λέξεων)

Αν τα υλικά πράγματα συστήνουν τόπους ‒κατά την χαϊντεγκεριανή έννοια του όρου‒ και διανοίγουν έτσι τη μέσω αυτών συναθροισμένη χωρικότητά τους, η υλικότητα του ρήγματος διευθετεί στο πεδίο των ρηματικών λογοτεχνικών πρακτικών, μια χωρική διάνοιξη, εκδιπλούμενη και αναδυόμενη (M. Merleau-Ponty) ως διαφυγή από τον γραμμομοριακό (G. Deleuze) έλεγχο της γλώσσας. Το ενδιαφέρον μας εδώ στρέφεται στους όρους εκείνους που υποδεικνύουν την "κινητικότητα" και την ανάδυση των λέξεων στις λογοτεχνικές πρακτικές, ως ρηματικές διαφυγές και ταυτόχρονα πλαστικές διανοίξεις. Ενδιαφέρουν δηλαδή ακριβέστερα, οι συγκρουσιακής και δραματικής τάξεως όροι του ρηγματώδους, όπως αυτό "έρχεται" πίσω από τις λέξεις και τις οργώνει πλαστικώ τω τρόπω· εν τέλει: η ρηγματώδης, οργωμένη λέξη, φέρουσα και αναδεικνύουσα την πλαστικότητα ως συνθήκη ύπαρξης και δράσης της.

2.   ΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ Μάριος

Καθηγητής ΑΣΚΤ, εικαστικός

Σκέψεις πάνω στον λόγο και στην εικόνα με αφορμή το έργο μου 

Με αφορμή τις σύγχρονες καλλιτεχνικές πρακτικές που χρησιμοποιούν το γραπτό κείμενο ως πλαστικό στοιχείο (Jenny Holzer, Barbara Kruger, Lawrence Weiner, Magdalena Jetelová, Πεντζίκης), θα αναφερθώ στη δική μου πρακτική και στους αντίστοιχους τρόπους διαχείρισης του γραπτού κειμένου.  

3.   ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ Θωμάς

Διδάσκων Αισθητικής και Φιλοσοφίας, ΑΣΚΤ

Από την ποιητική στην αισθητική. Μετατοπίσεις της σκέψης και της τέχνης 

Στη σύντομη τοποθέτησή μου θα επιχειρήσω να σκιαγραφήσω τη δέσμη των βασικών μετατοπίσεων από την ποιητική (αριστοτελική ή αναπαραστατική) θεώρηση της τέχνης στην αισθητική. Βασική μου πρόθεση είναι να δείξω κυρίως ότι υπάρχουν διαφορετικοί ιστορικοί σχηματισμοί που συνυφαίνουν διαφορετικές ιδέες της τέχνης, της σκέψης και της σχέσης ανάμεσα σε πολιτική και αισθητική. Στην προέκταση αυτής της διαπίστωσης μπορούμε να μιλήσουμε πλέον για μια τυπολογία οντολογικών ιστών, για τις αισθητικές διεργασίες και το ιδιαίτερο οντολογικό περιβάλλον της τέχνης ως αναγκαία συνθήκη για την ύπαρξή της, ένα περιβάλλον που καθιστά δυνατή την ταυτοποίησή της, αλλά και την κατανόηση των διαφορών που διευθετει και παράγει. 

4.   ΛΙΟΥΤΣΙΑ Ιωάννα

Ποιήτρια, συνδημιουργός της ομάδας συγγραφέων δρόμου “γραφούλες”

«Σαν το χορτάρι στις χαραμάδες»: ποιητικές ρωγμές στην καθημερινότητα της πόλης

Οι «γραφούλες» είναι μια ομάδα συγγραφέων εκτάκτου ανάγκης. Δρουν στο δρόμο, σε διάφορες περιοχές της Αθήνας, ανάλογα με τις κοινωνικές συνθήκες και τις απαιτήσεις των ημερών. Γράφουν ποιήματα χειρόγραφα και σε γραφομηχανή. Στόχος τους είναι να ενημερώνουν τον κόσμο με έναν άλλο τρόπο για ό,τι συμβαίνει ή επείγει. Η παρούσα ομιλία θα εστιάσει στον τρόπο συν-εργασίας της ομάδας με τους αποδέκτες των ποιημάτων (τους περαστικούς) και θα κομίσει (πάρα)δείγματα ποιητικής ρήξης με την καθημερινότητα.

5.   ΣΚΟΛΙΔΗΣ Βλάσης

Ψυχίατρος – ψυχαναλυτής

Γιαννούλης Χαλεπάς: Το έργο ως υποκατάστατο κοινωνικού δεσμού

Η ρωγμή που δημιουργεί η ψυχική αποδιοργάνωση στον Γιαννούλη Χαλεπά, ενώ διανύει μόλις την τρίτη δεκαετία της ζωής του, εξελίσσεται σε ανεπανόρθωτο ρήγμα της ύπαρξης. Εκτός από τη διακοπή της καλλιτεχνικής δραστηριότητας, πλήττεται βαθύτατα ο κοινωνικός δεσμός: σιωπή, απόσυρση, αποξένωση… Το αξιοθαύμαστο, και από πολλές απόψεις ανεπανάληπτο, γνώρισμα της υποκειμενικής διαδρομής του Γιαννούλη είναι η εκπληκτική αναβίωση της καλλιτεχνικής δραστηριότητας, σαράντα χρόνια μετά από την πρώτη κρίση. Δεν πρόκειται για ίαση της ψυχασθένειας με την έννοια της αποκατάστασης της χαμένης λειτουργικότητας. Ο Χαλεπάς επιστρατεύει, με φοβερή ζωτικότητα, το διαρκές πλάσιμο του πηλού, ανασυγκροτώντας την ταυτότητα του γλύπτη. Αποκαθιστά έτσι, κατ’ οικονομία, μια νέα μορφή κοινωνικού δεσμού, βασισμένη όχι στη σχέση με τον λόγο αλλά στην αφηγηματική δυναμική των έργων του.

6.   ΤΣΑΚΝΙΑ Εύη

Εικαστικός

Λόγος και Εικόνα: μία οικογενειακή σχέση

Η σχέση του λόγου με την εικόνα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη και είναι τόσο παλιά όσο και ο κόσμος. Υπάρχουν άπειρα παραδείγματα από αυτό το κοινό τους ξεκίνημα· θα αναφερθώ σε λίγα μόνο, ενδεικτικά, γιατί αν και γνωστά, τίποτα δεν είναι πια αυτονόητο σ΄ αυτήν την εποχή της ακραίας εξειδίκευσης, όπου η κάθε τέχνη παραμένει πεισματικά κλεισμένη στο κουτάκι της. Η δουλειά μου ως ζωγράφος και εικονογράφος βιβλίων με βοήθησε να μάθω να εντοπίζω και να διαβάζω τις εικόνες ανάμεσα από τις λέξεις στις σελίδες της λογοτεχνίας και να αφηγούμαι μια ιστορία όταν ζωγραφίζω.

7.   ΔΗΜΗΤΡΑΚΑΚΗ Άντζελα

Καθηγήτρια Σύγχρονης Τέχνης & Θεωρίας, Πανεπιστήμιο Εδιμβούργου, συγγραφέας

Κολεκτίβα Depression Era: Φωτογραφία, διαμεσικότητα, και κοινωνική δράση σε περιβάλλοντα πολλαπλών κρίσεων

Με αφορμή το υπό έκδοση δίγλωσσο τόμο Depression Era: Ένας συλλογικός φακός στην εποχή της κρίσης/A Collective Lens in the Age of Crisis (2025), επιμ. Άντζελα Δημητρακάκη και Alexander Strecker, η 15λεπτη ομιλία θα αναφερθεί στο έργο της κολεκτίβας Depression Era που, με έδρα την Αθήνα κατά τη δεκαετία του 2010, επιχείρησε μια πολυσχιδή παρέμβαση στο ηγεμονικό αφήγημα της καλούμενης «ελληνικής κρίσης». Η κολεκτίβα, που αναπτύχθηκε γύρω από τον φακό (περισσότερο την φωτογραφία, είτε μέσω της τέχνης είτε μέσω της τεκμηριωτικής εικόνας), έθεσε μια διαμεσική προοπτική ώστε να λειτουργήσει στη δημόσια σφαίρα: λόγος, εικόνα, επιμέλεια και σχεδιασμός εκθέσεων, παρέμβαση στην πόλη, εργαστήρια, κλπ. Πώς ορίζεται η διαμεσικότητα μέσα από αυτό το παράδειγμα και την συγκεκριμένη πρόθεση παρέμβασης – όταν δηλαδή η διαμεσικότητα δεν περικλείεται στο παραδοσιακό «έργο» (όσο σύνθετο κι αν είναι αυτό) αλλά εξυπηρετεί αυτό που στην σύγχρονη θεωρία καλείται «κοινωνική πρακτική» (social practice); Με πολλά κενά, λόγω του περιορισμένου χρόνου, η ομιλία θα επιχειρήσει μια διερεύνηση προθέσεων και εμποδίων στα πεδία και τις μορφές δράσης που άγγιξε η κολεκτίβα, επιχειρώντας μια διεύρυνση της έννοιας της διαμεσικότητας.

8.   ΠΑΠΑΡΓΥΡΙΟΥ Ελένη

Επίκουρη Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Πατρών

Το φως των Ελλήνων: Θανάσης Βαλτινός-Jean-François Bonhomme, Σχισμή φωτός

Στην ανακοίνωση θα συζητηθεί ο τόμος Σχισμή φωτός με κείμενα του Θανάση Βαλτινού και φωτογραφίες του Jean-François Bonhomme (2001). Αρχικά ο τόμος θα τοποθετηθεί στα συμφραζόμενα του φωτολογοτεχνικού βιβλίου που εμφανίστηκε στην ελληνική αγορά από το 1980 και έπειτα. Στη συνέχεια θα εξεταστεί η συνέργεια κειμένων και φωτογραφικής εικόνας, η οποία αποτελεί ένα σχόλιο στην έννοια του φωτός, σχόλιο που δομείται στον άξονα εννοιοποίησης της ελληνικής ταυτότητας και της λογοτεχνικής της έκφρασης και διαμεσολαβείται μέσα από τον τεχνολογημένο μοντερνισμό του φωτογραφικού μέσου.

9.   ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ Έλενα

Συγγραφέας

Ποια η σχέση ζωγραφικής με τη λογοτεχνία και πώς συμπεριφέρονται, όταν συναντιούνται (σκέψεις και εμπειρίες)

Η ομιλία μου θα επικεντρωθεί στις ομοιότητες και τις διαφορές που παρουσιάζουν οι δύο αυτές τέχνες και στις πιθανές έλξεις και

απωθήσεις κατά την συνύπαρξή τους. Θα γίνουν αναφορές σε καλλιτέχνες και συγγραφείς που τις ασπάστηκαν εξίσου και τις στρίμωξαν στο ίδιο έργο, ενώ η προσωπική εμπειρία θα κριθεί σκόπιμο να εμπλουτίσει το κείμενό μου με το απαραίτητο βιωματικό στοιχείο σε μια ατμόσφαιρα αναστοχασμού και θυμηδίας.

 ΣΕΝΑΡΙΟ 1

Καλλιτέχνης: ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ Θεόδωρος

Συνομιλητές: ΑΓΓΕΛΑΤΟΣ Δημήτρης & ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ Θωμάς

 Η καταγωγή της υλικότητας

Με αναφορά στα τρία πιο πρόσφατα έργα του Θοδωρή Ζαφειρόπουλου (Σταγδιν Λαας, 2023 | Ελαιώνας: Χθόνιο και Ανθρωπόκαινος), (Άφησε με να ‘ρθω μαζί σου…, 2023 | AICA Hellas Θεωρήματα 3: ΣΩΜΑ. Ένα Πεδίο Ανταγωνισμού) και (Ανέφικτοι Ισχυρισμοί, 2024 | Ονειρεύονται τα ηλεκτρικά πρόβατα), η συζήτηση θα επιχειρήσει να συνδέσει τις προβληματικές της καταγωγής της πρωτογενούς ύλης, της μεταχρήσης του απορρίμματος, της μετάλλαξης του found object, της μνήμης της εργασίας, της  απρόσμενης χωρικότητας, της αφόρητης σωματικότητας, της τοπολογίας ως αλληγορία, εν τέλει, να ορίσει ένα πλαίσιο πραγμάτευσης για τις επιτελέσεις του ανέφικτου στο έργο του Ζαφειρόπουλου. 

ΣΕΝΑΡΙΟ 2

Καλλιτέχνης: ΨΑΡΡΑΣ Βασίλης

Συνομιλητές: ΠΡΟΚΟΣ Δημήτρης & ΧΑΧΑΛΗ Στέλλα

Εδαφικές, θαλάσσιες και ουράνιες ποιητικές στο έργο του Βασίλη Ψαρρά

Το σενάριο αυτής της πειραματικής συνομιλίας δομείται πάνω σε μια επιλεγμένη σειρά έργων του Βασίλη Ψαρρά, στις συγκλίσεις της performance art, της ποίησης και δημιουργικών τεχνολογιών, τα οποία αναδεικνύουν εδαφικές, θαλάσσιες και ουράνιες ποιητικές. Η συζήτηση μεταξύ των θεωρητικών Στέλλας Χάχαλη, Δημήτρη Πρόκου και του καλλιτέχνη θα προσπαθήσει να αναδείξει γεωποιητικές, επιτελεστικές και τεχνολογικές προεκτάσεις του σώματος, του ποιήματος και της χερσαίας ή θαλάσσιας τοποθεσίας, στοχεύοντας σε διευρυμένες επιτελεστικές χειρονομίες μεταξύ ανθρώπινου και μη-ανθρώπινου αλλά και πέραν του χερσαίου πλαισίου σε θαλάσσιο ή ουράνιο περιβάλλον. 

ΣΕΝΑΡΙΟ 3

Καλλιτέχνης: ΜΟΥΧΤΑΡΙΔΗΣ Κωνσταντίνος

Συνομιλητές: ΜΠΑΜΠΛΕΚΗ Μαρία & ΣΚΟΥΡΗΣ Δ. Ιωάννης

«Violence of Vegetation (2020): μεταστοιχείωση του τοπίου»

Με αφετηρία το βίωμα του καλλιτέχνη αναφορικά με τα υλικά κατάλοιπα της επιτηρούμενης ζώνης στη βόρεια συνοριογραμμή της Ελλάδας, η συζήτηση θα επικεντρωθεί στο έργο Violence of Vegetation (2020) του Κωνσταντίνου Μουχταρίδη και συγκεκριμένα στην πολυσημία του που υποδεικνύει την έννοια της μεταστοιχείωσης (υλικής και εννοιολογικής) του τοπίου. Θα επιχειρηθεί να δοθεί έμφαση στις οικολογικές μεθόδους και πρακτικές της καλλιτεχνικής διαδικασίας και στη λειτουργικότητα των σχημάτων λόγου στη δημιουργία και πρόσληψη του έργου. Αναφορές θα γίνουν στις έννοιες της οριακότητας και ευθραυστότητας που αναδεικνύονται από το καλλιτεχνικό έργο στη συγκρότηση νέων μοντέλων απεικόνισης της φύσης επαναπροσδιορίζοντας την αναπαραστασιμότητα του (ελληνικού) φυσικού τοπίου.

ΣΕΝΑΡΙΟ 4

Καλλιτέχνις: ΝΑΪΝΤΙ Σεκίν

Συνομιλητές: ΑΜΠΑΤΖΟΓΛΟΥ Άννα & ΚΑΛΑΒΡΟΣ Μιχαήλ

Τα άστρα από κάτω: η γη ως σώμα και το παραμυθικό στοιχείο στο εικαστικό

έργο της Σεκίν Ναϊντί

Η Σεκίν Ναϊντί, με το έργο της Τα άστρα από κάτω — ένα θρυμματισμένο έναστρο ημιθόλιο που υψώνεται πάνω από τα διεσπαρμένα στον χώρο σωματικά μέλη της γης — συνομιλεί με το ομότιτλο διήγημα δυστοπικού και οικοκριτικού περιεχομένου της Ursula LeGuin. Η Ναϊντί μελετά, χαρτογραφεί και εμπνέεται από την — καταστροφική για τη φύση — εξόρυξη λιγνίτη στην Πτολεμαΐδα, για να επιστρέψει με έναν συνδυασμό εν διαλόγω εικαστικών ιδιωμάτων και να καταγγείλει τη φυσική καταστροφή δημιουργώντας τον δικό της παραμυθι(α)κό χώρο.

ΣΕΝΑΡΙΟ 5

Καλλιτέχνης: ΓΕΡΟΥΚΑΛΗΣ Δημήτρης

Συνομιλητές: ΜΠΟΥΓΑ Σοφία & ΧΑΤΖΗ Βέρα

Μπανταλή αφήγηση και κάτι ακόμα

Αντικρίζοντας εκφάνσεις της εικαστικής δημιουργίας του Δημήτρη Γερούκαλη, ο δέκτης έρχεται αντιμέτωπος με το ερώτημα: επιστροφή ή αναχώρηση από το παραδοσιακό, το παραδεδομένο και παγιωμένο ιδεολογικά και τεχνοτροπικά; Η απάντηση βρίσκεται στη γεφύρωση του ρήγματος μεταξύ των δύο — φαινομενικά — αντιτιθέμενων τάσεων, καθώς ο δημιουργός επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει ζητήματα εθνικής ταυτότητας και λαϊκής παράδοσης, “συγκλίνοντας” την ανθρωπογεωγραφία της Ηπείρου και όμορων Βαλκανικών λαών. Μέσα από μία εικαστική εγκατάσταση, απαρτιζόμενη από ζωγραφικά κολάζ, ο δημιουργός εκτυλίσσει μία αφηγηματική ροή, τοποθετημένη στο εκεί, σε ένα άχρονο, απώτερο ή απώτατο, παρελθόν. Τα δίπολα εθνική ταυτότητα ή ετερότητα, χριστιανικό ή παγανιστικό, ιερό ή ανίερο, πρόδηλο ή απόκρυφο και μυστικιστικό, φυσικό ή υπερβατικό, λογικό ή αλλόκοτο και απόκοσμο, (ημι)ανθρώπινο ή δαιμονικό, πνευματικός εξαγνισμός και λύτρωση ή βασανιστική ενσώματη τιμωρία ωθούν τον δέκτη-θεατή-περιπατητή στον χώρο της εγκατάστασης να αναζητήσει το… «κάτι ακόμα» όλων αυτών στο εδώ και το σήμερα.

ΣΕΝΑΡΙΟ 6

Καλλιτέχνης: ΝΤΡΑΣΑ Γκίλντι

Συνομιλητές: ΑΝΩΜΕΡΙΤΗ Χρύσα & ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ  Έφη

Απελευθερώνοντας αφηγηματικές πολλαπλότητες μέσα από το χρώμα και το φως

Με αφορμή το καλλιτεχνικό έργο του Κίλντι Ντράσα (Derelicts, Γράμματα στις μηχανές/Letters to the machines) και δύο θεμελιώδεις πτυχές του, το χρώμα και το φως, η συζήτηση θα εστιάσει στη δυνατότητα μέσων και τεχνικών των πλαστικών τεχνών να “εσωκλείουν” ρηματικά σύνολα (σκέψεις, αφηγήσεις), η δυνητική “απελευθέρωση” των οποίων φανερώνει ένα πεδίο πολλαπλών νοηματοδοτικών επιλογών.

ΣΕΝΑΡΙΟ 7

Καλλιτέχνις: ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΔΑΚΗ Βάσω

Συνομιλητές: ΑΓΓΕΛΑΤΟΣ Δημήτρης & ΣΓΟΥΡΟΜΑΛΛΗΣ Νίκος

Διανοίγοντας ανοίκεια σώματα

Η εικαστική διαυλοποίηση του σώματος του Βιβλίου (του Νόμου) μέσα από τις κυμαινόμενες πτυχώσεις που (του) επιφέρει η Βάσω Πρωτοπαπαδάκη, και οι αδιαίρετες με αυτές, αναδυόμενες επιφάνειες του εσωτερικού της μονολόγου, συνθέτουν μια ακατάβλητη κίνηση, για να εκ-θέσουν κι έτσι να διανοίξουν επιτελεστικά το ζωτικό, εύχυμο, σώμα ενός δικτύου συγκρουσιακών ροπών και εντασιακών αλληλοπεριχωρήσεων λόγου και εικόνας.

ΣΕΝΑΡΙΟ 8

Καλλιτέχνις: ΣΗΜΑΝΤΗΡΑ Χριστίνα-Σύλβια

Συνομιλητές: ΓΚΟΣΙΟΥ Τίνα & ΚΟΦΙΝΑ Στεφανία

Ghost of l(a)ck: μια χωρική ανασημασιοδότηση της απώλειας

Το έργο της Χριστίνας-Σύλβιας Σημαντήρα, Ghost of l(a)ck, συνιστά μια εγκατάσταση που αποτελείται από λευκούς χάρτινους κύβους — στις πλευρές των οποίων έχει κοπεί το χαρτί στο σχήμα διάφορων αντικειμένων. Οι κύβοι  ξεκινούν μέσα από μια ντουλάπα και εξακτινώνονται γύρω από το παράθυρο του δωματίου, όπου φιλοξενείται το έργο. Η εγκατάσταση, σε συνομιλία και αναπόσπαστη σύνδεση με τον έξω χώρο, όπως αυτός γίνεται ορατός μέσα από το κάδρο του παραθύρου, συνθέτει μια αστική μυθοπλασία, μια μη ρηματική αφήγηση, με κεντρικό άξονα την απώλεια. Μια απώλεια, όμως, που λειτουργεί ως αφετηρία για μια νέα παρουσία. Γίνεται ένας χώρος πολλαπλών δυνατοτήτων, όπου κενό και ύλη, γεμάτο και άδειο, μέσα και έξω, ιδιωτικό και δημόσιο τελούν υπό μία συνθήκη διαρκούς διαδοχής-αναπλήρωσης/συμβίωσης.