Hier komen stukjes te staan die ik als 'presentator' schrijf om je aan het denken te zetten.... Sommige stukjes zijn lange teksten en soms korte 'snelle' teksten. Gratis, maar onbetaalbaar en hopelijk lezenswaardig.

De Barmhartige Samaritaan en de betekenis voor nu. (lange tekst!!)

Lucas 10 vers 25 - 37 

In deze tekst word gesproken over de barmhartige Samaritaan, maar om de tekst te begrijpen een paar dingen ten eerste een Samaritaan is iemand uit de landstreek Samaria ligt in het (Bijbelse Israël) maar ook nu nog heet dit gebied Samaria en in het Hebreeuws Shomron. Nu ook vaak aangeduid als de Westelijke Jordaanoever maar om het politieke niet te gaan duiden, kennen we dit dus vanuit de Bijbelse naam Samaria en een inwoner van Samaria is dus een Samaritaan. Nu nog steeds is er een volk dat de Samaritanen worden genoemd Shomeriem wat zoveel betekend als de hoeders van de Thora. De Thora omvat de eerste vijf boeken van Mozes waar ook de Tien Geboden deel van uitmaken. Het verhaal over de Barmhartige Samaritaan kreeg voor mij eigenlijk zijn betekenis pas recent, deze gelijkenis die Jezus vertelde was onder meer de drijfveer van een oom van mijn moeder om in de oorlog een Joodse vrouw op te nemen in zijn gezin en andere gemeenteleden van de kerk op te roepen hetzelfde te doen om zo de kinderen van Israël te redden van de Jodenvervolging. Naast de motivatie op basis van deze gelijkenis moet ongetwijfeld hebben meegespeeld de verbondsbelofte aan Abraham, Isaac en Jacob opgetekend in het eerste Bijbelboek Genesis 15 waar de Heere zelf zicht tot Abraham richt en een eeuwigdurend verbond sluit met hem en alle kinderen na hem, een eeuwigdurend verbond wat nooit is verbroken of gewijzigd. Naast de verbondsbelofte is er ook nog een landbelofte maar deze laat ik hier nu even rusten. 

Barmhartigheid is een moeilijk woord, en wordt eigenlijk niet meer echt gebruikt in het hedendaagse Nederlands. Barmhartig is feitelijk het hebben van een hart dat om de ander geeft, zit iemand slecht in zijn vel dan geef je toch om hem? Tegenwoordig zijn we nogal individualistisch ingesteld, alles draait eigenlijk om 'ik'. Jezus heeft een indringende boodschap die je tweeledig kunt opvatten. Ten eerste de zorg voor elkaar en het allergrootste is dat God omziet naar u/ jou en je bij de hand wilt vatten, Hij zond Zijn Zoon naar de wereld om zo de zonde en schuld in te lossen van de mens, van u van mij en van jou om zo de relatie tussen ons en God te herstellen. Hij is dus barmhartig en genadig! Wat een liefde! Maar er is meer over te vertellen. De aanleiding van de gelijkenis over de Barmhartige Samaritaan begon met de tekst die staat in Lucas 25 de verzen 25 - 28 waar de wetsgeleerde vragen stelden:

"Er kwam een wetgeleerde die Hem (dat is Jezus) op de proef wilde stellen. Hij vroeg: ‘Meester, wat moet ik doen om deel te krijgen aan het eeuwige leven?’ 26 Jezus antwoordde: ‘Wat staat er in de wet geschreven? Wat leest u daar?’ 27  De wetgeleerde antwoordde: ‘Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw kracht en met heel uw verstand, en uw naaste als uzelf.’ 28  ‘U hebt juist geantwoord,’ zei Jezus tegen hem. ‘Doe dat en u zult leven.’ 29 Maar de wetgeleerde wilde zijn gelijk halen en vroeg aan Jezus: ‘Wie is mijn naaste?’...".

Ik ga hier nog even dieper op in, de wetgeleerde heeft het hier over het deel hebben aan het eeuwig leven, maar wat is eeuwig leven? De term eeuwigheid op zich is voor ons al niet te begrijpen term. Voor ons heeft alles een begin en einde. Het eeuwig leven is dan dus het beste te vertalen met dat we in geestelijke zin altijd leven ook als ons lichaam niet meer leeft. God blies de geest in de mens en vertelde de eerste mens om niet van de boom te eten waarvan God geboden had dit niet hoeven te doen, we kennen het verhaal. Nadat Eva en ook Adam van de verboden vrucht gegeten hadden ontdekte ze onder meer dat ze naakt waren en vanaf dat moment was de geestelijke band tussen mens en God niet meer zoals God deze oorspronkelijk bedoeld had. De geestelijke band die verbroken wordt ook wel gezien als de dood, precies zoals God gezegd had in Genesis 2 vers 17: "maar van de boom der kennis van goed en kwaad, daarvan zult gij niet eten, want ten dage, dat gij daarvan eet, zult gij voorzeker sterven.". Dat sterven is dus niet de directe dood maar een geestelijke dood tenzij...

Dan komt de barmhartigheid van God die geen lust heeft in de geestelijke dood van de mens, van u van jou maar in het leven met Hem in Eeuwigheid. Ik laat hier de Bijbel spreken: In het Bijbelboek Johanns 3 vers 16 is te lezen:

"Want God had de wereld zo lief dat Hij zijn enige Zoon heeft gegeven, opdat iedereen die in Hem gelooft niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft."

Dat maakt de uitleg van Barmhartigheid eigenlijk nog completer want hier staat dat God, Jezus stuurde om de zonde van de mensen op zich te nemen en door het afwassen van de zonde door Zijn kruisiging op Golgotha en Zijn opstanding drie dagen daarna nam Hij de schuld op zich als de advocaat die ons bij de Hoogste rechter vrij pleit! Die liefde dat is geen liefde waarbij eigen gewin op de voorgrond staat maar zoals de wetsgeleerde op de vraag van Jezus antwoorde wat er in de wet geschreven staat: ‘Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw kracht en met heel uw verstand, en uw naaste als uzelf.’. 

Eindigt het hier dan mee? 

Het kortste antwoord is Nee, want nu we zien dat God uit liefde Zijn zoon stuurde om onze schuld en zonde te vergeven is er meer te doen. Dagelijks stilstaan bij deze liefde van God en dagelijks kijken naar : Wie is mijn naaste want dat komt naar voren in de vervolg vraag van de wetgeleerde. Vervolgens komt dan de gelijkenis het verhaal dat Jezus verteld in het 10e hoofdstuk van het Bijbelboek Lucas vanaf vers 30 tot en met vers 36:

"Jezus zei tegen hem: “Iemand daalde af van Jeruzalem naar Jericho, en werd door rovers overvallen. Zij beroofden hem en sloegen hem. Ze lieten hem halfdood liggen en gingen weg. 31 Toen daalde een priester langs die weg af. Hij zag hem, maar liep voorbij. 32 Zo kwam er ook een Leviet bij die plaats. Hij zag hem, maar liep voorbij. 33 Maar een Samaritaan die op reis was, ging naar hem toe. Hij zag hem liggen en kreeg medelijden met hem. 34 Hij kwam bij hem, verbond zijn wonden, goot er wijn en olie op, zette hem op zijn ezel en bracht hem naar een herberg en verzorgde hem. 35 Bij het aanbreken van de dag, gaf hij twee dinar aan de eigenaar van de herberg en zei tegen hem: ‘Zorg voor hem en mocht je meer kosten voor hem maken, dan zal ik je die vergoeden als ik terugkom.’ 36 Wie van deze drie denk je dat de naaste geweest is van degene die in de handen van de rovers viel?” 37 Hij zei tegen Hem: “Die met barmhartigheid bewogen was!” Jezus zei tegen hem: “Ga heen en doe ook zo!”

Typerend in dit verhaal is dat de priester voorbij liep aan de halfdode man, de leviet (dat is iemand uit een van de 12 stammen namelijk de stam van Levi) liep voorbij maar de Samaritaan die pikte hem op en was barmhartig, hij begreep de boodschap van barmhartigheid en liefde. Hoe zit het met ons vandaag? Als er iemand bloedend op straat ligt helpen we of denken we : "Ach die ander zal wel...". Steeds vaker komt het voor dat Joden vandaag de dag aangevallen worden, zich niet meer zichtbaar als Jood over straat durven te begeven, omdat er haat is, haat tegen God en Zijn verbondsvolk. Op die verbondenheid vanuit barmhartigheid kom ik later terug.

Als Saulus die later Paulus werd ons niet had verteld over het evangelie van genade en barmhartigheid was onze staat niet meer dan de geestelijke dood geweest en waren we geneigd God en onze naaste te haatten in plaats van lief te hebben zoals Christus ons heeft lief gehad. Het is natuurlijk geen toevalligheid dat ik op dit verhaal kwam, heel kort schets ik hoe dit verhaal (wat ik als klein jongetje ook al geleerd had) opnieuw bij mij binnen kwam. Ik wil dit verhaal vertellen omdat het de kern van die barmhartigheid van mensen weergeeft, en de wonderen die God deed en nog doet met mensen.

Al een tijdje was het mijn bedoeling om met een groep mensen een reis te maken naar Polen, onder andere naar Krakau en Auschwitz waar zeker in Auschwitz vele Joden op een gruwelijke wijze werden vermoord en in ons land en andere landen als beesten op transport werden gezet om ze af te voeren, in veewagons direct of indirect richting kampen. Zonder in de afschuwelijke details te treden wat ik zag in Auschwitz daar is eigenlijk de dood nog zichtbaar en zelfs voelbaar... 

Op de avond voor vertrek naar Polen las mijn vrouw een stukje in de plaatselijke krant,  dat er Stolpersteine gelegd waren gelegd in het trottoir van een straat in Zeist. En dat er ter nagedachtenis aan de geschiedenis die leidde tot het plaatsen van deze stenen in het trottoir. En een kerkdienst op zondag (de dag van mijn vertrek naar Polen) in deze dienst zo bleek, mijn familie overgekomen uit Canada gaan spreken over hun grootvader, voor zijn oude woning waren deze Stolpersteine (herdenkingsstenen) gelegd. Hij was het die niet getwijfeld heeft om tijdens de oorlog een Joodse jonge vrouw op te nemen in zijn huis. Terwijl hij zelf twee kinderen had en voor de oorlog radiotoestellen verkocht in zijn winkel aan huis. (en later het inzamelpunt was voor de door de Nazi's gevorderde toestellen) De Joodse overleefde de oorlog. Toen ik hoorde van deze dienst en de Stolpersteine van mijn vrouw, dacht ik eerst: 'ach joh dat zal wel een andere familie zijn'. Vast niet de Vissers die ik kende uit Canada. ik was druk met voorbereidingen voor mijn radioprogramma (wat voor zondag nog af moest) en mijn spullen in te pakken voor de reis naar Polen. Mijn vrouw zei: Kijk nog eens goed! Ik keek opnieuw en inderdaad... Dat is de kleindochter en kleinzoon van Hendrik, die de Joodse vrouw in onderduik had genomen. Daarnaast heeft Hendrik velen van de (kerkelijke) gemeente aangespoord om ook Joden op te nemen en te laten onderduiken! Ik legde contact met de predikant van de kerk, en zo ging ik die zondagochtend naar de kerk waar ook Hendrik, zijn zoon, mijn grootouders, mijn ouders lid waren en waar ik in 1974 ter doop gehouden ben. 

Tijdens de dienst volgt in het Engels het verhaal van de kleindochter van Hendrik die het verhaal over zijn daden vertelde waarvoor hij in 1978 de onderscheiding ontving van het museum Yad Vashem in Jeruzalem (zijn naam en dat van zijn vrouw staan gegrafeerd op een steen in Yad Vashem. Yad Vashem is het museum waar alle gruwelijkheden begaan door de Nazi's getoond worden! En waar de namen van hen die vermoord werden genoemd worden, in het Jodendom is dit belangrijk een naam te blijven noemen ook al is deze persoon overleden. Hendrik ontving in 1978 de onderscheiding "Rechtvaardige onder de Volkeren" voor zijn daden. Klein detail is dat hij dit kreeg in 1978, en dat is nou juist ook het geboortejaar van mijn Joods/Israëlische vrouw! Vast en zeker geen toeval. De kleindochter van Hendrik vertelde dat de Joodse vrouw in onderduik de oorlog overleefde maar andere leden van de familie waren minder gelukkig en zij kwamen terecht in de hel van Auschwitz, en werden vermoord. In datzelfde Auschwitz stond ik een week later en liep door een van de gaskamers en op het laadperron waar de selectie plaats vond, wie nog mocht blijven leven en wie direct doorging naar de gaskamer. Een vreselijke gedachte! Dan komt onwillekeurig bij sommige de gedachte : ,Waar was God in Auschwitz? in de eerste plaats een niet te beantwoorden vraag, en in de tweede plaats herinner je dan dat de ellende en de slechte dingen onze eigen keuze zijn. Misschien niet uw of jouw keuze, maar de keuze omdat iemand rijk kan worden, groot kan worden, uit egoïsme of uit pure haat. In elk geval is het veel te eenvoudig om God te beschuldigen van daden, terwijl wij zelf verantwoordelijk zijn voor onze keuzes, woorden en onze daden. Want onze woorden en daden doen ertoe.

De onderduikster in het huis van Hendrik die de oorlog overleefde heeft haar leven lang uit dankbaarheid ervoor gezorgd dat Hendrik en ook zijn zoon (in 1962 emigreerde de familie naar Canada) regelmatig over konden komen naar de familie in Nederland. Zo ook naar mijn vader en moeder, en tijdens die bezoeken was ik dan meestal ook. Ik was echter zo jong dat ik deze verhalen niet wist en ik was als jong kind met andere dingen bezig. Van barmhartigheid en die liefde ligt een diepere gedachte, namelijk verbondenheid. Ik schreef hier al wat over het verbond dat God sloot met het Joodse volk, een eeuwigdurend verbond van grote betekenis was en is. God heeft zijn verbond nooit gebroken. Veel kerkdiensten beginnen of begonnen vroeger in elk geval met het uitspreken van de wellicht bekende zin: "Onze Hulp is in de naam van de Heer, die de hemel en aarde uit niets geschapen heeft, die trouw blijft en nooit laat varen het werk wat Hij aan ons begon". Daarin komt ook die trouw weer naar voren die Hij uitspreekt via de voorganger. Al het begin ligt in Hem, in Zijn woorden maakt hij zich bekend dat Hij om ons geeft en daarvoor Zijn Zoon stuurde om die trouw en verbondenheid met ons als het ware te herbevestigen. In de oude woorden werd vroeger gezegd: Hij heeft geen lust in de dood! Hij roept en houdt ons twee wegen voor in de ene weg waar geen weg met God is, is de (geestelijke) dood en in de andere is de weg naar het Eeuwige leven. En door het herstel door Jezus bloed is er plaats bij God, en mogen we Hem eeuwig groot maken en Hem dienen. Hoeveel is het dan gevraagd om God lief te hebben en de naast als jezelf? 

De barmhartigheid van God is een handreiking naar ons. En een oproep aan ons om deze barmhartigheid op te merken en het aanbod aan te nemen. Hoe vaak vergeten we om te zoeken naar die verbondenheid met de Heere? Hoe vaak is u of jou al voorgehouden : "Zoekt en Gij zult vinden". "Klopt en u zal worden opengedaan"... en dan hebben we het hier niet over de voordeur van je huis maar die van je ziel, de geest die in je lichaam zit. Met de woorden uit de Bijbel wil Hij zich tot je hart richten, met ons beperkte zicht lezen we soms de woorden zonder ze te begrijpen of zonder dat ze impact op ons maken. Ga dan in de binnenkamer en in de stilte lees uit Zijn woorden, laat het op je inwerken en zoek in gebed het contact met God, het is eenvoudiger dan je denkt. Zonder Whatsapp, zonder Instagram of andere socials. De 'hotline' is 24 uur, 7 dagen per week beschikbaar om langs de weg van gebed tot Hem te naderen. Zo roept de Eeuwige onze God ons op om precies dat te doen wat de wetgeleerde antwoorde op Jezus vraag: ‘Wat staat er in de wet geschreven? Wat leest u daar? Het antwoord kennen we al. ‘Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw kracht en met heel uw verstand, en uw naaste als uzelf.’. Sommige voorgangers sluiten de lezing van de wet, de Tien Geboden hiermee ook af als dat waar de hele wet en de profeten aan hangen : Die wet is dan de wet die dan bestaat uit onder meer de Tien Geboden ook wel bekend als leefregels. Daarnaast bestaan er in de eerste vijf boeken van Mozes nog meer geboden en verboden. Sommige van deze geboden zijn uitsluitend van toepassing op het Jodendom. Soms wordt weleens gezegd: "Maar al die wetten die je moet houden zijn toch zwaar en dan moet je dit en mag je dit niet. Zo kun je toch niet leven?". Dat is een menselijke interpretatie we zijn hier ook weer geneigd om dat wat God ons voorschrijft af te doen met allerlei argumenten.

Er is een mooi voorbeeld van iemand die eens op een zaterdag tegen mij zei: Laten we eens Psalm 119 in zijn geheel lezen. Het was iemand van Joodse afkomst waarmee ik nog weleens op de zaterdagen (voor Joden de Shabbat) de wekelijkse Parasha las. De parasha is een deel waarin een tekst staat die verwijst naar wat er in de Torah staat, vergelijk het met een bijbel-lezing volgens een vaste wijze. Dit keer had ik de recente parasha niet bij mij en in het orthodoxe Jodendom is het opzoeken van de wekelijkse parasha op internet niet toegestaan. (dat is een schending van de heiligheid van de Shabbat) De persoon noemde zichzelf Shomer Shabbat wat inhoud dat je de Shabbat naar de letter van de wet hanteert. Ik schreef in het begin al over de "Shomeriem" daar zit ook weer ditzelfde woord in 'hoeders van de wet'. En Shomer Shabbat wil zeggen dat een Jood zich aan de letter van de wet houdt rondom het houden van de Shabbat. Voordat we samen Psalm 119 gingen lezen vroeg de persoon aan mij: "Weet jij wat Mishpatim betekend?". Behalve dat ik direct begreep dat het een Hebreeuws woord was zei ik dat ik dat niet weet. De persoon vertelde me dat het letterlijk betekend: De Wet (Gods) en dat is eigenlijk niets anders dat de Torah waarin deze wetten staan. Ik liep heel even weg om in een andere kamer even te "Googlen" en verbaasd en verrast bleek dit inderdaad deze uitleg te zijn, dat hield ik echter voor mijzelf want ik had even twijfel of deze uitleg wel klopte. Nu moet ik even iets uitleggen omtrent de 'persoon' die ik persoon noem, maar was dat wel een persoon? Want dit contact was louter altijd een gedachte uitwisseling tussen deze persoon en mijzelf en vanuit mijzelf met deze persoon of was het God zelf die een boodschap had? In elk geval zou ik mezelf nooit de vraag hebben gesteld of ik weet wat Mishpatim betekend terwijl ik dit woord totaal niet kende. 

Ik hoor mensen al denken : Ach man! kom op schei toch uit... je hebt vast een klap van de molenwiek gehad! Dan pareer ik dat met een paar dingen: In de eerste plaats is God de Eeuwige die nog steeds dezelfde als in de tijd toen Mozes Gods stem hoorde bij de brandende braamstruik... En een veel recenter voorbeeld is wat prof. dr. Kater vertelde, hij preekte in Zeist een keer vertelde dat terwijl hij op een school als leraar Wiskunde voor de klas stond de Heere Hem riep tot het ambt van predikant. Nu zeg ik: Geloof het of niet, dat is ook het bijzondere van het geloof het meest onverwachte gebeurt waarbij er soms speldenprikjes uitgedeeld worden die je op een pad zetten. 

Terug naar Mishpatiem want dit is nog niet het einde, het einde van een verhaal met hopelijk meerwaarde! De 'persoon' om dat toch maar in die vorm te houden voor het gemak daarmee las ik de 119e Psalm, een zeer lange Psalm. Het oog viel op woorden die ik nu maar even vertaal als : Een groot loflied op het houden van de wet, de geboden!. In deze Psalm is het uiteindelijk met wellicht soms moeilijke woorden de conclusie : Hoe lief heb ik Uw wet, ik wil uw wet met hart en ziel houden. Een paar woorden haal ik hier aan als voorbeeld: Psalm 119 vers 18: "Ontsluit mijn ogen, opdat ik de wonderen van uw Wet zie", en vers 20: "Mijn ziel kwijnt weg van verlangen naar uw rechtsverordeningen te allen tijde". Dan tot slot de verzen 29 tot en met 32: "Houd de weg van leugen verre van mij, wees mij genadig door uw Wet. 30 Ik heb de weg van de waarheid gekozen, uw rechtsverordeningen houd ik mijzelf voor. 31 Ik klamp mij vast aan uw getuigenissen, o HEERE, maak mij niet beschaamd. 32 Ik zal voortsnellen langs de weg van uw geboden, want U hebt mijn hart ruim gemaakt". Dit is een andere kijk dan wat wij nog weleens zeggen dat het leven onder de wet (te) zwaar is. Van Psalm 119 terug naar de essentie van de Barmhartige Samaritaan, waarbij Jezus en soms vergeten we dat Hij een Jood is, wilde met dit verhaal ons meegeven om bewogen te zijn met de ander meedenken. Bij een traan een arm om de ander heen er zijn voor hen die het nodig hebben. Hij leerde daarom de woorden : Heb God lief bovenal en de naaste als jezelf. Toch nog even heel kort verwonderde ik me bij het lezen van die 119e Psalm, want ik verwonderde me echt over wat een liefde de schrijver van deze psalm heeft voor Gods wet, Zijn weg, Hij leert ons om niet gebukt te hoeven gaan onder de last van de wet. In de oude berijmde psalm staat het : Wie heeft lust den Heer te vrezen, het Allerhoogst en eeuwig goed. Hij zal zelf onze leidsman wezen leren hoe we wandelen moeten. Lust kennen we vaak vanuit een andere context, lust in eten maar ook seks ook dat zijn dingen die Hij overigens allemaal geeft, maar in dit geval is het een soort Halleluja: Wat hou ik van mijn Heer, en dan is de wet geen molensteen maar is iets wat je met heel je hart en ziel doet, misschien wel vergelijkbaar zoals je liefde geeft aan je partner en er helemaal voor hem of haar bent. Hij is de Hoogste, Hij draagt de zegenkroon en eens op een dag zul je hem ontmoeten en met heel het hart en ziel Hem eeuwig de lof toezingen. Wat kunnen we uit een psalm ook nu nog veel leren! Oh roep Hem dan aan en luister vanuit je hart naar Hem die alleen lust heeft in het leven. Barmhartig, Goedertieren en Genadig is de Heer onze God! 

Geloof het of niet maar soms zijn we behoorlijk verblind voor het leed van een ander. Onzichtbaar leed dat heerst in de Joodse gemeenschap is zo'n voorbeeld. Vanwege de situatie in het Midden-Oosten worden Joden in Nederland 'aangesproken' op hun ogenschijnlijke verantwoordelijkheid, terwijl ze geen verantwoordelijkheid dragen voor de situatie tussen Gaza en Israël. Een paar schrijnende voorbeelden: Gebedsrol (Mezoeza) die worden verwijderd van de deurposten (uit angst), de keppel niet dragen, of in elk geval maskeren met een Petje eroverheen. Ophitsende en opruiende taal tegen "Zionisten" wat zorgt voor een gevoel van  angst en intimidatie bij Joodse Nederlanders en zelfs fysiek geweld bij de 'pogrom' tegen Israëlische voetbalfans (ze waren Joods...), bekladding van Joodse objecten met 'Rode verf' om bloedschuld op te wekken voor het leed in Gaza. De Israëlische vlag die verbrand word en leuzen als Israhell werden onlangs geuit, en daar is niet tegen opgetreden. Zonder hier een waardeoordeel neer te zetten zijn het een paar kleine voorbeelden die echt gebeuren, en steeds vaker en openlijk antisemitische opmerkingen zoals "Hitler had zijn werk moeten afmaken...". Denk eens na hoe zou jij dat vinden als je dit hoort? En als het gebeurd doet het je wat? En dergelijke uitspraken zijn niet slechts een 'incident'. Joodse studenten voelen zich onveilig op universiteiten omdat er leuzen worden gescandeerd die onder de noemer 'antizionisme' of 'anti-Israel' worden geschaard. Voor veel Joden doet dit herinneren aan de jaren 30 en 40 met als dieptepunt de moord op 6 miljoen Joden. Het Christendom is een aftakking van het Joodse volk en zou wat dat betreft vierkant achter de Joodse landgenoten moeten staan. 80 jaar vrijheid, maar geen vrijheid voor iedereen...