regime
Gevangenisregime
De basiswet (principe / rol van Justitie / rol vd Vlaamse Overheid)
Dagindeling
Tijd Activiteit
06u00 Aflossing van de nachtploeg door de vroege ploeg.
06u30 De gedetineerden worden gewekt en krijgen ontbijt.
Verzamelen van de “Rapportbriefjes” (aanvraag voor bezoek aan…).
07u45 De werkende gedetineerden vertrekken naar hun werkplaats (ateliers).
In de voormiddag
Tijdens de voormiddag gebeuren diverse zaken:
gedetineerden komen “op rapport” bij de directeur.
gedetineerden gaan naar de dokter.
gedetineerden krijgen bezoek van psycholoog, maatschappelijk assistent, aalmoezenier, advocaat, …
11u45 Einde werktijd in de ateliers.
De werkende gedetineerden keren terug naar hun cel.
12u00 Eten op cel.
12u45 De werkende gedetineerden gaan weer werken in de ateliers.
In de namiddag
Tijdens de namiddag gebeuren diverse zaken:
gedetineerden komen “op rapport” bij de directeur.
gedetineerden krijgen bezoek van psycholoog, maatschappelijk assistent, aalmoezenier, advocaat, …
14u00 De late ploeg neemt over van de vroege ploeg.
16u00 De werkloze gedetineerden gaan douchen.
16u30 Einde werktijd van de werkende gedetineerden.
16u45 De werkende gedetineerden gaan douchen.
18u00 Eten op cel.
In de avond
Tijdens de avondperiode is er gelegenheid voor vorming of ontspanning.
21u30 Alle gedetineerden gaan terug naar hun cel.
De celdeuren worden gesloten.
21u45 De nachtploeg komt aflossen.
De griffie
Op de griffie wordt de administratie van elke opsluiting bijgehouden. Van elke gedetineerde bestaat er een opsluitingsdossier. Dit bevat een overzicht van gepleegde feiten, identiteitsgegevens, het psychosociaal dossier..., dus alles wat nodig is om er in de gevangenis mee te werken. Bij elke verplaatsing van de ene gevangenis naar een andere volgt dit dossier de gedetineerde. Men mag dit niet verwarren met het gerechtelijk dossier dat op de griffies van de rechtbanken wordt bewaard. Om dit dossier te mogen raadplegen, is er toestemming van hogerhand nodig.
De griffie houdt alle wijzigingen in het opsluitingsdossier bij en houdt de gedetineerden daarvan op de hoogte. Een nieuwe uitspraak, met al dan niet strafvermeerdering, wordt aan de gedetineerde meegedeeld. Ook de regelingen qua verlof en uitgangspermissies worden op de griffie geregeld.
De bewakers moeten elke gedetineerde die wordt opgeroepen, naar de griffie brengen. Op de griffie ontstaan vaak trieste scènes, zeker als de man in kwestie verneemt dat hij langer moet vastzitten. De begeleidende bewaker is op dat ogenblik vaak de eerste schietschijf van de extreme emoties van de gedetineerde.
Op de rekendienst wordt de financiële situatie van de gedetineerde bijgehouden. Zijn geld wordt beheerd op een gemeenschappelijke rekening. Met een rapportbriefje kan hij telkens de stand van zijn rekening vragen. De rekendienst zorgt ook voor de uitbetaling van het zakgeld dat een gedetineerde meeneemt bij verlof of uitgang. In de gevangenis beschikt een gedetineerde zelf nooit over cash geld. Ook andere waardepapieren of betaalkaarten worden bij binnenkomst in beslag genomen.
Een veilige inkom
Wie de gevangenis bezoekt, moet langs de portiersloge passeren. Personen die voor de eerste keer komen, moeten een foto van zichzelf laten maken en hun identiteitskaart afleveren. De foto's en identiteitsgegevens worden opgeslagen in een computer, zodat ze later steeds opnieuw kunnen worden geraadpleegd. Elke bagage dient te worden afgegeven en passeert een scanner, zoals we die ook kennen van luchthavens.
De persoon zelf moet daarna nog door een metaaldetector passeren. Het zou kunnen dat er mensen zijn die in hun lichaam metalen bouten of voorwerpen hebben ingebouwd gekregen. Hiervoor moeten zij dan een doktersattest kunnen voorleggen.
Toch zullen mensen met minder goede bedoelingen altijd wel pogen om verboden voorwerpen mee binnen te brengen. De laatste tijd circuleren er wapens, gsm's en digitale fototoestellen in een bepaalde kunststof die door een detector niet kunnen worden opgespoord.
De wandeling
De wandeling is het moment waarop vele gedetineerden elke dag zitten te wachten. De meerderheid heeft immers geen werk en zit de ganse dag binnen, op cel. Voor de wandeling wordt opgeroepen met een belsignaal. Diegenen die naar buiten willen, zetten zich klaar voor de celdeur. Zij worden door de bewakers buitengelaten en in groep in de gang klaargezet. Dan pas gaan de buitendeuren open en kunnen de gedetineerden gaan wandelen. Bij het buitengaan worden zij geteld. Op de wandelkoer vormen zich groepjes gedetineerden. Sommigen kuieren rond, anderen nemen plaats op de zitbanken.
De wandeling wordt bewaakt door meerdere bewakers. Zij zien er op toe dat alles rustig verloopt. Wie zich niet gedraagt, kan terug naar binnen worden gestuurd. Wisseling van groepen kan elk halfuur. Ook dan moeten de gedetineerden zich in groep bij de buitendeur opstellen en worden zij door een bewaker naar binnen geleid. Wie nu wil buitenkomen, kan dit ook doen. Telkens worden de gedetineerden geteld.
Sommige gedetineerden met een tuchtstraf of gedetineerden die met anderen absoluut geen contact mogen hebben, worden soms gelucht in een kooi.
Bij het einde van de wandeling klinkt het fluitsignaal van de bewaker. Iedereen verzamelt zich weer bij de buitendeur om in groep naar binnen te gaan. Als elke gedetineerde opnieuw in de cel zit, wordt opnieuw geteld.
Appèl
Eén van de belangrijkste aspecten van de veiligheid in een gevangenis is het appèl. In feite komt het er op neer dat men elk ogenblik van de dag weet wie zich waar bevindt. De belangrijkste momenten voor dit appèl zijn de wisselingen van de ploegen (vroege/late/nacht), voor en na de beweging naar/van het werk en naar/van de wandeling.
In elk paviljoen bevindt zich ook een paneel waarop de gedetineerden met naam en toenaam opgeschreven zijn, in welke cel zij zitten. Op dit paneel wordt per paviljoen het totaal aantal gedetineerden opgegeven. 's Morgens en 's avonds (als de nacht opkomt) moeten de getallen zeker kloppen. 's Middags (van vroeg naar laat) moet alleen het aantal van de binnenblijvers kloppen als de bewaker van de vroege zijn dienst doorgeeft. Zijn er mannen op verlof of uitgangspermissie dan wordt dat gemeld.
Het celonderzoek
Elke dag wordt een of meerdere cellen uitgekozen voor het celonderzoek of celfouille. Dit onderzoek is belangrijk om vast te stellen of de gedetineerde geen verboden voorwerpen of stoffen (drugs) op zijn cel heeft verstopt. De gedetineerde kan gevraagd worden zijn cel even te verlaten om de bewaker zijn werk te laten doen. Dit onderzoek kan redelijk ver gaan: kijken achter de spiegel, onder de kasten of het bed, onder de bril van het toilet of in de spoelbak van het toilet, in de laden van kasten, in het toiletzakje, overal kunnen zaken zitten verstopt.
Wordt er effectief iets gevonden, dan wordt daarvan een tuchtrapport opgemaakt en kan de man/vrouw in kwestie het de dag nadien gaan uitleggen bij de directeur.
Het bezoek
Afhankelijk van het regime in elke gevangenis, kunnen de gedetineerden meermaals per week bezoek ontvangen. Rechtstreekse bloedverwanten (ouders, broers, zusters) en eigen vrouw en kinderen hebben automatisch bezoekrecht. Bij niet-gehuwde vaste partner, schoonfamilie en vrienden is een bewijs van goed gedrag en zeden vereist. De bezoektoelating wordt verleend door de directie. Te allen tijde kan een bezoektoelating worden geweigerd of ingetrokken.
Een blokje bezoek duurt meestal twee uur. Tijdens die periode mag de gedetineerde niet naar het toilet gaan. In de bezoekzaal mag niet worden gerookt.
De gedetineerde zit recht tegenover zijn bezoek, aan een tafel. Aanrakingen, omhelzingen worden meestal toegestaan, maar als het té intiem wordt mogen de bewakers ingrijpen. Tijdens het bezoek worden ook vaak drugs doorgegeven, dus de bewakers zijn steeds alert. De bezoekers kunnen drankjes, snoep of broodjes kopen voor de gedetineerde en henzelf, maar dat moet ter plaatse worden opgegeten. In sommige gevangenissen mag het bezoek elke week een pakketje meebrengen met een welomschreven inhoud (snoep, fruit, sigaretten, schrijfgerief).
Na het bezoek wordt elke gedetineerde onderworpen aan een grondige lichaamsfouille. Hij kan worden gedwongen zich te ontkleden en een aantal kniebuigingen te doen (verstoppen van drugs in de aars). Wordt de gedetineerde na het bezoek betrapt, dan kan hem worden verplicht gedurende een bepaalde tijd bezoek achter glas te ontvangen.
Het bad
Elke gedetineerde die de gevangenis binnenkomt, passeert het bad. Dit is eigenlijk de vestiaire van de gevangenis. Hier trekt de gedetineerde zijn burgerkledij uit en ontvangt hij zijn gevangenisplunje. Andere voorwerpen die niet zijn toegelaten, worden hier afgenomen en gedeponeerd. Bij het verlaten van de gevangenis krijgt de gedetineerde alles terug. Ook identiteitsdocumenten, waardepapieren, betaalkaarten worden afgenomen. In het bad wordt de gedetineerde aan een grondige lichaamsfouille onderworpen.
De isoleercel
Bij zeer zware agressie of grote veiligheidsrisico's kan een gedetineerde in de isoleercel worden opgesloten. In deze cel bevindt zich niets, behalve een toilet (zonder bril/deksel) of een toiletemmer en een bed. Dit bed bestaat in moderne gevangenissen uit een blok beton of arduin met daarop een matras. In oudere gevangenissen ligt er gewoon een matras op de grond. De gedetineerde die wordt opgesloten mag geen broeksriem dragen of schoenen met veters (vermijden van ophanging). Voedsel wordt toegediend in plastic borden/kopjes en met plastic bestek. Bij zeer zware, psychopatische agressie kan het voorkomen dat iemand in de riemen wordt gelegd.
Gedetineerden die in de isoleercel verblijven, moeten dagelijks worden gezien door de directeur en de geneesheer en hebben recht op bezoek van hun advocaat. De tijd dat iemand in de isoleercel (het cachot) wordt gestoken, is beperkt in dagen (maximum 9 dagen). De maatregel kan echter door de directeur worden verlengd.
Voor de gedetineerden in de isoleercel gelden zeer speciale observatieregels. Zo kan het zijn dat men de persoon elke vijf of tien minuten moet gezien hebben. Voor bewakers is dit een zeer belastende taak. Zij worden dan ook regelmatig afgelost.