Το άγχος ως κοινωνικό φαινόμενο

Media, γιατροί, ψυχολόγοι, ψυχίατροι, κοινωνία...

Συχνά μιλάμε για το άγχος σαν να είναι κάτι που αφορά αποκλειστικά και μόνο το άτομο. Μια "αδυναμία" χαρακτήρα, μια υπερβολική ανησυχία που πρέπει να μάθουμε να ελέγχουμε με τεχνικές χαλάρωσης ή αλλαγή τρόπου σκέψης.

Όμως, αν κοιτάξουμε λίγο βαθύτερα, το άγχος δεν είναι απλώς προσωπική υπόθεση. Είναι και κοινωνικό φαινόμενο.

Ζούμε σε μια εποχή όπου η οικονομική και ψυχική ανασφάλεια κυριαρχεί. Η εργασία γίνεται όλο και πιο επισφαλής, τα ενοίκια ανεβαίνουν, ο επαγγελματικός ανταγωνισμός αναδύει, η αίσθηση σταθερότητας μειώνεται. Όταν κάποιος παλεύει συνέχεια να τα βγάλει πέρα, δεν είναι περίεργο που το σώμα και το μυαλό βρίσκονται σε διαρκή συναγερμό. Σε τέτοιες συνθήκες, το άγχος δεν είναι απλά ένα "λάθος" της ψυχολογίας μας. Είναι άλλη μία φυσική αντίδραση σε ένα περιβάλλον που συνεχώς μας σπρώχνει στα όριά μας.

Ταυτόχρονα, η κουλτούρα της υπερπαραγωγικότητας ενισχύει την αίσθηση ότι δεν είμαστε ποτέ αρκετοί ως άνθρωποι. Πρέπει να δουλεύουμε περισσότερο, να είμαστε πιο αποδοτικοί, να "επενδύουμε στον εαυτό μας" ασταμάτητα. Το μήνυμα είναι σαφές: αν δεν τα καταφέρνεις, φταις εσύ. Η πίεση αυτή, που γίνεται εσωτερική φωνή, δημιουργεί ένα μόνιμο υπόβαθρο άγχους και η αυτοαγάπη γίνεται ατροφική.

Ισχύει ότι η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει το άτομο να αναγνωρίσει αυτά τα μοτίβα, να βρει στρατηγικές διαχείρισης και να μάθει να βάζει όρια. Όμως η θεραπεία δεν μπορεί να αλλάξει το γεγονός ότι οι κοινωνικές συνθήκες παράγουν και αναπαράγουν άγχος. Αν δούμε το πρόβλημα μόνο σε ατομικό επίπεδο, κινδυνεύουμε να χάσουμε τη μεγάλη εικόνα.

Και φυσικά, το να μιλάμε για το άγχος ως κοινωνικό φαινόμενο δεν σημαίνει ότι ακυρώνουμε τη μοναδικότητα της κάθε προσωπικής εμπειρίας. Αντίθετα, αναγνωρίζουμε ότι οι προσωπικές μας δυσκολίες είναι συνδεδεμένες με ένα ευρύτερο πλαίσιο, το οποίο μας επηρεάζει όλους, όλες, όλα. Όταν συνειδητοποιούμε ότι δεν είμαστε μόνοι, ότι το άγχος δεν είναι κάτι τόσο απλοϊκό όσο "δικό μας φταίξιμο", αλλά αποτέλεσμα ενός τρόπου ζωής που μοιραζόμαστε, τότε ανοίγει ο δρόμος για περισσότερη κατανόηση, "ανακύκλωση" αγάπης και για εναλλακτικούς τρόπους ύπαρξης.

Ίσως λοιπόν η συζήτηση γύρω από το άγχος χρειάζεται να βγει έξω από τα όρια του ατόμου. Να μιλήσουμε όχι μόνο για τεχνικές χαλάρωσης, αλλά και για τις κοινωνικές δομές που μας καθιστούν τόσο αγχώδεις ή ακόμη και αυτοκαταστροφικούς. Και μαζί με την ατομική δουλειά που κάνει ο καθένας μέσα στη θεραπεία του, να αρχίσουμε να φανταζόμαστε και συλλογικές αλλαγές που μπορούν να κάνουν τη ζωή μας λιγότερο πιεστική και πιο ανθρώπινη.