Węgierski system edukacji

Na dobry początek óvoda - przedszkole

Podobnie jak w Polsce – zerówka to mus dla każdego malucha. Jednak w większości węgierskie dzieci mają za sobą kilka przedszkolnych lat. Placówki publiczne są bezpłatne – mogą pobierać opłaty jedynie za usługi dodatkowe, jak posiłki czy wycieczki. Rodzice mogą zapisać swoje dzieci do każdego przedszkola, ale, i tutaj kolejne podobieństwo do naszego polskiego ogródka, przedszkola są zobowiązane przyjąć najpierw kandydatów ze swojego rejonu. Aby zostać przyjętym do szkoły podstawowej, należy przedstawić dokument potwierdzający gotowość szkolną. Szkoły te, podobnie jak węgierskie óvoda, najpierw przyjmują dzieci z danego rejonu.

Organizacja

Minister ds. edukacji co roku na nowo organizuje rok szkolny. Najczęściej jego początek przypada na pierwszy roboczy dzień września, a koniec na połowę czerwca następnego roku kalendarzowego. Lekcje odbywające się od poniedziałku do piątku trwają zwykle 45 minut, jednak ich długość może przeciągnąć się nawet do 60 minut (może być także krótsza niż trzy kwadranse), zależnie od programu obowiązującego w szkole. Prawo określa także maksymalną dzienną liczbę godzin lekcyjnych dla poszczególnych klas: 4h dla klas 1-3; 4,5h dla klas 4-6; 5h dla klas 7-8; 5,6h dla klas 9-10 i 6h dla klasy 11 i wyżej.

Zajęcia rozpoczynają się zwykle o 8 i kończą około 14. Również liczba uczniów w grupie na danym etapie edukacji jest zastrzeżona przez prawo. Dla grupy przedszkolnej całkowitym maksimum jest 25 osób. W klasach 1-2, gdzie nie ma jeszcze podziału na konkretne przedmioty, a kształcenie jest zintegrowane, nauczyciel zwykle sam prowadzi daną grupę i jej zajęcia. W klasach 3-4 przejmuje to zajęcie kolejny nauczyciel, choć zdarzają się kontynuacje. Uczniowie natomiast pozostają w tym samym „składzie” do czasu zakończenia szkoły.

Czas do szkoły

W 2002 roku na Węgrzech zniesiono dziesięcioletnie szkoły podstawowe na rzecz ośmioletnich. Tylko wczesny etap nauki w tych szkołach (pierwsze cztery klasy) określa się mianem „podstawówki” (általános iskola). Kolejny to niższy poziom średniej szkoły ogólnokształcącej (gimnázium). Od czwartej klasy dzieci uczą się języka obcego, choć w sporej ilości szkół taki język, jako przedmiot nadobowiązkowy, mieści się w siatce godzin od początku nauczania.

Naukę w pierwszej klasie szkoły podstawowej mogą zacząć dzieci między 6 a 8 rokiem życia (jeżeli 8-latek rozpoczyna dopiero swoją szkolną „karierę” to zwykle wynika to z komplikacji i kłopotów z przyswajaniem edukacyjnych podstaw). Przez pierwsze dwa lata, podobnie jak w Polsce, uczniowie są oceniani opisowo. Szczególną rolę gra ocena „na wejście” – charakterystyka pierwszaka zestawiona z jego dalszymi osiągnięciami. Porównanie to pozwala orzec, czy taki uczeń w kolejnej klasie będzie potrzebował zajęć dodatkowych, wyrównawczych. Już w trzeciej klasie wprowadza się oceny numeryczne w skali 1-5.

Nauka w pierwszej szkole każdego dziecka w tym kraju podzielona jest na cztery cykle:

– wiek 6-8, cykl wprowadzający

– wiek 8-10, cykl podstawowy/ elementarny

– wiek 10-12, cykl fundamentalny podstawowy 

– wiek 12-14, cykl rozwojowy

Szakközépiskola – kolejny poziom

Młodzi ludzie w wieku 14-18 uczą się w szkołe średniej II stopnia nazywanej Szakközépiskola. Tutaj młodzież może uczyć się 4 lata według programu ogólnokształcącego lub po dwóch latach przejść na profil zawodowy. Oprócz tych szkół istnieją dwuletnie szkoły zawodowe (szakiskola), które jednak mają zanikać, ponieważ zakłada się, że wszyscy młodzi ludzie będą kończyć pełne szkoły średnie. Obowiązek nauki trwa do 16 roku życia.

Naukę w szkole średniej wieńczy oczywiście egzamin (érettségi vizsaga) będący odpowiednikiem polskiej matury i umożliwiający ubieganie się o miejsce na uczelni wyższej. Jeśli mówimy o uczniu, który wybrał klasę o profilu zawodowym, musimy dodać jeszcze jeden test – z zawodowej specjalności. Opisana wyżej ścieżka edukacyjna nie jest jedyną możliwą. Węgierscy uczniowie mają do wyboru m.in. ośmioletnie gimnazja, które pozwalają im kontynuować naukę aż do matury bez potrzeby zmieniania szkoły. Jednak bez względu na wybór placówki – obowiązkowa edukacja w tym kraju trwa 12 lat. Wszyscy, którym zależy na zdobyciu wyższego wykształcenia muszą zdać egzamin kończący szkołę średnią. Składa się on z pięciu przedmiotów, a każdy z nich zalicza się ustnie i pisemnie. Przedmiotami obligatoryjnymi są język węgierski, matematyka, język obcy i historia. Piąty przedmiot można wybrać spośród: biologii, chemii, fizyki i geografii. Można go też zastąpić egzaminem zawodowym. Każdy z przedmiotów można zdawać na poziomie podstawowym lub rozszerzonym. Wybór należy do egzaminowanego.

Szkolnictwo wyższe

Na Węgrzech działa 19 państwowych oraz 7 niepaństwowych uniwersytetów, akademii i seminariów oraz 10 państwowych i 24 prywatne colegia. Najczęstszym celem zagranicznych studentów jest Central European University w Budapeszcie – uczą się w nim młodzi ludzie z ponad 100 krajów.

Studia I-go stopnia trwają 3 lub 4 lata, a ich absolwent może szczycić się tytułem alapképzés (czyli po prostu licencjata). W ich programie znajduje się co najmniej jeden semestr zajęć praktycznych.

Studia II-go stopnia (roczne lub dwuletnie) kończą się otrzymaniem tytułu mesterképzés – magistra.

Studia III-go stopnia trwają co najmniej trzy lata i zamyka je otrzymanie tytułu doktori képzés. Uczelnie oferują też ścieżkę zintegrowaną – 5- lub 6-letnie studia prowadzące do zdobycia dyplomu magistra w takich dziedzinach jak medycyna, stomatologia, farmacja, weterynaria, architektura, prawo czy niektóre dziedziny artystyczne.

Szkoły Specjalne Zawodowe

Uczniowie po gimnazjum przechodzą do dziewiątej klasy, która pełni zadanie preorienatcji zawodowej. W trakcie tego roku szkolnego uczniowie rozwijają swoje zainteresowania zawodowe a nauczyciele obserwując ich uzdolnienia mają szanse właściwie ich ukierunkować. Po tym roku uczniowie wybierają zawód w jakim będą się kształcić. W zależności od zawodu nauka może trwać od 2 do 4 lat. 

Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi mogą kontynuować naukę do 25 roku życia, w zależności od potrzeb mogą mieć wydłużane etapy edukacyjne. 

Program edukacyjny jak i egzaminy w szkołach specjalnych są dostosowywane do możliwości uczniów. Uczniowie otrzymują inne świadectwo niż ci kończący szkołę normalną.

Na Węgrzech nauczanie indywidualne prowadzone jest na zasadzie pracy samodzielnej w domu. Raz w tygodniu uczeń powinien pojawić się w szkole przedstawić efekty swojej pracy oraz odebrać kolejne zadania do wykonania w domu. Uczeń, który ma problemy z wykonywaniem powierzonych zadań może liczyć na dodatkowe lekcje z nauczycielem. Jeżeli nie ma możliwości aby uczeń pojawiał się w szkole opiekę nad nim przejmuje nauczyciel zajmujący się nauczaniem indywidualnym w rejonie zamieszkania ucznia.

Zachowanie uczniów oceniane jest raz w miesiącu i w formie pisemnej przekazywane do wiadomości rodziców.

Nauczyciele po ukończeniu studiów z zakresu pedagogiki specjalnej mogą w szkole specjalnej uczyć każdego przedmiotu.