Любіце і шануйце, як святыню, роднае слова, з якім вас літасцівы Бог на свет пусціў. (Ф.Скарына)

Мова — гэта сукупнасць разнастайных сродкаў для ажыццяўлення зносін (камунікацыі). Яны апісваюцца ў слоўніках, даведніках і адпавядаюць пэўным правілам (нормам).

Маўленне — працэс выкарыстання моўных сродкаў у зносінах. Выкарыстоўваць сродкі мовы можна па-рознаму: правільна (у адпаведнасці з яе законамі), дакладна, дарэчна і інш.

Правільна гаварыць: вывучаць беларускую мову, падручнік англійскай мовы, словы той ці іншай мовы, фанетычныя законы рускай мовы, але дакладнае і выразнае маўленне, у маўленні студэнтаў адзначаюцца памылкі, сітуацыя маўлення, маналагічнае і дыялагічнае маўленне.

Мова і маўленне не існуюць асобна, паколькі на працягу свайго развіцця кожная мова выкарыстоўваецца яе носьбітамі ў зносінах. Аднак мова першасная, бо можа існаваць без маўлення (т. зв. мёртвая мова — лацінская). Маўленне заўсёды адбываецца з дапамогай сродкаў мовы.

Запомні пераклад наступных слоў: мова (белар.) — язык (рус.), маўленне (белар.) — речь (рус.).

Маўленне існуе ў дзвюх формах — вуснай і пісьмовай. Вуснае маўленне — гэта зносіны, якія адбываюцца пры дапамозе вымаўленых услых слоў (гутарка, спрэчка і інш.). Пісьмовае маўленне ажыццяўляецца з апорай на запісаныя словы і фразы (чытанне тэксту, спісванне, выпраўленне памылак і інш.). Такім чынам, калі мы гаворым або слухаем, то карыстаемся вусным маўленнем, калі чытаем або пішам — пісьмовым.

Віды маўленчай дзейнасці

1. Слуханне — працэс мэтанакіраванага, усвядомленага ўспрымання інфармацыі на слых, у вуснай форме.

2. Чытанне — працэс успрымання інфармацыі з друкаваных ці рукапісных носьбітаў.

3. Гаварэнне — працэс агучвання думак, выяўленне іх у вуснай форме.

4. Пісьмо — гэта перадача інфармацыі на матэрыяльным носьбіце (найперш папера) пры

дапамозе графічных знакаў.

Па меркаванні некаторых даследчыкаў, нашы зносіны з навакольным светам на 50 адбываюцца праз слуханне, на 30 % — праз гаварэнне, на 15 % — праз чытанне і пісьмо. У гэтым разе прыгадваюцца беларускія прыказкі: умей сказаць — умей змаўчаць, будзь спярша выслухачым, а потым апавядачым, слухай многа, а гавары мала.

Пры слуханні і чытанні чалавек атрымлівае інфармацыю ў гатовым выглядзе.

Пры гаварэнні і пісьме чалавек, як правіла, стварае ўласнае выказванне або паведамленне.