EKONOMIA

WZROST POLSKI W KOLEJNYCH LATACH

Polska jest jednym z najszybciej rozwijających się krajów w Europie i pierwszym w Europie Południowo-wschodnim. Efekty te są wynikiem wysokich zagranicznych inwestycji, rozwojem technologii polskich i zagranicznych firm działających w kraju. Zmiany te pozwalają budować długookresowy rozwój ponad przeciętną europejską. W kolejnych latach te wyniki poprawią się. Polska stanie się pierwsza pod względ4em rozwoju w Europie i 25 w świecie. Polska w ostatnich latach przeszła proces reform w zakresie rozwoju technologii ( z rynku opartego na sile roboczej i niskiej technologii). Obecnie ważnym wyzwaniem jest zbudowanie łańcucha wartości produktu i wartości produktu. Poprawa jakości obsługi, logistyki, materiałów i produkcji to przyszłe tendencje w polskiej gospodarce. Na tych zmianach opiera się przyszły rozwój kraju.

Zgodnie z prognozami PwC, Polska osiągnie najwyższą średnią stopę wzrostu spośród wszystkich dużych gospodarek UE, a także wyprzedzi Rosję pod względem długoterminowej stopy wzrostu. Według najnowszych prognoz realny średni wzrost polskiego PKB w okresie do 2050 roku wyniesie około 2,7% rocznie, a w ujęciu na głowę mieszkańca 2,9%. Przy czym w latach 2014–2020 Polska będzie rozwijała się w tempie 3,4% rocznie, do 2,8% rocznie w okresie 2021–2040 i około 2% rocznie w latach 2041–2050. Wynika to nie tylko ze starzenia się polskiego społeczeństwa ale także z faktu, że po „dogonieniu” gospodarek zaawansowanych dalszy dynamiczny wzrost polskiej gospodarki będzie większym wyzwaniem. Spadek liczby ludności wywrze więc zdecydowanie negatywny wpływ na pozycję gospodarczą Polski na mapie świata w ciągu obecnego półwiecza. Prognozowana stopa realnego rocznego wzrostu polskiej gospodarki na poziomie 2,7% w okresie 2014–2050 nadal wypada korzystnie na tle Niemiec (1,6%) i Rosji (2,1%).Gospodarki europejskie będą stopniowo obniżać swoją pozycję w rankingach. Do roku 2050 przewidywane średnie stopy wzrostu najważniejszych gospodarek strefy euro mają wynieść jedynie ok. 1,5–2% rocznie. (raport PwC).

Główne wyzwanie dla polski opiera się o rozwój inwestycji wewnątrz kraju. Zagraniczne inwestycje będą ograniczane, chociaż Polska jest nadal ważnym miejscem dla inwestycji międzynarodowych i europejskich. Atrakcyjność inwestycyjna jest wysoka dzięki dostępie do siły roboczej, dzięki cenom i dostępie do usług biznesowych. Hamulcem dla polskiej gospodarki są ograniczenia handlu zagranicznego w Rosji i Ukrainie oraz problemy strefy euro. W efekcie obrót pieniądza na rynku międzynarodowym jest ograniczony dla polskich firm. Dużym ograniczeniem jest kurs euro. Polskie produkty są tańsze,ale są ograniczenia finansowe dla obsługi handlu i dla firm.

Polskie przedsiębiorstwa muszą obecnie stawiać czoło bezpośrednim i natychmiastowym skutkom, takim jak zakazy importu wprowadzone przez władze rosyjskie czy znaczne skurczenie się rynku ukraińskiego. Ogólny brak stabilności gospodarczej w regionie odbija się także negatywnie na kursie wymiany złotego w stosunku do walut obcych oraz niekorzystnie wpływa na gotowość światowych przedsiębiorstw i funduszy do inwestycji w Europie Środkowo-Wschodniej.

Jednakże czynniki te mają charakter krótko- i średnioterminowy i nie powinny przynieść poważnych konsekwencji dla długoterminowego potencjału wzrostu polskiej gospodarki. Brak stabilności politycznej wraz z kryzysem gospodarczym w strefie euro mogą też tłumaczyć rosnącą tendencję do zastępowania off-shoringu przez nearshoring czyli przenoszenie wybranych obszarów działalności firmy do sąsiednich państw, a Polska jest pod tym względem atrakcyjna. Pozytywne dla Polski w długim okresie może też okazać się potencjalne przyspieszenie procesu dywersyfikacji źródeł energii.

Mając na uwadze powyższe wyzwania długoterminowe, skuteczna może okazać się polityka przyciągania przed wszystkim takich inwestycji, które w dłuższej perspektywie przyniosą korzyści technologiczne, a w krótszej – pozwolą tworzyć nowe miejsca pracy (raport PwC).

INWESTYCJE W GOSPODARCE

W roku 2017 odnotowano wzrost gospodarczy na poziomie 4.6% r/r. Prognozy wskazują na dalszy wzrost produktu krajowego brutto. Dynamika będzie niższa niż w 2017, w wyniku wzrostu płac i wzrostu kosztów. Wzrost PKB jest wywołany wzrostem konsumpcji prywatnej i wzrostem exportu (7.7% w okresie 2016/2017). Ważnym czynnikiem wzrostu ssą pozytywne nastroje konsumentów, przekładające się na wzrost zakupów oraz wzrost płac (10% w okresie 2017/2018). Ważnym czynnikiem budującym polską gospodarkę jest wzrost inwestycji w roku 2017 (o 5,45 w okresie 2016/2017). Jest to wysoki wynik w porównaniu z rokiem 2016 gdzie poziom inwestycji spadła o ok. 8%. Obciążeniem dla gospodarki będzie spadek produkcji budowlanej wynikający z braku siły roboczej, wzrostu płac i cen materiałów. Na zmiany PKB wpływ również spadek inflacji (obecnie 2%) i spadek bezrobocia (obecnie 6,5%).

Całkowity wolumen transakcji inwestycyjnych w 2017 r. osiągnął poziom 5,1 mld EUR, najwyższy w historii, po roku 2016 (4,6 mld EUR) (raport colliers). Polska jest na pierwszym miejscu z krajów Europy Środkowo-Wschodniej w zakresie wartości transakcji inwestycyjnych (43% udziału), na kolejnych miejscach są Czechy (928%) i Węgry (11%). Inwestycje wynek handlowy to 1,5 mld euro, biurowy 2mld euro, magazynowym 1 mld euro. Wzrosty są znaczące dla rynku handlowego w okresie 2009 -2017 o 1,2 mld euro, na rynku biurowym o 1,8 mld euro, na rynku magazynowym o 1,3 mld euro. W okresie 2016-2017 spadek oszacowano na rynku handlowym (o 15%) i biurowym (o 5%), znaczny wzrost na rynku magazynowym o 30%. W 2017 75% kapitału zostało zainwestowane poza stolicą. Na rynkach regionalnych sprzedano 26 budynków biurowych, co odpowiada 60% wartości transakcji w sektorze biurowym (0,97 mld EUR). W roku 2017 główną rolę odgrywał kapitał z USA, Niemiec, Republiki Południowej Afryki, Chin i Wielkiej Brytanii, inwestorzy spoza Europy wchodzili pośrednio na rynek poprzez zarządy funduszy inwestycyjnych. Aktywność polskich inwestorów pozostała marginalna, gdyż finalizacji nie doczekały się nowe regulacje REIT (raport colliers).

Stopy zwrotu na rynku biurowym w centrum Warszawy to 5,2%, poza centrum 7,5%. Najwyższe stopy zwrotu są w największych polskich miastach Kraków, Wrocław, Trójmiasto, Łódź i Katowice około 6-7,5%. Stopy zwrotu na rynku handlowym to 5% dla nowoczesnych, głównych centrów handlowych i 8% w mniejszych mi4jscowościach i na przedmieściach, poza centrum. Stopa zwrotu na rynku magazynowym to średnio 6,5%. Najczęściej są to obiekty wynajmowane wielu najemcom. Stopy zwrotu spadają od 2002 roku z poziomu 11% do 2-6%. Największy spadek szacuje się na rynku handlowym ( 60%) i biurowym (40%) w większych miastach. Na rynkach regionalnych spadek jest słabszy, ale ocenia się na 30%. Całkowita wartość transakcji rosła systematycznie w ostatnich latach (4,1 mld EUR w 2015, 4,6 mld EUR w 2016), a w 2017 r. osiągnął 5,1 mld EUR – najwyższy poziom w historii polskiego rynku, obejmując 75 transakcji inwestycyjnych i 150 sprzedanych nieruchomości. Aktywność inwestycyjna wzrosła o ponad 10% w stosunku do roku 2016. W 2017 2,6 mld EUR (ponad 50% kapitału) zostało zainwestowane w portfele nieruchomości oraz poprzez akwizycje platform inwestycyjnych i transakcje korporacyjne. Potwierdza to rosnące zainteresowanie dużych, europejskich oraz globalnych inwestorów instytucjonalnych (raport colliers). Wartość transakcji na rynku magazynowym w 2017 osiągnęła poziom 1,1 mld euro. Wartość transakcji na rynku hotelowym to 340 mln euro. Warszawa nadal jest najpopularniejszym rynkiem dla nieruchomości komercyjnych, ale 3/4 wartości transakcji opiera się o inwestycje poza stolicą.

Do najbardziej aktywnych graczy na rynku w ciągu ostatnich trzydziestu sześciu miesięcy należeli inwestorzy i zarządcy funduszy inwestycyjnych z USA, Republiki Południowej Afryki, Niemiec, Wielkiej Brytanii. Inwestorzy reprezentujący kapitał niemiecki i amerykański osiągnęli po 16% udziałów w rynku, lokując na rynku w ostatnim roku po 0,8 mld EUR (łącznie 1,6 mld EUR) (raport colliers). Krajowi inwestorzy pozostają mało aktywni na polskim rynku. Na polskim rynku inwestowali: CIC (China Investment Corporation), Union Investment, Globalworth, REICO, Invesco, EPP, Pradera, RREEF, Griffin Premium RE i Octava FIZAN (Elliott).

Polska pozostaje postrzegana jako uznany rynek nieruchomości, stopniowo osiągający status rynku dojrzałego (“core market”). Dzieje się to dzięki coraz większej płynności i różnorodności produktów inwestycyjnych oraz zwiększającej się liczbie inwestorów o różnych strategiach nabywania oraz sprzedaży aktywów. Oczekuje się, że rynek zachowa swoją dynamikę dzięki wzrostowi PKB opartemu na konsumpcji i mocnym średnioterminowym perspektywom makroekonomicznym dla Europy Środkowo-Wschodniej. Oczekuje się, że trendy obserwowane w roku 2017 będą kontynuowane w 2018, włączając dalszy wzrost płynności oraz popytu na transakcje portfelowe i korporacyjne, a także wzrost zainteresowania mniej popularnymi dotychczas miastami (raport colliers). Szacuje się wzrost zainteresowania sektorem prywatnym. Po wejściu regulacji REIT polski kapitał inwestycyjny rozwinie się. W Europie Środkowo- Wschodniej kapitał krajowy to około 30%, w Polsce również prognozuje się takie zmiany. Stopy zwrotu powinny otrzymać się na istniejącym poziomie.

PROGRAMY DLA BUDOWANIA GLOBALNEJ GOSPODARKI – ZAMÓWIENIA MIĘDZYNARODOWE DLA POLSKICH FIRM

Budowa międzynarodowego rynku i gospodarki globalnej w Polsce opiera się na współpracy w ramach Unii Europejskiej oraz programach partnerskich dla krajów z poza UE. RP jest zaangażowana w projekty eksportowe, promocyjne z zakresu handlu i wiele innych. Wysokie zaangażowanie w akcje marketingową i informacyjną wykazują polskie ambasady. Zasięg działalności oraz forma reprezentacji jest znaczącym wsparciem dla firm. Dobre rozeznanie rynku i odpowiednie kwalifikacje pozwalają na przygotowanie się do wejścia na rynek zagraniczny.

W ramach PO Innowacyjna Gospodarka w latach 2007-2015 przewidziano około 77,8 mln zł na wsparcie centrów obsługi (COIE). Celem wsparcia jest utworzenie rynku informacji na rzecz organizacji eksportu i inwestycji poza granicami kraju. Doradztwo opiera się na wprowadzeniu planowania, organizowania i odpowiedniej realizacji wybranych inwestycji i projektów. W kraju przedstawicielami COIE są Urzędy Marszałkowskie, poza granicami Ambasady. W ramach programu wsparcie jest kierowane dla usługodawców z dziedziny eksportu oraz firm zaangażowanych w handel międzynarodowy. Centra są ukierunkowane zarówno na mikro i małe przedsiębiorstwa jak również średnie i duże.

Cele Centrum Informacji opierają się na działaniach badawczych, organizacyjnych oraz administracyjnych i wydawniczych. W ten sposób ograniczone zostaną koszty wprowadzania produktów i usług na rynek międzynarodowy, równocześnie firmy zwiększają swoją konkurencyjność i rynek zbytu.

W roku 2012 Ministerstwo Gospodarki wprowadziło do realizacji kilka projektów ukierunkowanych na rozbudowę rynków zbytu i promocje polskich produktów i usług. Budowa rynku zbytu dla polskich firm wymaga znacznych nakładów na promocje i reprezentacje firm i kraju. Kolejnym krokiem jest stworzenie i wprowadzenie na rynki zagraniczne różnorodnych projektów informacyjnych (wydawnictwa, broszury, portale i magazyny branżowe i eksperckie.

Do programu Ministerstwa na rzecz eksportu wliczane są branżowe projekty promocyjne (eksport poza UE) oraz promocja instrumentów i narzędzi dla eksportu na rynku globalnym (poza UE).

Projekty branżowe dotyczą przynajmniej czterech przedsiębiorstw powiązanych relacjami biznesowymi. Kwota wsparcia to 100 tys. Zł, może być przeznaczona na wydatki reprezentacyjne: informatory i wydawnictwa oraz koszt uczestnictwa w targach, degustacjach, prezentacjach oraz konferencjach. Wydatki na transport oraz koszt badań rynków zagranicznych jest również wliczany. Do 2011 były prowadzone programy dofinansowania certyfikatów i zezwoleń eksportowych (poza UE), jednak kapitał przeznaczony na ten cel został wyczerpany, kolejne nabory odbędą się w 2012. Obok reprezentacji na wystawach i targach międzynarodowych firmy eksportujące mogą ubiegać się o wsparcie finansowe (do 50%) na własne prezentacje, prelekcje i wystawy. Dofinansowanie dotyczy kosztów organizacji (sala, obsługa techniczna, oświetlenie, nagłośnienie) oraz wydatki na materiały informacyjne i tłumaczenia. Przedsięwzięcia wydawnicze również są dofinansowane z MG (do 50%), muszą dotyczyć wybranej branży czy segmentu.

W Polsce współpraca międzynarodowa jest mocno rozwinięta. Głównym kierunkiem eksportu jest UE, lecz od kilku lat Polska i inne kraje Unii angażuje się w projekty i programy handlowe do krajów wschodnich (Partnerstwo Wschodnie) oraz Europy Południowej. Ważnym parterem dla Polski jest jednostka UNIDO, które zajmuje się współpracą międzynarodową w zakresie technologii i konkurencyjności na globalnym rynku, w oparciu o współprace] międzynarodową. Organizacja OECD jest ukierunkowana na wspieranie rozwoju i ekspansji krajów oraz działania doradcze, badawcze i informacyjne. Dla wielu branż produkcyjnych ważne jest polskie uczestnictwo w Międzynarodowych Organizacjach Surowcowych (m.in. branża cukrownicza, miedź czy zboża).

Programy wprowadzone w kraju dla budowania globalnej gospodarki opierają się na polityce UE wobec krajów spoza unii, lecz wiele działań na forum międzynarodowym dotyczy wyłącznie programów i projektów krajowych. Stowarzyszenia branżowe, UNIDO czy OECD są niezależne od Unii, współpraca Polski z tymi jednostkami trwa od wielu lat i przynosi wymierne korzyści. Polityka w Europie to programy UE oraz wewnętrzne umowy miedzy krajami. W Polsce ostatnie lata współpracy opierały się na działaniach reprezentacyjnych i promocyjnych. Wprowadzenie na rynek międzynarodowym polskich produktów i usług jest kolejnym krokiem po wprowadzaniu i rozpowszechnieniu rynku informacji międzynarodowych (wydawnictwa, publikacje, badania czy analizy). Kolejne lata będą kontynuacją tych trendów na rzecz rozbudowy handlu zagranicznego, promocji na forum globalnym oraz rozbudowy sieci informacji. Efekty w skali krajowej jest wzrost zamówień i inwestycji z zagranicy.

DOTACJE INWESTYCYJNE DLA SAMORZĄDÓW

Atrakcyjność inwestycyjna rejonów w kraju jest mierzona przez ocenę wizerunku danego regionu, przez ocenę działalności administracji i przedsiębiorczości obszaru. Przyciąganie kapitału to nie tylko zachęty finansowe, ale również polityka gospodarowania. Firmy wchodzące na dany rynek często zwracają uwagę na dostępność odpowiedniej kadry (pracownicy, specjaliści i zarządzający). Inwestycje i dotacje w samorządach muszą opierać się na potrzebach i celach dla wybranego obszaru. Efektywność inwestycji jest kluczowym wskaźnikiem przy wprowadzaniu firm na rynek, przy ich ekspansji oraz przy ubieganiu się o dofinansowanie. Atrakcyjność inwestycyjna jest podstawą dla rozbudowy miasta równocześnie dostarcza informacje potencjalnym i obecnym inwestorom. Często wykorzystywanym wskaźnikiem jest Kapitał Atrakcyjności Inwestycyjnej (KAI). Na jego podstawie oceniane są dane dotyczące miast i obszarów. Przy wyznaczaniu KAI bierze się pod uwagę siedem zmiennych: finanse, inwestycje, wizerunek, wykształcenie kadry, jakość życia, infrastruktura i instytucje. Potencjalni inwestorzy mają prawo wykorzystać kapitał unijny na wprowadzenie i rozwój firmy. Kwoty dostępnych dotacji z funduszy strukturalnych są znaczne.

Atrakcyjność stolicy Dolnego Śląska jest wysoko oceniana przez przedsiębiorców. Obecnie jest on na trzeciej pozycji pod względem liczby inwestorów zagranicznych, po Warszawie i Poznaniu. Wrocław jest równocześnie drugim miastem pod względem warunków do inwestowania i pierwszym przy ocenie obrotu i płynności kapitału. Według przedsiębiorców ważnym atutem tego miasta jest wysoko wykwalifikowana kadra techniczna. Często wymieniane są również dobrze rozwinięta baza hotelowa oraz rynek usług edukacyjnych. Wrocław jest mocno zaangażowany w programy zagospodarowania przestrzennego, co znacznie ułatwia zorganizowanie i wprowadzenie inwestycji.

Dolny Śląsk jest wysoko uprzemysłowionym obszarem, o wysokim zapotrzebowaniu na inwestycje oraz mocnym zaangażowaniu w finansowanie unijne oraz programy finansowania krajowego. W ciągu roku dotacje i subwencje dla województwa to około 957,9 mln zł, z czego 746,8 przeznacza się na dalsze inwestycje w regionie. Ponad 740,7 mln zł środków województwa pochodzi z funduszy strukturalnych, ponad 74,0% dotyczy inwestycji w regionie.

Atrakcyjność inwestycyjna obszaru jest znaczna: wysokie uprzemysłowienie i kadra jest zachętą do wprowadzania nowych zakładów produkcyjnych. Dostępność energii i wprowadzana modernizacja procesów produkcji to mocne podstawy pod przyszłe przedsiębiorstwa. Dolny Śląsk wymaga również inwestycji i restrukturyzacji dla wprowadzenie norm ochrony środowiska. Przedsiębiorstwa usługowe ukierunkowane na ekologię są niezbędne. Dla poprawy jakości obsługi przedsiębiorstw i mieszkańców Dolnego Śląska od dłuższego czasu wprowadzane są firmy usługowe, często w oparciu o e-biznes i współpracę regionalną czy ogólnokrajową.

Pomorze jest regionem turystycznym, trójmiasto i wiele miast tego regionu czerpie znaczne korzyści z tej branży. Inwestycje pro rozwojowe poprzez rozbudowę branży hotelarskiej, gastronomicznej i rekreacji są jednym z głównych kierunków działalności. Ochrona środowiska i gospodarowanie zasobami naturalnymi wymaga znacznych nakładów, jednak utrzymanie walorów przyrodniczych (ochrona Bałtyku, delty Wisły) jest oceniona jako niezbędna dla regionu. Gospodarka morska oraz transport morski jest rozwinięty w regionie Trójmiasta. Na tym obszarze znaczne wydatki są kierowane dla rozbudowy sieci transportu i sieci przeładunkowej i magazynowej. Program ten jest dobrze oceniany przez przedsiębiorstwa polskie i zagraniczne, finansowanie takich inwestycji jest jednym z priorytetów Pomorza.

W ciągu roku województwo uzyskało ponad 250,8 mln zł subwencji i dotacji, na inwestycje w regionie przeznaczono 706,1 mln zł. Z funduszy strukturalnych na rozwój i rozbudowę województwa przeznaczono 551,3 mln zł, z czego 396,9 mln zł jest wydatkowany na inwestycje.

MARKA POLSKIEJ GOSPODARKI

Wysokie oceny współpracy biznesowej z polskimi firmami zanotowano w Niemczech (91%) oraz Czechach (88%). Najważniejsze dla współpracy są: rzetelność, wiarygodność oraz dobrą komunikacje. Zaangażowanie i specjalizacja jest określana jako priorytet dla współpracy i budowania relacji handlowych i biznesowych. Zarzuty to zła organizacja oraz słaba kontrola i brak terminowości.

Kraje sąsiadujące z Polską szukają nowych rozwiązań i form współpracy, jednak brak jest konkretnych wprowadzanych programów i projektów. Kraje takie jak Chiny, Francja czy Holandia zdecydowanie odrzuciły wszystkie możliwości współpracy z polskimi krajami (50% respondentów). Ministerstwo Gospodarki planuje wprowadzić dofinansowania w kierunku rozwoju sektora spożywczego, tekstylnego, meblarskiego. Dofinansowanie będzie kierowane do branży budowlanej i kosmetycznej. Europa Środkowa jest stałym rynkiem zbytu polskich towarów, są to głównie artykuły spożywcze, kosmetyczne i leki. Jako polski produkt luksusowy najczęściej prezentowane są wyroby jubilerskie oraz sprzęt żeglarski. Kraje przemysłowe od wielu lat wykorzystują polskie maszyny i urządzenia. Kraje współpracujące jednak nie mają informacji i wiedzy dotyczącej innych sektorów w kraju i możliwościach współpracy. Marka Polska jest rozróżnialna w krajach sąsiednich, jednak wiele krajów UE i Europy nie jest w stanie przedstawić polskich produktów i marek.

Polscy przedsiębiorcy prezentują projekt promocyjny oparty na kilku produktach tj biżuteria, żywność ekologiczna oraz gry komputerowe i produkty dla wnętrz (meble, wzornictwo). Wyroby tekstylne, sztuka użytkowa, sztuka rzemieślnicza i dzieła sztuki są oceniane przez przedsiębiorców jako odpowiednie dla prezentacji Polski na forum międzynarodowym. Przedsiębiorcy szukają współpracy wyrobów i produktów na indywidualne zamówienie m.in w zakresie pojazdów mechanicznych i ich części oraz rzemiosła.

Jako źródło informacji o polskich firmach uznaje się internet, na kolejnych miejscach są relacje biznesowe oraz targi i spotkania branżowe. Informacje o kraju są udostępniane sporadycznie. Kraje sąsiednie otrzymują informacje dotyczące gospodarki i gospodarowania częściej, ale nadal zgłaszane jest zapotrzebowanie na informacje i dostęp do rynku wewnętrznego. Zagraniczni inwestorzy szukają informacji o możliwości inwestowania oraz warunkach w poszczególnych branżach i sektorach.

Barierą dla inwestycji jest niedobór informacji oraz różnice w odbiorze polskich firm, przedsiębiorców i kraju. Brak jest ujednoliconego wizerunku oraz poczucia zaufania do partnerów. Planowane są akcje medialne oraz Public Relations w forum międzynarodowym. Stworzenie ambasadorów dla polskiej gospodarki i firm za granicą jest kolejnym krokiem do zbudowania stabilnej promocji i wizerunku.

Prezentacja kraju oraz promocja kapitału ludzkiego są programem na najbliższe lata. Otwarcie na inwestycje oraz przygotowanie rynku dla zewnętrznego kapitału jest ukierunkowany na wzmocnienie pozycji na forum międzynarodowym.

HANDEL ZAGRANICZNY ORAZ MARKA W POLSCE

W UE za priorytety dla inwestycji i współpracy zagranicznej uznaje się warunki polityczne i prawne oraz potencjalny rynek zbytu, współpracy i partnerstwa. Niezbędne są odpowiednie regulacje umożliwiające prowadzenie działalności w kraju - bezpieczeństwo firmy, jej produktów oraz zakresu działania. Dane te są wynikiem badań przeprowadzonych przez Ministerstwo Gospodarki w krajach UE w sektorze B2B.

W Polsce najwyżej ocenione jako partner są kraje bogate tj USA, Niemcy, Francja i Japonia. Przedsiębiorcy często szukają i wprowadzają współpracę z krajami o wysokim potencjale gospodarczym, wysokim wzroście PKB oraz szerokim rynkiem zbytu. Do krajów tego typu należy BRICS - Brazylia, Rosja, Indie oraz Chiny i RPA. Od wielu lat partnerstwo tego typu dynamicznie się rozwija. W kraju wykorzystywane są również relacje biznesowe z krajami sąsiednimi m.in. Niemcami, Czechami i Ukrainą. Bliskość rynku zbytu, koszty produkcji oraz potencjalne korzyści w długim okresie są podstawą dla prowadzenia polityki firmy.

Rozwój współpracy międzynarodowej opiera się o pracę MSZ, MG oraz PARP. Projekt ten opiera się na działaniach promocyjnych i informacyjnych. W oparciu o badania UE opracowano cele dla Polski. Za priorytety uznaje się ocenę wizerunku kraju wśród przedsiębiorców zagranicznych oraz zainteresowanie w poszczególnych branżach i sektorach inwestycjami w Polsce. Firmy wchodzące na polski rynek powinny wspierać polską przedsiębiorczość, w programie są uwzględniane zmiany dla ograniczenia barier wejścia na polski rynek. Ocenie podlegają również akcje promocyjne prowadzone przez polskie branże i firmy.

Polska jest oceniana przez zagraniczne firmy jako odpowiedni parter w krajach takich jak Włochy, Rosja czy Czechy. Negatywne podejście do polskich firm widać w Holandii, USA czy Francji-około 20% badanych wybrało taką odpowiedź. Najczęściej w sektorze B2B Polska jest oceniana jako słabo rozróżnialna i nieokreślona. Formy współpracy w UE i Europie opierają się o relacje biznesowe firm oraz rozpowszechnianie produktów i marek. Polska nie ma stabilnego wizerunku czy marki, jednak polskie produkty są znane i wykorzystywane.

Zgodnie z projektem wizerunek kraju i jego kultury będzie się opierał o promocje i działania firm polskich za granicą. Wzrost świadomości dotyczącej marki Polski jest metodą na poprawę konkurencyjności.

Firmy zagraniczne wysoko oceniają współpracę z polskimi przedsiębiorcami. Około 50% badanych docenia jakość produktów i usług oraz design i kreatywność. Na kolejnych miejscach przy ocenie kraju jest innowacyjność, badania i rozwój oraz nowoczesność i wydajność. Często współpraca zagraniczna w Polsce opiera się o kapitał ludzki-wysoką ocenę przyznało 48% badanych firm . Firmy, które nie współpracują z Polską tylko w 30% wysoko oceniają potencjał ludzki i gospodarczy.

WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA POLSKI Z ROSJĄ

Polska i Rosja od wielu lat budują dwustronną współpracę w zakresie handlu oraz technologii. Zarówno strona rosyjska jak instytucje polskie prezentują szanse dla rozwoju handlu jak i rynku usług. Od wielu lat Polska jest w pierwszej dziesiątce krajów importujących i eksportujących do Rosji. Dla :Polski najważniejszym produktem handlowym jest ropa naftowa i gaz ziemny. Na rynku paliw są planowane obniżki cen eksportowych, co z pewnością będzie widoczne w polskich firmach sektora energetycznego. W Rosji głównym towarem importowym jest dział FMCG oraz w ostatnich latach maszyny i urządzenia.

Sytuacja gospodarcza w Rosji ulega poprawie, spada inflacja oraz wzrasta popyt wewnętrzny, również wobec towarów importowych. Polska od początku 2011 roku uzyskuje dzięki temu poprawę salda handlowego z Rosją. Jest obecnie głównym partnerem handlowym w Unii Europejskiej. Lepsze wyniki produkcji oraz wzmocnienie inwestycji w Rosji są szansa na dalsza współpracę. Zapotrzebowanie na usługi z zakresu budownictwa i wystroju wnętrz (m.in. meble) jest kierowane do polskich przedsiębiorstw. Inwestycje bezpośrednie i tworzenie firm usługowych w tej dziedzinie jest mocno oparte o polski kapitał oraz polska kadrę.

Kolejna szansą jest stale wzrastające zapotrzebowanie na maszyny i urządzenia. Polski rynek produkcyjny jest w tym sektorze jest innowacyjny, uzyskuje dobre oceny ze strony partnerów zagranicznych (Europa Wschodnia i Południowa). Wieloletnie inwestycje obecnie przekładają się na wysoka ocenę kadry i sektora produkcji maszyn i urządzeń. Obecnie w kontaktach polsko-rosyjskich jest wprowadzany program współpracy dla nowych technologii i modernizacji. Obok eksportu do Rosji program dotyczy szeroko zakrojonej współpracy instytucji badawczych i kadry inżynierów. Zgodnie z prognozami zapotrzebowanie na rynku rosyjskim w zakresie techniki i technologii będzie wzrastało. Obecny i prognozowany wzrost inwestycji w Rosji (opartych o kapitał krajowy i zagraniczny) jest ukierunkowany na zmiany technologiczne i techniczne (nowe maszyny i urządzenia).

Wzrost popytu wewnętrznego wzmacnia zapotrzebowanie na maszyny i urządzenia RTV i AGD, głównym eksporterem jest Polska. Od kilku lat jednak spada zapotrzebowanie na polskie produkty spożywcze, chemiczne oraz przemysłu lekkiego. Spadek to około 30% w ciągu ostatnich trzech lat, jednak produkty te nadal są ważnym towarem eksportu do Rosji. Obecnie Rosja jest w trakcie okresu przejściowego akcesji do WTO, co w ciągu kilku lat znacznie obniży ceny towarów z polski dzięki znacznym obniżkom cła w Rosji. Spadek ten to około 30% wartości cła. Spadek dotyczy wszystkich krajów handlujących z Rosją, zarówno w zakresie produktów spożywczych jak i przemysłowych.

Od początku 2011 roku udział polskiego kapitału w inwestycjach w Rosji wzrósł o ponad 40%. Główne obszary to regiony metropolii oraz Centralnego Okręgu Federalnego. Kapitał jest kierowany do sektora przetwórstwa przemysłowego 37,4 mln USD) oraz handlu detalicznego i hurtowego (45,3 mln USD). Ważną dziedziną jest sektor usług finansowych, kapitał polski to 37,4 mln USD.

PROGNOZY WZROSTU DLA GOSPODARKI

Zgodnie z ostatnimi raportami NBP w kolejnych latach ustabilizuje się rynek handlu zagranicznego. Wahania wartości waluty i kursu wymiany utrzymają się na poziomie 2,3%. Na rok 2014 inflacja jest oceniana na 0,5%, w roku 2015 szacuje się na 2,1%, w 2016 na 3,2%. Znaczne zmiany zasobu pieniądza widać w zakresie sektorów wyższego ryzyka. Poziom niepewności dla gospodarki w kolejnych latach będzie wzrastał, o 1-2% rocznie. Obecnie szacuje się niepewność na poziomie 1-2% dla większości firm i branż. Stabilizacja zasobów pieniądza i kapitału jest wprowadzana obok polityki wyższego ryzyka. Wejście na nowe rynki często opiera się o wysokie wskaźniki niepewności. W kolejnych latach PKB będzie wzrastać o 1-2% rocznie. Wzrost poziomu niepewności w gospodarce w 2014-2016 ocenia się na 4,7%.

W ostatnich latach (2012-2014) poziom inflacji i zmienności pieniądza znacznie spadł (z 4,15 do 0,4%). Wzrost wartości PKB ocenia się od początku 2013 roku, o 1,4 rocznie. W 2014 wzrost stabilizuje się na poziomie 2,3%. W 2012-2014 stopa procentowa w sektorze bankowym spadła o 50%. Zmiany te wynikają ze wzrostu zmienności kapitału, inwestycji oraz rozproszenia działalności.

Kolejne lata będą okresem wzrostu zróżnicowania, rozproszenia i różnicowania sektorów, branż, firm. Obecnie widać tendencje do segmentacji rynku. Dotyczy zakresów finansowania, sposobów finansowania oraz zakresu działalności, perspektyw. Najważniejsze mierniki dla różnicowania rynku jest poziom ryzyka działalności, poziom dopasowania się do standardów rynku oraz koszt kapitału. Znaczny stały udział w rynku utrzymują firmy prowadzące działalność poprzez stałe zasoby, o wyznaczonym poziomie ryzyka, kapitału. Firmy wysokiego ryzyka w kolejnych latach będą musiały dopasować się do ograniczania zasobu pieniądza. Spadek zmienności pieniądza na tym rynku będzie miał znaczny wpływ. Wzrost ryzyka i niepewności w gospodarce dotyczy najczęściej firm o długookresowej stopie zwrotu oraz znacznie obciążonych ryzykiem.

Stopa procentowa dla sektora bankowego utrzymuje się na niskim poziomie, widać znaczne ograniczenie działalności, koncentracje planów i projektów finansowych. Poziom rozproszenia i zróżnicowania rynku jest niski. W kolejnych latach polityka pieniężna państwa oraz polityka NBP, sektora bankowego będzie ukierunkowana na nowe, zróżnicowane produkty finansowe. Najważniejszymi wskaźnikami i miernikami dla firm i rynku bankowego jest poziom niepewności gospodarki, rynku oraz poziom ryzyka firmy i jej działań. Głównym ograniczeniem jest poziom ryzyka sektora, branży, otoczenia. Będą wprowadzane produkty niestandardowe, zindywidualizowane, wyższego ryzyka jednak są to nieliczne projekty. W sektorze bankowym będą wprowadzane produkty, projekty sektorowe, celowe, zadaniowe. Wzrost zróżnicowania i rozproszenia rynku wymaga od państwa, NBP, UE oraz sektora bankowego dostosowań.

W latach 2014-2018 zmiany wartości pieniądza, inflacji ocenia się na 1,8-3,0%. Widać wysokie zróżnicowanie wynikające z ryzyka finansowego i ryzyka zainwestowanego kapitału. W tych latach zmiany PKB ocenia się na 3,4%. Udział sektora bankowego w finansowaniu wysokiego ryzyka znacznie spadnie. Stopa procentowa dla kredytów będzie malała tylko dla firm o niskim poziomie niepewności. Stopa oprocentowania lokat, oszczędności utrzyma się na niskim poziomie.

Wzrost poziomu niepewności rynku, gospodarki i rynku będzie się utrzymywał w kolejnych pięciu latach. Dotyczy zarówno sektora kapitału jak wzrostu gospodarczego (PKB) i stopy procentowej na rynku bankowym.

KREDYTY PROEKOLOGICZNE – ŹRÓDŁA I WYKORZYSTANIE

Finansowanie inwestycji na rzecz ochrony środowiska wymaga znacznych środków. Firmy obok własnych środków i subsydiów często wykorzystują formę kredytową. Kapitał najczęściej pochodzi ze źródeł krajowych, funduszy celowych i proekologicznych oraz banków. Środki zagraniczne to środki celowe (UE i innych instytucji) oraz kapitał banków zagranicznych. Środki z zagranicy ocenia się na 18,9% środków wydawanych na ekologie, jest to kwota 2 017 mln zł rocznie. Fundusze ekologiczne rocznie przeznaczają ponad 1952 mln zł.

W ostatnich latach ponad dwukrotnie wzrosło zaangażowanie kapitału zagranicznego w inwestycje ekologiczne. Fundusze ochrony środowiska są zaangażowane w wiele projektów i zadań, ich udział wacha się w przedziale 16-20% wydatków na ten cel. Kredyty i pożyczki tracą na popularności, rocznie średnio o 0,5%, czyli 40 mln zł.

Działania na rzecz ekologii są równocześnie wspomagane przez środki budżetowe, gminne i kapitał firm. Od kilku lat środki są kierowane do gmin, jednostki lokalne mają przejąć zadania budżetu centralnego i wojewódzkiego na określonym terenie. Obciążeniem jest jednak słaba organizacja i problemy techniczne w słabszych i mniejszych jednostkach. Od 2000 do 2009 roku zaangażowanie firm w działania dla środowiska rośnie. Wzrost nakładów sięga 2 965 mln zł. Inwestycje tego typu pozwalają na wprowadzenie wielu zmian dla poprawy jakości produktów i zbudowania pozycji rynkowej. Znana i uznana marka jest ważnym elementem polityki firm produkcyjnych. Zmiany technologiczne i produktowe mają wprowadzić firmę na nowe rynki i zdobyć opinię klientów. Obciążenia finansowe to jednocześnie obciążenia i zmiany w działalności przedsiębiorstw. Modernizacja i innowacyjność wymaga zmian organizacyjnych oraz wzrostu nakładu pracy. Efektywność tych działań często nie jest widoczna w krótkim okresie. Opłacalność inwestycji zależy od indywidualnych projektów i sposobów ich realizacji.

Wartość subwencji na ekologie to ponad 440 mln zł. Kapitał jest kierowany do sektora gospodarczego i publicznego na rzecz ochrony środowiska. Kwoty te ocenia się na 192,0 mln zł oraz 129,2 mln zł. Sektor usługowy działający na rzecz ekologii rocznie uzyskuje 120,2 mln zł. Ponad 20% subwencji dotyczy ochrony powietrza, ponad 25% ochrony wody. Ważną dziedziną jest ochrona gleby i krajobrazu.

Wydatki na ochronę środowiska rosną od 2000 roku, obecnie jest to kwota ponad 45 mld zł. Kierunkiem inwestycji są zazwyczaj środki trwałe, roczny wzrost to 1,0 mld zł. Zapotrzebowanie na środki obrotowe jest wysokie (rocznie około 10-11 mld zł), lecz od 2007 widać tendencje spadkową. Ocenia się wzrost obciążeń na środki rzeczowe i spadek zapotrzebowania na kapitał dla bieżącej obsługi firmy. Przedsiębiorstwa zajmujące się ochroną środowiska, są zaangażowane w wiele działań i projektów. Wprowadzenie ich wymaga wzrostu dostępnego kapitału. Kredyty i pożyczki są często kierowane na zakup nowych maszyn, urządzeń do produkcji i dla ochrony środowiska. Najwyższe zapotrzebowanie szacuje się przy inwestycjach na rzecz ochrony powietrza. Wysokie kwoty są przeznaczane na ochronę bioróżnorodności oraz krajobrazu.

Nakłady na środki rzeczowe w ramach ochrony powietrza rosną od 2007 roku, średnio o 200 tys. rocznie. Około 40% jest wydatkowana na nowe techniki i technologie. Gospodarka wodna i ochrona wód w 2009 kosztowała 9,9 mld zł. Od 2005 notuje się wzrost zapotrzebowania na nowe środki rzeczowe, są to głównie urządzenia i jednostki uzdatniania wody (3,5 mld zł rocznie).

Do środków zagranicznych zalicza się kapitał kredytowy, pożyczkowy instytucji i organizacji oraz środki bankowe (rynkowe i instytucjonalne). Znaczne wartości utrzymują się w przypadku dofinansowania i subsydiów oraz środki z funduszy europejskich.

W roku 2009 ponad 44 mln zł na rzecz ochrony powietrza pochodziło z zagranicy, wartość ta stale rośnie. Głównie są one kierowane na zapobieganie zanieczyszczeniom, 30% tych środków dotyczy inwestycji w niekonwencjonalne źródła energii. Kredyty i dofinansowania z zagranicy są wydawane na redukcje zanieczyszczeń, około 2,5 mln zł rocznie oraz pomiary i kontrole (1,0 mln zł).

Gospodarka wodna jest często wspierana i dofinansowywana środkami z poza kraju. Ponad 1,71 mld zł. Sieć wodna kosztuje rocznie 1,3 mld zł (76,5% wydatków). Ponad 374 mln zł środków zagranicznych jest kierowanych na uzdatnianie wody, ponad 1,3 mln zł na kontrolę i pomiar zagrożeń dla środowiska wodnego.

Jednostki celowe tj. Fundusze Ekologiczne udzielają kredytów i pożyczek na preferencyjnych warunkach dla wprowadzenia zmian w firmach. Ekologia, utrzymanie stanu środowiska oraz redukcja zagrożeń w tym zakresie jest głównym zadaniem funduszy. Poza działalnością finansową jednostki te udzielają dotacji i poręczeń dla programów pro ekologicznych. Przedsiębiorstwa produkcyjne często wykorzystują te źródło kapitału. Rocznie jest to kwota 1,95 mld zł. W ostatnich latach ponad 70% tej kwoty wydano na ochronę powietrza (zapobieganie zanieczyszczeniom). Około 1,4 mln zł dotyczy ograniczenia obecnych zagrożeń.

Rocznie ponad 1,6 mld zł fundusze przeznaczają na wprowadzenie odpowiedniej gospodarki wodnej. Kredyty i dofinansowania dotyczą głównie sieci wodnej (75% kapitału), ponad 369 mln kierowanych jest dla budowy i utrzymania sieci uzdatniania wody. Unieszkodliwianie substancji szkodliwych jest kolejnym zadaniem dla Funduszy Ekologicznych. Producenci mogą liczyć na 112 mln zł rocznie, z czego ponad 50% dotyczy substancji niebezpiecznych. Pomiary i kontrola stanu środowiska w ciągu roku kosztuje jednostki celowe ponad 31,9 mln zł.

Od wielu lat instytucje krajowe i zagraniczne są zaangażowane w tworzenie sektora usługowego na rzecz ekologii i ograniczania zagrożeń dla środowiska. Ponad 107 mln zł zainwestowanych w ten sektor pochodzi z funduszy ekologicznych. Prowadzone są działania administracyjne dla zarządzania środowiskiem oraz działalność edukacyjno-szkoleniowa. Od kilku lat prowadzone są inwestycje w oszczędzanie energii oraz inwestycje dotyczące ogrzewania i ciepłej wody. Ocieplanie budynków, zmiany budowlane oraz wprowadzenie energooszczędnych urządzeń jest niezbędne, lecz opłacalne i efektywne w dłuższym okresie.

W Polsce rynek kredytowy ukierunkowany na ochronę środowiska jest wart 1,0 mld zł. Około 8% tego kapitału jest przeznaczanych na ochronę powietrza, głównie zapobieganiu zagrożeniom (ponad 75%). Redukcja zagrożeń kosztuje rocznie 14 mln zł, zapobieganie zaś 69 mln zł. Najważniejszymi elementami inwestycji są zmiany technologii produkcji i spalania paliw. Kapitał kredytowy jest wykorzystywany dla wprowadzenia niekonwencjonalnych źródeł energii, rocznie jest to ponad 10,8 mln. Nowe techniki spalania paliw są kredytowane na poziomie 30,9 mln zł, modernizacja kotłowni i ciepłowni wymaga kredytów o wartości 30,6 mln zł rocznie.

Nakłady kredytowe na ochronę wód ocenia się na 812,3 mln zł, ponad 60% dotyczy sieci wodnej i obiegu wody. Oczyszczanie wody rocznie wymaga ponad 369,0 mln zł środków kredytowych. Często ze środków kredytowych korzystają firmy zajmujące się ochroną środowiska. Rocznie wydatki pochodzące z kredytów to 11,7%.

Substancje szkodliwe wymagają nakładów w wysokości 79,9 mln zł, z czego 11,3 pochodzi z rynku kredytowego i pożyczkowego. Gospodarowanie wodą w 11,4% jest pokrywane ze środków krajowych, bankowych. Ochrona powietrza tylko w 4,9%. Firmy zajmujące się ekologią w 1,8% pokrywają swoją działalność kapitałem bankowym.

Działalność ukierunkowana na oszczędzanie energii, w 6,7% jest finansowana przez kapitał kredytowy. Inwestycje dla wprowadzenia ograniczeń zużycia energii (ogrzewanie i ocieplanie budynków) są wprowadzane w 6,6% (23,9 mln zł) ze środków kredytowych.

Kredyty i pożyczki są często wykorzystywane w województwie śląskim. Duże zapotrzebowanie na kapitał wynika z wysokiego uprzemysłowienia oraz wieloletnich zaniedbań w dziedzinie ochrony środowiska. Ekologia w tym rejonie jest w 25% opłacana ze środków pożyczkowych. Środki bankowe dla ochrony środowiska są wykorzystywane w województwie Wielkopolskim i Mazowieckim, stanowią one 14,3% (130,8 mln zł) oraz 10,0% (128,3 mln zł) nakładów nas środowisko. Słabe wykorzystanie kapitału kredytowego szacuje się w rejonie Kujaw, Pomorza i Podlasia.

Fundusze ekologiczne zyskują na znaczeniu jako partner inwestycji ekologicznych. Najczęściej środki są kierowane do obszaru Śląska, Mazowsza i Łodzi. Kwota wydatków w ciągu roku utrzymuje się na poziomie 105 mln zł. Słaba współpraca z funduszami celowymi utrzymuje się w województwie Lubelskim (25,2 mln zł) oraz Podlaskim (17,1 mln zł).

Środki z zagranicy, są przeznaczane na modernizacje i nowe technologie na Śląsku w Zachodniopomorskim oraz Pomorskie. Roczne kwoty ocenia się na 518,4 mln zł oraz 251,9 mln zł i 262,9 mln zł. Wartości te stanowią 20% zapotrzebowania na kapitał na Śląsku oraz ponad 50% na obszarze pomorskim.

Finansowanie projektów ekologicznych opiera się w 65% na środkach przedsiębiorstw. Najwyższe zaangażowanie w działalność tego typu wyznaczono na obszarach wydobywczych i produkcji energii (Górny Śląsk, Łódź, Warszawa). Gminy i jednostki budżetowe inwestują własne środki na rzecz ochrony środowiska, równocześnie udzielają dofinansowania i dotacji dla firm. Poprzez współpracę z bankami i instytucjami finansowymi oferują preferencyjne warunki pożyczkowe i kredytowe firmom, równocześnie korzystają z tych środków na własne inwestycje.

Wykorzystanie kapitału bankowego w jednostkach budżetowych i przedsiębiorstwach produkcyjnych na rzecz ekologii jest wysokie, powyżej 10,0% wymaganego kapitału. Dofinansowania i dotacje z jednostek krajowych i zagranicznych (fundusze UE) to ponad 30% nakładów.

Gospodarka wodna jest finansowana w 20,2% ze środków zagranicznych (590,7 mln zł) oraz 14,3% z Funduszy Ekologicznych. Ponad 6,2% pochodzi ze środków kredytowych, krajowych. Powyżej 50% pochodzi z funduszy własnych i pożyczkowych jednostek samorządu, powyżej 40% to kapitał własny i obcy przedsiębiorstw.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska oraz Bank Ochrony Środowiska rocznie udziela kredytów o wartości 100,0 mln zł. Kapitał ten jest przeznaczany na ochronę wody. Obecnie współpraca banku i funduszy jest słaba, wiele funkcji przejęły Fundusze Wojewódzkie. Od 2005 roku rośnie kwota kredytów na rzecz ochrony atmosfery i gospodarki wodnej. Spadają wartości udzielonych kredytów dla ochrony wody i gleby. Największe zapotrzebowanie na kredyty dotyczy rejonu Kujaw i Pomorza oraz Śląska i Zachodniopomorskiego, podpisano tam ponad 250 umów kredytowych w każdym z województw. Przy szacowaniu wartości udzielonych pożyczek najwyższe kwoty odnotowano na obszarze mazowieckim i dolnośląskim.

Na rzecz ochrony powietrza rocznie udziela się 1593 kredytów, głównie na Pomorzu. Najtrudniejsza sytuacja jest na obszarze Lubelskim i Lubuskim. Inwestycje w ekologie finansowane przez BOŚ nie przekraczają 30. Mazowsze oraz województwo Kujawsko-pomorskie jest mocno zaangażowane w działania dla ochrony atmosfery, kapitał bankowy przeznaczony na ten cel to 52,3 mln zł oraz 31,3 mln zł. Małopolska wykorzystuje środki BOŚ w wysokości 450 tys. zł rocznie, jest to najniższa kwota w kraju. W ramach ochrony wody udziela się 235 kredytów. Inwestycje oparte na kapitale bankowym są wprowadzone w rejonie Mazowsza i Wielkopolski, jest to 80 inwestycji rocznie. Słabe zaangażowanie w projekty ekologiczne ocenia się w lubuskim i warmińsko-mazurskim. Kwota udzielonych kredytów na ochronę wód na Górnym Śląsku to 100,1 mln zł, na Mazowszu 57,8 mln zł. Pomorze, Podlasie i Świętokrzyskie nie podpisały żadnej umowy. Ochrona powierzchni ziemi i gospodarka wodna jest finansowana z funduszy bankowych, rocznie podpisuje się 72 umowy kredytowe. Inwestycje te dotyczą obszaru warszawskiego, lubelskiego oraz Mazowsza i Wielkopolski. Obszary rolnicze angażują się w programy dla ochrony powierzchni ziemi. Gospodarowanie wodą dotyczy najczęściej terenów aglomeracji.

Od wielu lat BOŚ przy współpracy z Europejskim Funduszem wprowadza oferty kredytów preferencyjnych dla zrównoważonego rozwoju obszarów o niskim poziomie urbanizacji. W ciągu roku udzielane są 279 kredytów, najczęściej w województwie Mazowieckim, Lubelskim i Wielkopolskim. Największy kapitał jest kierowany do Górnego Śląska, Mazowsza i Pomorza. Dla gospodarki wodnej rocznie przeznacza się kwotę 35,4 mln zł, ponad 40% tej kwoty dotyczy województwa mazowieckiego. Ochrona wód kosztuje BOŚ 169,7 mln zł, kierunkiem inwestycji są tereny wydobywcze oraz obszary aglomeracji. Dla wprowadzania zrównoważonego rozwoju ważne jest, aby inwestycje dotyczyły również edukacji ekologicznej, lecz podpisano tylko 5 umów w roku 2009 (Śląsk, Mazury i Pomorze).

Kredyty komercyjne proekologiczne dotyczą obszarów Łodzi i Podkarpacia (151 oraz 181 umów). Najwyższe kwoty dotyczą Dolnego Śląska oraz Łodzi i Małopolski. Ochrona atmosfery to ponad 624 udzielonych kredytów, ponad 16% dotyczy Łodzi, ponad 20% Podkarpacia. Dolny Śląsk i Małopolska inwestują najwyższe kwoty w oparciu o kapitał bankowy. Ochrona wód to tylko 83 umowy, ponad 50% dotyczy obszaru Łodzi. Dla ochrony powierzchni ziemi w kraju podpisuje się 25 umów, dla gospodarki wodnej 6 umów.

Kredyty proekologiczne są udziela w wysokości 634,1 mln zł. Ponad 347,5 mln zł dotyczy kredytów preferencyjnych, 286,6 mln zł kredytów komercyjnych. Umowy kredytowe najczęściej są podpisywane we współpracy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz funduszami wojewódzkimi. Głównym kierunkiem jest modernizacja oraz zakup wyrobów i urządzeń służących ochronie środowiska. Zagraniczne Instytucje Bankowe, przeznaczają na ekologie 47,2 mln zł.

W wyniku tych inwestycji znacznie ograniczono emisję pyłów i substancji szkodliwych dla środowiska m. in. CO, azotany i substancje stałe. Do efektów inwestycji zalicza się również zmniejszenie zużycia ciepła (energooszczędność) i wprowadzenie zmian w systemie oczyszczania wody i obiegu wody. Znacznie wzrosło zużycie odnawialnych źródeł energii.

Ekofundusz w kraju jest kapitalizowany z kilku krajów: Stany Zjednoczone, Francja oraz Włochy i Szwajcaria są największymi inwestorami. Współpraca z krajami skandynawskimi znacznie się zmniejszyła. Najszybciej rośnie w przypadku Włoch. Największy spadek dotyczy USA. Francja i Szwajcaria utrzymują swój wkład w wysokości 20%.

ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGI W POIiŚ

Poprawa bezpieczeństwa energetycznego w kraju wymaga wprowadzenia zmian w systemie przesyłania, magazynowania i użytkowania energii elektrycznej. Przy wprowadzeniu efektywnej produkcji i dystrybucji można ograniczyć negatywny wpływ na środowisko oraz ograniczyć zapotrzebowanie na surowce w przypadku procesu wytwarzania i użytkowania energii. Dla zapewnienia bezpieczeństwa wprowadza się również dywersyfikacje źródeł energii m. in. wprowadzając OZE (odnawialne źródła energii). W okresie I – VI 2011 złożono ponad 400 wniosków opartych o priorytet IX: Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna. Projekty oceniono na 23,3 mld zł, przyjęte zostało 80 wniosków o wartości 3,9 mld zł. Środki Funduszy Strukturalnych to kwota 1,2 mld zł, wartość ta stanowi 39% dostępnych środków.

W ramach programu operacyjnego Infrastruktura i Środowisko są prowadzone programy pod zarządem Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Pośrednikami w tych projektach jest Ministerstwo Gospodarki, wdrażanie podlega Narodowemu Funduszowi Ochrony Środowiska i gospodarki Wodnej oraz Instytut Nafty i Gazu.

Celem inwestycji jest wdrażanie projektów pro ekologicznych, beneficjentami środków finansowych są przedsiębiorcy, jednostki samorządu oraz usługodawcy w sektorze publicznym. Głównym założeniem programu jest poprawa sprawności przy wytwarzaniu energii (działanie 9.1) oraz przy przesyłaniu (działanie 9.2). Na lata 2007-2013 w ramach działania 9.1 przeznaczono 71,8 mln euro ze środków UE oraz 16,0 mln euro ze środków publicznych, krajowych. Środki własne beneficjentów stanowią 75,5% wydatków na ten cel. Wartość inwestycji ocenia się na 358,9 mln euro, liczbę podpisanych umów na 11. Na działanie 9.2. przeznaczono 163,58 mln euro, z czego 139,0 mln euro pochodzi ze środków funduszy strukturalnych a 3,2 mln euro ze środków krajowych i publicznych. Do tej pory nie podpisano żadnej umowy na ten cel.

Kapitał ze środków Unii jest również kierowany na zmniejszenie strat energii przy użytkowaniu (działania 9.3). Projekty te dotyczą jednostek samorządowych, sektora publicznego i organizacji pozarządowych. Środki na te działania pochodzą z funduszy europejskich: 76,7 mln euro oraz środków państwowych: 76,7 mln euro. Obecnie podpisano 32 umowy ramach projektu.

W ramach dofinansowania wprowadzane są projekty dla produkcji energii elektrycznej i cieplnej ze źródeł odnawialnych (działanie 9.4) oraz produkcji bio paliw (działanie 9.5). Odbiorcami środków są zarówno przedsiębiorcy jak jednostki samorządowe oraz stowarzyszenia i podmioty pomocnicze samorządów. Środki unijne to kwota 207,9 mln euro. Podpisano 18 umów na ten cel. W ramach działania 9.5. Unia finansuje 30% inwestycji, jest to kwota 43,41 mln euro, państwo 9,6% (13,4 mln euro). Środki własne beneficjentów to ponad 88,0 mln euro. Wprowadzenie OZE wymaga zbudowania sieci ułatwiających odbiór energii ze źródeł odnawialnych. W ramach tego działania na inwestycje przeznaczono 44,2 mln euro, z czego ponad 83% pochodzi ze środków UE. Nie przeprowadzona jeszcze żadnego konkursu na te środki.

Dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrony środowiska w kraju są wprowadzane programy wspomagane przez Unię dla modernizacji i rozbudowy systemów przesyłowych oraz magazynów (Priorytet X). W ramach tego programu przedsiębiorcy mogą uzyskać 1759,5 mln euro z Funduszy Strukturalnych oraz 137,2 mln euro ze środków publicznych w kraju. Środki własne beneficjentów to 11,1% wkładu w ramach programu. W roku 2010 zaakceptowano 24 projekty, podpisano 3 umowy. W ramach Priorytetu X jest rozbudowywany rynek gazu ziemnego. Na ten program przeznaczono 259,8 mln euro, z czego 181,9 mln euro pochodzi ze środków unijnych a 19,4 ze środków publicznych. Nie podpisano jeszcze żadnej umowy na ten cel.

Rozwój energetyki odnawialnej wymaga rozbudowy przedsiębiorstw produkujących urządzenia służące do wytwarzania paliw i energii z OZE. Kapitał przeznaczony na ten cel wynosi: 109,6 mln euro, 30% pochodzi ze środków UE, 14% ze środków krajowych, publicznych.

Przy kwalifikowaniu projektów w ramach programu jednostki wdrażające oceniają wzrost mocy elektrowni oraz wzrost produkcji energii. Projekty dotyczące dystrybucji energii są oceniane poprzez wielkość oszczędności energii i wielkość przesyłu.

Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku jest finansowana w ramach programów dla ochrony środowiska, energetyki oraz modernizacji procesów produkcyjnych i Energetykę 1,7 mld euro.

Do produkcji energii coraz częściej wykorzystuje się biomasę. W ten sposób można zagwarantować stały dostęp do surowca oraz po wprowadzeniu odpowiednich technologii produkcji energii oszczędności i korzyści dla firm i środowiska. Wykorzystanie biomasy wymaga znacznych nakładów na modernizacje i dostosowania, lecz oszczędności wynikające z dostosowań do norm i regulacji są znaczne. Od wielu lat w unii wprowadzane są programy i projekty z tego zakresu, dotyczą one również Polski. Wprowadzenie OZE jest jedną z metod na rozwój i rozbudowę sektora produkcyjnego. Oszczędności finansowe z tytułu ograniczenia zanieczyszczeń (opłaty środowiskowe, kary, usługi firm zewnętrznych) w sektorze energetycznym i produkcji szkła i metalu są znaczne. Przedsiębiorstwa obok środków z funduszy Ochrony Środowiska i Energetyki mogą liczyć na dotacje na wprowadzenie i rozwój technologii oraz poprawę konkurencyjności firmy. Obok środków UE, na modernizacje są przeznaczane środki budżetowe, wojewódzkie i samorządowe oraz kapitał inwestycyjny zagraniczny i krajowy. Popularyzacja OZE jest popierana przez sektor bankowy, preferencyjne kredyty i pożyczki są dostępne dla sektora produkcji.

Produkcja biomasy dla sektora energetycznego jest oceniana jako najtańsza i łatwa we wprowadzeniu. Wadą jest wysokie zapotrzebowanie na surowiec pierwotny, wartość energetyczna danej wagi i objętości jest bardzo niska, znacznym hamulcem jest zapotrzebowanie na transport. Obecnie są prowadzone badania nad surowcami z biomasy, ale o wyższej wartości energetycznej. Wprowadzenie biomasy jako surowca energetycznego jest możliwe dla obszarów produkcyjnych, ograniczenie kosztów transportu pozwala na efektywne korzystanie z energii OZE. Popularyzacja biomasy i rozwój rynku dla tego surowca wymaga wprowadzenia filtrów i modernizacji, dla utrzymania niskiego zanieczyszczenia powietrza. Spalanie niektórych surowców jest zbyt wysokim obciążeniem dla środowiska. Zmiany w technologii produkcji ukierunkowane na wykorzystanie OZE jest ważną przewagą konkurencyjną na rynku polskim, unijnym i zagranicznym. Odbiorcy dobrze odbierają produkty ekologiczne i nowoczesne. Oznakowania dotyczące ekologicznych produktów i technologii wytwarzania jest oceniane jako zdrowsze i bezpieczniejsze. Innowacyjność firm wprowadzających OZE jest znaczna, w ten sposób producenci zyskują reputacje i markę innowatora oraz wysoką pozycję rynkową. Zainteresowanie działalnością innowacyjną i ekologiczną jest wysokie zarówno wśród odbiorców jak i współpracowników oraz konkurentów. Rozwój branży, innowacyjność branży wpływa na działalność konkurencyjną oraz politykę firm. Współpraca z liderami w sektorze pozwala na wzmocnienie własnej pozycji oraz uzyskanie marki wśród odbiorców. Modernizacja i nowe produkty rozszerzają rynek zbytu i przyciągają nowych klientów w kraju i za granicą.

Na gospodarowanie i produkcje biomasy w latach 2007-2013 przeznaczono 1 430,3 mln euro, z czego 1 215,7 mln euro dotyczy wkładu unijnego. Finansowanie dostosowania firm do wymogów ochrony środowiska to kolejne 655,0 mln euro, w 80% finansowane z funduszy strukturalnych.

Obecnie są wprowadzone 63 projekty na rzecz OZE (priorytet IX) o wartości 837,5 mln euro - przewidywana wartość w roku 2015 . Całkowita wartość projektów na podstawie złożonych wniosków jest określona jako 2,95 mld zł. Unia Europejska finansuje ponad 80% wartości projektów. Stopień wykorzystania środków przydzielonych w okresie 2007 - 2015 na infrastrukturę energetyczną utrzymuje się na poziomie 28%. W przypadku funduszy unii wskaźnik szacuje się na 46% wykorzystania (2007-2015). Do końca trwania programu planuje się realizację kolejnych 37 umów.

Podczas realizacji programu dla infrastruktury w sektorze energetycznym udział OZE w rynku energii znacznie wzrósł, do roku 2015 ma utrzymać się na poziomie 7,5%. Energochłonność PPKB (kgoe/euro) spadnie do 0,22 z poziomu 0,27 w roku 2007. Wskaźnik ten prezentuje wielkość zużycia energii wobec kapitału (przychód, zysk, wartość produkcji, wydatki).

Do roku 2015 planuje się budowę i modernizacje 14 jednostek wytwarzających energię energetyczną i cieplną. Obecnie wprowadzone projekty to 35% planowanych inwestycji dla wzrostu produkcji energii, z czego ponad 40% dotyczy źródeł odnawialnych. Produkcja energii cieplnej w 16% pochodzi z zasobów odnawialnych. Finansowanie unijne dla modernizacji i rozbudowy jednostek w sektorze energetycznym utrzymuje się na poziomie 164,3 mln zł, kwota 103,0 mln dotyczy infrastruktury dla OZE. Do rozdysponowania pozostało 120 mln zł. Wartość obecna projektów wobec roku 2015 utrzymuje się na poziomie 36%, w przypadku funduszy strukturalnych na poziomie 58%. Przedsiębiorcy oceniają pozytywnie realizację projektów PO IiŚ, barierą przy realizacji założonych celów finansowych i rzeczowych jest długa procedura kwalifikowania i wprowadzania projektów.

Przy ocenie efektów programu IiŚ trzeba ocenić ilość wytwarzanej produkcji rocznie. Wzrost produkcji w wyniku inwestycji zgodnych z Priorytetem IX oszacowano na 565,3tys.MWh/rok w przypadku energii elektrycznej oraz 1 130,7tys. MWh/rok przy produkcji energii cieplnej. Wytwarzanie czystej energii wzrosło w wyniku inwestycji infrastrukturalnych i środowiskowych. W roku 2015 prognozuje się roczną produkcję na 507,4 tys.MWh/rok.

Na rzecz sektora środowiska obecnie zakwalifikowano 80 projektów. Koszt inwestycji w tym sektorze to 20 073 mln zł, z czego 11 052 pochodzi z dofinansowania UE. W sektorze Energetyki wdrażane jest 18 projektów, całkowity koszt jest oceniony na 16 218 mln zł, ponad 50% pochodzi z funduszy strukturalnych. Dodatkowo wprowadzono 6 projektów na listę rezerwową, ich wartość przekracza 4 014 mln zł (20% to dofinansowanie z UE).

Kapitał przeznaczony na ochronę środowiska alokowany w formie konkursów jest wykorzystany w 40% (kwota 8 000 mln zł). Przedsiębiorstwa z branży energetycznej do końca roku 2010 wykorzystały ponad 20% przyznanych środków (3,8 mln zł).

Od 2007 roku beneficjenci złożyli ponad 849 poprawnych formalnie projektów w sektorze środowiska. W przypadku energetyki złożono 436 poprawnych wniosków. Kwota o jaką ubiegali się przedsiębiorcy w ramach dofinansowania projektów dla ochrony środowiska oszacowano na 23,8 mld zł, jest o 15 % wyższa wartości oferowanej przez UE. Inwestycje dla sektora energetyki finansowane z unii, są niższe od zapotrzebowania o 40%. W ramach programu dla środowiska przyjęto do realizacji ponad połowę złożonych wniosków. W sektorze energetyka tylko 16,7%. Beneficjenci najczęściej ubiegają się o kapitał na rzecz środowiska, inwestycje w energetykę są na trzeciej pozycji. Liczba podpisanych umów jest znaczna w przypadku ochrony środowiska, finansowanie dla sektora energetyki dotyczy tylko 73 wniosków wobec 1002 udzielonych na dofinansowania.

Kapitał unijny wykorzystany w sektorze środowiska to 12 623 mln zł, jest to 65% dostępnych środków z tego źródła. W przypadku energetyki wykorzystano jedynie 22% kapitału z unii, wysokość dofinansowania kształtuje się na poziomie 1 511 mln zł. Alokacja środków w roku 2010 z funduszy strukturalnych przeznaczonych na infrastrukturę energetyczną utrzymuje się na poziomie 11,5 mln zł. Najwyższe kwoty przeznaczono na gospodarowanie odpadami przemysłowymi (m.in. produkcja biomasy), jest to kwota 5 mln zł. Wysokie nakłady szacuje się w przypadku bezpieczeństwa produkcji, przesyłu oraz wykorzystania energii. Wprowadzanie do powszechnego użytku ekologicznych surowców energetycznych również jest zaliczane do priorytetów. Modernizacja sektora dla poprawy jakości produkcji, dystrybucji oraz użytkowania od 2007 kosztowała ponad 12 000, średnie wykorzystanie kapitału z funduszy europejskich ocenia się na 23% .

Beneficjenci oceniają procedury wyboru projektów w sektorze środowiska i energetyki jako odpowiednio i wystarczająco określone. Metoda oceny projektów przez instytucje jest w ponad 70% dobrze oceniana przez przedsiębiorców ubiegających się o dofinansowanie UE. Około 15% podmiotów nie uważa wskaźników weryfikacji wniosków za potrzebne. Kilka procent podmiotów uważa procedury za źle prowadzone i zbędne. Częstym zarzutem jest zbyt niedopasowanie wskaźników oceny do obecnego Systemu Zarzadzania Środowiskiem, jest zbyt ogólna oraz nie dopasowana do wskaźników wykorzystywanych przez firmy. Beneficjenci w większości wskazują na dobrze dopasowane wskaźniki do mierzenia produktu i rezultatów projektu. Ponad 10% podmiotów z sektora środowiska wskazuje na brak takich wskaźników. Około 7% podmiotów z sektora energetyki ubiegających się o środki z funduszy nie potrafi ocenić. W przypadku inwestycji w infrastrukturę energetyczną firmy w 7% wskazują na odpowiednie zdefiniowanie wskaźników oceny firmy. W przypadku 80% firm w sektorze środowiska definicje i miary są określne jako wystarczające. Trudności w oszacowaniu wskaźników wykazało 20% firm w przypadku inwestycji dla środowiska. Ponad 30% nie potrafi ocenić wskaźników. Jako najtrudniejsze przedstawione były wskaźniki informujące o modernizacji i recyklingu w firmach produkcyjnych (w tym produkcja biomasy). Trudności występują również przy rozliczaniu oszczędności energii i relacji wobec emisji gazów cieplarnianych.

Koszty wprowadzenia i obliczania wskaźników wyznaczane dla projektów finansowanych z Unii są wysokie dla 10% podmiotów, ponad 10% nie ma zdania. Najwyższe koszty występują przy szacowaniu wskaźników mocy produkcyjnej oraz gospodarowania, składowania i recyklingu. Negatywnie przedsiębiorcy oceniają wskaźniki dotyczące ilości uzyskanej biomasy (kosztowne i trudne w oszacowaniach). Najczęściej beneficjenci wprowadzający zmiany w infrastrukturze energetycznej wykorzystują wskaźniki wyznaczone przez unię do mierzenia efektów i produkcji. Około 10% wykorzystuje tylko niektóre wskaźniki. Ponad 10% nie potrafi ocenić z jakich wskaźników korzysta. Najczęściej przedsiębiorcy zaangażowani w inwestycje infrastrukturalne sektora energetycznego odrzucali wskaźniki i definicje trudne do oceny i oszacowania. Często wybierano wskaźniki łatwe w oszacowaniu oraz te których realizacja nie wiąże się z wysokim ryzykiem.

Największym obciążeniem dla firm zaangażowanych w projekty z funduszy strukturalnych, dotyczące sektora energetycznego są zbyt rygorystyczne procedury. Taką ocenę wykazuje ponad 12% firm, około 48% uważa że są trudne i często zbyt rygorystyczne. . Ponad 20% przedsiębiorców przyjmuje procedury jako odpowiednie. Nie zgłoszono, aby procedury rozliczania wartości docelowej były zbyt mało rygorystyczne. Beneficjenci funduszy dla modernizacji energetyki w 76% wprowadzali zmiany i nowe działania dla utrzymania wartości dofinansowania. Ponad 20% nie wprowadzało zmian działalności przy wzroście ryzyka utraty środków.

Wprowadzenie modernizacji w infrastrukturze energetycznej ponad 20 firm oceniło jako trudne do wprowadzenia i zaplanowania. Około 60% nie napotkało trudności. Najczęściej zarzuty dotyczyły wartości docelowej – trudności określenia (30% firm) i uzyskania tej kwoty (33% firm). Obliczenia wskaźnika i wybór odpowiednich przeliczeń są obciążeniem dla 12% przedsiębiorstw. Ponad 40% firm inwestujących w sektorze środowiska napotkało trudności przy wprowadzaniu projektów, około 15% firm z branży energetycznej zgłosiło takie problemy. Największe problemy dotyczyły płynności finansowej oraz kwalifikacji kadry, dotyczy to ponad połowy przedsiębiorstw inwestujących w ochronę środowiska. Około 30% firm napotkały bariery instytucjonalne, wewnętrzne oraz przedłużenie procesów decyzyjnych. Zmiany w sektorze energetycznym wewnątrz firmy były ocenione jako trudne dla 10% firm, głównym obciążeniem są kwalifikacje pracowników.

Przy ocenie działalności instytucji najczęstszym zarzutem przy inwestycjach dla ochrony środowiska (OZE, dystrybucja, produkcja energii, modernizacje w produkcji) jest długi czas oczekiwania na decyzję o dofinansowaniu, często efektem jest nieaktualność danych i przeliczeń. Nadmiar dokumentacji oraz przepisy prawa zamówień publicznych są kolejnym obciążeniem przedsiębiorstw. Zbyt późne rozliczenia środków, oczekiwanie na umowę oraz późne otrzymanie informacji od instytucji są często wymieniane. W przypadku sektora energii głównym zarzutem są opóźnienia przy dokumentacji i rozliczaniu środków z funduszy strukturalnych.

W czasie trwania programu IiŚ wiele projektów zostało odrzuconych. Przedsiębiorcy od 2007 roku ubiegali się o 1 151,8 mln zł na recykling, składowanie i produkcję biomasy (28% dostępnych środków). Modernizacja przedsiębiorstw produkcyjnych to w 2010 roku 243,0 mln zł. (30% dostępnych środków). Na budowę i modernizacje infrastruktury energetycznej ubiegano się o kwotę 280, 0 mln zł (60%dostępnych środków). Kwoty te nie zostały zaakceptowane, projekty odrzucono. Dla modernizacji firm na liście rezerwowej są projekty na kwotę 11,2 mln zł. Na budowę i modernizację przesyłu oraz produkcji energii wprowadzono dodatkowo na listę rezerwową inwestycje o wartości 490 mln zł.

ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII

Energochłonność gospodarki polskiej i unijnej od kilku lat spada. Wprowadzenie nowych, energooszczędnych metod produkcji oraz ograniczenie spożycia indywidualnego były głównymi punktami polityki energetycznej w Unii Europejskiej. W okresie 2006-2010 zużycie energii elektrycznej w Polsce utrzymywało się w zakresie 148,72 tys. GWh oraz 154,99 tys. GWh. Największe spadki szacuje się na 2,9% w okresie 2007-2006 oraz 3,98% na przełomie 2010-2009. Wprowadzenie polityki tego typu ma ograniczyć zanieczyszczenie środowiska. Polityka oszczędności energii to nowe techniki wytwarzania, nowe materiały i wyroby. Ograniczenie zużycia przez podmioty gospodarcze i gospodarstwa domowe opiera się na zmianach budowlanych (okna energooszczędne oraz ocieplanie budynków), na wprowadzenie innych standardów dla sprzętu domowego i urządzeń w firmach. Wysoki pobór energii wyliczono w przypadku oświetlenia - na rynku są obecne produkty o różnym zużyciu energii. Wprowadzenie takich zmian pozwala na znaczne oszczędności firm i podmiotów indywidualnych. Ograniczone zasoby paliw energetycznych oraz wysokie zapotrzebowanie powodowały znaczne wzrosty cen dla użytkowników. Poprawa energochłonności w gospodarce pozwala na ograniczenie skutków wahań cen.

Zgodnie z dyrektywami unijnymi w roku 2020 efektywność energetyczna krajów ma wzrosnąć o 20% wobec prognoz z 2009. W roku 2009 Rada ministrów w Polsce przyjęła program Polityka energetyczna Polski do roku 2030 oraz Program dla elektroenergetyki (2006), w oparciu o zalecenia UE.

Wydobywanie paliw energetycznych oraz produkcja energii zanieczyszcza środowisko i ogranicza możliwość użytkowania danego terenu. Emisja gazów cieplarnianych jest również dużym zagrożeniem dla mieszkańców danego rejonu. Kraje członkowskie zobowiązały się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o 20% wobec roku 1990. Obecnie w UE od 1990 roku ilość tych zanieczyszczeń spadła o 17,0% (2-3% rocznie). W przypadku Polski spadek emisji to również 17,0%. Największe zanieczyszczenie powietrza powodują przedsiębiorstwa wytwarzające energię. W kraju około 60% zanieczyszczeń pochodzi z takich przedsiębiorstw. Kolejnym źródłem są gospodarstwa domowe: wytwarzanie ciepła oraz firmy produkcyjne (maszyny i urządzenia).

W Polsce spadek emisji gazów cieplarnianych to około 3 tysiące gigagramów rocznie. Całkowita emisja zanieczyszczeń gazowych to około 203,1 mln ton w ciągu roku. Zanieczyszczenia zatrzymane to tylko 11,2% tej wartości. Większość producentów ma urządzenia do redukcji zanieczyszczeń (92,3%), firmy o niskim poziomie redukcji zanieczyszczeń to około 0,1% rynku. Bogatynia i Konin są najbardziej narażone na zanieczyszczenia.

Energia odnawialna pochodzi z naturalnych procesów przyrodniczych, z niekowalnych źródeł tj. woda, wiatr, promieniowanie słoneczne, geotermalna, wodna oraz biomasy, biogazu i biopaliw.

Produkcja surowców dla produkcji energii odnawialnej w Unii Europejskiej spada, w okresie 2000-210 o około 111,4 mln. Najważniejszy źródłem czystej energii od lat jest biomasa. Wykorzystanie tego paliwa energetycznego spadło jednak o 600 mln (2000-2008). W Europie często wykorzystuje się energię wodną (produkcja 28,2 mln) oraz wiatrową (10,2 mln). Największy wzrost odnotowano w przypadku energii wiatrowe: czterokrotny wzrost w 2000-2008 oraz geotermalnej: dwukrotny wzrost w tym okresie. Unia Europejska wspiera inicjatywy na rzecz czystej energii oraz ochrony środowiska. Biała Księga-Energia dla przyszłości oraz Zielona Księga-Ku europejskiej strategii bezpieczeństwa energetycznego, są dokumentami określającymi cele energetyczne.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego wyznacza kolejne kroki: popularyzowanie i promowanie nowych źródeł energii oraz wspieranie przez państwa wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych oraz wprowadzenie biopaliw w transporcie.

Pozyskanie energii w Polsce spada o około 1-2% rocznie. W przypadku źródeł odnawialnych wzrost wykorzystania to około 18,6% rocznie. Udział źródeł odnawialnych w produkcji energii pierwotnej oszacowano na 0,5% rocznie. W ostatnim okresie proces ten przebiega znacznie dynamiczniej. Porównując sytuację Polski ze średnią europejską wykorzystanie OZE (odnawialnych źródeł energii) jest ponad dwukrotnie niższe. Pozyskanie energii czystej w UE wzrosło o 27,7% w ostatnim okresie. Liderem w skali europejskiej są Niemcy, dobre wynika prezentuje Szwecja i Austria. Wysoki udział OZE wobec energii pierwotnej szacuje się na Łotwie 99,9%, Austrii 78,2% oraz Finlandii 56,4%. Polska wypada słabo: tylko 7,6%.

Pozyskanie energii odnawialnej w Polsce opiera się głównie na materiałach organicznych tj. biomasa, biopaliwa oraz biogaz. Wykorzystanie tych źródeł szacuje się na 95,5% rynku OZE, najczęściej energie pozyskuje się z biomasy (85,3% rynku). Od kilku lat zużycie tego surowca znacznie spada: 6,3% w ciągu ostatnich sześciu lat. Wzrasta zapotrzebowanie na biopaliwa oraz biogaz, w ostatnich latach udział w rynku zmienił się o 4,3% oraz 1,2%.

W Polsce do produkcji energii wykorzystuje się również energię naturalną: wody, wiatru oraz geotermalną. Pozyskanie energii wody stanowi około 4-3% rynku OZE, wartość ta spada. Pozyskanie energii wiatrowej wzrasta, udział w rynku to obecnie 1,5% (wzrost o 1,2% wobec 2005 roku). Energia geotermalna jest słabo wykorzystana, pozyskanie energii z tego źródła od kilku lat utrzymuje się na poziomie 0,2% rynku.

Sektor energetyczny w Polsce w coraz większym stopniu wykorzystuje naturalne surowce oraz energię naturalną do produkcji. Udział odnawialnych źródeł energii w zużyciu całkowitym szacuje się na 8,5 rynku w roku 2011. Wartość ta dynamicznie wzrasta. Z roku na rok średni wzrost określa się na poziomie 0,2-0,5%. Najważniejszym surowcem energetycznym jest biomasa. Wysoki poziom produkcji oszacowano w przypadku elektrowni wodnych. Wzrasta pozyskanie energii wiatrowej, rośnie liczba elektrowni wiatrowych.

W przypadku Unii średnie wykorzystanie OZE utrzymuje się na poziomie 11,7% w 2011. Zmiany roczne to około 0,6-0,8% udziału w rynku. Kraje członkowskie zobowiązały się do rozwijania rynku energii czystej oraz do wprowadzenia źródeł odnawialnych jako paliwa do przedsiębiorstw produkujących energie. Od kilku lat te surowce, są wykorzystywane do ocieplania pomieszczeń, biopaliwo zaś ma zastosowanie w sektorze transportowym.

Produkcja energii ze źródeł odnawialnych w UE to około 8 679,0 GWh. Około połowę stanowi biomasa (2009), wielkość zużycia tego surowca wzrasta, trend ten będzie się utrzymywał. Do produkcji energii wykorzystuje się w znacznym stopniu energię wodną. W ciągu ostatnich pięciu lat pozyskanie wzrosło o 374,0 GWh. Najszybciej rozwija się produkcja energii w elektrowniach wodnych o mocy od 1 do 10 MW. Najważniejszym segmentem produkcyjnym jest jednak rynek elektrowni dużych, o mocy powyżej 10 MW, stanowią one około 60% rynku. Występują znaczne wahania ilości wyprodukowanych od 100-200 GWh rocznie. Wielkość pozyskania energii wiatrowej jest wysoka (8,5% produkcji czystej energii). Dynamika wzrostu kształtuje się na poziomie: 200-300 GWh rocznie (2007-2009). W Unii Europejskiej biogaz produkuje się z odpadów, w Polsce ten sposób pozyskania energii jest rzadko stosowany (0,012% pozyskanej energii).

W przypadku energetyki zawodowej, głównym surowcem dla czystej energii od lat jest biomasa. W przypadku energetyki przemysłowej biomasa również stanowi podstawę produkcji, jednak od 2006 roku rośnie znaczenie biogazu (wzrost o około 50 GWh rocznie).

Zgodnie z obowiązującymi certyfikatami do 2012 ilość sprzedanej energii z OZE ma wzrosnąć do 10,4%, w roku 2017 zaś do poziomu 12,9%. Celem polityki państwa jest zwiększenie zużycia czystej energii do 15% w roku 2020. Ten program dotyczy głównie przedsiębiorstw energetycznych. Muszą one wprowadzić odpowiednie zmiany , aby naturalne źródła energii stanowiły 10,4% wartości sprzedanej oraz 12,9% w roku 2017.

Biopaliwa są stosowane jako biokomponenty dodawane do paliw silnikowych. W ten sposób planuje się znacznie ograniczyć zanieczyszczenie powietrza na obszarach miejskich i o dużym natężeniu ruchu. Zanieczyszczenia powietrza przez pojazdy mechaniczne jest wysokie, trudne do ograniczenia. Zgodnie z dyrektywą PE z roku 2003 kraje członkowskie zobowiązały się do wprowadzenia na rynek biopaliwa, ma być stosowany w sektorze transportowym. W Polsce w 2006 roku wprowadzono ustawę o biokomponentach i biopaliwach stałych. W tych aktach przedstawiono ramy promowania OZE oraz formy współpracy na forum międzynarodowym. Zaprezentowano nowe procedury administracyjne przy produkcji i sprzedaży energii.

W Polsce z biopaliwa produkuje się około 7,1% energii. Pozyskanie tego surowca szacuje się na 17,9 tys. Tj., wysokość importu szacuje się na 10,1 tys. Tj. Eksport jest niski: tylko 0,3 tys. Tj. W ostatnich pięciu latach pozyskanie wzrosło ponad dwukrotnie, import ponad piętnastokrotnie a eksport spadł o 1,6 tys. Tj. W roku 2009 zapasy tego surowca energetycznego zaczęło wzrastać (w 2008 zapasy oszacowano na -463 Tj.). Biopaliwa są stosowane w transporcie. W okresie 2006-2009 zużycie krajowe wzrosło o 23,7 tys. Tj., w roku 2009 poziom zużycia oszacowano na 27,8 tys. Tj. Energia z biopaliwa to najczęściej biodiesel: 70,4% zużycia oraz 78,7% pozyskanych biopaliw ciekłych. Biopaliwa wykorzystują mieszalnie produktów naftowych oraz transport

W sektorze produkcyjnym czystą energię uzyskuje się najczęściej z biomasy: zużycie tego surowca szacuje się na 33,4 tys. Tj. Największe zapotrzebowanie określono w sektorze papierniczym, poligraficznym oraz drzewnym. Dużą dynamikę wzrostu zużycia odnotowano w przypadku biogazu (dwukrotny wzrost w 2006-2009), przedsiębiorstwa produkcyjne: spożywcze i tytoniowe coraz szerzej stosują biogaz jako surowiec energetyczny. Przemysł mineralny użytkuje energię z odpadów w wysokości 29 Tj.

Zużycie krajowe energii z biomasy jest wysokie: około 217,3 tys. Tj. rocznie. Największe zapotrzebowanie odnotowano w przypadku gospodarstw domowych: 57,5% zużycia. Wartość ta jest od kilku lat stabilna. Głównymi odbiorcami energii z biomasy są również elektrownie i elektrociepłownie: 21,8% zużycia, wzrost roczny szacuje się na 5-15 tys. Tj. Producenci artykułów papierniczych, poligraficznych oraz przetwórstwo drzewne: wykazują 18,4% zużycia krajowego. W tych sektorach dynamika wykorzystania biomasy jest wysoka: odpowiednio 6,3% rocznie oraz 9,7% dla produkcji z drzewa.

Pozyskanie energii czystej w kraju to 253,2 tys. TJ rocznie (dane na 2009). Około 10,2 tys. TJ pochodzi z importu (2,9% zużycia krajowego). Sprzedaż surowców energetycznych za granicę jest niski, tylko 0,13% pozyskanych surowców. Wartość zapasów rośnie.

Zużycie krajowe w 2009 utrzymało się na poziomie 263,1 tys. TJ. Najwyższe zużycie kształtuje się w sektorze elektrowni i elektrociepłowni: 59,7 tys. TJ rocznie oraz gospodarstw domowych 102,9 tys. TJ. Znaczne zużycie odnotowały mieszalnie produktów naftowych (23,5 tys. TJ) oraz handel i usługi (20,9 tys. TJ). Przemysł papierniczy i drzewny zużywa około 30,8 tys. TJ, rolnictwo i leśnictwo około 7,1 tys. TJ. Ważnym odbiorcą jest sektor transportowy, w roku 2009 było to 4,3 tys. TJ wysoka dynamika zużycia ma się utrzymać w tym sektorze.

Największą dynamikę zużycia biomasy wykazuje sektor energetyczny: zużycie na wsad oraz zużycie własne sektora energii. Wykorzystanie w sektorze produkcyjnym oraz dla użytkowników końcowych utrzymuje się na poziomie 33,4 – 34,1 tys. TJ oraz 126,6 – 128,6 tys. TJ. Pozyskanie oraz zużycie końcowe biogazu szacuje się na 4,1 tys. TJ rocznie. W okresie 2001-2009 wzrost to około 2,6 tys. TJ. Najważniejszym odbiorcą jest sektor energetyczny. Zapotrzebowanie w tym sektorze jest głównym czynnikiem dla produkcji biogazu. W sektorze handlowym i usługowym energia z biogazu jest również użytkowana, w tych sektorach popyt określa się na poziomie 24,8 % popytu na biogaz. Rośnie zużycie w przemyśle spożywczym i tytoniowym, stanowi obecnie tylko 3,2% zużycia. W przypadku biopaliwa, pozyskuje się głównie biodiesel 14,1 tys. TJ (364,8 ton) oraz znacznie mniejsze ilości bioetanolu 3,8 tys. TJ (127,4 tony). Biodiesel jest mieszany z olejem napędowym (83,3% zużycia), bioetanol jest zużywany w mieszalniach produktów naftowych (89,3% zużycia). Import biopaliwa jest znaczny: 56,3% zużycia w przypadku bioetanolu oraz 26,4% dla biodiesla.

W latach 2001-2009 produkcja czystej energii był najwyższa w energetyce zawodowej: 87,7 rynku. Elektrociepłownie produkowały 47,8% energii z OZE, a elektrownie 39,8%. Energetyka przemysłowa wytwarza 12,3% energii na rynek czystej energii. Znacznie wzrosło zapotrzebowanie w energetyce zawodowej 1,1-1,5 tys. GWh (około 25% rocznie). Elektrociepłownie przemysłowe zgłaszają wzrost zapotrzebowania od 2009 roku. Energetyka zawodowa-elektrownie produkują energię elektryczną z wody i wiatru: 4,53 tys. GWh rocznie. W przypadku elektrociepłowni zawodowych produkcja opiera się na biomasie: 4,15 GWh rocznie z tego surowca. Produkcja elektrociepłowni przemysłowych opiera się na biomasie (70,4%) oraz biogazie (29,6%). Największą dynamikę przy produkcji energii elektrycznej szacuje się w przypadku biomasy (2008-2009 to wzrost o 1,5 tys. GWh) oraz około 200 GWh wzrostu dla energii wiatrowej, wodnej oraz biogazu. Wysoki wzrost zapotrzebowania zgłaszają elektrociepłownie zawodowe.

Produkcja ciepła z OZE wzrasta, w 2009 roku ukształtowała się na poziomie 9,9 TJ. Głównym surowcem jest biomasa, wykorzystanie biogazu jest niskie, około 8,3% produkcji. Głównymi odbiorcami surowców energetycznych jest energetyka zawodowa 81,5%, energetyka przemysłowa to pozostałe 18,5%. Większość produkcji wytwarzają elektrociepłownie, ciepłownie mają 17,9% udziału w rynku produkcji ciepła z odnawialnych źródeł energii. Największa dynamika kształtuje się na rynku biomasy, w okresie 2008-2009 to wzrost o 2,5 tys. TJ. Znaczny wzrost zapotrzebowania zgłaszają elektrociepłownie zawodowe

EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA WOBEC ZMIAN NA RYNKU

Poprawa efektywności przy produkcji energii jest priorytetem dla budowy racjonalnej i mocnej gospodarki. Koszty energii są jednym z głównych wydatków przedsiębiorstw usługowych i produkcyjnych. Zapotrzebowanie na energie stale wzrasta, zużycie na osobę również. Wprowadzenie polityki racjonalizacji poprzez wzrost pozyskania energii na jednostkę paliwa ma zagwarantować odpowiedni poziom podaży na rynku. Wzrost efektywności energetycznej to spadek kosztów producentów oraz cen energii. Zmiana warunków gospodarowania przez obniżenie kosztów działalności na rynku w dłuższym okresie jest korzystna dla wielu uczestników gry rynkowej. Wydatki na poprawę efektywności energetycznej są finansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności. Priorytetem dla programu jest poprawa atrakcyjności Polski oraz regionów.

W okresie 2007-2013 w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko są finansowane projekty dla poprawy efektywności energetycznej. Inwestycje te dotyczą zarówno poprawy i modernizacji technologii produkcji energii jak i energooszczędności (poprawy efektywności przy użytkowaniu energii). Na ten cel są kierowane środki z UE na rzecz środowiska oraz sektora energetycznego. W latach 2007-2013 przeznaczono 4 846 mln euro (17% środków) na środowisko oraz 1 722 mln euro (6%) na energetykę. Najważniejszymi elementami są wydatki na współpracę w Unii Europejskiej. Fundusz Spójności opiera się na wymianie handlowej oraz dywersyfikacji źródeł energii w ramach UE. Popyt i podaż opierają się na rynku Unii, zgodnie z lokalnymi potrzebami oraz produkcją na danym obszarze. Rozszerzenie rynku ma zapewnić innowacyjność oraz modernizacje w wybranych regionach w zakresie produkcji i użytkowania energii.

Na koniec roku 2010 w ramach programu IiŚ na sektor energetyczny Unia przeznaczyła 90 mln euro, z czego większość w roku 2010. Dla sektora środowiska skierowano 315 mln euro w ciągu ostatnich pięciu lat. Trudności jakie występują przy realizacji projektów dotyczą zmian prawa UE oraz odsunięcie niektórych inwestycji. Wzrost wydatków dotyczy rynku OZE (poprawa efektywności energetycznej dla tych surowców) oraz nowych źródeł energii w Polsce. Odsunięto programy dla rynku biopaliw, niektóre innowacje technologiczne zostały przesunięte do Programu Pomocy Technicznej. W roku 2010 wprowadzono nowe inwestycje w sektor energetyczny m.in. poprzez budowę Terminala Gazyfikacyjnego Skroplonego Gazu Ziemnego oraz budowę magazynów ropy i paliw ciekłych.

Wykorzystanie środków unijnych pod koniec 2010 roku przekraczało 45% w ramach programów dla środowiska oraz energetyki. Dla środowiska przyjęto 80 projektów o wartości 2 787,4 mln euro, prognoza na koniec okresu finansowania to 5 062,5. Na rzecz energetyki przeznaczono dotąd 779,3 mln euro (18 projektów), pod koniec programu prognozuje się wydatki w wysokości 4 090,4 mln euro.

Wydatki na efektywność energetyczną oraz infrastrukturę dla okresu 2007-2013 to 405 mln euro. Efektywność na rynku jest zależna od dostępu do źródeł i paliw energetycznych oraz od bezpieczeństwa produkcji, przesyłu i użytkowania. Budowa elektrowni przy źródłach surowców czy w pobliżu rynku zbytu znacznie obniża koszty wyprodukowania jednostki energii oraz koszt transportu energii i surowców. W ten sposób na rynku energii można uzyskać lepszą wydajność oraz spadek kosztów. Racjonalizacja produkcji pozwala na wytworzenie danej jednostki energii przy niższym koszcie – efektywność kapitału zużytego rośnie. Ocena efektywności produkcji jest oparta na rachunku finansowym lub wytworzonej mocy.

W ramach PO IiŚ na poprawę efektywności energetycznej oraz infrastrukturę (poprawa efektywności energii w ujęciu finansowym) złożono wnioski o płatność, których szacowana wartość to 62 mln euro. Zatwierdzone wnioski ocenia się na 36 mln euro. Często, aby uzyskać dofinansowanie ogłaszane są konkursy, do końca roku 2010 odbyło się osiem o wartości 539 mln euro.

Na 2010 zakończono realizacje 243 projektów, z 1148 wdrażanych przedsięwzięć w ramach IiŚ. Dla poprawy efektywności energetycznej wprowadzono 41 projektów, były to projekty dostosowawcze do wymogów ochrony środowiska. Inwestycje tego typu pozwalają na ograniczenie kosztów produkcji oraz ograniczenia obciążeń z tytułu negatywnego wpływu na środowisko. Dla sektora energetyki oraz poprawy efektywności przy produkcji energii korzystne są wyniki programu Pomoc Techniczna. W ciągu trzech lat trwania programu realizacje 110 projektów.

Wykorzystanie środków finansowych z programów unijnych wymaga nadzoru i kontroli instytucji krajowych. Obecnie są to Ministerstwa właściwe w danej dziedzinie oraz Międzyresortowy Zespół ds. Realizacji Strategii Lizbońskiej i Komitet Koordynacyjny ds. Polityki Rozwoju. Monitorowaniem działań strategii rozwoju NSRO zajmuje się Komitet Koordynacyjny oraz Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Poprawa efektywności energetycznej opiera się na modernizacji i innowacjach. W ramach PO Innowacyjna Gospodarka oraz Regionalnych Programach Operacyjnych.

Wartość ogłoszonych konkursów na rzecz poprawy efektywności energii w ramach PO IiŚ ocenia się na 539 mln euro (osiem konkursów). W ramach Strategii Lizbońskiej na efektywność energetyczną oraz produkcje skojarzoną i zarządzanie energią przeznaczono 108 mln euro. Niezbędnym elementem jest nowoczesna infrastruktura oraz konkurencyjne warunki w sektorze energii. Nowe zdolności przesyłowe oraz poprawa przepustowości jest jednym z elementów zmian dla nowoczesnej i ekologicznej gospodarki opartej na efektywnym wykorzystaniu energii. Kolejnym elementem jest rozbudowa podziemnych magazynów oraz dostępność społeczności lokalnych do nowych i źródeł energii (w tym OZE). Do końca 2010 złożono 419 wniosków, zakwalifikowano wydatki w wysokości 6 mld euro, z czego dofinansowanie to 40% tej kwoty. Podpisano umowy o wartości 2,5 mld euro (75 umów). Dla poprawy konkurencji zainwestowano 151 mln euro na rynku gazu ziemnego, 121 mln euro na rynku energii wiatrowej oraz 12 mln euro na rynku energii. Poprawa efektywności poprzez inwestycje produkcyjne i dla zarządzania kosztuje 108 mln euro.

Obecnie w krajach UE jest wprowadzane wiele projektów, które mają znaczący wpływ na sektor energetyczny. Programy Unia dla innowacji, Europa efektywnie korzystająca z zasobów oraz Polityka Przemysłowa w erze globalizacji mają zapewnić szeroką współpracę w zakresie technologii oraz praktyki działania na rynku. Do końca 2010 roku na ten cel przeznaczono ponad 26 mln euro. Poprzez realizacje programów edukacyjnych, poprzez monitoring i wprowadzanie polityki dla rozbudowy rynku można uzyskać znacznie lepsze warunki w sektorze energetyki i przesyłu energii. Ograniczenie barier oraz odpowiednia polityka gospodarowania jest podstawą dla optymalizacji produkcji, przesyłu i korzystania z energii.

Program IiŚ przewiduje wprowadzenie zarządzania zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska za 115 mln euro. Znaczne kwoty są przewidziane na modernizacje przedsiębiorstw. Głównym beneficjentem jest województwo mazowieckie oraz rejon Sudetów, wysokie kwoty notuje się w województwach zachodnich (ponad 11,4 mln euro). Najniższe dofinansowania otrzymały województwa północne oraz łódzkie i wielkopolskie (poniżej 6,3 tys. euro).

Wprowadzanie inwestycji na rzecz poprawy efektywności w Polsce jest zahamowane przez nadmierną biurokrację oraz złe przygotowanie projektów inwestycyjnych. Poprawa efektywności w użytkowaniu i produkcji energii jest pracochłonna i kosztowna. Ryzyko oraz wielkość stopy zwrotu są najważniejszymi miernikami oraz motywami wprowadzania inwestycji dla innowacji i modernizacji na rynku energii. Znaczne nakłady początkowe są ograniczeniem na wiele lat. Korzyści wymieniane przez przedsiębiorców opierają się na rozszerzeniu rynku zbytu oraz ograniczeniu kosztów działania w wielu dziedzinach. Wprowadzenie polityki na rzecz efektywności wymaga znacznych zmian wewnętrznych, szkolenia personelu oraz kapitału. W wielu firmach efekty są widoczne dopiero po kilku latach. Zmiany w przedsiębiorstwie są krytykowane przez kadrę zarządzającą i pracowników, niechęć jest znaczna barierą dla innowacyjności i modernizacji.

Z programu IiŚ – priorytet IX korzystają przedsiębiorstwa, samorządy terytorialne oraz instytucje. Samorządy są słabo zaangażowane w ten projekt, brak rozeznania i planu nie pozwala na wykorzystanie kapitału z funduszy strukturalnych. Instytucje również rzadko korzystają z tych środków. Najczęściej beneficjentami są przedsiębiorstwa produkcyjne z sektora MSP. Wiele z tych firm nie ma przygotowania do planowania i wprowadzania nowych inwestycji. Wiele wniosków z IiŚ priorytetu IX jest odrzuconych lub poprawianych. Wykorzystanie środków jest niskie, szacuje się na 30%. Na następne lata przewiduje się następne konkursy oraz przesunięcia środków na nowe cele. Ograniczenie środków dotyczy rynku energii z biomasy, kapitał ma być przeznaczony na magazyny i modernizacje procesu produkcji (wprowadzenie oszczędności energii oraz wykorzystanie OZE). Nowe środki są kierowane na techniki produkcji oraz edukację pracowników i kadry.

Największe wydatki na program efektywności energetycznej notuje się w rejonie północnym oraz na obszarze Sudet. Nowe źródła energii – gaz ziemny oraz modernizacje produkcji (Sudety) są priorytetowymi inwestycjami. Budowa i zmiany w procesie dystrybucji i użytkowania energii dotyczy wielu województw – zarówno metropolitalnych jak i słabo zagospodarowanych. Zapotrzebowanie na energię na obszarach miejskich stale rośnie, wprowadza się czystą energię oraz bezpieczny system przesyłu. Urządzenia są dostosowywane, aby zapewnić oszczędność energii i kapitału. Obszary słabej rozwinięte poprzez inwestycje w infrastrukturę energetyczną mogą uzyskać tańsze źródła energii, praktyczne i korzystne warunki dla działalności produkcyjnej i usługowej. Najniższe zainteresowanie funduszami IiŚ jest w centralnej Polsce oraz w województwie łódzkim i na Górnym Śląsku.

Na początku wprowadzania projektu ilość wniosków była niska, od początku 2010 znacznie wzrosła. Przewiduje się dalszy wzrost zainteresowania i liczby podpisanych umów. Kwoty pozostałe do dyspozycji są wysokie. Efektywność energetyczna jest priorytetem w polityce gospodarowania w Polsce i krajach UE. W roku 2011 wprowadzona dalsze projekty na wzmocnienie gospodarki i poprawę warunków gospodarowania. Korzyści dla przedsiębiorstw opierają się na zdobyciu nowych rynków zbytu i stałych klientów a oszczędności firm mają wzmocnić pozycję rynkowa oraz pozycję konkurencyjną. Do 2020 dalej będzie wprowadzane program optymalizacji oraz racjonalizacji gospodarowania i działalności rynkowej (poprawa efektywności finansowej firm oraz efektywności gospodarowania zasobami). Budowa i rozbudowa ogólnokrajowego i lokalnego rynku OZE jest jednym z priorytetów (efektywność energii lokalnie i w skali ogólnokrajowej).

Instytucje zarządzające Funduszami Strukturalnymi mają prowadzić stały monitoring rynku, firm oraz wykorzystania funduszy. W ten sposób można uzyskać lepsze wykorzystanie kapitału oraz dostosować oferty dla rynku. Badania zapotrzebowania na kapitał w sektorach i branżach oraz ocena barier rynkowych mają zapewnić lepsze wykorzystanie obecnie dostępnych środków i przyszłych programów na rzecz rynku energetycznego. W najbliższych latach wzrośnie liczba podpisanych umów, jednak rozliczenia finansowe będą dostępne za kilka lat. Obecnie żaden z projektów nie został rozliczony, przewiduje się okres rozliczeniowy w 2012. Od początku funkcjonowania programu odsetek wniosków odrzuconych był znaczny, zmiany przy ubieganiu się o dofinansowanie, przy rozliczaniu dofinansowania zostały wprowadzone aby ograniczyć ten efekt. W roku 2010 można już ocenić korzyści.

W ramach programu IiŚ dla efektywności na rynku energetycznym (priorytet X) złożono niewiele wniosków. Od początku istnienia programu wykorzystano zaledwie kilka procent dostępnych środków. Nagły wzrost odnotowano w roku 2010, liczba wniosków złożonych w tym roku to 485 (wobec 8 w okresie 2007-2009). W ramach priorytetu X wprowadzane są projekty dla dywersyfikacji źródeł energii, sieci przesyłowej oraz projekty dla współpracy europejskiej. Poprzez politykę efektywności wykorzystania i produkcji energii wprowadzane są zmiany na polskim i europejskim rynku. Nowe źródła energii i modernizacja sieci przesyłowej prowadzi do poprawy efektywności finansowej i efektywności zasobów. Inwestycje tego rodzaju są skomplikowane, wymagają znacznego nakładu pracy oraz czasu.

Projekty o wysokim nakładzie kapitału wymagają zaangażowania, procedury sprawdzające i kontrolne znacznie różnią się od standardowych. Szacuje się wzrost liczby wniosków w następnych latach. Po 2010 będą zatwierdzane wnioski o płatność oraz podpisane umowy zaakceptowane przez Instytucje Zarządzającą i UE. Do 2010 roku utrzymywał się niski poziom kontraktacji, złożone wnioski były w trakcie oceny i weryfikacji. W 2010 podpisano 325 umów o dofinansowanie, płatności będą rozliczane w roku 2012. Projekty dla bezpieczeństwa energetycznego (priorytet X) są oparte na współpracy międzynarodowej (dostęp do źródeł energii) oraz budowie sieci przesyłowej korzystnej dla krajów unijnych i gospodarek narodowych. Poprawa warunków gospodarowania w skali europejskiej na rynku energetycznym jest celem programu PO IiŚ (priorytet X). Do roku 2020 będą wprowadzane dalsze projekty i programy dla energetyki oraz efektywności energetycznej poprzez technologie przesyłu i produkcji oraz dywersyfikacje źródeł energii w skali UE.

Wysokie wykorzystanie funduszy notuje się na obszarze Morza Bałtyckiego. Inwestycje w nowe źródła energii (gaz ziemny) oraz modernizacja elektrowni, sieci przesyłowej i magazynowej wymaga znacznych nakładów. Przedsiębiorstwa są zaangażowane w pozyskiwanie kapitału, współczynnik wykorzystania funduszy jest wysoki, liczba złożonych wniosków jest jedną z najwyższych w kraju. Obszar Morza Bałtyckiego jest rejonem o rosnącej konkurencyjności oraz pozycji na rynkach, zapotrzebowanie na energię rośnie a znaczne obciążenia przedsiębiorstw produkcyjnych kosztami zanieczyszczenia środowiska wywołuje znaczny wzrost cen energii. Na obszarze Pomorza reguły ochrony środowiska nie były odpowiednio wprowadzane i egzekwowane.

Od początku funkcjonowania funduszy dla rozwoju regionalnego w Rejonie Bałtyku wprowadzono wiele zmian, innowacyjność oraz ekologiczne zarządzanie i gospodarowanie jest stałym elementem planowania i funkcjonowania rejonu. Poprawa efektywności energii jest niezbędna dla poprawy warunków gospodarowania.

Obecna strategia Unii Europejskiej zakłada wprowadzanie trzech programów o zasięgu ogólnokrajowym. Dla poprawy warunków gospodarowania wprowadza się program Inteligentny Rozwój dla odpowiedniego sposobu zarządzania i funkcjonowania firm. Projekt ten dotyczy wszystkich rynków, sektorów i branż oraz perspektyw dla działalności rynkowej. Dla rynku energetycznego ważne są zmiany na rynku krajowym i międzynarodowym. Wprowadzanie w Polsce polityki gospodarowania poprzez wiedzę oraz edukację jest ważne przy planowaniu i funkcjonowaniu rynku energii w kraju i w Europie. Oszczędność energii, modernizacje w produkcji (zmniejszenie zużycia energii) oraz energooszczędność jest stałym elementem dla sektora energetyki. Programy dla poprawy konkurencyjności dotyczą przedsiębiorstw produkujących energię, polityka zarządzania przez wiedzę jest również wykorzystywana.

Program efektywnego wykorzystania zasobów jest efektem problemów finansowych i inwestycyjnych w Europie w Unii Europejskiej oraz Polsce. Niegospodarność oraz błędy przy planowaniu wywołały znaczne zmiany na rynku, wśród przedsiębiorstw (produkcyjnych, usługowych i handlowych) oraz w procesie wykorzystania zasobów. Zmiany technologiczne, zmiany w sposobie komunikacji oraz nowe formy współpracy i wspólne projekty wyznaczają kierunki działania dla firm i ich dostawców. Efektywne wykorzystanie zasobów jest wprowadzane w przedsiębiorstwach z sektora energetyki. Oszczędności i poprawa pozycji rynkowej są priorytetami w tym sektorze. Firmy działające na rynku ograniczają zużycie energii, wprowadzane są nowe maszyny i urządzenia oraz polityka wykorzystania zasobów firmy. Projekty podmiotów rynkowych są oparte na efektywności, optymalizacji i racjonalizacji. Efekty są widoczne a wprowadzanie nowych inwestycji i modernizacji będzie korzystne dzięki ograniczeniu zużycia energii i innych zasobów. Poprawa warunków dla środowiska naturalnego oraz warunków dla terenów zabudowanych i mieszkalnych wynika z wprowadzania efektywnego zużycia zasobów. Niższe wydatki dla podmiotów rynkowych i osób prywatnych są motywem do zmian wykorzystania zasobów.

POLITYKA GOSPODARCZA WOBEC WNP

Analitycy jako zalety współpracy z krajami wschodniej Europy wymieniają chłonny rynek finansowy, towarowy, szeroki rynek zbytu, kliencki oraz podatność, potrzeba zmian i reform. Gospodarka rozwija się w szybszym tempie niż w krajach zachodnich. Zapotrzebowanie wzrasta, głównie w wyniku wzrostu zamożności społeczeństwa. Zmiany na rynku UE, i Europy miały i mają znaczny wpływ na życie i warunki życia w krajach WNP. Region ten ocenia się jako atrakcyjny inwestycyjnie z dobrymi perspektywami na kolejne lata. Dla Polski może stać się ważnym partnerem z powodu szerokiego rynku surowców energetycznych. Kraje WNP szukają współpracowników, inwestorów w Europie i UE.

Kraje wschodniej Europy od dawna są partnerem handlowym dla krajów Europy, ważnym partnerem dla Polski. Eksport dla WNP jest ważnym elementem polityki oraz sposobem na dywersyfikacje i rozbudowę eksportu. Eksport Polski do tych krajów to 10% (14,2 mld euro w 2012 oraz 11,3 mld euro w 2013) całości eksportu. Średnia ta jest dwukrotnie wyższa od średniej dla całego eksportu Polski. Dynamika wzrostu eksportu do WNP jest o 11,2% wyższa niż dla pozostałych krajów eksportowych.

Obecne warunki gospodarowania (2014) dla WNP są trudne. Zły wizerunek, przewidywane problemy realizacji umów, zamówień, problemy społeczne i wzrastające zagrożenia zniechęcają do inwestycji, wejścia na te rynki. Ograniczane są istniejące kontrakty, inwestycje, plany i współpraca.

Po roku 2009 zainteresowanie krajami wschodniej Europy wzrosło o 64,4% (eksport), dla Polski wzrost eksportu ocenia się na 75,6%. Najważniejszymi współpracownikami handlowymi dla WNP są Chiny, Niemcy, Rosja, Ukrainy oraz Polska (3,7% udziału).

Przed kryzysem (2007-2009) stopień rozwoju WNP szacowano na 6,5-9%. Najwyższe wyniki szacowano w Rosji 8,5 %. W roku 2008 wyniki dla tych krajów szacowano na 5,3%, po 2009 wyniki drastycznie spadły, średnio o 6,4%. Największy wpływ miał spadek gospodarki rosyjskiej (7,8%). Spadek był znaczny, kraje rozwijające się utrzymały spadek PKB na poziomie 3,4%, kraje strefy euro na 4,4%.

Po roku 2007 w krajach WNP wzrost PKB szacuje się na 1,2 mld dolarów. Najwyższy udział ma Rosja, najniższy Armenia, Mołdawia, Kirgistan. W krajach tych jednak poziom PKB wzrósł o 80-90%. Zmiany gospodarcze, zmiany warunków finansowych zmieniają warunki życia i działalności na wiele lat. Wprowadzane zmiany będą dalej adaptowane do wymagań regionów i krajów. Najwyższe korzyści w ujęciu nominalnym po 2007 ma Ukraina i Białoruś jednak po 2009 wyjście z recesji spowodowało spadek dynamiki rozwoju i wzrostu PKB o 70-80%. Dopiero w 2012 dla tych krajów oszacowano zrównanie z poziomem z 2008. Średnia dochodu na osobę zmieniła się o 15-30%, jednak utrzymuje się wysoki poziom bezrobocia 6-8% z wyjątkiem Armenii (19%). Znacznie wzrosła inflacja, średnia na rok 4,5-7,0% z wyjątkiem Białorusi (59,4%), Uzbekistanu (12,2%) bez Ukrainy (0,6%). Import utrzymuje się na poziomie dodatnim, spada eksport szczególnie na Ukrainie, w Uzbekistanie, Mołdawii i Azerbejdżanie.