Glosario
BIZKAIERAK LAGUNDUKO DEUST BATUA ADIERAZKORRAGO EGITEN
HARRIDURAK
-Inon direnak entzun behar!
-Beinke! Bai, gero! Bai. gero?
-Holakorik! Handiagorik!
-Hau da markea!
-Sekula halakorik!
-Hau da hau!
-Alfer hori/alfer halakoa!
-Horixe...-la/na! ("Horixe esango diodala!")
-Zein polita den! A zer-nolako ederra den! Zenbat .. -n!
-Nor eta zeu topatu behar Paris erdian!
-Zer baimen eta baimenondo(ko)!
-Zer berandu den!
-Zer arraio! Nola demontre!
-Zu bai zu!
-Ezta pentsatu ere!
-Jakingo ez dut, ba!
-Baietz/Ezezt hau egin!
-Ea egia den!
-Itoko ahal zara!
-Eskerrak etorri zaren! (....zarela!-Bizk.)
-Falta genuena!
-Etortzea ere! Eguraldi honekin!
-Kontuz gero!
-Auskalo! Batek daki! Nork jakin!
-Horra (hona, hara...) nor datorren!
-Asko da, ba!
-Guk zenbat perretxiko ekarri dogun! Zenbat baiña!
-Zuk jaten zu ona!
-Gizonak gara, barren! Ez garala diferentiak!
-Ene! Hor ezin neike nik sartu, behintzat! Pentsau bez!
-Ez jakiñat ba!
-Ha zuan poza!
-Azkarra gizona!
-Baiña zenbat perretxiko ekartzen genduan baiña!
-Joño! Kontxo! Ene demoniuak!
-Enee! Ene, ene!
-Bueno...! Jesus, Maria ta Jose!
-Halakorik! Hamaika ikusteko jaio gara!
IRAINAK
-Papao.
-Tauki.
-Zartaginburua.
-Narrasa.
-Ugerdo, ugerra.
-Zuzterbako, ganorabako.
-Tontolapiko.
-Babo, alen, ergel, kirten, lelo lerdo, ziztrin, alproja.
-Alu, zakil, potroso, zakilote, buztantxo, zakilpistola, pittitto, koxkabilo.
-Potrozorri, zerripotro, zerribuztan, astobuztan, astazakil, astotranka.
-Asto, astama, zerri, zerrama, urde, mando , zakur, putre, bixigu, mozolo.
-Xoxoburu, txoriburu, katabegi, oilarbuztan, oilarmoko, sugemihi, txoribuztan.
-Arbilore, artaburu, azaburu, azaosto.
-Gogourdin, mihizuri, sugegorri, atorzuri, txapelzuri, hankagorri.
-Zikin baldar, zarpail, faltsu, trakets, maltzur, gaizto, zital, ihar, gezurti.
-Muturzikin, burugogor, buruhaundi, kaxkamotz, kaxkazuri, sudurluze, ahobero.
-Mariapain, marilerdako, maribideetako, maribihurri.
-Betigaizto, betizital, betikontra, betilerdo, betikaka, betizikin, betiprest.
-Sasimaistra, sasimaisu, sasisgizon, saasiapaiz, sasimutil.
-Besomotz, entzungor, begibakar, antipar, ipurdifrontoi, ipurdipandero.
-Frantseskume, piperpotero, txapeloker.
-Segapoto, gizajopastel, kaxkoi, txorimalo, erretxin.
ADJETIBOAK
-Esanekoa/esan txarrekoa.
-Berba hutsa/berbontzi/bernalapiko.
-Uzkerontzi.
-Tripontzi/tripasaku.
-Amazulo.
-Txisontzi.
-Txotxolomendi.
-Handiputz.
-Harroputz.
-Zazpisukalde/zazpisute.
-Nazkante.
-Temoso.
-Nekoso.
-Gezurtero.
-Morrosko.
-Harrosko.
-Mondongo.
-Txarriton.
-Loditon/lodikote.
-Handikote.
-Astozar.
-Alpertzar.
-Astakilo.
-Kanpo-eder.
-Zolia.
-Mirri.
-Etxekalte.
-Ziztrina.
-Kaskarin.
-Zazpiki.
-Zorrizto.
-Mizkira.
-Loka.
-Zapa handi.
-Gibelandi.
-Narru sendoa dauka.
KONPARATIBOAK
-Mandeulia baino pelmagoa da.
-Orratza baino finagoa da.
-Lupua baino txarragoa da.
-Piperra baino gorriago dago..
-Berakatza baino finagoa (langilea) da.
-Erratza(ginarra) baino latzagoa da.
-Makailoa baino sikuagoa da.
-Papera baino finagoa/meheagoa da.
-Tximinia baino beltzagoa da.
-Kaka baino motzagoa da.
-Eguzkia baino argiagoa da.
-Zorria baino alferragoa da.
-Larrosa baino ederragoa da.
-Kea baino zaharragoa da.
-Zazpi eguneko gosea baino luzeagoa da.
-Asta zahar bat baino motzagoa da.
-Aingira lakoxe (bezain) iheskorra da.
-Belearen hegala bezain beltza da.
-Akerraren adarra baino okerragoa da.
-Txakurraren muturra bezain hotz dago.
-Gaueko ordu bata baino bakarrago bizi da.
-Tiroa bezain zuzen joan da.
-Gatza baino gaziago.
-Elurra bezain zuria.
-Mandeuliak baino astunagoa/pelmagoa.
-Txingarra baino beroagoa.
-Sitsa baino harroagoa.
-Eztula baino zaharragoa.
-Mahats-parra baino okerragoa.
-ipar poloan ere ez du hainbeste hotzik egingo.
-Tximista bera baino argiago.
-Berakatz atala baino finagoa.
-Esnearen bitsa baino harroagoa.
-Sasiko masustarik helduena baino bigunago.
-Tximinia barruan baino ke gehiago irentsu dut taberna zulo horretan.
-Gazta zaharrari harra bezala gizon horri gezurra dario.
-Euria barra-barra hurreratzen dira, ba. Halantxe etortzen zaizkizu mutilak.
ONOMATOPEIAK
-Et-et-et.
-Txor-txor.
-Txut.
-Gur-gur.
-Txiri-txara.
-Mara-mara.
-Taup-taup.
-Mauka-mauka.
-Tuju-tuju.
-Firi-fara.
-Txin-txin.
-Plisti-plasta.
-Zinbulu-zanbulu.
-Tikili-tokolo.
-Ganduren-manguren.
-Kili-kili.
-Zalantza-malantza.
-Tiriki-trauki.
-Bor-bor.
-Zapla.
-Klix-klax.
-Danba-danba.
-Kar-kar-kar.
-Txirrin-txirrin.
-Marru-marru.
-Bee/Mee.
-Kukurruku.
-Kurrin-kurrin.
-Arran-arran.
-Ulu-ulu.
-Txio-txio.
-Ttipi-ttapa.
-Riki-raka//Ñiki-ñaka.
-Dar-dar.
-Purrut/Parrat.
-Tarrat.
-Dzanga-dzanga/Dranga.
-Zintz-zintz.
-Burrun.
-Zurrun-zurrun.
-Zizt/Zizta.
-Dilin-dalan.
-Mara-mara.
-Zarra-zarra.
-Txiri-txiri.
-Zirt-zart.
-Kax-kax.
-Blast.
-Zanga egin.
-Barra-barra.
-Klin-klan.
-Bolo-bolo.
-Mar-mar.
-Di-da.
-Zi-zi.
-Txor-txor.
-Piru-piru.
-Danba!
-Pil-pil.
-Pol-pol.
-Beaka.
-Karaka.
-Ajaja.
-Mar-ma-rmar.
-Far-far-far.
-Bun-bun-bun.
-Tarrapatapa.
-Grin-grin-grin.
-Fri-fri-fri.
-Tton-tton-tton.
-Tupust.
-Krausk.
-Txaka-txaka.
-Firri-farra.
-Txiki-txiki.
-Tapa-tapa.
-Bla.
-Tarras.
-Trikili-trakala.
-Ziri-miria.
-Furruntadak.
-Asa-asa.
-Kliskada.
-Zaust.
-Dindirria.
-Iji-aja!
-Bol-bol!
-Kimiliklik! (irentsi)
-Zausta-zausta!
-Dzu!
-Dzapart!
-Punba!
-Txo!
ERREPIKAPENAK
-Ate-atean.
-Polit-polita.
-Gori-gori.
-Dotore-dotore.
-Oso-osoan.
-Nazka-nazka.
-Pitea-pitean.
-Hor-hor.
-Txiki-txiki (egin)
-handi-handi.
ESAPIDEAK
-Egon gara joan ez joan.
-Joan eta joan.
-Oraintxe esan dozu!
-Beharlekua hartu doguna!
-Hobe ez!
-Hori dok eta!
-Txakurraren flauta!
-Kakazaharra!
-Baita zera be!
-Izango ez da, ba!
-Bai, zera da...!
-Puntuan ikusi dut.
-Argi zaude!
-Horretan bazaude, jai daukazu!
-Kuku bat egingo dugu.
-Atzamar puntetan hasi da hori.
-Gezurra dariola dabil.
-Hori eta esku bete euli hegobako...!
-Gehiagoko barik.
-On beharrez.
-Beren-beregi.
-Kopletan ibili.
-Koitak jo.
-Plantak egin.
-Bazkari modu.
-Badaezpadakoak.
-Bokata tutu.
-Plater kukuan.
-Gela kukuak.
-Auto tutu.
-Liburu tutu.
-Opor antzekoak.
-Makal antzean.
-Jendemodua.
-Jo eta... txikitu.
-Datorrela datorrena.
-Aurreragoak izan.
-Zirkin egon.
-Egundoko harrikada.
-Berba jan.
-Hutsaren hurrengoa.
-Bereak eta bi esan.
-Txakurrarenak esan.
-Joan zaitez pikutara1
-Niri bost!
-Nik al dakit ba!
-Batek daki!
-Adarrik ez jo niri, e?
-Bai, intzazu gorrarena eta kito!
-Tira, ahotik kendu didazu!
-Noizbait aurkituko duzu zeure neurriko zapata!
-Nik ez dut inoiz ere neure hitza jaten!
-Aho bete hortz utzi ninduen!
-Hortxe dago koxka, ba!
-Hori patxada zurea, txo!
-Txantxetan zabiltza, ala?
-Ixilduko naizela, jai daukak!
-Joan zaitez popatik hartzera!
-Beti pipertuta zaude!
-Begitan hartuta nauka!
-Zure lepotik egiten dute barre horiek!
-Larrutik ordainduko duzu!
-Tripak jaten egon nintzen, baina isildu behar izan nuen.
-Zein erraz ikusten diren inoren buruko zorriak, e?
-Lehengo lepotik segitzen du burua, e?
-Hori etorri denetik hemen ez da giro!
-Nahi duzuna esan, ni lehenean nago!
-Kopeta iluntzen zaionean kopla gutxi horrekin!
-Sudurpean bai zuk indarra!
-Tematia zara gero, ba!
-Ni, hor, azkeneko mamu gorria naiz, ala?
-Kipula tristura de zurea!
-Ni ez naiz gaur goizekoa, e?
-Sutan nago!
-Arrainari igerian erakutsiko diozu, ala?
-Txakurrarenak esan zizkiidan!
-Ezta hurrik eman ere! (Ezta pentsatu ere!)
-Hori gibela zurea!
-Kopla barik ibili nirekin, adina daukat eta!
INTERJEKZIOAK
-Tira!
-Ostera!
-Hara!
-Gero!
-Haor!
-Txo!
HADIGARRIAK/TXIKIGARRIAK
-Autouskada etorri da.
-Gizontzarra.
-Kuku=tutu (txikia)
-Upela lakoxe.
-Lurrean ageri ez direnak.
EGURALDIA
-Euri-denborea.
-Euria sendo bota dau.
-Txakur-eguraldia.
-Afrontua (euria eta haizea batera)
-Lanbro lodia (laino beltza)
-Hodeiak jotzea (trumoiak jotzea)
-Langarra edo lanparra (euri arina)
-Txutxua (euri-jasa handia)
-Euri ziri, euri miri egotea (atertubako zirimiria)
-Oinestua, inizitua (tximista)
-Garoa, ihintza, inontza.
-Haizea altxatzea, mugitzea (haizea egiten hastea)
-Haizea errea dabil (hego-haize sikua)
-Hondartza hau haize-gordea da (hondartza haizetik ezkutuan dago)
-Elur bustia bota du bart (gogortu ez den elurra)
-Gure etxea eguzki-begian dago (eguzkiak bete-betean ematen dio)
-Eguzki-galdatan egoteko, hobe larrugorrian.
-Leia (izotza) egiten duenean, kontuz errepideetan!
ARROPA
-Galtzerdiaren laguna.
-Sartu zapata.
-Pijama hutsean.
-Berna hutsik ibili.
-Beso hutsik eta paparra agerian.
-Buru hutsik.
HAUR HIZKERA
-Pitxikadaka/txatxamarkada
-Aldean egin dau txiza.
-Eman patxo bat!/Badago muxurik niretzat?
-Lo-zorrak dauzkat!
-Ume hori logureak erreta dago.
-Ondo letorkio lo-kukuluxka bat egitea (lo-kuku bat, begi itxi bat).
-Honek lo baten egiten du (taketa legez, lo gogorra).
-Ez ibili angulatan!
-Kendu piztak! (bekarak, makarrak).
-Zintz egin!
-Hau da hau arnabasa! (lorrina, nahaste-borrastea, etxe tarroa, kuarto tarroa).
-Atzekoa aurrera jarri duzu (iruntzitara).
-Beso hutsik ibiltzea gustatu zaigu.
-Kateatu zait.
-Jan ganoraz (patxadaz)!
-Hartu arloan/sailean/maratu barik!
-Ondo dago hotz-beroan?
-Zelan dago gatzetan?
-Zurrutada bvarik!
-Okerreko bidetik (kontrako zulotik) joan zait ogi kuskurrua (ogi zatia/ txatala) itotzeko moduan!
-Zopa irakiten (hestegorria erretzeko moduan) dago.
-Beroak ito beharrean gaude.
-Hotzak hilik zaude. Larruak kausteko modukoa hotza!
-Esan txarrekoa halakoa! Ematen badizu matraileko (kokotero/ zaplasteko/belarriondoko/musturreko) bat!
-Hazi ere hazi da, gero!
-Eztul-aldikada (eztul estua) izan dut.
-Botaka egiteko gogoa (goragalea dut, gomitularri naiz, okadaka dabil).
-Zama-zarratua nabil (eztarria zarratua daukat).
-Siku nabil (tripetatik nabil).
-Orkatila bihurtu du (okertu, irakatu zaio).
-Jarri kokoriko (kukurrixo) eta egin txiza!
-Ez jan azazkarik (oskolik) ezta (hatz) bizarrik ere!
-Sakatu botoia!
-Egingo dugu ezkutaketan? (ibiliko gara oston-ostonka?)
-Egingo dugu futbolean?
-Ibiliko gara amaka?
-Apatx.
-Apapa.
-Kokolo.
-Mama.
-Pa (patxo).
-Txitxia.
-Kika.
-Ninia.
-Pupu.
-Papo.
-Goazen lolo!
-Handi-handia haztko, nanan (ñañan) egin behar duzu!
-Egon apatze hor, punba-punba (punbala) egin eta pupu hartuko duzu eta!
-Popa jan! Gero osterantzean ez duzu kokolo jango!
-Ez bota papa!
-Ez ibili plisti-plasta!
-Joan zaitez handi-handi!
TABERNAN
-Zurrutero (zurrut!)
-Atxurra.
-Katua.
-Mozkorti, mozkor.
-Zanga-zanga.
-Txurrunplin egin.
-Zaust-zaust!
HIZKERA BEROA
-Zirriak egin,
-Txortadopina.
-Txerak egin.
-Txortan egin.
-Larrutan egin.
-Musukatu.
-Piropoak.
-Sexu jolasean aritu.
-Eiakulazioa.
-Kondoia.
-Ligatzen saiatu.
-Txolinduta egon.
-Hitz goxoak.
-Txortan egin.
-Mok-mok.
-Tiki-tiki.
-Mutil/neska katxarroa.
-Mutil/neska puska.
-Hori gerribuelta!
-Txora-txora eginda ibili.
-Panpoxa.
-Sorgintxu.
-Laztana.
-Zurrukutuna.
-Kuttuna.
-Txilipristina.
-Bihotza.
-Azukre-koskorra.
JANARIA
-Janariari ekitalditxo bat egin.
-Txorikumeak zelan egoten diren jan eske, horrela egoten dira umeak makarroiak ditugunean.
GORPUTZA
-Errea. (oso argal)
-Bista bajatuta daukat.
-Ulea eperditik ebagi.
-Egunik onenak joan zaizkigu.
-Bere sorbaldean 82 urte handi ditu.
-Urteetan aurrera sartuta dago.
-Urteetan hor-hor dabiltza biak.
-Ni baino aurretikoagoa da bera.
-Gurean alaba batek nagusi eginda izan zuen elbarria.
-Umetxo ozta berbaz dakitenak, eta lurrean ageri ez direnak.
-Upela lakoxe gizon lodi batek orratza lako gizon argal bat ikusi zuen.
-Erruz gizenduta etorri da Ingalaterratik.
-Zotza lakoxe gizon txakil zimel bat.
-Andra koitaduna ezpal bat dago.
-Zelako gizona! Luze beste zabal bazan!
-Gauza zen bat ez zen geratuko joan barik.
-Ez dakizu, horrela alferrik galduko duguna osasun guztia?
-Oraintsu makalik jausi eta alde egin zuen herritik.
-Atzera egin du gaixoak.
-Ardoak eragin du gaixoak.
-Jan barri nago.
ESAERA ZAHARRAK
-Dagoenean bon-bon, ez dagoenean egon.
-Gogoko lekuan, aldaparik ez.
-Bakoitzak, bere opilari putz.
-Behargin onarentzat erreminta txarrik ez.
-Berezkorik ez dago inon.
-Bitsetan bizi da (Zoriontsu)
-Burutu ezinik dabil.
-Dirua, satsa legez! (diruduna)
-Ipurdian gatza dauka.
-Era onari txera ona.
-Gazteak, buruan ere hesteak.
-Laztan asko eta maite gutxi, asko gura eta bertan utzi.
-Eguzkixa nora, zapixak hara.
-Bereak oso, besteena erdibana.
-Aita bai zuela langilea.
-Onez ez bada, txarrean.
-Ontzia galduz gero, guztiok pilotu.
-Oroitzapen onak labur irauten, txarrak inoiz ez ahazten.
-Osasun ona edukitzeko, oiloekin ohera eta txoriekin jalki.
-Barikua, kaskajoen eguna.
-Otsoak ez du otsokirik jaten.
-Parisen ere umea ume.
-Pobre harrorik baino txarragorik ez dago.
-Presak lana, lan alferra ("Atajue, trabajue").
-Zorra norberarena baino, inorena hobea.
-Nagia beti nekatuta.
-Guzurra esan neban mendian, neu baino lehenago herrian.
-Inuzentea eta harroa eskutik doaz.
-Daukonak dauko, ez daukonak baleuko.
-Ahateari igerian irakatsi.
-Arrainak joanda sarea bota.
-Nork bere astoari arre esan.
-Zalditik astora eta astotik lurrera.
-Aho handi, beso motz.
-Burutik ez eta txapela nahi.
-Eskola mutilak sasirik sasi, asko jan eta gitxi ikasi.
-Atza bada, eskua esango dau.
-Gau alaiak, goiz tristeak.
-Usteak erdi ustel.
-Batzuek fama, besteak lana.
-Geroa, alferraren leloa.
-Kaka ere izan ez eta mokordoa dela uste.
-Arrain handiak txikia jan.
-Alferraren kolpea zuzena.
-Haritz erorari denok egur.
-Aho itxian eulirik ez.
-Ez duenak ezin gai.
-Gutxi ikusi, gutxi ikasi.
-Hala ez bada, halatsu.
-Zorri hil biztua gaiztoena.
-Etxeko gauzak etxean harrotu behar.
-Ez da larrosarik arantzarik gabe.
-Ez da ogirik neke gaberik.
-Egin ezazu on, ez jakinagatik non.
-Ehun ahaide baino, adiskide on bat hobe.
-Ahuntza beti larrera.
-Gogoa den tokian aldaparik ez.
-Guztia nahi, guztia galdu.
-Zelako egurra, halako ezpala.
-Zer ikusi, ha ikasi.
-Umearen zentzuna, entxean entzuna.
-Aharrausi luzea, logura edo gosea.
-Umeak ume, hemen eta Parisen.
-Umeak geldi egon ezin, eta zaharrak ibili ezin.
-Umeak begi handiak eta tripa txikiak.