การย้อมผ้าสีมะเดื่อ

วิธีการย้อมผ้าสีมะเดื่อ โดยภูมิปัญญาท้องถิ่น มีขั้นตอนดังนี้

1. การเตรียมวัตถุดิบ

เปลือกมะเดื่อโดยใช้วิธีการถากเปลือก ปริมาณ 7 ส่วน ต่อน้ำ 15 ลิตร ควรสับให้เป็นชิ้นเล็กๆ จากนั้นนำมาใส่ในหม้อต้ม เติมน้ำให้ท่วมวัตถุดิบ ก่อนที่จะนำไปใช้ย้อมจะต้องนำมากรองก่อนเพื่อไม่ให้มีเศษวัสดุเจือปนในเข้าไปในเส้นไหม

2. การเตรียมน้ำย้อม

นำเปลือกมะเดื่อปริมาณ 7 ส่วน ต่อน้ำ 15 ลิตร โดยเติมน้ำลงไปให้ท่วม แล้วนำขึ้นตั้งไฟ ต้มจนกว่าน้ำจะลดลงครึ่งหนึ่ง เมื่อน้ำลดลงครึ่งหนึ่งแล้ว เติมน้ำอีกครั้งให้ทั่วเปลือกมะเดื่อ และต้มต่อไปจนน้ำลดลงครึ่งหนึ่ง และก็จะได้น้ำสีมะเดื่อที่พร้อมที่จะย้อม ส่วนผ้าหรือเส้นด้ายที่จะย้อมต้องเตรียมโดยต้มในน้ำเดือดประมาณ 30 นาที นำมาบิดให้หมาด กระตุกให้ตึง 2 - 3 ครั้ง แล้วจึงนำลงไปย้อมในหม้อสีต่อไป ข้อควรระวังต้องไม่ทิ้งให้ผ้าหรือเส้นใยแห้งเพราะความชื้นจากน้ำจะช่วยประสานให้น้ำสีซึมเข้าเส้นใยได้ดีขึ้น หากส่วนใดแห้งจะเกิดรอยด่างของสีย้อมขึ้นได้

3. การย้อม

เป็นขั้นตอนที่ใช้เวลา ให้นำน้ำย้อมสีที่กรองเรียบร้อยแล้วไปต้มอีกครั้งหนึ่ง ซึ่งน้ำ 7 ลิตรจะย้อมผ้าได้ประมาณ 1 กิโลกรัม อัตราส่วนในการย้อม ใช้น้ำที่ต้มได้ครึ่งส่วน จากนั้นให้นำเส้นไหมที่ทำความสะอาดเรียบร้อยแล้ว (ควรแช่น้ำให้เปียก แล้วบิดให้มาดก่อนย้อมทุกครั้ง เพราะจะทำให้เส้นด้ายสามารถดูดน้ำสีย้อมได้ดีและเร็วขึ้น และทำให้สีติดที่เส้นไหมได้ง่าย) ใส่ลงไปในต้มกับเส้นไหม 30 นาที หลังจากนั้นนำไหมขึ้นมาดูแล้วบิดเส้นไหมให้แห้งและสังเกตว่าสีพอดีไหมถ้ายังไม่พอดีก็ให้ต้มต่อไปจนกว่าจะได้สีที่ต้องการ ถ้าสียังจืดอยู่ จะต้องเติมน้ำสีเข้าไปอีกเพื่อที่จะให้สีมีความเข้มข้นมากขึ้น

เพื่อให้สีซึมเรียบสม่ำเสมอและคอยยกหมุนสลับกลับด้านให้เส้นใยหรือผ้าโดนอากาศบ้างจะช่วยให้สีติดง่ายและติดทนขึ้น ส่วนระยะเวลานั้นจะต้องต้มนานเท่าใดขึ้นอยู่กับว่าต้องการสีเข้มหรือสีอ่อน อย่างน้อยประมาณครึ่งชั่วโมง วัสดุบางอย่างอาจต้องใช้เวลานานเป็น 10 ชั่วโมง