Vader, Father, Otjets

"Otjets  /  Father / Vader" (2023), 80 min., Documentary; directed by Nataliya Golofastova; produced by Dutch Mountain Films, Labyrint Films  

Sergei Ovsiannikov’s leven (Leningrad 1952 – Amsterdam 2018) “leest” als een spannende roman. Zijn zoektocht naar vrijheid loopt als een rode draad door zijn leven. Geboren en getogen in het Sovjet Leningrad, maakt hij in zijn jeugd een op het eerste gezicht tegenstrijdige keuze. Als natuurkundige zet hij de stap naar het geloof. Een stap die niet zonder gevaar is. Religie wordt er in het atheïstische Sovjet Unie als opium voor het volk gezien en zwaar onderdrukt. Ook Sergei maakt gevangenschap mee. Gedurende zijn opsluiting in de isoleercel ontdekt hij de grootste vijand van de mens:  “de innerlijke sluipschutter”. Zo noemt hij angst, die gedreven wordt door zelfcensuur. Deze innerlijke vijand blijkt vele malen machtiger dan de daadwerkelijke bewakers van het regime. Maar zolang men onder schot van deze sluipschutter leeft, zal het hoogste levensdoel onbereikbaar zijn: zichzelf vinden in vrijheid.

Zijn zoektocht naar vrijheid brengt hem op latere leeftijd (in 1992) naar Amsterdam. Daar wordt hij priester in de Russisch-orthodoxe kerk van st. Nicolaas, een fader voor velen. Onder zijn vleugels groeit het kleine kerkje uit tot een multiculturele gemeenschap van negenentwintig nationaliteiten, een plaats, waar zowel Oost-Europeanen als Westerlingen, zowel gelovigen als ongelovigen vredig samen leven. Dit is opmerkelijk, zowel voor West-Europa waar kerken leeglopen en religie zijn geloofwaardigheid verliest, alsook voor Oost-Europa dat verscheurd is geraakt door nationalisme. Vader Sergei helpt velen om hun “innerlijke sluipschutters” te overwinnen. Ze noemen hem nog steeds liefkozend pappa. Maar heeft vader Sergei zijn eigen “sluipschutter” kunnen overwinnen? Heeft hij in het vrijdenkende Nederland de vrijheid kunnen vinden?  En wat schuilt er achter zijn open, maar door droefenis vervulde blik? De vrijheid blijkt complexer in elkaar te zitten, dan de bevrijding vanuit dictatoriale regime. Het lot van vader Sergei grenst aan het lot van het tragische personage uit zijn favoriete film van Andrei Tarkovski, Stalker – de gids naar de geheime kamer der wensen.

De film

In de film “Vader” verbeelden wij op een poëtische wijze zijn levensweg. Waarom poëtisch? Omdat vader Sergei niet alleen een vurige liefhebber van poëzie was, maar ook en vooral omdat hij de kunsten zag als een belangrijke bron om de menselijke natuur te verkennen. De kunsten kunnen namelijk datgene verbeelden dat aan woorden ontsnapt.

“Vader” beperkt zich echter niet tot een kunstzinnig portret van een bijzondere man. “Vader” is een universele vertelling over een emigrant, waaruit een aanzienlijk deel van de Nederlandse bevolking bestaat. Het centrale thema van de film is de existentiële worsteling van het moderne individu op zoek naar vrijheid en naar zichzelf. 

Het streven is om de film wereldwijd te vertonen en het gesprek op gang te brengen over het kernthema van de film. Net als de rol van gids, die vader Sergei vervulde tussen twee werelden kun je “Vader” zien als een culturele brug tussen West- en Oost-Europa met wederzijdse waarde. Het gegeven van “staan tussen twee werelden” bepaalt ook de samenstelling van het artistiek team.