Geastrum saccatum

• Geastrum saccatum - Fries - Systema Mycologicum 3: 16 (1829)

De Viltige aardster is een kleine tot middelgrote aardster met een ongesteeld bolletje zonder apophyse (uitzakking aan de onderzijde van het bolletje) dat in een verdieping van de slippenkrans zit. De mondzone is gewimperd en heeft een hof met een meestal duidelijke ringvoor. De 5 tot 8 slippen zijn vaak naar onderen omgerold en hebben aan de onderzijde een kortviltige, egale, okergele tot bruingele laag, zonder vastgegroeid zand. Ongeopende vruchtlichamen groeien (half) bovengronds en zijn uivormig, 8-20 mm breed, met bruingeel tot okergeel viltig, vaak iets gerimpeld oppervlak zonder vastgegroeid zand. 

De Viltige aardster is soms lastig van de Slanke aardster (Geastrum lageniforme) te onderscheiden. Het meest constante verschil is de zwamvloklaag die bij de Slanke aardster vlekkerig grauwbruin is en heel dun. Het in de literatuur genoemde verschil in de hyfen van de zwamvloklaag is in de praktijk vaak niet goed te bestuderen en daardoor weinig bruikbaar. Mogelijk vormen de sporenmaten wel een bruikbaar kenmerk: gemiddeld 3,0 µm excl. ornamentatie bij de Slanke aardster en 3,5 µm bij de Viltige aardster. De Gekraagde aardster (G. triplex) is het best van de Viltige aardster te onderscheiden door de donkerbruine onderzijde van de slippen (eveneens zonder aangegroeide aarde). Ook heeft de Gekraagde aardster geen ringvoor. De Viltige aardster heeft soms een kraag en bij de Gekraagde aardster is de kraag soms niet ontwikkeld.

Leo Jalink, 2019  CC-BY-SA 3.0

De Viltige aardster (Geastrum saccatum) groeit in open, mosrijke vegetaties op droge, humusarme, kalkrijke zandbodems. De soort komt vooral voor in jonge open duinen, in duingraslanden met Dauwbraam en Duinroosje, en aan de rand van liguster- of kruipwilgstruweeltjes. Hij staat vaak bij mossen als Gewoon klauwtjesmos en Gewoon en Bleek dikkopmos. In veel mindere mate wordt de soort aangetroffen in duinbossen en –struwelen.

De Viltige aardster groeit in de kustduinen en is tegenwoordig vrijwel beperkt tot de vastelandsduinen van Noord- en Zuid-Holland. Het meest talrijk is de soort in de kalkrijke duinen en daar plaatselijk (Wassenaar tot Noordwijk) vrij algemeen. In Europa komt de Viltige aardster voor van de Middellandse Zee tot aan de 60e breedtegraad (Engeland, Zuid-Zweden, Litouwen).

Leo Jalink, 2019  CC-BY-SA 3.0

• Hansen L. & H. Knudsen (1997) - Nordic Macromycetes, Vol. 3:  342

• Jalink, Leo M (1995) - De aardsterren van Nederland en België. Coolia 38 Supplement

• Kelderman, P.H. (1996) - Aardsterren en Gesteelde stuifzwammen in Limburg. Natuurhistorisch maandblad 86(10): 235-249

• Læssøe, T.; J.H. Petersen; T.G. Frøslev & J.Heilmann-Clausen (2024) – Key to star-shaped gastromycetes (Astraeus, Geastrum and Myriostoma). Keys to the fungi of temperate Europe

• NMV (?) - Veldgids zeereep: Aardsterren (Geastrum en Myriostoma) online

• Wertwijn, J.W. (?) - Determinatietabel aardster-achtigen voor natuurgidsen.  Natuur in en om Diemen

• Fricke, S. & H-H. Handke (1961) -Untersuchungen zur 0ffnungsweise der Geastraceen-Fruchtkörper. Zeitschrift für Pilzkunde 27: 113-122

• Jeppson, M., Nilsson, R.H. & Larsson, E. (2013) - European earthstars in Geastraceae (Geastrales, Phallomycetidae) – a systematic approach using morphology and molecular sequence data. Systematics and Biodiversity 11(4): 437-465

• Jülich (1984) - Nichtblätterpize, Gallertpilze und Bauchpilze: 481

• Kelderman, P.H. - Hoe is het anno 2010 met de aardsterren in Limburg gesteld. Natuurhistorisch maandblad 2010 99-10 blz. 217-225

• Knijnsberg, L. (NMV) (2014) - Zeer zeldzame aardsterren in Noord-Hollands duinreservaat. NatureToday

• Knijnsberg, L. (2013) - Aardsterren in de duinen van Kennemerland. tussen Duin & Dijk - Natuur in Noord-Holland 12(3): 12-15

• Læssøe & Petersen (2019) - Fungi Temperate Europe 2: 1248 (alleen vermelding)

• Tanchaud, P. (2024) - Geastrum saccatum  Fr. MycoCharentes