Nicolaas (Nicolaus) (Heyns) Heinsius (van Vechten) (Leiden?, rond 1620 – ca. 1674), was een stadsontvanger van Leiden (1645), een resident van desen Staet aende Croon ende Coninck van Sweden (1665), en een resident der Geünieerde Provinciën bij de Croon Sweeden (1673). Nicolaas was vermoedelijk een zoon van Daniel Heinsius, professeur en Grec (1609), en van Ermgard Rutgers.
Geboren in Leiden in de Heinsius-familie uit Gent. Nicolaas had mogelijk een broer Ds. Daniel Heinsius, een predikant, en een zuster Elisabeth Heinsius, welke huwde met de schepene Mr. Willem van der Goes. Nicolaas was de vader van Nicolaas Heinsius junior, en mogelijk de vader van Daniel Heinsius, advocaat aan het Hof van Holland. Groeide op in Leiden. Er is geen duidelijk beeld van zijn ouders. Hij zou rond 1620 geboren moeten zijn. Zijn eerste akte dateert uit 1645, wanneer hij als volwassen doopgetuige assisteert bij de doop van het kind Daniel van zijn zuster Elisabeth Heinsius, zijnde Heer Nicolaas Heinsius, stadsontvanger. Het beroep van belastingontvanger was risicovol voor de stad en de pachter. Dat ging regelmatig fout, met alle gevolgen van dien. Dan volgt een periode van twintig jaar, waarin we vrij weinig van hem weten. Daniel zou sterven in die periode. En hij zou moeten trouwen. Wat gebeurde er al die tijd? Er is een akte uit 1657 waarin Nicolaas van Vechten ontkende dat hij omgang had met Margriet van Wullen. Nicolaas werd pas in 1665 gerechtelijk gedwongen in Amsterdam, dus veel te laat, te huwen, wel op 45-jarige leeftijd, met de prostitué Margaretha van Wullen. De trouwakte Amsterdam is vlug opgeschreven d.d. 8 augustus 1665: Mr. Nicolaes Heinsius, resident bij de stad Amsterdam en croon 's Coninck van Sweden en Margaretha van Wullen, woont in 's-Gravenhage. De bijbehorende ondertrouwakte is in Den Haag ingeschreven (Grote of Sint Jacobskerk, Ondertrouwboeken, fol.43) en luidt als volgt: Den 26. Julij 1665 ... Mr. Nicolaes Heijnsius resident van desen Staet aende Croon ende Koninck van Sweden met Margareta van Wullen wonende alhier in 's Gravenhage. Nogal een korte akte; getuigen ontbreken helaas. Zij is een dochter van de Amsterdamse medische doctor Johannes van Wullen uit Dortmund. Nicolaas Heinsius de Jonge heeft zelf ook weer een doop (Luthers) met Margaretha van Wullen in 1691. Nicolaas de Jonge zien we dus met Margaretha van Wullen, zijn moeder. De stadsontvanger Nicolaus Heyns moet niets van haar hebben, want we zien hem wel bij de doop van zijn neefje Daniel van der Goes optreden samen met Catharina van der Pluijm. Ene Claes (=Nicolaes) Heyns van Leiden is in het notarieel archief gevonden met Catharina Jans van der Pluijm in een akte 1647. Dat moet dit zelfde tweetal haast wel zijn. Catharina huwde echter in 1636 met de vaandrig van de schutterij van Leiden: Dirck Arends Cortenbosch. Zij lijkt derhalve wat ouder. Zuster Elisabeth Heinsius, geeft met haar man Mr. Willem van der Goes, hun kind de voornaam Daniel. Wat blijkt, die naam is afkomstig van een koopman Daniel van der Brugge, die kort voor de doop stierf, en op 25 nov. 1643 is begraven. Op die bewuste 1ste januari 1645, nog in de ban van kerstmis, is Daniel van der Goes dus de naamdrager van Daniel van der Brugge, en niet, zoals gewenst, van Daniel Heinsius. Hebben we dan eigenlijk wel de goede familie? Tussen 1645 en 1665 zit een enorm hiaat, wanneer Daniel Heinsius, in 1655, sterft. Enfin, Nicolaas verzamelde dan als banneling (i.e. net als junior Holland uitgezet) een omvangrijke lijst met historische drukwerken. Als reden hiervoor is aan te voeren dat hij ondertussen in Amsterdam was aangesteld als historieschrijver van Holland. Al dit materiaal (Bibliotheca Heinsiana) is na zijn dood gedrukt, zijnde Nicolaas een zoon (filius) van Daniel. Eerder drukwerk noemt Nicolaas echter een zoon (filius) van Michiel. Die zie ik hier echter niet direct komen. Michiel Heinsius was een baljuw in Hoogwoud, met een gelijknamige zoon. Michiel of Daniel het scheelt nogal. Nicolaas senior schreef 24 juni 1671 dan nog een laatste brief aan Johan de Witt en verscheen nogmaals in 1673 in de allerlaatste bron als doopgetuige in Utrecht bij de zoon Joachim Nicolaes van prof. Johannes Georgius Grevius en Johanna Odilia van Camp; zie afbeelding. Begraven aldaar werd in 1703 Johan Georg Grevius, professor in de Academie alhier (Utrecht), laat kinderen na op de Nieuwe Gracht. Zijn omschrijving (resident bla bla bla) is vrijwel identiek aan de afgedwongen huwelijksakte uit 1665 in Amsterdam. De eindfase van zijn leven is dus weer stabiel te noemen. Hij bevond zich hier in de Buerkerck bij Utrecht. Hierna moet hij zijn overleden, vermoedelijk rond 1674. Zijn zoon Daniel Heinsius, advocaat aan het Hof van Holland, deelt op 24 juli 1675 die naam uit aan zijn zoon Nicolaus.
Bronnen, noten en/of referenties