Bouwjaar: 2017
Historie, naar bouwer: Leonardo da Vinci (schets van ca. 1500, Codex Madrid II, fol.76r)
Klavieren: 1
Klavieromvang: f – f ’’
Stemming: Pytharoras, a = 440 Herz
Materiaal klavier: ondertoetsen: Amerikaans noten, front: esdoorn, inleg: palissander, boventoetsen: Rio palissander
Materiaal pijpen: Portugees kersenhout (ook in papieren uitvoering)
Met dit boekje hoopt hij een grotere bekendheid te geven aan Leonardo da Vinci als virtuoos muzikant, maar vooral ook als ontwerper en bouwer van muziekinstrumenten. Speciale aandacht krijgt het schetsje van de accordeon met de papieren of houten orgelpijpen, dat in dit boek wordt uitgewerkt. Het is geen bouwbeschrijving tot op de millimeter nauwkeurig, maar een duidelijke handleiding om zelf aan de slag te gaan. In de hoop dat dit instrument door meer instrumentbouwers of amateur-instrumentbouwers zal worden nagebouwd. En natuurlijk… dat deze accordeon alsnog een populair volksmuziek-instrument zal worden....!
ISBN 978 9090 309 408 gebonden (32 pag) € 19,75
verzendkosten NL € 3,90
nu ook als e-book verkrijgbaar voor slechts € 10,-
te bestellen per e-mail: reijnier@gmail.com
Codex Madrid II, Fol.76r Studies for a mechanical viol, an organetto and a portrait of a musician.
De Madrid Codices I-II (I - Ms. 8937 i II - Mw 8936) zijn twee manuscripten van Leonardo da Vinci die in 1966 ontdekt werden in de Nationale Bibliotheek van Spanje. De Madrid Codex werden geschreven tussen 1490 en 1499, en II 1503-1505.
De twee codices werden naar Spanje gebracht door Pompeo Leoni, een beeldhouwer aan het hof van Filips II. Na diverse veranderingen van eigenaar, werden overgedragen aan de kloosterbibliotheek van El Escorial en uiteindelijk naar de Biblioteca Real in Madrid.
PDF: Strange musical Instruments in the Madrid Notebooks of Leonardo da Vinci
Hans Memling (1433-1494), part of Christ Surrounded by Musician Angels. Altarpiece of Santa Maria la Real de Nájera (Spain)
In de twaalfde eeuw is het kleine handorgel of het portatief ontstaan. Een instrument voor de minstrelen of als onderdeel van instrumentale ensembles in het tijdperk met harpen, luiten, altviolen en fluiten. Dit kleine orgel (met één enkele balg en pijpen van metaal of hout) werd hangend aan een riem, lopend gebruikt. Één hand bespeelde het toetsenbord, terwijl de andere hand de luchtbalg bediende. Men speelde ook zittend of op de knieën.
Dit portatief had verschillende mechanische problemen:
1e de enkele balg dwong, net als in een lied, naar adem te pauzeren
2e het gewicht van het instrument. Door de zware houten of metalen pijpen
3e de horizontale plaatsing van het toetsenbord.
Leonardo da Vinci wist verbazingwekkende innovaties aan te brengen aan dit instrument. Beschreven in de "Codex Madrid II , Fol 76r".
Door de constructie van twee naast elkaar gelegen verticale balgen, was er een constante toevoer van lucht. Door een zwenkarm worden de balgen afwisselend gevuld en geleegd. Ook krijg je door de verandering van snelheid verschillende druk op de balgen. De muzikale zeggingskracht wordt hierdoor verbeterd.
Om het gewicht van het instrument te verminderen, geeft Leonardo aan dat de pijpen van verstevigd papier of van dunne houten latten gemaakt moeten worden. Ook de kosten van met maken van papieren pijpen waren aanzienlijk lager dan die van loden pijpen, waardoor het instrument voor een grotere groep muzikanten bereikbaar was.
Al 350 jaar vóór de uitvinding van de accordeon plaatste Leonardo het toetsenbord verticaal. Daardoor was het eenvoudiger te bespelen en ook de wendbaarheid werd verhoogd.
En trek hierbij vooral het gezicht van ‘n muzikant om te gaan zingen of te reciteren tijdens het lopen of dansen...
Na grondige bestudering van de tekening en de beschikbare informatie, startte ik met de bouw van deze accordeon. Door het ontbreken van gedetailleerde tekeningen, moest ik proefondervindelijk aan de gang. Vooral in het maken van de papieren orgelpijpen zijn vele uren werk gaan zitten. Welke lijmsoorten werden er gebruikt. Was de afwerking met schellak al bekend in de 16-de eeuw? En de grote vraag: welk geluid hoort er bij dit instrument?
(zie: how to make paper organ pipes)
geluidsfragmenten:
in de VAK met Arkadi:
Ook heb ik veel motivatie gekregen van mijn grote vriend Mário Azevedo, muziekwetenschapper en vicepresident van het Conservatorium ESMAE in Porto. Op dit moment is hij bezig met een onderzoek, waarbij instrumenten uit begin 16-de eeuw welkom zijn. De presentatie en het inspelings-concert van Leonardo’s accordeon probeer ik, (que Deus quiser), te laten plaatsvinden in Porto.
Atelier "In den oude Crooncurck" voor instrumentenbouw en restauratie
Persberichten:
Bouwbrief 153: Reijnier Kloeg, zijn instrumenten en zijn werkplaats
Bouwbrief 166: Het organetto van Leonardo da Vinci
Link Bouwerskontakt: www.bouwerskontakt.nl
De technische kennis vond ik bij de werkgroep Bouwerskontakt van de vereniging Huismuziek, waar ik de cursus orgelbouw 2015/16 volgde. http://www.huismuziek.nl/?id=160&course_id=7376