Projectplan bijgewerkt 2017

Projectplan Herbouw “Tol ’t Meerhek” (2e herziening)

(CONCEPT)

Opgesteld door: Historische Vereniging Berkel en Rodenrijs (HVBR)

Cor Overmeer (Secretaris)

januari 2017

Vervangt: Concept van Jan van der Spek van 26-08-2015

1e Herziening van Cor Overmeer november 2016

Inhoudsopgave Bijlagen

1. Inleiding 1. Kaart Anno 1639: Jacob A. Colom

2. Waarom herbouw? 2. Gravure Tolheck: P. Smith

3. Geschiedenis van de Tol 3. Tol ’t Meerhek 1926

4. Bouwspecificaties 4. Constructietekening herbouw

5. Locatie herbouw 5. Offerte herbouw authentiek

6. Opdrachtgever 6. Werkomschrijving herbouw

7. Financieringsplan 7. Locatie ’t Meerhek 1933

8. Actieplan projectteam HVBR 8. Locatie ’t Meerhek Groenzoom

9. Artikel HVH oktober 2016

1. Inleiding

Gelet op de cultuurhistorische waarde van de in 1933 afgebroken Tol ’t Meerhek, reeds beschreven in 1555 , heeft de Historische Vereniging van Berkel en Rodenrijs in 2014 een projectteam samengesteld om alle benodigde acties te ondernemen deze eeuwenoude Tol in de Groenzoom te laten herbouwen.

De Tol ’t Meerhek stond op de Klapwijkseweg , de enige verbindingsweg van Berkel naar Pijnacker tussen de brug over het water de Lee en de Ruivensevaart. Deze 2 wateren verbonden het Berkelse Oostmeer (Oostmeerpolder) met het Berkelse Westmeer (De Boezem). Deze meren vormden de grens tussen de gemeente Lansingerland en de gemeente Pijnacker.

Op de kaart uit 1639 van ‘T Graefschap Holland staat de Tol duidelijk aangegeven (zie bijlage 1).

Zowel Pijnacker als Lansingerland hebben dan ook hun medewerking uitgesproken om herbouw mogelijk te maken en zijn bereid een bijdrage te willen leveren aan de realisatie. In het concept bestemmingsplan van de Groenzoom is de herbouw reeds opgenomen. Voor de benodigde financiën

2. Waarom herbouw?

De Berkelse Meren en de Tol ’t Meerhek op de Klapwijkseweg staan aangegeven op alle historische kaarten uit de cartografie van Nederland, zelfs nog na de droogmaking omstreeks 1850. Het was eeuwenlang de enige verbindingsweg tussen Berkel en Pijnacker. Dit Tolhek met zijn lange geschiedenis is het waard om voor het nageslacht herbouwt te worden ter herinnering aan de ontstaansgeschiedenis van Lansingerland.

Dat er al eeuwen een Tolhek heeft gestaan tussen de Berkelse Meren blijkt uit meerdere geschriften, zoals het onderschrift op de gravure te zien op Bijlage 2.

“De Pijnaeckerse Meeren gelegen in ’t Ambacht Berckel, ende oversulx gemeenlijck de

Berckelsche Meeren, heeft de Stadt Delft nevens de Haverpacht totPijnaecker, mitsgaders noch verscheijde andere Heerlijcken goederen, Ao 1555 bekomen van Keijzer Carel de vijfde als Grave van Hollandt, deswegen de Stadt aldaer oock het recht van den Tol over de Bruggen heeft”

Het streven van de HVBR is om samen met de gemeente Lansingerland te behouden van wat nog resteert aan cultureel erfgoed. De Berkelse meren zijn in ons landschap nog steeds herkenbaar als de Oostmeerpolder en de Bergboezem. Het feit dat de gemeenten Lansingerland, Pijnacker en Zoetermeer allen grenzen aan de Oostmeerpolder van de Groenzoom, maakt de herbouw van de zichtbepalende Tol ‘t Meerhek in deze polder tot een schitterend project. In 2017 bestaat Lansingerland 10 jaar. De gemeente wil dit vieren met haar inwoners maar ook met haar buurtgemeenten. Dan is het herbouwen in 2017 van de tol en het feestelijk openen van de hekken een mooie gezamenlijke “Uitdaging”.

3. Geschiedenis van de Tol

Een tolweg was in vroeger jaren heel normaal, elke gemeente had wel een weg waarvoor tol geheven werd. De eigenaar van de weg vroeg geld voor het gebruik om deze te kunnen onderhouden. Zo had Berkel 2 tolwegen. De Berkelseweg, waar het tolhek stond op wat nu de Ds. van Koetsveldstraat heet. Dit tolhek stond bij de Hervormde Lagere School op de plaats waar nu het Rehoboth staat.

De 2e tolweg was de Klapwijkseweg, die tussen het Berkelse Oost- en Westmeer door, de verbindingsweg was tussen Berkel en Pijnacker. De meren vormden de grens tussen ’t Ambacht Berkel en Pijnacker. De doorgang bestond uit 2 bruggen en op het pad ertussen stond de Tol ‘t Meerhek. De bruggen lagen over de Ruivensevaart en over de Lee, die zorgden voor de afwatering van het Oost- naar het Westmeer, vanwaar het water via de Zwet op de Schie werd geloosd.

Over de Tol ’t Meerhek wordt al geschreven vanaf de 15e eeuw, zoals ook uit onderstaande vermelding uit het archief van Delft uit 1555 blijkt;

De stad Delft kreeg van Karel V de visserij en vogelarij van de Pijnackerse meren ook Berkelsche meren. Daar waar de meren van Pijnacker en Berkel gescheiden worden is door Delft een tolhek geplaatst.

In 1846 heeft de gemeente Berkel en Rodenrijs de tol in haar bezit en verkoopt de rechten om tol te heffen aan de particulier C.P. van der Burg. Hij bouwde een boerderij ter plaatse en tegenover zijn boerderij in 1875 een tolhuis.

Van het oude Meerhek zijn meerdere foto’s beschikbaar. Op bijlage 3 staat een foto van ‘t Meerhek uit 1926. Op de foto ziet u het tolhek, de bruggen, het tolhuis rechts en de boerderij van familie van der Burg links. De leeuwen op de pilaren kijken richting Berkel.

In 1932 werden de tolrechten afgekocht. Het rijk betaalde 10.000 gulden en de provincie 13.620 gulden. De Klapwijkseweg werd daarmee een provinciale weg en de gemeente Pijnacker werd verplicht om 60 cent per strekkende meter te betalen voor het onderhoud. In 1933 is de eeuwenoude tol “t Meerhek, afgebroken.

4. Bouwspecificaties

Bij het maken van de specificaties voor de herbouw is uitgegaan van het gebruik van dezelfde materialen en dezelfde maatvoering als het afgebroken Tolhek. Het Meerhek bestond uit 2 zware gemetselde pilaren met daartussen opgehangen een fraai tweedelig smeedijzeren hek van meer dan 2 meter hoog.

Elke pilaar was gesierd met een zittende leeuw die de voorpoten op het wapen van Berkel liet rusten. Wel het oude wapen van Berkel en Rodenrijs, ster en twaalf ruiten. De twee originele leeuwtjes zijn behouden en kunnen herplaatst worden.

De benodigde calculaties, specificaties en bouwtekeningen die nodig zijn voor de herbouw zijn al gemaakt (zie bouwtekening op bijlage 4). Op verzoek van de HVBR heeft de firma Hoogerbrugge een prijsopgave gemaakt. Naar de mening van de projectgroep, moet gelet op de geoffreerde projectsom van € 50.390,- excl. BTW, herbouw van de Tol haalbaar zijn.

5. Locatie herbouw

Vastgesteld is dat de Tol ‘t Meerhek op de Klapwijkseweg op ca. 100 meter vanaf de kruising met de Meerweg richting de Groenekade (zie bijlage 7). Door planologische inpassing van de provinciale weg N470 is deze locatie nu niet meer aan te duiden. Op de oude locatie van ‘t Meerhek of in de directe nabijheid daarvan is herbouw niet mogelijk. Gelet op een juiste inpassing in de fraai planologisch aangelegde Groenzoom is het wenselijk om de herbouw van de ‘t Meerhek te realiseren op een plek met goede zichtlijnen vanuit Berkel, Pijnacker en Zoetermeer , op de gemeentegrens tussen B&R en Pijnacker voor een fietsbrug.

Op zaterdag 25 juni 2016 is de Groenzoom geopend. Ter gelegenheid van deze opening had de HVBR van de Tol ’t Meerhek een replica op ware grootte geplaatst voor een fietsbrug op de volgens het projectteam ideale plek voor herbouw. De reacties van de bezoekers waren overweldigend en ca. 50 mensen hebben zich spontaan ingeschreven voor herbouw op deze plek. Op bijlage 8 is op de kaart van de Oostmeerpolder deze plek met het woord HEK aangegeven.

Ook in de media hebben diverse artikelen met foto’s van de replica van ‘t Meerhek gestaan in de afgelopen maanden. Laatst nog in HVH op 25 oktober 2016 (zie bijlage 9)

Met het doen herrijzen van de Tol ‘t Meerhek wordt het vroegere knooppunt voor het (fiets)verkeer tussen Pijnacker en Berkel in ere hersteld en nu tevens uitgebreid met een verbinding naar Zoetermeer.

6. Opdrachtgever/ Beheer

Begin volgend jaar zal het concept bestemmingsplan Groenzoom openbaar gemaakt worden. De tol zal op de gemeentegrens van Lansingerland en Pijnacker komen te staan met gemeente Lansingerland als eigenaar., de opdrachtgever voor herbouw en beheerder na realisatie. Dit staat los van de financiering van de herbouw.

7. Financieringsplan

Volgens de ontvangen prijsopgave van de firma Hoogerbrugge bedragen de kosten voor de herbouw van de Tol ‘t Meerhek;

  • Herbouw met Prefab betonelementen; € 50.389,88 excl. BTW

  • Herbouw met Belgisch hardsteen € 61.506,66 ,,

Voor de financiering zullen de 3 betrokken gemeenten benadert worden om een bijdrage te leveren voor de realisatie van dit project en 2 Fondsen waar dit project aansluit bij de door hun gestelde doelen.

Financiering herbouw ‘t Meerhek

  • De 3 gemeenten gezamenlijk € 30.000,-

  • De 2 aangeschreven fondsen (Fonds 1818 en € 20.000,-

  • Overige giften (o.a. HVBR) € 5.000,-

€ 55.000,-

8. Actieplan projectteam HVBR 2017

· Met de historische vereniging van Pijnacker afstemmen om samen te werken om dit project te doen slagen. Tevens af te spreken wie de contacten met de gemeente Pijnacker zal onderhouden. week 4

· Het concept bestemmingsplan Groenzoom doornemen zodra dit door de gemeenten Lansingerland en Pijnacker openbaar is gemaakt. week ?

· Verzoek indienen bij de gemeente Lansingerland als eigenaar van de Groenzoom voor herbouw van het Tolhek. week ?

· Fondsen (opnieuw) benaderen. Fonds ANNO 1818 voor nadere toelichting van dit project met verzoek dit project voor een belangrijk deel te financieren. week 6

· Benaderen van de gemeente Lansingerland, Pijnacker en Zoetermeer met het verzoek om bij te dragen aan de realisatie van dit project. week 8

Historische Vereniging Berkel en Rodenrijs

p/a ir. C.G. Overmeer

Noordeindseweg 51

2651 LD Berkel en Rodenrijs

(06-53692546)

Begeleidend schrijven bij Projectplan “Herbouw Tol ’t Meerhek”.

CONCEPT

Geacht B&W van Lansingerland,

Het plan voor de herbouw van het Tolhek in de Groenzoom dateert al weer uit 2014.

Door het projectbureau van de Groenzoom is destijds dit initiatief van de HVBR omarmd.

Van het Tolhek is in hun opdracht een 3D maquette gemaakt en een toezegging gedaan voor een bijdrage in de financiering.

Ook de gemeente Pijnacker was geïnteresseerd en heeft een prijsopgave laten maken, die echter hoger uitviel dan gedacht.

De voortgang van het project is vervolgens om deze en vanwege financiële tekorten bij de Groenzoom stil komen te liggen.

Echter na contacten in de afgelopen maanden op het gemeentehuis met bij cultuur betrokken personen, is het project weer vlot getrokken.

Naar onze mening klopte de prijsopgave van € 105.000 excl. BTW voor herbouw niet.

Samen met de firma Hoogerbrugge is opnieuw gekeken naar de constructie en te gebruiken materialen.

Deze week ontvingen wij een prijsopgave voor herbouw Tol ’t Meerhek van € 50390,- excl. BTW.

Wij zijn er van overtuigd dat het verkrijgen van de financiële middelen voor realisatie van de herbouw hierdoor haalbaar moet zijn.

Wat stellen wij voor:

· Tol ’t Meerhek met alle benodigde acties en festiviteiten in 2017 te herbouwen in de Groenzoom.

· Met als apotheose het openen van de hekken naar de brug die toegang geeft tot de fietspaden naar de buurtgemeenten Pijnacker en Zoetermeer (Streven is monumentendag september).

· Het openen van de hekken, met de reusachtige sleutel als bekrachtiging van de goede onderlinge samenwerking.

· Het vernieuwde informatiebord omtrent de geschiedenis van het Tolhek plaatsen bij het Tolhek en onthullen

· Aandenken Lintje met de leeuw van het Tolhek met het wapen van Lansingerland.

De status is als volgt;

· Het projectbureau de Groenzoom heeft niet kunnen bijdragen in de herbouw.

· De eigenaar van de Groenzoom, de gemeente Lansingerland, zal opdracht dienen te verlenen.

· Het Tolhek is reeds opgenomen in het bestemmingsplan van de Groenzoom

· Samen met de firma Hoogerbrugge wordt nog verder gezocht naar besparingen.

Door de HVBR is op 26-08-2015 reeds een concept projectplan afgegeven aan betrokken personen.

In november 2016 is een 1e herziening afgegeven en bijgesloten treft u het definitieve projectplan aan, waarin is opgenomen;

· Motivatie voor herbouw Tol ‘t Meerhek

· Historische beschrijving van de Tol

· Locatie 1933 en nu anno 2017

· Bouwspecificaties

· Kostenopgave

· Financiering

· Planning uitvoering

Namens het projectteam,

Met vriendelijke groet,

Cor Overmeer

Secretaris HVBR