XIII-421 De Sweserengh, Johan

biografische aantekeningen

Op 3 november 1723 transporteerden kapitein Frans Pieter de Wijs en zijn vrouw Barbara Maria van Meerloo het huis en bijgebouwen, genaamd "De Roos onder de Linden" aan de Universiteit van Utrecht. Het betreft de panden Nieuwe Gracht 185-187 waarvan de tuin eeuwenlang de nucleus van de Universitaire tuinen vormde. Het huis is mogelijk rond 1440 gebouwd door Wouter Grauwert, deken van het kapittel van Oudmunster. In 1618 werd het huis uit de kerkelijke bezittingen verkocht aan leken: gedurende de zeventiende en achttiende eeuw was het bezit van de katholieke families Van Sweserenge en De Wijs, voornamelijk advocaten en officieren.

Streng katrholiek waren deze families overigens niet. Het eerste kind uit het huwelijk van Anthoninus de Sweserenge en Cornelia de Cupre werd bijvoorbeeld Ned. Geref. gedoopt, het tweede katholiek. Maar Cornelia's tweede huwelijk was duidelijk protestants.

De Sweserenghs waren dus bepaald niet onbemiddeld. Niet alleen de koop van dit kapitale pand in Utrecht bewijst dat, ook het feit dat Johan de Sweserengh er een eigen Rentmeester annex boekhouder op na hield, in de persoon van Geerlof van Jaersveld, om de pacht te innen, duidt op een aanzienlijke welstand.

Johan de Sweserenge was administrateur en bewindvoerder van de Beyerskameren, een complexje van 12 eenheden sociale woningbouw-avant-la-lettre, gesticht in 1597 door Adriaen Beijer en zijn vrouw Alet Jans. De Sweserenge was daarin de eerste opvolger van zijn grootvader Anthonie van Daelen, één van de drie executeurs-testamentair die in opdracht van Beijer en zijn vrouw de Beyerskameren hebben laten bouwen en wiens nazaten of door hen aangestelden tot nu toe (wat Van Dalen betreft: tot 1814 toe) afwisselend de administratie en het beheer over deze huisjes voerden, waarin armen gratis konden wonen en ook enige onderstand kregen. Op zijn sterfbed wees Johan de Sweserenge zijn oom Francois de Wijs aan als zijn opvolgers in bewind en administratie, met als clausule dat een van zijn kinderen - in de praktijk zou dat Anthoninus de Sweserenge - De Wijs weer zou moeten opvolgen. Die in een notariële akte vastgelegde doodswens is niet ingelost. Francois de Wijs werd opgevolgd door resp. Sebastiaan, Frans Dirk en Frans Pieter de Wijs, waarna Hermanus Moll en tenslotte de familie Van Baerle de rol van executeur overnamen. (zie de inleiding bij de inventaris van archief nr. 755 Fundatie van Adriaan Beyer Hendriksz. en Alijdt Jansdr. de Bruyn (Beyers Kameren) te Utrecht (Het Utrechts Archief)

bronnen

lit: J. Heniger: "De Roos onder de Linden" (1973) (Zie een kopie in de bijlage, onderaan deze pagina). Hierin wordt verwezen naar oudere literatuur over de familie Van Sweserenge: H.S. van Lennep (De Nederlandsche Leeuw, kol. 192, 1967). A. Pastoors (De Nederlandsche Leeuw, kol 358-159, 1967), J.H. van Mosselveld (De Nederlandsche Leeuw kol. 252, 1967) en W.A. Wijburg (De Nederlandsche Leeuw, kol 171-174, 1970)

* 1627, 18-4: HUA NA nots ? [U012a009-?]: Testament. Mr Adriaen de Sweserenghe advocaat testeert op Johan de Sweserenge zijn enige zoon; evt executeur Anthonis van Dael zijn comparants schoonvader (bron: regesten Utrecht bij Streekarch ZO Utrecht) [niet digitaal]

* 1643, 20-6: HUA NA nots G. Vastert [U021a10-63]: Procuratie. Anthonis van Dael, borger, voor zichzelf en als weduwnaar en boedelhouder van Elijsabeth Foeijte zaliger, machtigt onwederroepelijk Mr. Adriaen van Zweserengh, advct in den vrsz Hove, sijn schoonsoon, om te compareren voor het gerecht van Vinkeveen ten behoeve van Willem Jacobsz als momber over Grietje Jacobsdr en hare erfgenamen de ene helft van de helft van een parceel lants met sijn bepotinge, groot int geheel omtrent tigmeten, doch soo groot als versz perceel gelegen is int vrsz (...), waerbij de wederhelft van de helft des Compts swager Berndt van Leuven en sijn huijsvr, en de ander helft van vrsz geheele landt vrsz Grietje Jacobs is competerende, om dit stukje perceel te transporteren aan Ment Dirckx, die het tot nog toe in huur in gebruik heeft. (...) Ende daerenboven noch te compareren in zijn naam als grootvader en mede-momber over Johan van Sweserengh, sijne geconstitueerde zoone, te transporteren een zesde part van de helft van 86 mergen lants, soo groot en kleijn als deselve gelegen sijn in 't vrsz Gereghte van Demmerick, bij Gerrit Gerrits als man en voogd van Neeltje Jacobs Cuijt, die tevoren weduwe was van za: Dirck Dircksz Verdam en Cornelis Dircksz Verdam als oom en bloetvoocht over Jacob Dircksz Verdam (...), gepasseerd ten huize van de Constituant staande op de Oude Gracht omtrent de Smebrugh (w.g. Anonius van Daell, Bernaet van Leuven en Cornelis Jacobsen van Sin (getuigen), nots.)

* 1645, 22-9: HUA NA nots G. Vastert [U021a12-78]: Testament: Mr. Adriaen van Sweserengh advocaet, ziekel[ijk] van lichaem te bedde leggende, edoch sijn verstant volcomen gebruijckende (...) verclaerende hij testateur tot sijne eenige en universeele erfgenaem genomineerd en geïnstitueerd te hebben Johan van Sweserengh, sijn Compts eenige soon. (...) Dat is sijn uijtterste wille. Opgesteld ten huize en woonplaatse van de testateur, staende op de Nieuwe Graft jegens over het convente van St Servaes (w.g. Adr A de Sweser-engh; getuigen: Jacob van Hove van Zijll, heer van Amelisweert, en Francois de Wijs, advocaet)

* 1645, 29-9: HUA NA nots G. Vastert [U021a12-84]: Procuratie: Gecompareerd Johan A. de (NB: "van" is doorgehaald) Swezerengh, machtigt Geerlof van Jaersvelt, jongman, om zijn jaerlijks inkomen van pachten, renten en anders te ontvangen.

* 1645, 14-10: HUA NA nots G. Vastert [U021a12-94]: Procuratie. Gecompareerd Johan A. de Swezerengh, zoon en eenige erfgenaam zijns za: vaders Mr Adriaen de Zweserengh in sijn leven Advct in versz Hove, machtigt Geerlof van Jaersvelt, jongman, om niet alleen zijn jaerlijks inkomen van pachten, renten en anders te ontvangen, maar ook de kapitalen aan zijn handen te mogen aflossen, rentebrieven te casseren etc. (w.g. J.A. de Sweserengh + nots en get)

* 1645, 14-10: HUA NA nots G. Vastert [U021a12-95]: Procuratie. Gecomp. Johan A. de Sweserengh, zoon en eenige erfgenaem van Mr Adriaen de Zweserengh, machtigt Gerlof van Jaersvelt, jongman, om voor het meest geschikte gerecht te compareren om ten behoeve van Cornelis Adriaanszn, schout van Velthuijsen, en zijn erfgenamen te transporteren vijf morgen bouwland gelegen op Rosweijde, dat Adriaans voor de helft al in gebruik had van Sweserengs vader, o.a. naast het campgen van de rosweijse Molen "hem comparant op dese tijt mede competerende", en de Merwedijck westwaarts en de rosweijse Molenvliet oostwaerts naast gelegen zijn. En bovendien ten behoeve van Henrick Antonissz van de Haer twee campgen weilands, het ene 4 hond, zijnde 't vrsz Molencampgen, het andere campgen groot twee morgen, genaamd de Dompelaer, te samen gelegen in de gerechte van Velthuijsen (...) tenhuijse van Comparant staende jegensover den Convente van St Servaes; get: Francois de Wijs en Gerard van Waeij. (w.g. J.A. de Sweserengh + nots en get)

* 1645, 6-11: HUA NA nots G. Vastert [U021a12-98]: huwelijksconsent: letterlijk hetzelfde als in de akte die hierop volgt.

* 1645, 16-11: HUA, Huwelijkscommissarissen [invnr 3295-5, p 19] "Op huijden (16-11-1645) compareerden (...) d'heer Anthonis van Dale als grootvader van Johan A da Zweserenghe ende den Ed Mr Jacob de Wijs Raedt ordinaris in vrsz Hove als vader van Aleijda Catharina de Wijs, sijne dochter, ende verclaerden alsoe uijt vriendenraedt een wettelick huwelick is gesloten tusschen de voorn[oemd]e Johan de Zweserenghe ende Aleijda Catharina de Wijs, Dat zij luijden Comparanten daeromme geconstitueert ende machtich gemaeckt hebben , als hun E. deden mits desen, te weten de eerste Comp voorn., sijn zwager d'heer Berndt van Leuven, ende de tweede Comparant zijne zoone Mr Francois de Wijs, advocaet in den vrsz Hove, speciael[ijk] omme aen de Ed. heeren Magistraet ofte Gerechte deser Stadt Utrecht, ofte der selven gecommitteerden te versoucken de proclamatien des voorsz huwelix, soe des behoort, Belovende sij comparanten elcx in sijn reguardt voor goet, vast ende onverbreeckel[ijk] van waerden te houden alle 'tgeene hunne voorsz geconstitueerden in cracht deses sullen verrichten, onder 't verbant als nae rechten ..." (etc).

* 1645, 15-11: HUA DTB ondertrouw civiel [85-386]: Johan A. de Swesereng ende Aleijdis Catarina de Wijs beijde woonende alhier. Gesolemniseert (...) den 25 novemb 1645.

* 1646, 9-2: HUA NA nots F. Zwaerdecroon [U028a12-10]: Ontslag uit hypotheek. Johan A. de Sweserenge, enige soon en erfgenaem van wijlen Adriaen A. de Sweserengh, in leven advocaet, ende verclaerde te ontslaan generael hypotheeq van de vordere goederen bij Barbara van Weijdershuijsen, weduwe van Cornelis Jansz Cesar en hare soonen, ten behoeve van haere voorn. vader gestelt voor de hooftsom van fl 900,- en de rente van dien, bij plechte van date 17-6-1643, met uitzondering van het huis en erve gelegen Hanetret, sijnde het speciaell hypoteecq en plechte geëxpresseert, machtig makende Geerlof van Jearsvelt om de inhoud van deze akte voor het Gerecht van Utrecht te erkennen.

* 1646, 21-2: HUA NA nots G. Vastert [U021a13-17]: Procuratie. Johan de Zweserengh machtigt Geerlof van Jaersveld om ca 30 morgen vrij allodiaal goed op Alendorp onder Vleuten te transporteren aan Egbert van Boecop, zijn vrouw en erfgenamen. (...) (w.g. Johan A. de Sweserengh + nots en get)

* 1646, 29-6: HUA NA Nots L. Van Vuyren [U036a2-38]: schuldbekentenis. Aert Anthonisz., wonende in de Zeechweije, is fl 130,- schuldig aan Geerlof van Jaersfeld, de rentmeester van Johan A. de Sweser Engh vanwege de koop van een halfscheiding van vier morgen winterkoren, dat ligt op het bouwland van Rauen in de Zeechweije en dat Aert Anthonis daar zelf heeft gezaaid en nu van de rentmeester heeft gekocht.

* 1647, 27-4: HUA NA Nots L. van Vuyren [U036a3-27]: borgtocht. Jonkvrouw Elisabeth Foeijt, weduwe wijlen Reijnier van Sheraesberge, stelt zich borg voor haar zwager Pauls van Lienden, ten behoeve van Johan de Sweserenge om het gewijsde van het gerecht van Utrecht in twee differentien, die Sweserenge als eiser jegens Pauls van Lienenden geintenteert heeft, en ze machtigt procureur Hillebrant van Rossum om deze borgtocht te registreren. Ter presentie van Geerlof van Jaersfelt en Petrus van Lienden als getuigen. (w.g. Elisabet Foeijten + Pet. van Lijnden, Gerl van Jaersvelt en nots).

* 1647, 5-6: HUA NA Nots L. van Vuyren [U036a3-40]: huur en verhuur. Johan de Sweserengh verklaart aan Aert Thonissz, wonende in de Leechweijdens (= Lage weide?) verhuurd te hebben een viertel weilands, houdende twee campen, in Leechweijdens, die laatst gebruikt zijn door Roelof Roelofs van Haween, leertouwer, voor fl 90,- per jaar. Anthonius Aerts, wonende te Jutphaas, vader van de huurder, stelt zich borg. Getuigen: Henrik van Hereveen en Geerloff van Jaersveld.

* 1647, 17-9: HUA NA nots N. de Cruijff [U034a2-59]: Procuratie. Jacob de Wijs, Raed ordinaris in den Hove van Utrecht machtigt Mr. Franchoijs de Wijs, advocaet om voor hen beiden voor de Stadhouser en de mannen van Leen van het Gestichte van Utrecht om te renunciëren en verthijen van twee percelen lands in Darthuizen en het kerspel Doorn, die door hem van de Staten van Utrecht te leen gehouden ten behoeve van Johan van Sweserenge als man en voocht van Catharina de Wijs, zijn huisvrouw, om, in navolging van hun huwelijkse voorwaarden, te bepleiten dat Johan van Sweserenge met deze twee percelen wordt verlijdt. Opgemaakt ten huize van de Comparante in Utrecht omtrent de Smeebrugge, getuigen: Gerard van Zuijlen en Geerloff van Jaersvelt (w.g. J. De Wijs + nots en get)

* 1647, 1-11: HUA NA nots N. de Cruijff [U034a2-71]: procuratie. Jonckvrouwen Isabella, Maria en Sebastiana de Wijs, gesusteren, en Johan de Sweserengh als man van Aleijdis Catharina de Wijs, "daer hij blakende geboorte bij heeft", alle vier geinstitueerde erfgenamen van Maria Cornelis Goes volgens testament dd 3-12-1634 voor notaris Adam Hart, welke Maria bij transport van date den 16-4-1614 het recht van Egbert Peters van Bemmel en Anna de Wijs, echtelieden, had bekomen tot de plecht van fl 200,- hoofdsoms gevestigd op huis en erf in Utrecht aan de Oostzijde van de Oudegracht, tussen de Romerburger en de Reguliersbrug, en door Claes Thijmansz de Vries, laekencooper, op 6-8-1614 aan Van Bemmel en zijn vrouw gepasseerd. De vier comparanten machtigen Gerlof van Jaersfelt om voor het gerecht te bekennen door handen van Jacob van Driel als possesseurvan de fl 200 hoofdsom, met de rente, betaald en voldaan te zijn, en dus deze plecht in het register te laten casseren. (w.g. Isabella de Wijs, Sebastiana de Wijs, Maria de Wijs, Johan A. de Sweserengh + nots en get)

* 1648, 1-2: HUA NA nots G. Vastert [U021a15-13]: Voogdbenoeming. Gecomp. Johan A. de Zweserengh en Joffr Aleijdis Catharina de Wijs, echtelieden, benoemen elkaar over en weer tot momber en mombersche over hun na te laten onmondige kinderen, met macht van substitutie en met uitsluiting van de weeskamer en vroedschap. (w.g. Johan A de Sweserengh (in bibberige hand) en Aleijdis Catharina de Wijs + get en nots)

* 1648, 17-2: HUA NA nots N. de Cruijff [U034a2-111]: procuratie op Francois de Wijs. Johan A. de Sweserengh verklaart "tot sijn succeseur in de administratie en bewint van Beijers cameren ende wes daeraen dependeert te nomineren (...) Mr. Franchoijs de Wijs, advt 's Hoofs, met macht om na hem weer een andere successeur te benoemen, met deze aantekening, dat Johan de Sweserengh recommandeert dat, wanneer enige van zijn na te latene kinderen mondig zal zijn geworden, en bekwaam om deze administratie te voeren, dat die dan de voorkeur geniet om opvolger te worden. Opgesteld ten huize van de Comparant aen de Nieuwegracht over 't Sint Servaes clooster. (w.g. Johan A. de Sweserengh; Gerl. van Jaersveld (getuige), + nots en get)

* 1648, 2-3: HUA NA nots N. de Cruijff [U034a2-113]: procuratie op Johan Heurnius. Johan de Sweserengh, enige en universele erfgenaam van wijlen Mr. Adriaen van Sweserengh, advocaat, machtigt Geerlof van Jaersveld om voor Mr. Johan Heurnius (raad, rentmeester, hoof en thinsmeester generael van de domeinen), om in handen van de de Thinsmeester te stellen en te refuteren een stuk goeds, gelegen in het gerecht van Leusden, voormaels bij Marten Willems gebruikt, wezende thinsgoed van de Domeinen, bij de dood van comparants vader ontruimd, en dit alles ten behoeve van vrouwe Geertruijdt van de Werve, douagiere van Incourt Longeville en ingevolge de transactie van 6-1-1648 voor het gerecht van Utrecht in zijn naam door zijn zwager en vrouwe Maria Taets van Amerongen qq, ten fine voorsz. vrouwe Geertruijt daarmede mag worden verleid. (w.g., heel bibberig,: J.A.d.S. + nots en get)

* 1648, 9-3: Overluijdingen te Utrecht [Nav 48 p 632]: een in De Navorscher gepubliceerde lijst van het luiden van de Dom bij overlijdens meldt: Johan van Sweserenge

* 1648, 8-7: HUA HOF 236-1: Jfr Aleydis Catharina de Wijs vhz weduwe van de heer Johan van Sweserenge in leven universeel erfg van de heer Adriaen van Swesereng zijn vader en van Anthonis van Dael zijn grootvader, voogdes over Adrianus Jacobus en Anthonius van Sweserenge haar twee minderjarige kinderen, cst (bron: Streekarch ZOUtrecht, regesten)

* 1661: HUA archief 702 Stadsbestuur van Utrecht, invnr 2483: Stukken, overgelegd door Hendrick Jansen Bosch tot staving van zijnen eisch tegen Aleydis Catharina de Wijs, weduwe van Johan de Sweserenge, c.s. tot interdictie om eenige verhindering te doen tegen den door hem voorgenomenen bouw van kamers achter zijn huis aan de Oudegracht, 1661

* 1664, 29-6: HUA NA nots G. de Coten [U038a1-140]: aflossing schuld: Pieter Haese, wonende binnen Leiden, belooft om Thomas Terwe, wonende in Utrecht, voor de helft te vrijwaren en dus de voldoen de helft van fl 1412,- resterend kapitaal welke de weduwe van de Heere Commies Leeuwe en Johan Adriaen de Sweserenge te kort gekomen zijn van vrsz Terwe, welke plecht hij comparant in 't copen van de huize, erve en grond in utrecht tussen de Geertruide- en Volrebruggen tot zijn last genomen had. (het gaat nog een tijdje door, maar ik kan de tekst niet goed begrijpen)

* 1666: HUA archief 702 Stadsbestuur van Utrecht, invnr 2942 Stukken betreffende de procedure voor schepenen-commissarissen naar aanleiding van den eisch van Adriaen Jacob de Sweserenge tegen zijne moeder Aleydis Catharina de Weys, weduwe van Johan de Sweserenge, tot uitkeering van gelden uit den boedel van zijnen vader, 1666

* 1667, 13-3: HUA Hof [236-2]: Franchois de Wijs enige en universele erfgenaam van Adriaen Jacob de Swesereng cst tegen Anthoninus de Swesereng als borg voor de lijftocht van zijn moeder, jegenwoordig getr aan Pauls van Soudenbalch // 8/1 1668: dhr Paulus van Saudenbalch x Jfr Aleyda Catharina de Wijs eerder wed. van dheer Johan de Swesereng etc (bron: regesten Utr bij Streekarch ZOUtrecht)

NB: Aktes De Wijs hierin nog niet meegenomen.

openstaande vragen / discussie

zie voor het luiden van de Dom bij overlijdens: https://www.google.nl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0ahUKEwisxdLzrYzaAhVIK8AKHfvLDvEQFggqMAA&url=http%3A%2F%2F17thcenturyhollanders.pbworks.com%2Fw%2Ffile%2Ffetch%2F48853913%2FUtrechtOverluidingen.pdf&usg=AOvVaw2XMm4_70tcjPvMYQa_aaOZ

Testament Jacob de Wijs: 18-11-1650, U021a17-196

In 1647 stelt Elisabeth Foeyten, wed. Reinier van 's Heeraertsberge, borg voor een schuld die Pauls van Lienden bij Johan de Sweserenge heeft. Is het een nicht of achternicht? Johan's oma heet immers ook Elisabeth Foeijte; dat kan geen toeval zijn.