Deze nieuwsbrief is opgedragen aan Al Peterson. Al Peterson overleed ruim een jaar geleden, op 29 oktober 2004, op 52-jarige leeftijd te Curaçao. Hij was een strijder van het eerste uur tegen racisme en discriminatie en belangenbehartiger van Afrikanen en nazaten van Afrikanen in de diaspora. Altijd was Al bereid om op conferenties en seminars van EARN belangeloos zijn kennis en ideeën te delen en de deelnemers te inspireren om de strijd tegen institutioneel racisme en discriminatie voort te zetten.
EARN bestaat vijf jaar! Opgericht in 2000 met als belangrijkste missie het bestrijden van institutioneel racisme op de arbeidsmarkt vanuit een Europees perspectief, komt EARN op voor de belangen van zwarte werknemers in Nederland. Samen met partnerorganisaties Black Workers for Justice Europe (BWJ-e) in Engeland, Black Workers For Justice (BWFJ) in de Verenigde Staten en een groep zwarte kaderleden van de Franse vakbond SUD-Rail wordt daarnaast gewerkt aan het bewustwordingsproces en het motiveren van zwarte werknemers om op te komen voor hun belangen en rechten.
Stand van zaken op de arbeidsmarkt
In de vijf jaar van EARN’s bestaan zijn er veel dingen gebeurd die een grote impact hebben gehad op de verschillende etnische gemeenschappen in Nederland: 9/11, het Fortuyn-tijdperk, een verrechtsing in de politiek, een slechte economische situatie, de moord op Theo van Gogh. Op de arbeidsmarkt zijn de effecten hiervan merkbaar: de positie van zwarte werknemers is dramatisch verslechterd en racisme en discriminatie zijn niet alleen toegenomen, maar vooral ook veel opener geworden.
Eenzijdige analyse oorzaken
Over het algemeen wordt de oorzaak voor de slechte positie van zwarte werknemers op de arbeidsmarkt bij henzelf gelegd: taalproblemen, gedragsproblemen, communicatieproblemen, gebrek aan sociale vaardigheden die allemaal veroorzaakt zouden zijn door een andere afkomst of verschil in cultuur. Zonder te ontkennen dat deze factoren een rol kunnen spelen, stelt EARN vast dat er nauwelijks of geen aandacht is voor uitsluitingmechanismen op de arbeidsmarkt die voortkomen uit racisme en discriminatie. Dat veel zwarte jongeren moeilijk of geen werk of een stageplaats vinden, lijkt niemand (behalve minister Verdonk van Integratie en Vreemdelingenzaken ) nog te willen ontkennen. De werkloosheid onder hoog opgeleide zwarte mensen is nog altijd veel hoger dan onder hoog opgeleide witte mensen. Ook werken zij vaker onder hun opleidingsniveau.
Ontkenning en legitimering van racisme en discriminatie
EARN bestaat uit zwarte kaderleden van verschillende FNV-vakbonden. Zij weten wat er speelt op de werkvloer en zij weten dat er grote ontkenning bestaat bij zowel politiek, media als vakbonden over de toegenomen ernst van de situatie. Naast deze ontkenning is er de angst om voor politiek correct, ‘overtolerant’ of naïef te worden uitgemaakt. Mensen als minister Verdonk, maar ook VVD-parlementariër Hirsi Ali legitimeren racisme en discriminatie van werkgevers door begrip te tonen wanneer zij geen zwarte mensen willen aannemen (NRC-interview Hirsi Ali 9.4.2005, Opinie en debat, p. 17). Zwarte mensen die klagen over racisme en discriminatie wordt al snel slachtoffergedrag verweten. Het steeds maar aanlopen tegen racisme en discriminatie terwijl ministers en kamerleden blijven ontkennen dat er iets ernstigs aan de hand is, zorgt voor veel verontwaardiging en ook woede bij de betrokkenen. EARN deelt deze verontwaardiging en woede.
EARN’s aanpak
EARN pleit voor meer aandacht en meer onderzoek naar belemmeringen voor zwarte werknemers op de arbeidsmarkt die meer aan de kant van de werkgevers liggen: geschiktheid van psychologische tests voor werknemers uit andere culturen, vooroordelen en discriminatie bij selectie en interviews, het tolereren van xenofoob en racistisch gedrag op de arbeidsmarkt en binnen organisaties. Ook is er meer onderzoek nodig naar het vóórkomen van racisme en discriminatie op de werkvloer en de effecten hiervan op de betrokkenen. EARN wil ook dat werkgevers harder aangepakt worden in plaats van ze met zijden handschoenen te behandelen. Werkgevers die zich daadwerkelijk schuldig maken aan structurele uitsluiting en achterstelling van zwarte werknemers moeten met zwaardere straffen worden vervolgd.
Omdat EARN bij haar activiteiten weinig tot geen steun krijgt van de FNV Vakcentrale of eigen bonden (zie hiervoor eerdere nieuwsbrieven van EARN) zoekt zij andere partners om projecten of onderzoeken mee op te zetten, zoals bijv. ENAR of het LBR. Hierover leest u elders in deze nieuwsbrief meer.
Contact met EARN
EARN organiseert bijeenkomsten voor zwarte werknemers om de bewustwording te vergroten en de krachten te bundelen om niet passief te blijven, maar actief de strijd aan te gaan om racisme en discriminatie te bestrijden en een volwaardige plaats op de arbeidsmarkt op te eisen. Een andere belangrijke taak is het onder de aandacht brengen van de problematiek bij politiek en media. Op 18 november jl. is bijv. een brief gestuurd naar de Tweede Kamer over actieve vervolging van discriminatie op de arbeidsmarkt.
De website van EARN geeft een overzicht van alle lopende en eerder uitgevoerde activiteiten. Op de website staat ook een overzicht van artikelen die in de afgelopen vijf jaar over EARN zijn verschenen.
Factsheet Institutioneel Racisme
Ter gelegenheid van het vijfjarig bestaan heeft EARN een nieuwe factsheet uitgebracht. De factsheet gaat over institutioneel racisme: wat is dit precies en hoe is het te bestrijden? (pdf-document)
In eerdere nieuwsbrieven berichtte EARN over het onderzoek dat zij samen met het Landelijk Bureau ter bestrijding van Rassendiscriminatie (LBR, nu Art. 1) heeft uitgevoerd. Het onderzoek gaat in op wat er gebeurt met mensen die een klacht hebben ingediend over racisme op de werkplek. Hoe is het hen vergaan en heeft het klagen iets opgeleverd?
Het onderzoek bouwt voort op de resultaten uit de meldweek “Racisme op de werkvloer” uit 1997. Deze meldweek werd georganiseerd door de FNV in samenwerking met het Instituut voor Multiculturele Ontwikkeling (FORUM), de antidiscriminatiebureaus en het LBR. Belangrijke conclusie uit de meldweek: "In een groot aantal gevallen hebben mensen aangegeven dat zij in de organisaties en ook bij de bonden en anderen, zoals ook bij de Arbodiensten en bedrijfsartsen, niet serieus genomen worden en derhalve geen gehoor vinden en dat er met hun klacht niets wordt/is gedaan. Het gevolg is dat racisme wordt geaccepteerd en in sommige gevallen zelfs verergert met alle gevolgen van dien voor de betrokkenen." Met name de afhandeling van klachten over racisme die bij de vakbonden terechtkwamen, liet nogal te wensen over. (bron: “Racisme op de werkvloer: uitkomsten Nationale meldweek”. - Amsterdam : FNV Pers, 1997).
Het LBR legt momenteel de laatste hand aan de verslaglegging van het project, maar heeft daar jammer genoeg vertraging bij opgelopen. EARN houdt u op de hoogte van de voortgang.
Op 14 november jl. is een delegatie van EARN naar Brussel gereisd om te praten met het European Network Against Racism (ENAR). ENAR is een netwerk van Europese nongouvernementele organisaties die racisme bestrijden binnen de Europese Unie. EARN is sinds 2004 aangesloten bij ENAR. Tijdens de brainstormbijeenkomst is gekeken welke gezamenlijke activiteiten er ondernomen kunnen worden om racisme en discriminatie op de arbeidsmarkt aan te pakken. In de volgende Nieuwsbrief van EARN leest u meer over de uitkomsten.
Bekend is al dat er een voorstel van de Europese Commissie ligt om 2007 het “Europees jaar van gelijke kansen voor iedereen” te maken. Mogelijk komen daarmee extra gelden vrij voor activiteiten. Tegelijk kan dit jaar worden aangegrepen om aandacht te vragen voor discriminatie en ongelijke behandeling. 1997 was het Europees Jaar tegen Racisme. Hieruit is onder andere de aangepaste wetgeving in het kader van artikel 13 van het Verdrag van Amsterdam voortgekomen (zie EARN factsheet Artikel 13 (pdf-bestand) en eerdere nieuwsbrieven van EARN).
Het ENAR Shadow Report 2004 over Nederland is uit. De Shadow Reports van ENAR worden regelmatig gepubliceerd en geven de stand van zaken over racisme en racismebestrijding in de verschillende landen van de Europese Unie. Wederom blijkt in dit rapport dat racisme en discriminatie op de arbeidsmarkt in Nederland ernstiger is dan in de ons omringende landen.
U vindt edities van de Shadow Reports op de website van ENAR
De regelgeving voortkomend uit artikel 13 van het Verdrag van Amsterdam heeft voor de meeste lidstaten van de Europese Unie (EU) nieuwe wetgeving opgeleverd om racisme en discriminatie te bestrijden. Vaak is echter nog niet duidelijk wat onder de nieuwe begrippen in deze wetgeving moet worden verstaan. Wat is bijvoorbeeld precies victimisatie en wanneer is daar sprake van?
Een aantal EU-organisaties is daarom het SOLID-project gestart. Hiermee worden organisaties getraind in de inhoud van de wetgeving en worden proefprocessen gehouden om rechtelijke uitspraken uit te lokken. Ook Nederlandse organisaties kunnen deelnemen.
Meer informatie op de website van het project: http://www.solid-eu.org/ (gearchiveerde site).
In augustus 2005 heeft het Landelijk Bureau ter bestrijding van Rassendiscriminatie (LBR, nu Art. 1) in samenwerking met het Nederlands Instituut voor Psychologen (NIP) twee nieuwe rapporten uitgebracht over psychologische tests bij selectieprocedures. Al eerder deed het LBR onderzoek naar psychologische tests en constateerde dat de bestaande tests niet zonder meer gebruikt kunnen worden bij etnische minderheden: “Onvoldoende inhoudelijke kwaliteit en onzorgvuldige procedures rond het gebruik van psychologische tests en diagnostische instrumenten kunnen leiden tot onterechte uitsluiting van etnische minderheden op de arbeidsmarkt” (persbericht LBR 31.08.2005). De rapporten zijn inmiddels door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aangeboden aan de Tweede Kamer.
Meer informatie op de website van Art. 1
Tiye International is een koepelorganisatie van landelijke organisaties van zwarte, migranten en vluchtelingen (zmv) vrouwen. In 2004 heeft zij het project “Towards a Workforce Without Discrimination” (TWWD) uitgevoerd. Doel van het project was het ontwikkelen van een nieuwe methodiek die structureel binnen arbeidsorganisaties een klimaat kan creeren om een veilige werkplek te bieden waar iedereen zich gewaardeerd voelt.
In het project bleek de samenwerking met de Vlaamse vakbonden zeer nuttig en leerzaam. Die goede samenwerking met vakbonden had Tiye niet in Nederland. De methodiek “Sociale en culturele sensitiviteit binnen arbeidsorganisaties” is ontwikkeld door Ann Mannen en inmiddels gepubliceerd bij Comm’sa, Gent, ISBN 90-805406-6-8