Dasilio Grevena - Ιστορίες και Τοπωνυμίες

🏚️ Ιστορίες και Τοπωνυμίες 🌲

Βιβλίο του Βασίλη Γ. ΚολοβούΑθήνα 1999

1.ΠΡΟΛΟΓΟΣ 2.Το χωριό μας 3.Η ζωή στο χωριό σήμερα και παλαιότερα 4.Ιστορίες και τοπωνυμίες του χωριού μας 5.Λιβάδια 6.Χάνι 7.Καραγάτσια 8.Μπουρογιάννης 9.Παλαιάμπελα 10.Βλαχόστρατα 11.Φώταινας Καραούλι 12.Αγία Παρασκευή 13.Το θαύμα της Αγίας Παρασκευής 14.Μαρίας Καραούλι 15.Σταμάτως Λημέρι 16.Νιζάμηδες 17.Λία Βηρός 18.Αϊ-Θανάσης 19.Καλύβια 20.Κιάφα ή Παλαιόκιαφα 21.Παλαιομάγερο 22.Παλαιοχώρι 23.Πετρένιο Αλώνι 24.Τρία Αλώνια 25.Βίγλα 26.Καψάλι 27.Κοψούρι 28.Κούτρα 29.Παλαιομονάστηρο 30.Αϊ-Γιώργης 31.Παλαιόκαστρο 32.Βρομοπήγαδο 33.Παζαρούλι 34.Ζιάκας 35.Πάνω Τσιάρας-Κάτω Τσιάρας 36.Γελαδόσταλος 37.Κοτρώνια 38.Λάκκοι και Λάκκες 39.Εικονίσματα 40.Νταλαμήτρου Καλύβα 41.Σταμάτη Καλύβα 42.Κλαψόδεντρος 43.Μπουρομήτσιου Κερασιά 44.Σχολικός Κήπος 45.Λιουμπογιάννη Καλύβα 46.Κρανιές 47.Καλόγερου Καστανιά 48.Καλύβες 49.Αλώνια 50.Σμίξη 51.Δέση 52.Κουλούρια 53.Νεροτρόχι 54.Αρμύρα 55.Βηροί 56.Γεφύρια 57.Μπαϊρια 58.Καγκέλια 59.Αλεπότρυπες 60.Γερακοφωλιά 61.Αμπέλια 62.Σκασμένο Λιθάρι 63.Στερνάρι 64.Καζανάκια 65.Γαλάνη Γούρνα 66.Αλατίστρα 67.Κηπώματα 68.Κηπάδια 69.Κοινάσοβο 70.Μακρομάρμαρος 71.Γκουντουνούλα Καλύβα 72.Βλαχάβαινας Γούρνα 73.Λίγα Δέντρα 74.Τούρκικο Μνημόρι 75.Ξέρακας 76.Μπιστεριές 77.Πάπου Μνημόρι 78.Καραγκούνας Δέντρα 79.Τζέπως Καστανιά 80.Παλαιοκάλυβα 81.Τσιακαλάδικη Καλύβα 82.Χαρίζη Καλύβα 83.Σκοδροκώστα Καλύβα 84.Σκοδρογούλα Καλύβα 85.Μ'σούρα 86.Ζαρκοδήμος 87.Μπουζιονίκος 88.Λισιά 89.Κρθονέρι 90.Αλιφτέρι 91.Κρούστα 92.Μονόδεντρος 93.Κρέμαση 94.Προσήλιο 95.Βαϊνάκια 96.Γαύρα 97.Εκκλησίες 98.Βρύσες 99.Καστανοπούλια 100.Πηγαδάκια 101.Θιός 102.Σσσμάρι 103.Μανούκα 104.Σεντούκι 105.Μότσιαλι 106.Τυλίχτρα 107.Σταυρός 108.Ράχη 109.Θράψος 110.Τούρκος 111.Δερβένι 112.Ποτίστρες 113.Πελιακάδες 114.Σκάπετο 115.Λαγωνίκα 116.Χαλμάνη 117.Γκουντη Λευκάδια 118.Τρίφτης 119.Φιλουργιές 120.Ασπρόλευκας 121.Κόκκινος Δέντρος 122.Μπουνιές 123.Πλύμα 124.Νερόμυλοι 125.Γουρνομάντρι 126.Κουρί 127.Σκάλα 128.Κερασόι 129.Τριαντάφυλλος 130.Μηλιές 131.Σουρβιές 132.Πεύκος 133.Κάτω Τσαπουρνιά 134.Γκιζοτάρω 135.Παλαιο 136.Βάπτιση 137.Ντεσιούλα 138.Γκριμποσόι 139.Λυκομούρσι 140.Γκριντίσι 141.Κοκκινόχωμα 142.Τσιούγκος 143.Βαθύλακκος 144.Νταλαμήτρου Βρακι 145.Χαβιάρι Αλώνι 146.Ντώνα Αλώνι 147.Παπά Λιθάρι 148.Νασιούλα Αλώνι 149.Κατσιανίκος 150.Ασβεσταριές 151.Τσιούκα 152.Τσέχως Σκαφίδια 153.Πέντε Αδέλφια.

Ιστορίες και Τοπωνυμίες.. Αφιερώνεται στους γονείς μου, στη γιαγιά Λίνα και σ’ όλους τους συγγενείς, φίλους, γνωστούς και χωριανούς μας που αναπαύονται στο Κοιμητήρι της Αγίας Παρασκευής και οπουδήποτε αλλού στην Ελλάδα και το Εξωτερικό.. σαν μνημόσυνο ελάχιστο. Βασίλης Γ. Κολοβός Ταξίαρχος ε.α.ΠΡΟΛΟΓΟΣ Επισκεπτόμενος κάθε καλοκαίρι το χωριό μας, τα τελευταία χρόνια διαπιστώνω με θλίψη ότι χρόνο με το χρόνο κάτι φεύγει, κάτι χάνεται, χωρίς γυρισμό, χωρίς επιστροφή.Ο αδυσώπητος και πανδαμάτωρ χρόνος όλα σιγά σιγά τα μεταβάλλει, τα αφανίζει, τα σβήνει.....Έφυγαν τόσοι και τόσοι χωριανοί και κάθε χρόνο, φεύγουν άλλοι, που αναπαύονται στο νεκροταφείο της Αγίας Παρασκευής...Πάνε οι νερόμυλοι που στόλιζαν το ποτάμι μας... Πάνε οι δέσες... Πάνε τόσα πελώρια και επιβλητικά δένδρα, που ήταν σε διάφορες τοποθεσίες... Οι γελαδόσταλοι πάνε ... Σίγησεν η πολύβουη και γραφική «Β λ α χ ό σ τ ρ α τ α», με τόσους ανθρώπους και ζώα που περνούσαν καθημερινά.. Χάθηκεν η «π α ν ί δ α» του χωριού μας, που σε παλαιότερες εποχές ήταν πλουσιότατη. Χάθηκαν οι λαγοί, τα αγριοπερίστερα, οι γύπες (όρνια), οι πέρδικες που το ‘λεγαν, στα πλάγια, στους βράχους, στα κέδρα και στα καταράχια και τόσα άλλα... Έτσι, εδώ που προπολεμικά ζούσαν τόσοι άνθρωποι, τόσα ζώα, οι γύρω από το χωριό εκτάσεις ήταν καλλιεργημένες, ήτα τα χωράφια, τα αμπέλια και οι κήποι του χωριού...έμειναν όλες χέρσες, εγκαταλελειμμένες, γεμάτες χόρτα και χαμόκλαδα... Η ερήμωση σήμερα, ιδίως το χειμώνα, σε τρομάζει.. Η αστυφιλία από τη μια μεριά, η ξενιτά από την άλλη και, το κυριότερο, ο εμφύλιος πόλεμος.. σκόρπισε τους χωριανούς σε όλα τα σημεία της γης για εύρεση δουλειάς, καλιτέρευση των όρων της ζωής τους και τώρα.. περιοδικά, επισκέπτοναι οι περισσότεροι το χωριό...Οι νέοι ακολούθησαν τους γονείς τους και δε γυρίζουν στο χωριό, γιατί δεν προσφέρει δουλειά και ψυχαγωγία, που βρίσκουν στις πόλεις. Σήμερα το άγχος, οι έγνοιες και τα προβλήματα, που ο καθένας αντιμετωπίζει, όπου βρίσκεται, τον εμποδίζουν να έρθει στο χωριό, να ξεκουραστεί, να ηρεμήσει και να πάρει νέες δυνάμεις... Έχουμε φύγει από τις ρίζες μας και ποιός ξέρει... αν επανέλθουμε σε εκείνες τις ανέμελες παλαιές καλές εποχές! Τώρα το χωριό φθίνει... όπως άλλωστε και όλα τα ορεινά χωριά της Πατρίδας μας. Βλέπω με πόνο το τεράστιο Σχολειό του χωριού μας να στέκεται... βουβό, άδειο και άφωνο... Κα να φανταστεί κανείς ότι το σχολικό έτος 1946-47, που ο γράφων διετέλεσε σε αυτό ιδιωτικός δάσκαλος, είχε 84 παιδιά... Ήταν μια αληθινή «κ υ ψ έ λ η» τότε το Σχοκειό μας. Τα μικρά μαθητούδια μπαινόβγαιναν σε αυτό σαν τις μέλισσες, κουβαλώντας στις σάκες τους ή παραμάσχαλα τα βιβλία και τα τετράδιά τους...Στο διάλειμμα, το προαύλιο, η πλατεία της εκκλησίας, το λιβάδι, η Τυλίχτρα, ο Αι-Νικόλας, το Παλαιό, δονούνταν από τις φωνές και τα παιχνίδα τους...Σήμερα ούτε ένα παιδί δε φοιτά στο Σχολείο μας και το «κ α μ π α ν έ λ ι» σίγησε για πάντα, εδώ και αρκετά χρόνια...Θέλοντας να προσφέρω κάτι στη «Ν ε ο λ α ί α» του χωριού μας, που θα έρθει πίσω από εμάς και θα ακούει για τις διάφορες τοποθεσίες του χωριού μας και θα ρωτάει γιατί ονομάστηκεν έτσι ή που ήταν και να περισώσουμε ό,τι μπορέσουμε από την «Π α ρ ά δ ο σ η», γράφω το βιβλιαράκι αυτό: «ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΟΠΩΝΥΜΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ», και το παραδίδω στη νέα γενιά και στους χωριανούς, για να μη χαθούν... με το πέρασμα του χρόνου, Τα στοιχεία που παραθέτουμε, είναι από μαρτυρίες και αφηγήσεις των γεροντότερων, που οι πιο πολλοί έφυγαν από το μάταιο αυτό κόσμο, και από προσωπικές μνήμες και θύμησες των επιζώντων χωριανών. Δυστυχώς, γραπτά κείμενα δε διασώθηκαν, να αντλήσουμε στοιχεία... Οι διάφορες τοποθεσίες με τις ποικιλώνυμες ονομασίες, οι αλλεπάλληλοι χαλασμοί των χωριών (Παλαιομάγερου, Καλυβίων, Κιάφας ή Παλαιόκιαφας, Παλαοχωρίου κ.λ.π.) πολλά θα είχαν να μας πουν και να ιστορήσουν, αν είχαν γλώσσα και μιλούσαν...Εκφράζω την ευχή άλλοι ευτυχέστεροι από εμάς... να βρουν αδιάσειστα στοιχεία από μελλοντικές ιστορικές πηγές, από ανασκαφές, που ίσως κάποτε γίνουν και μας αποκαλύψουν...μυστικά, που τώρα κρατεί... ζηλόφθονα στα σπλάχνα της... η μαρυτική αυτή γη και να συμπληρώσουν ... όσα κενά εμείς αφήνουμε.Ε υ χ α ρ ι σ τ ώ τους χωριανούς μας για τις πληροφορίες που μου έδωσαν, ώστε να γραφεί το βιβλίο αυτό.

Το χωριό μαςΠριν προχωρήσουμε στις διάφορες ιστορίες καο ονομασίες του χωριού μας, κρίνεται σκόπιμο να αναφέρουμε πολύ λίγα για το χωριό και τη ζωή σε αυτό, σήμερα και παλαιότερα.Το χωριόμας Δασύλλιο (παλαιά ονομασία Μαγέρη) υπάγεται στο νομό Γρεβενών από διοικητικής απόψεως. Βρίσκεται στον οδικό άξονα Γρεβενών – Πενταλόφου – Βοϊου. Επίσης βρίσκεται πάνω στον άλλο οδικό άξονα, τη «Βλαχόστρατα», ήτοι του δρόμου που οδηγεί από Γιάννενα, Κόνιτσα, Σαμαρίνα, Φούρκα, Ζούζουλη, Λυκοκρέμασμα, Τσέρος, Παλαιομάγερο, Δασύλλιο, Μόρφη, Τσοτύλι, Κοζάνη, Θεσσαλονίκη, Κωνσταντινούπολη και αντίθετα.Κτισμένο στους πρόποδες του υψώματος «Παλαιόκαστρο», στο προσήλιο, κυριολεκτικά λούζεται μέσα στο φως του ήλιου. Τα σπίτια του πέτρινα όλα, φτιαγμένα από τους ίδιους χωριανούς που στην πλειονότητά τους ήταν χτίστες (μαστόροι), φαντάζουν από μακρυά σαν άσπρα πρόβατα που βόσκουν στο λιβάδι, γιατί είναι χωμένα μέσα στο πράσινο, από τα δένδρα και τους κήπους που είναι μέσα στο χωριό.Είχε προπολεμικά περί τις 70 οικογένειες και περί τους 400 κατοίκους, μη υπολογιζομένων των οικογενειών που έμειναν στις πόλεις ή στο εξωτερικό. Μεταπολεμικά το χωριό μας φθίνει, όπως άλλωστε και όλα τα ορεινά χωριά της Πατρίδας μας. Από τους τόσους κατοίκους που είχε τότε ... τώρα απόμειναν το ένα δέκατο, ήτοι περί τους 40, αυτοί που μένουν το χειμώνα στο χωριό. Ήδη τα ποιό πολλά σπίτια του είναι ακατοίκητα, ή έχουν από έναν άνθρωπο, ηλικιωμένο συνήθως, και πολλά κείτονται σε ερείπια από την εγκατάλειψη.Το κλίμα του ξηρό και υγιεινότατο, είναι ιδανικό θέρετρο για το καλοκαίρι και, ευτυχώς αυτήν την περίοδο, το επισκέπτονται πολλοί χωριανοί που διαμένουν στις πόλεις ή το εξωτερικό. Ήσυχο και ειδυλλιακό το περιβάλλον.. Τα τοπία του, με όλη την αγριάδα και τους συμπαγείς επιβλητικούς πέτρινους όγκους που το περιβάλλον, δίνουν μια ξεχωριστή μαγεία κα ομορφιά. Τα δένδρα του φουντωτά και καταπράσινα, γιατί δεν κλαρίζονται τώρα για τα ελάχιστα γιδοπρόβατα που διατηρούν οι κάτοικοι, συμπληρώνουν την όλη ομορφιά και γραφικότητα του τοπίου.Αν τύχει και βρεθείς στο χωριό τις γλυκιές ανοιξιάτικες νύχτες του Απρίλη και του Μάη, τα αηδόνια και τα κοτσύφια από τα ρέματα, από τις φυλλωσιές των δένδρων, από τους βάτους και τις λυγαριές της Γκούμας, του Αϊ Θανάση, από τα Κηπάδια και τον Τριαντάφυλλο .. δεν σε αφήνουν να κλείσεις μάτι .. Ασίγαστα όλη τη νύχτα που κάθεσε μαγεμένος να τα απολαμβάνεις. Τόσο όμορφα και γλυκά κελαηδούν.. Το έδαφος του χωριού κατωφερικό. Οι δρόμοι του καθαροί και όλοι τσιμεντοστρωμένοι.Χωρίζεται σε τρεις μαχαλάδες (Συνοικίες)· Πάνω Μαχαλά· Κάτω Μαχαλά· Πέρα ΜαχαλάΣτους διάφορους μαχαλάδες ήταν τα σπίτια των χωριανών. Δυστυχώς σήμερα, όπως αναφέραμε, πολλά έχουν μεταβληθεί σε ερείπια.. και άλλα ετοιμόρροπα. Θα τα αναφέρουμε όπως ήταν παλαιότερα και τώρα.
Στον Πάνω Μαχαλά: Κων/νου Ιωάν. Χαριζόπουλου, Θωμά Αθαν. Χαριζόπουλου, Κων/νου Τόλιου, Ιωάννου και Πέτρου Θωμά Τασιούλα, Αθανασίου Αντων. Τζάμου, Κοσμά Νικολ. Τζάμου, Θωμά Αθαν. Παπαδοπούλου, Ευαγγέλλου Αθαν. Παπαδοπούλου, Δημητρίου και Βασιλείου Γερασοπούλου, κων/νου Γερασοπούλου, Βασιλείου και Στεργίου Γερασοπούλου, Γεωργίου Παπαχρήστου, Αθανασίου Παπαχρήστου, Δήμαινας Κοκκίνου, Κων/νου Κοκκίνου, Χρήστου Χαριζοπούλου, Αθανασίου Χαριζοπούλου, Ευαγγέλλου Σκόδρα, Σπύρου Κατσαώρα, Βασιλείου Παπανικολάου, Ευαγγέλου Παπανικολάου.Στον Κάτω Μαχαλά: Δημητρίου Νικολ. Τζάμου, Γεωργίου Κολοβού, Αποστόλου Κολοβού, Ιωάννου Δημητρ. Σκόδρα, Ιωάννου Θωμά Χαριζοπούλου, Ιωάννου Γεωργίου Τζάμου, Αποστόλου Δημητρ. Δελβινιώτη, Θωμά Δημητρίου Δελβινιώτη, Γεωργίου Αθαν. Σκόδρα, Παντελή Στεργίου Παπαδοπούλου (Τζάμου) και των αδελφών του Αναστασίου και Γεωργίου, Λεωνίδα Τζάμου, Γεωργίου Γαλάνη και μετέπειτα Παπαγεωργίου Γεωργίου, Στεργίου Τζάμου, Ηλία Σκόδρα, Δημητρίου Κων. Σκόδρα, Θεοδώρας Κων. Σκόδρα, Αχιλλέα Δημητρ. Χαριζοπούλου, Κων/νου Γεωργ. Τσιούκλα, Θωμά Αθαν. Τζάμου, Βασιλείου Μπούρα, Αποστόλου Παπαδοπούλου και τώρα Νικήτα Σκόδρα, Αθανασίου Χρήστ. Τζάμου, Θωμά Ιωάνν. Γερασοπούλου, Κων/νου Δημητρ. Σκόδρα, Κων/νου Αθαν. Σκόδρα, Κων/νου Τέντα, Ανδρέα Τέντα, Βασιλείου Θωμά Τασιούλα, Βασιλείου Πούλιου Σκόδρα, Νικολάου Ιωάν. Σκόδρα, Στεργίου Αθαν. Σκόδρα.Στον Πέρα Μαχαλά: Αθανασίου Καλύβα, Αλεξάνδρου Χαριζοπούλου, Θωμά Χαριζοπούλου, στο οποίο έμεινε και η οικογένεια Νικολάου Κιάκα, Ευαγγέλλου και Δημητρίου Ιωάν. Χαριζοπούλου, Δέσπως Χαριζοπούλου, Σωτηρίου Ευαγγ. Χαριζοπούλου, Χαραλάμπους Ιωάν. Χαριζοπούλου, Γεωργίου Βαχτσεβάνου, Χαραλάμπους Νικολ. Σκόδρα, Θωμά Ευαγγ. Λιούμπαρη, Ιωάννου Λιούμπαρη, Νικολάου Ιωάν. Λιούμπαρη, Βασιλείου Λιούμπαρη, Δημητρίου Χαριζοπούλου, Κων/νου Χαριζοπούλου, Ιωάννου Τασιούλα, Ζαχαρία Τσιούκλα, Βασιλείου Τσιούκλα, Νικολάου Τσιούκλα, Χρήστου Παπαχρήστου (Τζάμου), Βασιλείου Παπαχρήστου κια ήδη Αθανασίου Στεργ. Σκόδρα και Στεργίου Νικ. Σκόδρα.

Η ζωή μου στο χωριό σήμερα και παλαιότερα.Η ζωή προπολεμικά στο χωριό δεν ήταν καθόλου.. ρόδινη.. και εύκολη.. Το έδαφος πετρώδες και άγονο δεν προσφερόταν για τη γεωργία. Οι άνδρες που στην πλειονότητα ήταν χτίστες, μόλις περνούσε ο χειμώνας, έπαιρναν το δρόμο της ξενητιάς. Και που δεν πήγαιναν. Σεόλα τα μέρη της Ελλάδας. Μόλις άρχιζαν τα πρωτοβρόχια ή πλησίαζαν οι γιορτές των Χριστουγέννων και του Νέου Έτους, γύριζαν στο χωριό, στα αγαπημένα τους πρόσωπα και περνούσαν όλο τον χειμώνα και την άνοιξη πάλι τα ίδια.. Στην ξενητιά. Όσοι οι άνδρες δεν ξενιτεύονταν, ασχολούνταν με τα λιγοστά χωράφια που είχαν, όταν το έδαφος προσφερόταν για καλλιέργεια, με τα λιγοστά αμπέλια, τους κήπους, τα ζώα, που κάθε οικογένεια διέθετε και με άλλα επαγγέλματα (οι δάσκαλοι, ο παπας, τυροκόμος, υποδηματοποιός, παντοπώλες, μυλωνάδες, ράφτες κλπ.). Τα χωράφια ήταν γύρω από το χωριό, σε διάφορες τοποθεσίες.Επίσης, κοντά ήταν τα αμπέλια, οι κήποι στα ρέματα, στα «Κηπώματα» και στα «Κυπάδια». Επειδή το έδαφος ήταν πετρώδες και επικλινές, συγκρατούσαν το χώμα, φτιάχνοντας «πεζούλια» (πέτρινους τοίχους, ξηρολιθιές) και καλλιεργούσαν δημητριακά (σιτάρι, καλαμπόκι, κριθάρι, βρίζα, βρώμη, φακές κλπ.).Κάθε οικογένεια στο χωριό διατηρούσε τότε και οικόσιτα ζώα, όπως γιδοπρόβατα, γαϊδούρια, μουλάρια, άλογα, γουρούνια, γελάδια, κότες, για την εξυπηρέτηση στις δουλειές της και για την εξασφάλιση κρέατος, αυγών, μαλλιών για της. Αφού οι άνδρες, ως επί το πλείστον, ξενιτεύονταν, τις δουλειές στο σπίτι, στα κτήματα και άλλες ασχολίες αναλάμβαναν οι γυναίκες με τα παιδιά. Έκαναν όλες τις εποχιακές εργασίες. Βοηθούσαν φυσικά και όσοι άνδρες έμεναν στο χωριό. Βοηθούσαν στο όργωμα, σπορά, ξεβοτάνισμα, θερισμό, αλωνισμό, κόψιμο καλαμποκιάς, μάζεμα καλαμποκιού, ξεφλούδισμα, στέγνωμα στον ήλιο, ξεσπύρισμα, άλεση και εναποθήκευση στα αμπάρια.Δουλειές στα αμπέλια, ήτοι ξελάκκωμα, κλάδεμα, κορφολόγημα, ράντισμα, σκάψιμο και βγάλσιμο ζιζανίων, τρύγο, πάτημα σταφυλιών, μάζεμα του μούστου και του κρασιού στα βαρέλια. Ακολουθούσε η εξαγωγή της «ρακής» στα καζάνια. Μικροί και μεγάλοι έτρεχαν στο δάσος και μάζευαν μανιτάρια, όταν έβγαιναν την άνοιξη, το θέρος και το φθινόπωρο, γιατί έβγαιναν πολλά στις διάφορες τοποθεσίες του χωριού. Για τα κηπευτικά γίνονταν οι απαραίτητες εποχιακές εργασίες, όπως φύτεμα, πότισμα, σκάψιμο, ξεβοτάνισμα, συγκομιδή. Πάμπολλες άλλες εργασίες γίνονταν εποχιακά.Μάζεμα χόρτων τον Μάη, ξέραμα και εναποθήκευση στις αχυρώνες, για τροφή των ζώων τον χειμώνα. Κουβαλούσαν ξύλα όλη την άνοιξη και το καλοκαίρι, για τη διάρκεια του χειμώνα. Έβαζαν «κλαδαριές» (στοίβες, σωρούς, θυμωνιές κλαδιών) σε δένδρα του δάσους, για τροφή των γιδοπροβάτων το χειμώνα και τις κουβαλούσαν το χειμώνα με το χιόνι, περνώντας τις περισσότερες φορές μέσα από το ποτάμι, με θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν και με «ζαλίκι» (φόρτωμα στην πλάτη), γιατί με τόσο χιόνι και παγωνιά, ήταν αδύνατη η κίνηση και το φόρτωμα σε ζώα (μουλάρια, άλογα, γαϊδούρια). Μάζευαν τα φρούτα (αχλάδια, κορόμηλα, δαμάσκηνα, μήλα, κεράσια, καρύδια, κάστανα). Μαγείρευαν. Ζύμωναν και έψηναν το ψωμί στο φούρνο, που είχε ο καθένας στην αυλή του, μια και δυό φορές την εβδομάδα, αν ήταν μεγάλη οικογένεια.Έπλεναν τα ρούχα στα «Πλύματα» ή στις βρύσες ή στις σκάφες στις αυλές. Επεξεργάζονταν το μαλλί. Λανάρισμα, γνέσιμο, βάψιμο, ύφανση μάλλινων (κουβερτών, κιλιμιών, βελεντζών, μαξιλαριών, πουλόβερ, καλτσών κλπ.) τις ατελείωτες χειμωνιάτικες νύχτες. Πήγαιναν στην εβδομαδιαία αγορά Τσοτυλίου για προμήθεια ρούχων, τροφίμων, για τις ανάγκες της οικογένειας, καθ’ όλη τη χειμωνιάτικη περίοδο. Έσχιζαν δαμάσκηνα, κορόμηλα, αχλάδια, και τα ξέραιναν στον ήλιο για κομπόστες. Πήγαιναν στον μύλο και άλεθαν τα σιτηρά τους.. Οι άνδρες, κατά την διάρκεια του χειμώνα, συγκεντρώνονταν στα δυο καφενεία του χωριού, ήτοι του Βασίλη Γερασόπουλου στον Πάνω Μαχαλά και του Θωμά Δελβινιώτη, στον Κάτω Μαχαλά. Πολλοί ασχολούνταν και με το «κυνήγι», γιατί είχε άφθονο.. και στα καφενεία έδιναν και έπερναν τα πειράγματα.. για τα «κατορθώματα» των κυνηγών. Οι γάμοι, οι διασκεδάσεις γίνονταν, συνήθως, στη «Ράχη» και στις άλλες πλατείες (εκκλησίας, Πάνω Μαχαλά και σε πολλά αλώνια μέσα στο χωριό). Τις ονομαστικές γιορτές, οι άνδρες κυρίως επισκέπτονταν τους εορτάζοντες και τους εύχονταν τα «Χρόνια Πολλά», τρώγοντας τους πατροπαράδοτους νοστιμότατους μεζέδες (σούβλα χοιρινή, λουκάνικα, κεφτέδες, τηγανίτες, κάστανα ψητά, καρύδια «κουκόσιες», στραγάλια, σαραγλί, τυρί, μπάτζιο κ.λ.π.) και έπιναν ωραίο «μπρούσικο» γλυκό κρασί, που έφτιαχναν οι ίδιοι από τα αμπέλια τους ή αγόραζαν από τους κρασάδες από Ζάβολο, Τίστα, Σπήλαιο και άλλα χωριά. Τις ατέλειωτες χειμωνιάτικες νύχτες γίνονταν και εθιμοτυπικές επισκέψεις σε σπίτια συγγενών ή γειτόνων, για να περνάει ευχάριστα η ώρα. Τα παιδιά αρέσκονταν σε διηγήσεις ιστοριών και ιδίως παραμυθιών, από τους γεροντότερους. Όταν δεν πήγαιναν Σχολείο, τις διακοπές του καλοκαιρού, βοσκούσαν τα «μανάρια» (αρνιά οικόσιτα, για πάχυνση) στις εκτάσεις γύρω από το χωριό. Τα κοπάδια έβοσκαν στις πλαγιές και στις κοιλάδες, τα βόδια επίσης και η ατμόσφαιρα γέμιζε από τις φωνές των βοσκών, τα βελάσματα των γιδοπροβάτων, τα μουγκρίσματσα των βοδιών, τα χλιμιντρίσματα των αλόγων, τα ογγανίσματα των γαϊδάρων, τα γαυγίσματα των μαντρόσκυλων και τις φωνές των χωριανών, που βρίσκονταν στην ύπαιθρο για τις δουλειές τους. Μάζευαν τις φακές, τα φασόλια από τους κήπους και τη ρόβη και τα ξέραιναν στον ήλιο και μετά τα «τσιολνούσαν» (κόπανιζαν με ρόπαλα και κόπανους), να βγουν οι κόκκοι. Κουβαλούσαν οξιό το χειμώνα από τα δένδρα του δάσους και τις καστανιές, για τροφή των μεγάλων ζώων και των γιδοπροβάτων, γιατί ήταν πολύ τρυφερός και τρελαίνονταν τα ζώα γ’ αυτόν. Οξιός: Ο οξιός, το γκυ, το παράσιτο φυτό των βελανιδιών ή καστανιών, υπό την επίσημη ονομασία κορδία ή μύξα.Μάζευαν βελανίδια από τα δέντρα του δάσους και τα χρησιμοποιούσαν το χειμώνα για τροφή ζώων. Έφερναν «παλούκια» (πασσάλους, τεμάχια ξύλων), που τα χρησιμοποιούσαν για τους φράχτες των κήπων, αμπελιών, χωραφιών κ.λ.π.Πήγαιναν και έφερναν δαδί από περιοχές που είχε έλατα και πεύκα, ήτοι Τσέρο, Λυκοκρέμασμα, Ντέτσιου, Καλύβια, Σμαρινιώτικο και Δουτσιώτικο μέρος και το χρησιμοποιούσαν για φωτιστικό μέσο «πετρέλαιο της Σαμαρίνας» το είχαν ονομάσει χαρακτηριστικά, για προσανάμματα στα τζάκια, θερμάστρες, φούρνους, αλλά και το άλλαζαν με δημητριακά προϊόντα στα χωριά των Γρεβενών, Τσοτυλίου και Σιατίστης, που δεν είχαν από αυτό το προϊόν. Επίσης άλλαζαν κάστανα και καρύδια, που είχε αρκετά το χωριό, στις παραπάνω περιοχές. Κουβαλούσαν κέδρα και βλαστούς από διάφορα δέντρα (γαύρα, ιτιές, καραγάτσια, σφεντάμια, βελανιδιές κ.λ.π.) για τα ζώα το χειμώνα και την άνοιξη που μπουμπουκιάζουν. Έβγαζαν τις πατάτες, κρεμμύδια, πράσα, τα ήλιαζαν στον ήλιο να ξεραθούν, τα πράσα τα έθαφταν στη γη για διατήρηση και τα είχαν κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Αγόραζαν λάχανα, πιπεριές και ντομάτες και έκαναν τα περίφημα «τουρσί» και «Αρμιά» (λάχανα σε άλμη, αρμύρα).Αρκετές οικογένειες ασχολούνταν προπολεμικά και με γιδοπρόβατα. Είχαν αρκετά κοπάδια. Με αυτά ασχολούνταν οι οικογένειες των:Ευαγγέλου Σκόδρα, μετά των παιδιών του Αναστασίου, Δημητρίου, Κωνσταντίνου, Παύλου, Ιωάννου.Στεργίου Αθαν. Σκόδρα, μετά των παιδιών του Νικολάου και Αθανασίου.Γεωργίου Αθαν. Σκόδρα, μετά των παιδιών του Θωμά, Πούλιου, Αλεξάνδρου, Χρήστου.Κωνσταντίου Αθαν. Σκόδρα, μετά των παιδιών του Αθανασίου και Δημητρίου.Δημητρίου Γερασοπούλου, Στεργίου Γερασοπούλου, Β ασιλείου Πούλιου Σκόδρα, Ηλία Θωμά Τζάμου, Γιαννούλη Χαριζόπουλου (Λάλου), Ευαγγέλου Αντων. Χαριζόπουλου και Ιωάννου Λιούμπαρη.Οι τρεις πρώτοι, επειδή είχαν πολλά γιδοπρόβατα, τα πήγαιναν και αυτοί στα χειμαδιά. Τους άλλους χειμώνες, τα ξεχείμαζαν στο χωριό, κάνοντας από το φθινόπωρο όλες τις απαραίτηες προετοιμασίες (κλαδαριές, χόρτα, τριφύλλια, πίτουρα, καρπούς διάφορους από σιμιγδάλι, ήτοι μείγμα δημητριακών σπασμένων, βελανίδια, καλαμπόκι, πίτουρα, ρόβη και άλλα).Αυτή ήταν σε γενικές γραμμές η ζωή τότε στο χωριό. Σκληρή, κουραστική, με στερήσεις καθ΄όλη τη διάρκεια του χρόνου. Μ΄όλα τούτα είχε και τις χαρές της... Ήταν ξένοιαστη και αμέριμνη... και όλοι ήταν ευτυχισμένοι.... γιατί όλοι στην ίδια μοίρα ήταν... «Όλοι σε ένα καζάνι βράζανε», που λέγει η παροιμία μας. Δεν είχαν τις έγνοιες, τα προβλήματα και την απληστία της σημερινής ζωής...Σήμερα, τα χωράφια, τα αμπέλια, οι κήποι κ.λ.π. εγκαταλείφθηκαν ελλείψει εργατ ικών χεριών, αφού οι νέοι άνθρωποι έφυγαν στις πόλεις. Οι εναπομείναντες ή ερχόμενοι κατά τη θερινή περίοδο, καλλιεργούν μόνο κήπους στις αυλές τους, κοντά στο σπίτι.Ασχολούνται εποχιακά με το μάζεμα των φρούτων (κερασιών, κορόμηλων, δαμάσκηνων, μήλων, καρυδιών, κάστανων κ.λ.π.). Διατηρούν από λίγα πρόβατα ή κατσίκες και κότες, για να εξασφαλίζουν γάλα, αυγά και κρέας. Ορισμένοι έχουν γαϊδούρια, που τους βοηθούν να κουβαλούν τα φρούτα, ξύλα, κλαδί κ.λ.π. Τα μεγάλα ζώα, άλογα, μουλάρια, γουρούνια, βόδια, έλειψαν παντελώς. Με την κτηνοτροφία σήμερα ασχολούνται 4 οικογένειες, ήτοι ο Νικόλαος Στεργίου Σκόδρας με τα παιδιά του Αριστείδη, Νικήτα και Στέργιο, που έχουν αρκετά γίδια και το χειμώνα τα πηγαίνουν για «ξεχειμαδιό» στη Χαλκιδική και οι:Νικόλαος Ιωάν. Λιούμπαρης, με γίδιαΔημήτριος Κων/νου Σκόδρας καιΣτέργιος Πέτρου Γερασόπουλος, με πρόβατα.Οι τρεις αυτοί, χειμώνα-καλοκαίρι, μένουν στο χωριό, αφού κάνουν τις απαραίτητες προμήθειες για τη διάρκεια του χειμώνα.Καφενεία υπάρχουν δύο (2), ένα στον Πάνω Μαχαλά, του Βασίλη Γερασόπουλου, και ένα στον Κάτω Μαχαλά, του Δημητρίου Κων/νου Σκόδρα, που είναι και παντοπωλείο και οι χωριανοί προμηθεύονται τα ψώνια τους και «ζαρζαβατικά», που φέρνει από την εβδομαδιαία αγορά του Τσοτυλίου, κάθε Σάββατο. Ψωμί προμηθεύονται από τους αρτοποιούς του Τσοτυλίου, που έρχονται δύο (2) φορές τη βδομάδα (Τρίτη και Παρασκευή).
Ιστορίες και τοπωνυμίες του χωριού μαςΠλουσιότατο σε φυσικές ομορφιές το χωριό μας, όπως γράψαμε. Επιβλητικά υψώματα γύρω από το χωριό παράχουν εξαιρετική θέα προς όλες τις κατευθύνσεις. Γραφικές καταπράσινες κοιλάδες με με νερά και υδρόφιλα δένδρα και φυτά (λεύκες, ιτιές, σφεντάμια, κισσούς, πασχαλιές, μενεξέδες, νούφαρα, ρογκόζια, βάτους, λυγαριές, βατσινιές, αγριογκορτσιές, αγκαθωτούς θάμνους κλπ.). Δρόμοι στενοί, καγκελωτοί, πολύστροφοι, ανηφορικοί και κατωφορικοί, οδηγούν στις διάφορες τοποθεσίες και στα γύρω χωριά.Βρύσες με γάργαρο και κρυσταλλιένο νερό, που δροσίζουν και ξεκουράζουν τους καταϊδρωμένους στρατοκόπους, τους βοσκούς και τα ζώα τους.Βράχοι και κοτρώνια επιβλητικά σε πολλά σημεία στα υψώματα, στις πλαγιές και στις κοιλάδες, βαθύσκια δάση από βελανιδιές, καστανιές και πεύκα, έξω από το χωριό. Πελώρια και και φουντωτά δένδρα, που κάποτε στον ίσκιο τους στάλιζαν τα αμέτρητα γιδοπρόβατα. Ο «Παλαιομάγερος», το ποτάμι μας, και τα δύο ποταμούλια με τις πολύστροφες κοίτες τους, διακόπτουν τα υψώματα και σχηματίζουν βαθύτατες χαράδρες, που μέσα ρέουν ορμητικά τα νερά τους, ιδίως στις νεροποντές και στο λιώσιμο των χιονών από τις πλαγιές και τα υψώματα.Στις σελίδες αυτού του βιβλίου προσπάθησα να περιγράψω τις διάφορες τοποθεσίες του χωριού μας, με την ιστορία ή την προέλευση της κάθε μιάς. Πάμπολλες οι ονομασίες. Πολλές από λέξεις γνωστές και πολλές από άγνωστες, δυσκολοεξήγητες, που δεν επιχειρούμε επεξήγηση, μήπως αχθούμε σε εσφαλμένα συμπεράσματα. Τέτοιες λέξεις είναι: Λισιά, Μπουζιονίκος, Ζαρκοδήμος, Μπιστεριές, Κουρί, Κρούστα, Αλιφτέρη, Μανούκα, Μότσιαλη, Μόσιουρα, Κωλ’ πηγάδι, Πελιακάδες, Σκάπετο, Χαλμάνη, Τρίφτης, Κερασόι, Ντεσιούλα, Γκριμποσόι, Γκριντίστι, Γκιζοτάρω, Τσιούγκος και άλλες. Ίσως είναι λέξεις ξένες (λατινικές, αραβικές, τούρκικες, σλάβικες, εβραϊκές, βλάχικες κλπ.). Ίσως είναι και ιδιωματικές του χωριού μας. Και όπου επιχειρούμε τούτο, το κάνουμε με κάθε επιφύλαξη και ζητούμε την επιεική κρίση των αναγνωστών και των χωριανών, αν κάπου σφάλουμε ή κάτι παραλείπουμε. Δεν γίναται από πρόθεση ή διάθεση να θίξουμε κανένα χωριανό μας.Οι παραπάνω αναφερόμενες τοποθεσίες του χωριού μας περικλείονται ή συνορεύουνΑνατολικά: Με τις κοινότητες Χρυσαυγής (Μεραλής) και Τρικόρφου (Τριτσκού).Δυτικά: Με την κοινότητα Διλόφου (Λιμπόχοβου).Βόρεια: Με την ίδια κοινότητα Διλόφου. Νότια: Με τις κοινότητες Καλλονή (Λούντζι) και Δοτσικού (Ντουτσκού).Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 1000 περίπου μέτρων και έχει έκταση Κοινοτική 8 τετραγ. χιλιομέτρων.

Page updated

Google Sites

Report abuse