ระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน หมายถึง การดำเนินการตามขั้นตอนของระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน 5 ขั้นตอนที่บูรณาการดยดำเนินกิจกรรมที่เกี่ยวข้อง ดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 การรู้จักนักเรียนรายบุคคล
เป็นการจัดทำแฟ้มข้อมูลรายบุคคลของนักเรียนทุกคน ตั้งแต่แรกเข้าเรียนจนจบการศึกษาจากโรงเรียน ภายในแฟ้มข้อมูลประกอบด้วยเอกสารสำคัญแสดงข้อมูลต่าง ๆ ดังนี้
แบบสำรวจข้อมูลทั่วไปและทะเบียนบ้าน แสดงข้อมูลทั่วไปเกี่ยวกับนักเรียนและสภาพครอบครัว
แบบรายงานผลการพัฒนาคุณภาพผู้เรียนรายบุคคล เป็นข้อมูลด้านการเรียนของนักเรียนในแต่ละปีการศึกษา
ระเบียนสะสม ประกอบด้วยข้อมูลส่วนตัว ครอบครัว การศึกษา สุขภาพ พฤติกรรมและบุคลิกภาพของนักเรียน
บัตรบันทึกสุขภาพประจำตัวนักเรียน เป็นข้อมูลด้านสุขภาพ
แบบบันทึกการเยี่ยมบ้าน ประกอบด้วยข้อมูลทั่วไป สภาพครอบครัว ฐานะทางเศรษฐกิจ พฤติกรรมของผู้เรียนขณะอยู่บ้าน และภาพถ่ายที่อยู่อาศัย
แบบสำรวจลีลาการเรียนรู้ของผู้เรียน เป็นข้อมูลพฤติกรรมการเรียนรู้ของนักเรียนรายบุคคล
แบบประเมินตนเอง ( SDQ ) ฉบับฉบับนักเรียน ฉบับครู และฉบับผู้ปกครอง เป็นข้อมูลด้านสุขภาพจิต
แบบประเมินความฉลาดทางอารมณ์ ( EQ ) เป็นข้อมูลด้านอารมณ์และความรู้สึกของนักเรียน
แบบคัดกรองนักเรียนและแนวทางการช่วยเหลือ เป็นแบบสรุปผลการคัดกรองผู้เรียนในด้านการเรียน ความสามารถ สุขภาพกาย สุขภาพจิต ความประพฤติ เศรษฐกิจ การคุ้มครองนักเรียน และด้านอื่น ๆ เช่น การใช้สารเสพติด การมีเพศสัมพันธ์
ขั้นตอนที่ 2 การคัดกรองนักเรียน
ดำเนิน การคัดกรองโดยใช้ข้อมูลทั้งหมดจากแฟ้มข้อมูลนักเรียนตามขั้นตอนที่ 1 ผนวกกับการสัมภาษณ์ การสังเกตพฤติกรรมนักเรียน ทำให้สามารถคัดกรองนักเรียนออกเป็น 3 กลุ่ม ในแต่ละด้านดังนี้
ขั้นตอนที่ 3 การส่งเสริม
เป็นการจัดกิจกรรมเพื่อส่งเสริมและพัฒนาศักยภาพของนักเรียนทั้งในกลุ่ม ปกติ กลุ่มเสี่ยง และกลุ่มมีปัญหา โดยการจัดกิจกรรมและโครงการตามแนวนโยบาย 3 D ของรัฐบาล ดังนี้
1. กิจกรรมส่งเสริมศักยภาพของผู้เรียนและคุณลักษณะอันพึงประสงค์ด้าน ประชาธิปไตย ( Democracy ) โดยเน้นให้ผู้เรียนมีวิถีชีวิตประชาธิปไตย มีปัญญาธรรม คารวะธรรม และสามัคคีธรรม ได้แก
การจัดการเรียนรู้ในห้องเรียนที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ
โครงการส่งเสริมประชาธิปไตยในโรงเรียน
โครงการค่ายบูรณาการการเรียนรู้
โครงการพัฒนาศักยภาพทางวิชาการ
โครงการลูกเสือ - เนตรนารี
2. กิจกรรมส่งเสริมศักยภาพของผู้เรียนและคุณลักษณะอันพึงประสงค์ด้านคุณธรรมจริยธรรมและความเป็นไทย ( Decency ) ได้แก่
กิจกรรมโฮมรูม
โครงการโรงเรียนวิถีพุทธ
โครงการสืบสานวัฒนธรรมไทย
โครงการค่ายบูรณาการการเรียนรู้
กิจกรรมเยาวชนจิตอาสา
3. กิจกรรมส่งเสริมศักยภาพของผู้เรียนและคุณลักษณะอันพึงประสงค์ด้านภูมิคุ้มกันภัยจากยาเสพติดได้แก่
โครงการโรงเรียนสีขาว
โครงการส่งเสริมกีฬา
·กรีฑานักเรียน
โครงการโรงเรียนวิถีพุทธ
กิจกรรม To be number one
กิจกรรมชุมนุมกลุ่มสนใจ
กิจกรรมส่งเสริมความสามารถด้านดนตรี
กิจกรรมส่งเสริมความสามารถด้านนาฎศิลป์
กิจกรรมส่งเสริมความสามารถด้านศิลปะ
กิจกรรมประชุมผู้ปกครองในชั้นเรียน Classroom meeting
โครงการโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพ
โครงการเกษตรธรรมชาติ
โครงการเรารักษ์สิ่งแวดล้อม
กิจกรรมเยาวชนจิตอาสา
ขั้นตอนที่ 4 การป้องกันและแก้ไขปัญหา
เป็นกิจกรรมที่จัดขึ้นสำหรับนักเรียนกลุ่มเสี่ยงและกลุ่มมีปัญหา ได้แก่
การให้คำปรึกษา
การสอนซ่อมเสริม
การเยี่ยมบ้านเพื่อสื่อสารกับผู้ปกครอง
กิจกรรมการสร้างเครือข่ายผู้ปกครองนักเรียน
การศึกษาเป็นรายกรณี ( Case Study)
การทำวิจัยในชั้นเรียน
ขั้นตอนที่ 5 การส่งต่อนักเรียน
การส่งต่อนักเรียนเป็น ขั้นตอนการดำเนินการกรณีที่นักเรียนต้องการความช่วยเหลือ หรือการแก้ปัญหาที่ซับซ้อนขึ้น ซึ่งครูประจำชั้นไม่สามารถดำเนินการได้ มี 2 ลักษณะ ได้แก่
1. การส่งต่อภายใน
กรณีมีพฤติกรรมไม่พึงประสงค์ จะส่งต่อฝ่ายปกครอง หรือผู้บริหารโรงเรียน
กรณีมีปัญหาด้านสุขภาพ ส่งต่อครูอนามัยโรงเรียน
กรณีมีปัญหาด้านสุขภาพจิต ส่งต่อครูแนะแนว
กรณีมีปัญหาด้านการเรียน ส่งต่อครูผู้สอนรายวิชาที่นักเรียนมีปัญหา
2. การส่งต่อภายนอก เพื่อส่งไปยังผู้เชี่ยวชาญเฉพาะ ได้แก่
กรณีมีปัญหาด้านการเรียนรู้ ส่งต่อโรงพยาบาลจิตเวชเพื่อค้นหาสาเหตุ
กรณีมีปัญหาด้านสุขภาพ ส่งต่อสถานีอนามัยหรือโรงพยาบาล
กรณีมีปัญหาด้านเศรษฐกิจ ส่งขอความช่วยเหลือจากหน่วยงานต่าง ๆ เช่น องค์การบริหารส่วนตำบลหนองสรวง สภากาชาดจังหวัดนครราชสีมา วัดหนองสรวง และผู้มีจิตศรัทธา