Onderzoek naar aanleiding van een vondstmelding in Workum

In voorbereiding op de aanleg van de passantenhaven heeft er archeologisch onderzoek plaats gevonden, waarna het terrein vrij is gegeven voor de aanleg van de haven. Tijdens het grondverzet werd door de uitvoerder een onbekende gracht vol met scherfmateriaal aangetroffen, welke hij melde bij de gemeente. Hierop kreeg het Archeologisch Steunpunt Sneek (ASP Sneek) een melding van Y.Boonstra beleidsmedewerker Cultureel erfgoed-archeologie Súdwest-Fryslân. Hierna heeft het ASP-Sneek in overleg met de gemeente en uitvoerder de mogelijkheid gekregen om dit spoor te bestuderen, en vondsten te bergen. Daarnaast kregen we de mogelijkheid om de ontgravingen te volgen en eventuele vondsten te documenteren en verzamelen. Het hierop volgend onderzoek leverde een aantal intresante sporen op, en er werden 1032 vondsten geborgen. Vooral de middeleeuwse sporen geven een aanvulling op de geschiedenis van Workum.

De gevonden sporen

Dat het hierbij om een gracht of waterstroom gaat, bleek ook uit het feit dat er op een aantal plaatsten nog de resten van een eenvoudige walbeschoeiing aanwezig was. Uit de gracht werden vervolgens een grote hoeveelheid vondsten geborgen. In een profielwand aan Z-O zijde van de bouwput, werden een aantal middeleeuwse sporen waar genomen. Verder werden er nog twee, uit Freise geeltjes opgemetselde, waterputten aangetroffen. De vondsten, uit de gracht, dateren mogelijk al uit de laat 16e eeuw, maar zeker uit de 17e eeuw. 

Het grootste deel van de vondsten dateert uit de 18e en 19e eeuw. Bij het gevonden aardewerk hebben we vooral te maken met de normale gebruiksvoorwerpen, zoals borden, kannen, testen enz. Aan de hand van de vondsten kunnen we geraakt als afvaldump. De vulling bestond uit mestlagen met scherven, botten, fragmenten concluderen dat de gracht waarschijnlijk aan het eind van de 16e eeuw is aangelegd. Als waterafvoer tussen de bebouwing, welke zichtbaar is op de kaart van  Blaeu uit1649, en de Dolte. Maar in de loop van de 18e eeuw is deze vervallen en in gebruik geraakt als afvaldump. De vulling bestond uit mestlagen met scherven, botten, fragmenten natuurlijk en bewerkt hout, leer en bouwpuin. Van de twee gemetselde putten dateert er een uit 18e eeuw, de andere hoort bij de bebouwing uit de 20e eeuw. Op een van de putten na, lijken de gevonden sporen in verband te brengen zijn met de bewoning die hier in de 16e en 18e eeuw heeft plaats gevonden. Binnen het vondstcomplexog valt nog wel iets op. En wel de aanwezigheid van een grote hoeveelheid tafelwaar, zoals borden, komen en testen samen met de drie pasbekkers kunnen we dan ook misschien concluderen dat hier in de 17e -18e eeuw een herberg was gevestigd.

De middeleeuwse sporen

Verrassend en zeker interesant waren de middeleeuwse sporen aan de Z-O zijde, vlak achter de Sint Gertrudiskerk. In dit profiel was het onderste deel (het veen) van de bodemopbouw bewaard gebleven. Hierin waren een aantal duidelijke sporen zichtbaar. Welke bestonden uit een kuil, een put gevuld met mest, en twee ingavingen, oude sloten. De uitvoerder melde dat bij het ontgronden er een tweede put was gevonden, op een paar meter afstand van de ander put. Deze was net als de door ons onderzochte put, gevuld met mest. Helaas was het bovenste deel tot vlak boven het veen al afgegraven. Hierdoor konden we niet vast stellen of deze sporen deel uitmaakte van een terp. Dit is echter wel waarschijnlijk, ook in de directe omgeving zijn in het verleden al een aantal terpjes gevonden. In de put en twee van de sporen werden een aantal kogelpotscherven gevonden, welke gezien de magering, randvorm en kleur globaal te dateren zijn tussen 1100 en 1400. De putten en sloten tonen in ieder geval aan dat er op deze locatie bewoning heeft plaats gevonden. Putten vind je namelijk vlakbij de bewoning, of op de rand van het woonerf. Bij de sloten gaat het waarschijnlijk om ontginningsloten, welke het omliggende gebied moest ontwateren en geschikt voor gebruik maken. Tot nu toe zijn er elders in de binnenstad van Workum, bij archeologisch onderzoeken, middeleeuwse sporen aangetroffen. Maar in de directe omgeving van de kerk, wat gezien wordt als het oudste deel van Workum, zijn tot nu toe nog geen duidelijke middeleeuwse sporen en vondsten aangetroven. Terwijl de Sint Gertrudiskerk mogelijk al in de eerste helft van de 11e eeuw is gesticht. De nu gevonden sporen en vondsten tonen dus aan dat er op deze locatie rond de 12e eeuw, en mogelijk al in de 11e eeuw, bewonig heeft plaats gevonden.