เหตุผลวิบัติ
เหตุผลวิบัติ
เหตุผลวิบัติ (logical fallacy) คือ การให้เหตุผลจากการโต้ตอบของคน เป็นการโต้แย้งโดยการให้เหตุผลที่คลาดเคลื่อนกับความเป็นจริง หรือมีความเป็นจริงเพียงบางส่วน จึงนำไปสู่ข้อสรุปที่มีความขัดแย้งกับข้อมูลที่เป็นข้อเท็จจริง เช่น การโต้แย้งบนเว็บบอร์ดหรือเครือข่ายทางสังคมที่มีการใช้ถ้อยคำประชดประชัน การใช้ความรู้สึกส่วนตัว การใช้ถ้อยคำที่ก่อให้เกิดความเกลียดชัง (hate speech) ซึ่งกระบวนการเหล่านี้อาจนำไปสู่การสรุปผล หรือการตีความข้อสรุปจากการโต้แย้งที่ไม่ได้นำข้อเท็จจริงมาพิจารณา ทำให้ผู้รับสารได้รับข่าวสารที่คลาดเคลื่อน
เหตุผลวิบัติสามารถจำแนกออกได้ 2 แบบดังนี้
1. เหตุผลวิบัติแบบเป็นทางการ เกิดจากการให้เหตุผลที่ใช้หลักตรรกะไม่ถูกต้อง แต่เขียนอยู่ในรูปแบบที่เป็นทางการ ทำให้ดูสมเหตุสมผล
ซึ่งนักเรียนฟังแล้วอาจตีความว่า ถ้าเลือก แล้วจะมีการพัฒนาหมู่บ้าน แต่ในความเป็นจริง ถึงแม้จะถูกเลือกก็แาจจะไม่มีการพัฒนาหมู่บ้านก็ได้
2. เหตุผลวิบัติแบบไม่เป็นทางการ เกิดจากการให้เหตุผลที่ไม่เกี่ยวข้องกับการใช้หลักตรรกะในการพิจารณาแต่เป็นการสันนิษฐาน หรือเล่นสำนวน ซึ่งเกิดจากการใช้ภาษาชักนำให้เกิดการเข้าใจผิด เช่น การพูดกำกวม หรือการพูดมากเกินความจำเป็น
ตัวอย่างเหตุผลวิบัติแบบไม่เป็นทางการ
🛑 การให้เหตุผลโดยอ้างอิงถึงลักษณะของตัวบุคคลโดยไม่สนใจเนื้อหาสาระของข้อความ
ซึ่งความคิดเห็นของผู้พูดอาจเป็นความคิดที่ดีก็ได้ แต่คนฟังไม่สนใจในประเด็นที่พูด แต่มุ่งประเด็นไปที่ผู้พูดซึ่งเป็นเด็ก
🛑 การให้เหตุผลโดยอ้างอิงผู้พูดว่ามีพฤติกรรมขัดแย้งกับสิ่งที่พูดเพราะฉะนั้นสิ่งที่พูดมาจึงเชื่อถือไม่ได้
เหตุผลที่พ่อให้นั้นถูกต้อง แต่ลูกไม่ได้สนใจความถูกต้องนั้น แต่มุ่งประเด็นไปที่พฤติกรรมของพ่อซึ่งขัดแย้งกับสิ่งที่พ่อกำลังสอน
🛑 ให้เหตุผลโดยอ้างถึงความน่าสงสาร หรือความเห็นอกเห็นใจแล้วเปลี่ยนเป็นความถูกต้อง
สิ่งที่เกิดขึ้นเป็นความผิดตามกฎหมาย แต่คนที่แสดงความเห็นกลับมุ่งประเด็นไปที่เหตุผลของการกระทำ ซึ่งไม่เกี่ยวข้องกัน
🛑 ให้เหตุผลโดยอ้างถึงคนส่วนใหญ่ปฏิบัติเหมือนกันเพราะฉะนั้นจึงเป็นสิ่งที่ถูกต้อง
ผู้พูดรู้อยู่แล้วว่าสิ่งที่ทำไม่ถูกต้อง แต่อ้างถึงผู้อื่นที่ปฏิบัติไม่ถูกต้องเหมือนกัน เพื่อเป็นเหตุผลให้ตนไม่ต้องปฏิบัติในสิ่งที่ถูกต้อง
🛑 ให้เหตุผลโดยสร้างทางเลือกไว้แค่ 2 ทาง แต่ในความเป็นจริงอาจมีทางเลือกอื่นอีกมาก
ในการให้เหตุผล อาจมีปัจจัยอื่นๆ มาประกอบการตัดสินใจ ซึ่งไม่ได้มีแค่ 2 ทางเลือกเท่านั้น การที่ไม่เห็นด้วยกับทางเลือกแรก ไม่จำเป็นจะต้องเลือกทางเลือกที่ 2 เพราะอาจจะมีเหตุผลหรือทางเลือกอื่นๆ มาประกอบการตัดสินใจ
🛑 ให้เหตุผลเกินจริง โดยการบอกเหตุผลว่าเมื่อเกิดสิ่งนี้แล้วจะทำให้เกิดอีกสิ่งหนึ่งตามมา ซึ่งเกินจากความเป็นจริงไปมาก
การโต้แย้งของนาย ข เกินความเป็นจริงไปมาก ซึ่งนาย ก มีเจตนาให้นักเรียนใส่เพียงหน้ากากอนามัยในช่วงเวลาหรือบริเวณที่มีฝุ่นจำนวนมาก ไม่ต้องการอะไรมากเกินไปกว่านั้น
🛑 ให้เหตุผลโดยเบี่ยงเบนประเด็นการโต้แย้งของผู้อื่นให้กลายเป็นอีกเรื่องหนึ่ง แล้วโจมตีจากประเด็นที่ถูกบิดเบือน
เจตนาของนาย ก ต้องการสนับสนุนให้นักเรียนนำสมาร์ตโฟนมาใช้ในการเรียน แต่นาย ข โต้แย้งโดยเบี่ยงไปประเด็นอื่นเพื่อโจมตีนาย ก
🛑 ให้เหตุผลโดยอ้างว่าสิ่งใดสิ่งหนึ่งเป็นสิ่งพิเศษไม่เหมือนใคร เพราะฉะนั้นจะเอาไปเทียบกับสิ่งอื่นไม่ได้ ทั้งที่ประเด็นที่กล่าวอ้างนั้นไม่ได้เกี่ยวข้องกับสิ่งที่โต้แย้งกันอยู่เลย
สิ่งที่ลุงทำนั้นไม่ถูกต้อง แต่ให้เหตุผลโดยอ้างถึงความพิเศษที่เป็นผู้ใหญ่ ซึ่งไม่ต้องปฏิบัติก็ได้
🛑 ให้เหตุผลโดยเชื่อคนที่มีชื่อเสียง
สิ่งที่ออมทำไม่สมเหตุสมผล เพราะเครื่องสำอางที่ลิลลี่ใช้อาจไม่เหมาะกับออมก็ได้ เพราะฉะนั้นต้องพิจารณาให้ถี่ถ้วน
อ้างอิงจาก :
หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เทคโนโลยี (วิทยาการคำนวณ) ชั้น ม.3
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี กระทรวงศึกษาธิการ
วิทยาการคำนวณ ม.3 : เหตุผลวิบัติ
ที่มา : ช่อง Teacher Top