การดำเนินงานและการเรียนรู้
การดำเนินการโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ
สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี (อพ.สธ.)
โรงเรียนรัตนบุรี สนองพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีในการสอนและอบรมนักเรียนให้มีจิตสำนึกในการอนุรักษ์พืชพรรณ เป็นสมาชิกสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียนตั้งแต่ปีการศึกษา ๒๕๕๖ – ปัจจุบัน ได้รับความร่วมมือจากผู้บริหาร ครู นักเรียน บุคลากรทุกคน นักเรียนเป็นผู้ปฏิบัติ ครูเป็นที่ปรึกษา ผู้บริหารให้การสนับสนุนการเรียนรู้และการนำไปใช้ประโยชน์ทางการศึกษาในการอนุรักษ์ทรัพยากร แนวคิด และหลักการเรียนรู้ตามองค์ประกอบและสาระของงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียนและกิจกรรมที่ ๘ กิจกรรมพิเศษสนับสนุนการอนุรักษ์ทรัพยากรการศึกษาฐานทรัพยากรท้องถิ่น (๙ใบงาน) สอดคล้องกับจุดมุ่งหมายของหลักสูตร พ.ศ. ๒๕๖๐ โรงเรียนได้พัฒนาการจัดกิจกรรมเพื่อสร้างจิตสำนึกแก่นักเรียนอย่างต่อเนื่อง โดยมีวิธีการดำเนินงาน ดังนี้
๑. การเข้าร่วมประชุมกลุ่มสมาชิกงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน
โรงเรียนส่งตัวแทนคณะครู ผู้บริหาร เข้าร่วมประชุมกลุ่มสมาชิกงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน และได้นำแนวทางในการจัดการเรียนรู้มาใช้อย่างต่อเนื่อง ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๕๖ –ปัจจุบัน
๒. การกำหนดนโยบายการดำเนินงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน
โรงเรียนได้นำงานสวนพฤกษศาสตร์กำหนดไว้ในวิสัยทัศน์ของโรงเรียนรัตนบุรี คือ“ผู้เรียนมีคุณธรรมตามหลักวิถีพุทธ บูรณาการงานสวนพฤกษศาสาสตร์โรงเรียน ดำรงตนตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ก้าวทันเทคโนโลยีสู่มาตรฐานสากล”
๓. การวางแผนการจัดกิจกรรมการเรียนรู้
๓.๑ กลุ่มงานวิชาการมอบหมายให้ครูผู้สอนทุกกลุ่มสาระจัดทำแผนบูรณาการงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน และดำเนินการเรียนการสอนให้บรรลุตามวัตถุประสงค์
๓.๒ จัดทำโครงการงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน โรงเรียนรัตนบุรี
การจัดการเพื่อให้เกิดการเรียนรู้
โรงเรียนรัตนบุรี ได้จัดการเพื่อให้เกิดการเรียนรู้ ดังนี้
๑. การเข้าร่วมประชุมกลุ่มสมาชิกงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน
โรงเรียนได้กำหนดให้นักเรียนได้เรียนรู้เกี่ยวกับพืชพรรณไม้โดยการสอดแทรกในกิจกรรมการเรียนการสอนทั้ง ๘ กลุ่มสาระ และกิจกรรมพัฒนาผู้เรียน โดยครูผู้สอนได้จัดทำแผนบูรณาการงาน สวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน ศึกษาพืช ที่เป็นปัจจัยหลัก คือ “ผักโขม” เพื่อใช้เป็นสื่อและแหล่งเรียนรู้ในการเรียนการสอนสร้างจิตสำนึกในการอนุรักษ์พันธุกรรมพืช
๒. การจัดอบรมเชิงปฏิบัติการ
อบรมครูได้เรียนรู้เกี่ยวกับพรรณไม้ ทั้งในเรื่องของ ธรรมชาติแห่งชีวิต สรรพสิ่งล้วนพันเกี่ยว ประโยชน์แท้แก่มหาชน เพื่อให้สามารถถ่ายทอดแก่ผู้เรียนได้
๓. การจัดโครงการเรียนรู้ดูแลสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน
โดยพัฒนารูปแบบกิจกรรม “ พื้นที่นี้มีเจ้าของ ” มาเป็นการเรียนรู้ ดูแลสวนพฤกษศาสตร์เป็นกิจกรรม โดยกำหนดพื้นที่ในบริเวณโรงเรียนให้นักเรียนทุกระดับชั้นได้รับผิดชอบ ทั้งด้านการเรียนรู้ และการดูแล โดยให้นักเรียนทุกคนได้ศึกษาพรรณไม้ในเขตพื้นที่คนละ ๑ ต้น โดยมีแบบบันทึกการศึกษาพรรณไม้ในสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียนตามแบบบันทึก อพ.สธ.(ก.๗-๐๐๓) เพื่อเป็นคู่มือการเรียนรู้ โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อให้นักเรียนทุกคนมีส่วนร่วมในการรับผิดชอบดูแลพื้นที่ในโรงเรียนใช้พื้นที่ที่รับผิดชอบเป็นแหล่งเรียนรู้เกี่ยวกับพรรณไม้สร้างจิตสำนึกในการอนุรักษ์พันธุกรรมพืช รักและภาคภูมิใจในโรงเรียน
๔. กิจกรรมการจัดนิทรรศการเผยแพร่ผลงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน
โรงเรียนได้จัดนิทรรศการแสดงผลงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียนแก่หน่วยงานอื่นในโอกาสสำคัญ เผยแพร่ผลการดำเนินงานสู่ชุมชน ในรูปแบบของการบริการชุมชน และสาธิตการทำสิ่งประดิษฐ์และการใช้ประโยชน์จากพืชศึกษา “ผักโขม” รวมทั้งพืชศึกษาในชุมชน
๕. กิจกรรมพัฒนาบุคลากร
เพื่อให้บุคลากรของโรงเรียนมีความรู้ ความเข้าใจในการดำเนินงาน สวนพฤกษศาสตร์โรงเรียนสามารถออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้ได้ตรงตามวัตถุประสงค์ โรงเรียนจึงส่งครูที่ย้ายมารับราชการ หรือครูบรรจุใหม่ เจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้อง เข้ารับการอบรม ทั้งในเรื่องของกิจกรรม ๕ องค์ประกอบ และกิจกรรมการเรียนรู้ ๓ สาระของงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน และงานฐานทรัพยากรท้องถิ่น
๖. การเป็นแหล่งเรียนรู้ งานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน
นับตั้งแต่การเป็นสมาชิกของงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียนในปีการศึกษา ๒๕๕๖ ถึงปัจจุบัน โรงเรียนรัตนบุรี เป็นแหล่งเรียนรู้ ศึกษา ดูงาน ของสถาบันการศึกษาต่าง ๆ โดยเฉพาะโรงเรียนที่เป็นสมาชิกงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน บุคลากรของโรงเรียน ได้แลกเปลี่ยนประสบการณ์การจัดกิจกรรมการเรียนการสอน กิจกรรมการเรียนรู้บูรณาการกิจกรรมตามโครงการของงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน
๗. การเป็นวิทยากร
คณะครูโรงเรียนรัตนบุรี เป็นวิทยากรให้กับโรงเรียนที่สนใจเข้าร่วมโครงการทั้งในสถานที่และนอกสถานที่
ประโยชน์และการเป็นแบบอย่างของโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯในสถานศึกษา
๑. โรงเรียนรัตนบุรี สนองพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารีตามโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชและพัฒนาศักยภาพนักเรียนคิดค้นสิ่งใหม่ที่เป็นประโยชน์ต่อตนเองและชุมชน
๒. เป็นแหล่งรวบรวมตัวอย่างพรรณไม้ ข้อมูลพรรณไม้ และการเก็บรักษาเพื่อประโยชน์ทางการศึกษาและเผยแพร่สู่ภายนอก
๓. ครูสามารถนำแนวทางงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียนจัดการเรียนรู้แก่นักเรียนในรูปแบบของการบูรณาการ
๔. ผู้เรียนมีจิตสำนึกในการอนุรักษ์พันธุกรรมพืช แนวคิด และหลักการเรียนรู้ตามองค์ประกอบและสาระของงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน
การเผยแพร่ผลการดำเนินงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน
โรงเรียนรัตนบุรี เป็นวิทยากรในการทำข้อมูลพื้นฐานพรรณไม้และทะเบียนพรรณไม้ เป็นแหล่งเรียนรู้ ศึกษา ดูงาน ของสถาบันการศึกษา ต่าง ๆ โดยเฉพาะโรงเรียนที่เป็นสมาชิกงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน บุคลากรของโรงเรียน ได้แลกเปลี่ยนประสบการณ์การจัดกิจกรรมการเรียนการสอน กิจกรรมการเรียนรู้บูรณาการ กิจกรรมตามโครงการของงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน
โรงเรียนส่งตัวแทนคณะครูเข้าร่วมประชุมสมาชิกงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน และได้นำแนวทางในการจัดการเรียนรู้ เผยแพร่ในระดับภูมิภาค และระดับประเทศ
>> พ.ศ. ๒๕๕๘ - ๒๕๕๙ จัดกิจกรรมในหัวข้อ "หวนดูทรัพย์สินสิ่งตน"
>> พ.ศ. ๒๕๖๐ – ๒๕๖๑ จัดกิจกรรมในหัวข้อ “ศักยภาพมากล้นมีให้เห็น”
ผลการดำเนินงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ
๑) ร่วมจัดแสดงนิทรรศการ และ นำเสนอผลงานวิชาการ งานประชุมวิชาการงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียนการประชุมวิชาการและนิทรรศการ “ทรัพยากรไทย : หวนดูทรัพย์สิ่งสินตน”ระหว่างวันที่ ๒๔ – ๒๙ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๕๙ ณ หอประชุมเอนกประสงค์กาญจนาภิเษก มหาวิทยาลัยขอนแก่น อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น
๒) การประชุมวิชาการและนิทรรศการ “ทรัพยากรไทย : ศักยภาพมากล้นมีให้เห็น” ระหว่างวันที่ ๒๙ พฤศจิกายน – ๔ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๖๐ ระดับประเทศ ณ ศูนย์เครือข่ายการเรียนรู้เพื่อภูมิภาค จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ตำบลชำผักแพว จังหวัดสระบุรี
การบูรณาการ การประสานงานและการทำงานร่วมกัน
โรงเรียนรัตนบุรี ได้ดำเนินงานงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน ตามโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯ โรงเรียนได้จัดให้มีพื้นที่ศึกษาภายในบริเวณของโรงเรียน ให้นักเรียนระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑ – ๖ ได้ศึกษาเรียนรู้องค์ประกอบและสาระการเรียนรู้ของงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน ตามโครงการเรียนรู้ดูแลสวนพฤกษศาสตร์ มีการจัดการเรียนรู้บูรณาการงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียนทุกกลุ่มสาระวิชา
สรุปผลการดำเนินงาน งานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน
การปรับปรุงและพัฒนางาน
๑. ดำเนินงานงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียนอย่างเป็นระบบและต่อเนื่อง
๒. ประสานความร่วมมือทั้งภายในและภายนอกสถานศึกษา สร้างเครือข่ายการเรียนรู้ ร่วมกับชุมชนในการจัดทำฐานทรัพยากรท้องถิ่น
๓. ส่งเสริมและเผยแพร่ผลงานงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน ของผู้บริหาร ครู นักเรียนและชุมชนอย่างต่อเนื่อง
แนวทางการพัฒนาในอนาคต
๑. ศึกษาพืชและทรัพยากรที่มีคุณค่า โดยเฉพาะพืชและภูมิปัญญา ที่เป็นเอกลักษณ์ของโรงเรียนและชุมชนที่เกี่ยวข้องกับวิถีวัฒนธรรม
๒. การพัฒนาศักยภาพนักเรียนโรงเรียนรัตนบุรีคิดค้นสิ่งใหม่ที่เป็นประโยชน์ต่อตนเองและชุมชน โดยดำเนินการสำรวจฐานทรัพยากรของชุมชน หมู่บ้านที่โรงเรียนตั้งอยู่ การมีเครือข่าย การเชื่อมเครือข่าย และการทำให้เป็นมาตรฐาน เป็นการขยายผลจากโรงเรียนไปสู่ท้องถิ่น ชุมชน ตำบล ตามภาพความสัมพันธ์ ซึ่งประโยชน์ที่ได้จากการรู้ฐานทรัพยากร ทางกายภาพ ข้อมูลทางชีวภาพ เศรษฐกิจสังคม ศักยภาพชุมชน และภูมิปัญญาท้องถิ่นเพื่อนำภูมิปัญญานั้นไปพัฒนาต่อยอด มีการดำเนินการเป็นมาตรฐาน มีงานวิจัย หรือข้อมูลทางวิทยาศาสตร์รองรับ
๓. เสริมความรู้ในการจัดทำรายงานผลการศึกษาแก่นักเรียนและตรวจสอบความสมบูรณ์ของข้อมูลโดยการสร้างเครือข่ายครูกับนักเรียน นักเรียนกับนักเรียน ครู นักเรียนกับแหล่งเรียนรู้อื่น ๆ เพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้พรรณไม้หลากหลายชนิดเผยแพร่ความรู้เกี่ยวกับพรรณไม้สู่การอนุรักษ์พลังงานทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมได้อย่างสร้างสรรค์ แก่โรงเรียนสมาชิก และชุมชนให้มากขึ้น
๔. จัดกิจกรรมที่เสริมสร้างคุณภาพ จริยธรรมค่านิยมที่นิยมประสงค์และค่านิยม ๑๒ ประการ อย่างหลากหลายและต่อเนื่อง ร่วมมือกับชุมชน และหน่วยงานต่าง ๆ ในการสร้างความตะหนัก ร่วมอนุรักษ์ทรัพยากรและพัฒนาสิ่งแวดล้อม
๕. พัฒนาการดำเนินงานการเป็นศูนย์เครือข่ายสนับสนุนการดำเนินงานและบริหารจัดการโรงเรียนสมาชิกในโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี