Na łące i na polu

Czego powinnaś/powinieneś nauczyć się na tej lekcji?

Porównywać warunki panujące na łące i na polu.
Wskazywać przyczyny nawożenia pól.
Rozpoznawać wybrane gatunki roślin pól i łąk.
Rozpoznawać wybrane zwierzęta żyjące na polach i łąkach.

Łąki

Na łąkach rośnie wielu gatunków traw i innych roślin zielnych.

Trawy szybko zasiedlają nowe tereny, gdyż ich korzenie i podziemne łodygi rozrastają się bardzo szeroko. Magazynują też wytworzone w liściach składniki pokarmowe, chroniąc je przed zjedzeniem przez roślinożerców. Jednocześnie korzenie służą do rozmnażania – w ten sposób trawy budują zwartą darń. Zgryzanie trawy przez zwierzęta ani jej koszenie nie niszczy tej rośliny; Przeciwnie pobudza ją do lepszego wzrostu.

Pola uprawne

pola uprawne. Różnią się one od łąk. Na łąkach jest ogromna różnorodność roślin, zaś na danym fragmencie pola uprawia się każdego roku tylko jeden gatunek rośliny. Na polu z reguły w kolejnych latach zmienia się uprawę, a na łące przez wiele lat rosną te same rośliny. Pola orane są co roku, a łąk się nie orze.

Pola uprawne

Najważniejszą cechą odróżniającą pola od innych środowisk jest konieczność regularnego nawożenia. Na polach po zbiorze plonów nie ma wystarczającej ilości szczątków do wytworzenia przez destruentów próchnicy. Gleba staje się więc uboższa. Na polach wykonuje się też zwykle wiele zabiegów, takich jak oprysk środkami chemicznymi w celu usunięcia niepożądanych roślin, zwierząt i grzybów. Zabijane są w ten sposób organizmy zbędne lub niepożądane dla rolnictwa.

Niektóre łąki (zarówno te naturalne, jaki i założone przez człowieka) wykorzystywane są do wypasu takich zwierząt, jak bydło, konie, owce czy kozy. Rośliny są tu nie tylko zjadane, ale też deptane i naturalnie nawożone odchodami zwierząt. Tak wykorzystywane obszary nazywamy pastwiskami.

Kliknij, aby uruchomić podgląd

Źródło: sipa (https://pixabay.com), licencja: CC0.

Polecenie 1

Dowiedz się, jakie rośliny uprawia się na polach w okolicy twojego miejsca zamieszkania. Opisz ich zastosowanie – czy są to rośliny spożywcze, czy też uprawia się je w innych celach.

3. Rośliny i zwierzęta łąk

W Polsce na łąkach żyje wiele różnych roślin. Dostarczaja one paszy dla zwierząt hodowlanych i dzikich. Można tu spotkać liczne trawy, a także koniczynę, groszek i mniszek. W wilgotnych miejscach pojawia się szczaw i jaskry. Takie łąki są koszone raz lub więcej razy w roku. Na siedliskach suchych i ubogich (skały, piasek, rumowiska) tworzą się murawy, na których wypasa się owce. Na polach rosną te rośliny, które są uprawiane, a także inne rośliny, które rozsiały się tam same, bez pomocy człowieka. Ważnym składnikiem pól są miedze – pasy zieleni między polami, na których rosną rośliny typowe dla łąk.

Kliknij, aby uruchomić podgląd

Przejdź do poprzedniej ilustracji

Przejdź do następnej ilustracji

Koniczyna to roślina pastewna, ale też miododajna i lecznicza

Jaskier to jedna z pospolitych roślin łąk. Jaskry są szkodliwe dla zwierząt i bezwartościowe jako pasza, ale odgrywają ogromną rolę dla owadów jako bogate źródło nektaru

Szczaw ma miękkie, kwaśne, jadalne liście

Mak polny rośnie najczęściej na miedzach (granicach między polami). Uprawia się go w celu uzyskania ziaren używanych do sporządzania potraw

Na łąkach spotyka się liczne gatunki zwierząt, a wśród nich przede wszystkim liczne bezkręgowce. Wśród owadów należy wymienić pasikoniki i grające wieczorami świerszcze. Są także motyle, mrówki, trzmiele oraz wiele różnych pająków. Żyją tu także płazy (np. żaba trawna i ropuchy) oraz gady – węże i jaszczurki. Na łąkach gnieżdżą się kuropatwy i przepiórki, a pożywienia szukają trznadle, szczygły i myszołowy. Na łąkach można też spotkać niewielkie ssaki: myszy, krety i zające.

Na polach uprawnych żyje znacznie mniej zwierząt. Najczęściej są to te same zwierzęta, co na łąkach. Przychodzą w poszukiwaniu łatwo dostępnego pokarmu. Często można tu spotkać bociany i wrony. Podczas wiosennych i jesiennych przelotów na polach można spotkać duże stada gęsi. Na polach leżących w pobliżu lasów często żerują dziki i sarny. Wiosną nad polami słychać śpiew skowronka – to ptak gnieżdżący się na ziemi. Pola są idealnym środowiskiem życia dla owadów żywiących się uprawianym gatunkiem. Przykładem są stonka ziemniaczana lub gąsienice motyli.

Kliknij, aby uruchomić podgląd

Przejdź do następnej ilustracji

Pasikonik to duży owad, który wydaje dźwięki poprzez pocieranie odnóżami o krawędzie pierwszej pary skrzydeł

Kuropatwa jest wielkości kury. Łatwo ją rozpoznać po wyprostowanej sylwetce podczas biegu. Jej gniazdo to zagłębienie w ziemi, wysłane trawą. Zagrożona stara się uciec biegiem, by odciągnąć uwagę drapieżnika od gniazda. Jeśli wróg jest zbyt blisko – odlatuje

Skowronek gnieździ się w zagłębieniu w ziemi wysłanym trawami. Zjada części roślin i owady. Samce wytrwale śpiewają, wznosząc się przy tym na dużą wysokość. Dzięki temu śpiew skowronka słychać na znaczną odległość

Myszy żyją w norach, w których gromadzą zapasy. Zjadają głównie nasiona, ale też inne części roślin, a czasem owady

Zając jest wielkości średniego psa. Długie tylne nogi sprawiają, że zwierzę niezgrabnie chodzi, za to niezwykle szybko biega

Stonka ziemniaczana pochodzi z Ameryki Północnej. Rozprzestrzeniła się w Europie dopiero 100 lat temu wraz z dostawami żywności płynącymi z Ameryki. Żywi się pędami ziemniaków, ale zjada też liście pomidorów

Ciekawostka

Wiele zwierząt żyjących na łąkach ma maskujące ubarwienie. Na przykład zając i przepiórka są beżowo‑brązowe i trudno je dostrzec na wśród roślinności. Są niewidoczne do tego stopnia, że ludziom pracującym w polu zdarza się nadepnąć na siedzącego wśród zbóż zająca.

Kliknij, aby uruchomić podgląd

Przepiórka prowadzi skryty i częściowo nocny tryb życia. Łatwiej ją usłyszeć niż zobaczyć. Samce są większe od samic oraz bardziej barwne. Samice mają jednolite ubrawienie, dzięki czemu są lepiej zamaskowane i mogą bezpiecznie wysiadywać jaja

Uwaga!

Niewłaściwe metody zwalczania owadów, traktowanych jako szkodniki pól uprawnych, powoduje śmierć znacznej liczby zwierząt, które są całkowicie obojętne dla rolnika albo są jego sprzymierzeńcami (np. pszczoły).

Podsumowanie

Kiedyś łąki występowały w Polsce naturalnie tylko w dolinach rzek i wysoko w górach.
Ludzie, wycinając lasy, przyczynili się do zwiększenia powierzchni łąk i pól.
Pola uprawne są miejscem życia nielicznych gatunków roślin i zwierząt.
Na łąkach żyje wiele gatunków wieloletnich roślin zielnych, bezkręgowców i kręgowców.

Praca domowa

Polecenie 2.1

Na podstawie dostępnych informacji przygotuj dwa plakaty. Na jednym przedstaw bogactwo organizmów łąki. Na drugim pokaż organizmy żyjące na polach uprawnych. Wyjaśnij przyczyny różnic między tymi środowiskami.

Zobacz także

Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:

Łańcuch pokarmowy i sieć pokarmowa

Otwiera się w nowym oknie

Obieg materii i przepływ energii w przyrodzie

Otwiera się w nowym oknie

W lesie

Otwiera się w nowym oknie

Sawanny

Otwiera się w nowym oknie

Stepy

Otwiera się w nowym oknie

Słowniczek

łąka

zbiorowisko roślinne składające się z głównie z traw, bylin i innych roślin zielnych

pastwisko

obszar trawiasty, najczęściej ogrodzony i z dostępem do wody (naturalnej lub przywożonej przez człowieka); służy jako baza pokarmowa i teren wypasu zwierząt hodowlanych

trawy

wieloletnie rośliny zielne o pustych w środku łodygach, z których wyrastają długie i wąskie liście; są wiatropylne i mają drobne kwiaty skupione w kłosach