เมื่อวันที่ 18 พฤศจิกายน 2563 ได้เข้าร่วมอบรมในหลักสูตร “ความปลอดภัยทางชีวภาพในห้องปฏิบัติการ” ณ อาคารสถานศึกษาเคมีปฏิบัติ กรมวิทยาศาสตร์บริการ สำนักพัฒนาศักยภาพนักวิทยาศาสตร์ห้องปฏิบัติการ ตั้งแต่เวลา 9.00 น. – 16.00 น. โดยมีเนื้อหาการบรรยายและความรู้ที่ได้รับ ดังนี้
ความรู้ทั่วไปด้านความปลอดภัยทางชีวภาพในห้องปฏิบัติการเป็นสิ่งจำเป็น เพื่อก่อให้เกิดความปลอดภัยต่อผู้ปฏิบัติงานเอง บุคคลอื่น ชุมชน และสิ่งแวดล้อม โดยเริ่มจากผู้ปฏิบัติงานมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับความปลอดภัยในการปฏิบัติงาน เช่น รู้วิธีการใช้เครื่องมือ รู้วิธีการเก็บสารเคมี รู้วิธีการจัดการป้องกันไม่ให้เกิดการปนเปื้อน รู้จักการกำจัดของเสีย รู้สถานที่เก็บตู้ยา กล่องปฐมพยาบาลเมื่อเกิดอุบัติเหตุ รู้ถึงอันตรายในการปฏิบัติงาน ได้รับการฝึกอบรม มีคู่มือความปลอดภัยในการปฏิบัติงาน การมีอุปกรณ์ด้านความปลอดภัย ได้แก่ ตู้ชีวนิรภัย PPE (เสื้อกาวน์ แว่นตา ถุงมือ ผ้าปิดปาก หน้ากาก รองเท้า) และมีสิ่งอำนวยความสะดวก เช่น เครื่องอบนึ่งฆ่าเชื้อ ระบบปรับอากาศ อ่างล้างมือที่สะอาด ฝักบัว อ่างล้างตาควรมีการตรวจเช็คเป็นประจำ อุปกรณ์ดับเพลิง โทรศัพท์ ซึ่งมีคำแนะนำเพิ่มเติมว่าควรปฏิบัติงานอย่างน้อย 2 คนเพื่อช่วยเหลือกันในกรณีฉุกเฉิน
ระดับความปลอดภัย ระดับความปลอดภัยทางชีวภาพ มี 4 ระดับ ตามระดับความเสี่ยงของเชื้อจุลินทรีย์ คือ
กลุ่มเสี่ยงที่ 1 จุลินทรีย์ไม่ก่อให้เกิดโรคในคนสุขภาพดี มีความเสี่ยงต่ำต่อบุคคลและชุมชน เช่น Bacillus subtilis, Coliforms
กลุ่มเสี่ยงที่ 2 จุลินทรีย์ก่อโรคไม่ร้ายแรง มีวิธีป้องกัน และรักษาได้ ความเสี่ยงปานกลางต่อบุคคล ความเสี่ยงน้อยต่อชุมชน เช่น Bacillus anthracis, Escherihia coli, Salmonella, Staphylococcus aureus, Hepatitis A B C D and E viruses
กลุ่มเสี่ยงที่ 3 จุลินทรีย์ก่อโรคร้ายแรง เสียชีวิตได้ แต่มีวิธีป้องกันและรักษาได้ ความเสี่ยงสูงต่อบุคคล ความเสี่ยงต่ำต่อชุมชน เช่น Mycobacterium tuberculosis, Yellow fewer virus
กลุ่มเสี่ยงที่ 4 จุลินทรีย์ก่อโรคร้ายแรง เสียชีวิตได้ แต่ไม่มีวิธีป้องกันและรักษา ความเสี่ยงสูงทั้งต่อบุคคลและชุมชน เช่น Ebola virus, Covid 19
ข้อควรปฏิบัติในห้องปฏิบัติการชีวภาพ ปฏิบัติงานโดยใช้เทคนิคปราศจากเชื้อ (aseptic technique) ป้องกันเชื้อออกสู่สิ่งแวดล้อม ป้องกันอันตรายสำหรับผู้ปฏิบัติงาน ป้องกันการติดเชื้อเข้าสู่ร่างกาย จำกัดเขตการเข้าออกของผู้ปฏิบัติงาน ป้องกันไม่ให้เกิดการฟุ้งกระจายในอากาศ (aerosol) ไม่วางของบนพื้นเพื่อป้องกันอุบัติเหตุ จัดเก็บให้ห้องปฏิบัติการสะอาดและเป็นระเบียบอยู่เสมอ
การใช้อุปกรณ์ป้องกันส่วนบุคคล และอุปกรณ์ที่ใช้ในห้องปฏิบัติการ เสื้อกาวน์ควรติดกระดุมทุกเม็ด เก็บแยกจากชุดปกติ รองเท้าต้องคลุมทั้งเท้า ไม่ใส่รองเท้าแตะ สวมใส่หน้ากากเมื่อทำงานที่อาจเกิดการฟุ้งกระจาย เลือกแว่นตานิรภัยให้เหมาะสม ตู้ชีวนิรภัย มี 3 ระดับคือ Class I, Class II, Class III
การฆ่าเชื้อ และการกำจัดของเสียในห้องปฏิบัติการชีวภาพ ทำให้เชื้อลดลงไปหรือไม่มีเลย ได้แก่ การใช้ความร้อน การใช้สารเคมี การใช้รังสี และการกรอง โดยการอบนึ่งฆ่าเชื้อในการกำจัดของเสียแนะนำที่อุณหภูมิ 121 องศาเซลเซียส เวลา 45 นาที และไม่ควรใส่ของมากเกินไป การอบฆ่าเชื้อต้องใช้อุณหภูมิ 160 องศาเซลเซียส 120 นาที
กฎหมายที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ พรบ.เชื้อโรคและพิษจากสัตว์ พ.ศ.2558 และประกาศสาธารณสุขเรื่อง รายการเชื้อโรคที่ประสงค์ควบคุม ปี 2561
นางวิมุทรา พรหมพินิจ
นางสาวรุ้งเพชร เหรียญทอง
นางสาวมัจฉา มิตรขุนทด
ผู้เรียบเรียง