ประวัติความเป็นมาวัดพระธาตุศรีมงคล

บริเวณที่ตั้งบ้านธาตุ แต่เดิมพื้นที่เป็นป่าดง ครั้งแรกได้มีบุคคลกลุ่มหนึ่ง มีภูมิลำเนาเดิมอยู่ที่อำเภอวาริชภูมิ ปัจจุบันนี้ เดิมเรียกว่าเมืองวารี มีนายเวียงแก โฮมวงศ์ เป็นหัวหน้านายจันทะเนตร โฮมวงศ์นายเมืองกาง หัศกรรจ์ หลวงแก้ว ไม่ทราบนามสกุล นายบุตราช บุญรักษานายจันด้วง แก้วคำแสน ได้พากันออกมาหักร้าง ถางพงไพรเพื่อทำไร่พอถางลึกเข้าไปจึงพบองค์พระธาตุร้างอยู่ในดง จึงชะงักการถากถางเพราะกลัวอำนาจของพระธาต์นี้ลงโทษ ดังนั้นจึงได้นิมนต์ท่านพระครูหลักคำ ประธานสงฆ์เมืองวารี ท่านเห็นว่าสถานที่บริเวณนี้เป็นมงคลเหมาะที่จะสร้างหมู่บ้าน จึงได้พร้อมใจกันถากถางบริเวณพระธาตุร้างนี้พร้อมได้ทําบุญอุทิศส่วนกุศลแผ่ไปให้แก่สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่รักษาองค์พระธาตุและได้สร้างวัดตรงนี้ ท่านพระครูหลักคำได้ตั้งชื่อว่า วัดธาตุศรีมงคล เมื่อประมาณปี พ.ศ. 2444 และเรียกหมู่บ้านธาตุ

ครั้นต่อมาเมื่อวันที่ 28 เดือนพฤศจิกายน พ. ศ. 2526 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จมาทรงบรรจุพระบรมสารีริกธาตุและยกฉัตรเจดีย์พระธาตุศรีมงคล ได้พระราชทานนามวัดธาตุศรีมงคลใหม่เป็น วัดพระธาตุศรีมงคล จนปัจจุบันนี้

ส่วนวัดพระธาตุศรีมงคล ได้มีเจ้าอาวาสปกครองดูแลตามลำดับนับตั้งแต่เจ้าอาวาสรูปแรก พ.ศ. 2444 คือ พระครูพร ซึ่งเป็นลูกหลานผู้ไทบ้านธาตุมาจนถึงท่านพระครูวิธาน ปริยัติธรรม รวมทั้งหมด 14 รูป กล่าวกันว่าพระธาตุแห่งนี้ได้สร้างขึ้นในสมัยพระเจ้าไชยเชษฐาธิราช ผู้ครองเมืองเวียงจันทร์

วันเสาร์แรกของเดือนเมษายน พี่น้องชาวบ้านธาตุ บ้านธาตุพัฒนาและพุทธศาสนิกชนพร้อมใจจัดงานนมัสการองค์พระธาตุศรีมงคลขึ้นทุกปี

การปฏิสังขรณ์องค์พระธาตุศรีมงคล พ.ศ. 2516-2526