SUBITZA-NOAIN

Subitza herri txikia dugu. 2007ko urtarrilaren 1eko erroldaren arabera, 162 biztanle ditu.

Noain Iruñerriaren hegoaldean kokaturik dago, Nafarroa Garaiaren erdigunean eta  Iruñetik  bost kilometrora.

Noaini buruzko lehen dokumentua  1067. urtekoa da. Historikoki herritar gehienak nekazariak izan dira, eta Alaitz mendizerrako larreez baliatzen ziren. XX. mendean industriaren garapenarekin batera, lantegi handiak altxatu ziren.

1512an Fernando Katolikoak, Nafarroako Erresuma konkistatu ondoren, Gaztelako koroaren  barruan sartu zuen 1515ean. Hirutan saiatu ziren Nafarroako erregeak  Erresuma berreskuratzen. Horretarako  iparraldetik  bidali  zuen  André Foixkoak zuzendutako 12.000 oinezko, 800 lantza  eta 29 artilleria-piezak osatutako armada. Gainera,  Iruñea,  Lizarra,  Tafalla  eta  Tuteran  hasitako altxamenduaren laguntzaz, gaztelarrak  bota zituzten Nafarroatik.

Behin  Nafarroa  berreskuratuta,  Andre Foixkoa  Logroñorako  bidea hartu eta hiria setiatu zuen. Bitartean, Gaztelako Erresumak hiru armada prestatu zituen. Ekainaren 11n nafar-gaskoiek atzera egiten  hasi ziren ekainaren 30ean Getzera iritsi ziren arte. Armada inperiala 30.000 lagun baino gehiagok osatua zen Gaztelako kondestablea zen  Iñigo Fernandez de Velascok zuzenduta.

Nafar-gaskoien armadak askoz soldadu gutxiago zituen, agian 8.000 eta 10.000 artean. Nafarrek hasi baino lehen zenbait akats egin zituzten, adibidez bidean zeuden errefortzuak heldu arte ez itxarotea (Iruñea eta ingurunetik 6.000 lagun eta Tafallatik  beste 2.000). Nafarrek aurrea hartu zuten, arratsaldean erasotuz, gaztelarrak ustekabean harrapatu eta hasieran zigor latza ezarriz. Nafar-gaskoien  artilleriak  gaztelarrak zeuden landak bipildu zituzten. Hala ere, Gaztelako Almirantearen zaldunek egoera aldatu zuten, Erreniega (wikipedia) azkar zeharkatuz eta nafar-gaskoien hegala eta atzeguardia erasotuz. Gaztelako Erresumako oinezkoek, zaldunek hasitakoa bukatu zuten.

Gudua luzea eta odoltsua izan zen. Nafarrek amore eman zutenean, 5.000 erori baino gehiago izan zituzten eta André Foixkoa atxilotu egin zuten.

Bataila honen ondorioz, Gaztelako Erresumak behin betiko konkistatu zuen Nafarroako Erresuma. Hala ere, iheslari batzuk  Nafarroa Beherean berrantolatu zuten armada txikiago bat eta Baztango eta Bidasoako ibarrak, Amaiurko gaztelua eta Hondarribia berreskuratu zituzten. Laster galdu zuten berreskuratutakoa.

Noaingo gudua (wikipedia) 1521eko ekainaren 30ean izan zen .