ความเป็นมา หน่วยศึกษานิเทศก์ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน

       สืบเนื่องจากการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างของกระทรวงศึกษาธิการ ตามพระราชบัญญัติ ระเบียบบริหารราชการกระทรวงศึกษาธิการ พ.ศ. ๒๕๔๖ กำหนดให้ส่วนภูมิภาคเป็นการบริหารจัดการในรูปแบบเขตพื้นที่การศึกษา ให้มีศึกษานิเทศก์ปฏิบัติงานในกลุ่มนิเทศ ติดตามและประเมินผลการจัดการศึกษาของทุกเขตพื้นที่การศึกษา โดยรวมศึกษานิเทศก์ทุกสังกัดให้มาปฏิบัติงานในเขตพื้นที่การศึกษา(เดิมตำแหน่งศึกษานิเทศก์จะสังกัดส่วนกลาง แยกตามหน่วยงานต้นสังกัด เช่น สำนักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแห่งชาติ (สปช.) กรมสามัญศึกษา (สศ.) และกรมการศึกษาเอกชน (สช.) กระจายไปปฏิบัติงานในพื้นที่ส่วนภูมิภาค) จากการปรับเปลี่ยนดังกล่าว ส่งผลกระทบต่อกระบวนการนิเทศการศึกษาทั้งระบบ ขาดกลไกเชื่อมโยงการดำเนินงานระหว่างส่วนกลางและระดับเขตพื้นที่การศึกษาในแต่ละภูมิภาค ทำให้ระบบการนิเทศการศึกษาไม่เข้มแข็งโดยเฉพาะในระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน การพัฒนาการนิเทศเพื่อพัฒนาคุณภาพและสนองตอบนโยบาย ในแต่ละเขตพื้นที่การศึกษาไม่เป็นไปในทิศทางเดียวกัน รวมถึงขาดประสิทธิภาคในการนิเทศการศึกษา ตามสภาพ บริบท ปัญหา และแนวทางการขับเคลื่อนของแต่ละพื้นที่

       เพื่อแก้ปัญหาดังกล่าว กระทรวงศึกษาธิการจึงได้ประกาศตั้ง ศูนย์พัฒนาการนิเทศและเร่งรัดคุณภาพการศึกษาขั้นพื้นฐาน ตามประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง จัดตั้งศูนย์พัฒนาการนิเทศและเร่งรัดคุณภาพการศึกษาขั้นพื้นฐาน ให้เป็นหน่วยงานภายในสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ลงวันที่ ๘ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ เพื่อเป็นหน่วยงานกลาง ทำหน้าที่ประสานงานด้านนิเทศการศึกษา ระหว่างส่วนกลางกับเขตพื้นที่การศึกษา รวมถึงการส่งเสริม สนับสนุนการนิเทศเร่งรัดพัฒนาเพื่อยกระดับคุณภาพและมาตรฐานการศึกษา การจัดตั้งศูนย์ฯเป็นหน่วยงานภายในของสพฐ. ดำเนินงานในรูปคณะกรรมการ ไม่มีอัตรากำลัง ไม่มีบุคลากรประจำ ใช้วิธีการแต่งตั้งศึกษานิเทศก์เป็นคณะทำงานผลัดเปลี่ยนเข้ามาช่วยปฏิบัติราชการและปฏิบัติงานเป็นการชั่วคราว (ช่วยราชการ คราวละ 1 ปี) และจ้างเหมาบริการบุคคลภายนอกมาปฏิบัติงานเป็นเจ้าหน้าที่เป็นรายปี ทำให้การขับเคลื่อนการนิเทศงานนโยบายและเร่งรัดคุณภาพการศึกษาขั้นพื้นฐานไม่เป็นตามเป้าหมาย ขาดความต่อเนื่องในการปฏิบัติงาน ส่งผลกระทบต่อการพัฒนาคุณภาพการศึกษาตามเป้าหมาย เพื่อให้หน่วยงานในส่วนกลางที่มีบุคลากรปฏิบัติงานด้านนิเทศการศึกษา ทำหน้าที่วางแผน พัฒนา ควบคุมระบบการนิเทศ และกำหนดมาตรฐานการนิเทศให้เป็นไปในทิศทางเดียวกัน กำหนดแนวทางและกระบวนการนิเทศการศึกษาทั้งระบบ รวมถึงการพัฒนาสมรรถนะศึกษานิเทศก์ ให้เกิดการพัฒนาคุณภาพการศึกษาทั้งระบบ โดยเชื่อมโยงกับหน่วยงานการศึกษาในส่วนภูมิภาคและส่วนอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง ดังนั้น กระทรวงศึกษาธิการ จึงได้ประกาศจัดตั้ง หน่วยศึกษานิเทศก์ สำนักงานคณะกรรมการศึกษาขั้นพื้นฐานขึ้น โดยให้เป็นหน่วยงานการศึกษา ตามประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง จัดตั้งหน่วยศึกษานิเทศก์ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน เป็นหน่วยงานการศึกษา ลงวันที่ 21 มิถุนายน พ.ศ. 2560