1.วัดเวียง Wat wiang

วัดเวียง วัดเวียง เป็นวัดเก่าแก่กลางเมืองเถิน มีรูปแบบศิลปะคล้ายกับวัดพระธาตุลำปางหลวง แต่จะมีขนาดเล็กกว่า

โดยมีพระธาตุเจดีย์เป็นศูนย์กลางของวัด มีพระวิหารตั้งอยู่ทางด้านตะวันออกของพระธาตุหรือด้านหน้าของวัด โอบล้อมด้วยศาลาบาตรซึ่งเป็นแนวระเบียงกั้นเป็นเขตแดน ทางเข้าด้านหน้าทำเป็นซุ้มประตูโขงประดับปูนปั้นอย่างสวยงาม โอบล้อมด้วยศาลาบาตรซึ่งเป็นแนวระเบียงกั้นเป็นเขตแดน ทางเข้าด้านหน้าทำเป็นซุ้มประตูโขงประดับปูนปั้นอย่างสวยงาม.......อ่านต่อได้ที่

วัดเวียง Wat Wiang

2.วัดอุมลอง Wat Umlong

วัดอุมลองตั้งอยู่เลขที่ 346 บ้านอุมลอง หมู่ที่ 1 ตำบลล้อมแรด อำเภอเถิน จังหวัดลำปาง

สร้างมานานกว่า 2,000 ปี สร้างหลังจากที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้เสด็จดับขันธ์ปรินิพพานไปแล้ว นาน 250 ปี พระยาอโศกมหาราช เป็นผู้สร้าง ต่อมาได้มีการปรับปรุงซ่อมแซม ตามกาลสมัย ดังปรากฏในตำนานวัดอุมลอง เมื่อ พ.ศ. 2469 พระครูรักขิตคุณ เป็นประธานในการซ่อมแซมมีฐานกว้างด้านละ 11 เมตร สูง 15 เมตร

•ภายในองค์พระธาตุบรรจุพระอัฐิของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า คือ " กระดูกกำพร้า" (กระดูกท่อนแขนใต้ข้อศอก)

• เป็นพระธาตุอันศักดิ์สิทธิ์ของอำเภอเถิน ร่วมกับพระธาตุวัดเวียง และวัดป่าตาล

• มีเรื่องเล่าสืบต่อกันมาว่า คืนวันเพ็ญเวลาใกล้เที่ยงคืน มักมีคนเห็นลูกไฟกลมๆ สีเขียวสว่างสดใส เท่าลูกส้มเกลี้ยง ลอยขึ้นจากองค์พระธาตุ แล้วลอยละลิ่วสู่ทิศใต้ หรือบ้างทีก็ลอยสู่ทิศตะวันตกเฉียงใต้เข้าใจว่าลูกไฟนี้ คงไปเยี่ยมเยียนกันระหว่างวัดอุมลอง และ วัดดอยป่าตาล นี่เป็นข้อพิสูจน์ถึงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ผู้เฒ่าผู้แก่อายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไปได้พบสิ่งมหัศจรรย์เหล่านี้ ...อ่านต่อ

วัดอุมลอง Wat Umlong

3.วัดพระธาตุดอยป่าตาล (วัดม่อนวัวนอน)

Wat Phatath Doi Patan

อายุประมาณ 600 ปี ตั้งอยู่ที่บ้านเหล่ามะกอก ต.เถินบุรี สังกัดคณะสังฆหนิกาย ปูชนียวัตถุบรรจุพุทธเกศา ยอดฉัตรประดับแก้วศักดิ์สิทธิ์ และของมีค่าในวิหาร และพระพุทธรูป นอกจากนั้นยังมีบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์อยู่บนยอดเขา แม้จะแห้งแล้งแต่ก็ยังมีน้ำอยู่ตลอด ก่อสร้างเมื่อปี พ.ศ. 2264 เดิมชื่อวัดม่อนวัวนอน หรือวัวดอยม่อนวัวนอน ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของอำเภอเถิน

ตามตำนากล่าวว่า ในอดีตชาติของพระโพธิสัตว์ ปางเสวยพระชาติเป็นพญาวัว อุสุภราช อันกำเนิดแก่พ่อวัวแม่วัวแดง โดยได้อาศัยทางทิศตะวันออกของแม่น้ำวัง ได้รอนแรมมาสู่ทิศตะวันตกของแม่น้ำวัง ซึ่งเป็นดอยอันร่มเย็น อันเป็นที่อาศัยของบรรดาสัตว์นานาชนิด มียักษ์ใหญ่ 3 ตนขุมแก้วคำขุมแก้วเงิน โดยแม่วัวเคยพาพระโคอุสุภราชมานอน จึงได้ชื่อว่า “ม่อนวัวนอน” คนโบราณจึงเรียกว่าวัดดอยม่อนวัวนอน โดยการค้นพบของพระเถระจันทร์ ศิษย์ของพระมหาสังฆเถระอาทิตย์ โดยที่พระเถระจันทร์ได้ขึ้นไปเก็บต้นยาบนม่อนดอย พบพระธาตุแผ่นจารึกและผอบทองคำ จึงได้ทำการบูรณะเจดีย์ และโดยตำนานกล่าวต่อว่าจะมีนักบุญเดินทางมาจากทางทิศอุดร มาทำการบูรณะวัดดอยป่าตาลให้เป็นปูชนียสถานสืบต่อไป

ในปี พ.ศ. 2471 ครูบาเจ้าศรีวิชัย หรือครูบาศิลธรรม ผู้มีบุญบารมีถืออรัญวาสีแคร่งครัดในจริยวัตร ได้เดินทางมาจากจังหวัดเชียงใหม่ โดยที่ท่านได้นำคณะสานุศิษย์และคณะศรัทธาในอำเภอเถินและอำเภอใกล้เคียงร่วมกันสร้างสิ่งต่างๆ ณ วัดดอยป่าตาล เช่น วิหาร เจดีย์ โดยที่ในเวลาต่อมากรมศิลปากรได้ขึ้นบัญชีไว้ว่าเป็นโบราณสถานแห่งชาติในปี พ.ศ. 2477 โดยได้ถือว่าเป็นสถานที่อันศักดิ์สิทธิ์เป็นวัดคู่บ้านคู่เมืองเถินมานาน ตรงกับวันเพ็ญเดือน 6 ขึ้น 15 ค่ำ

และเมื่อถึงวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 ของทุกปี ประชาชนจะพร้อมใจกันไปนมัสการและสรงน้ำพระธาตุวัดดอยป่าตาลเป็นประจำทุกปี จึงถือเป็นประเพณีสรงน้ำพระธาตุวัดดอยป่าตาลสืบมาจนถึงปัจจุบัน. อ่านต่อได้ที่วัดพระธาตุดอยป่าตาล (วัดม่อนวัวนอน)

4.เวียงพญากัณฑ์

Viang Phaya Gunt

ตั้งอยู่เขตบ้านท่าหลวง ต.เถินบุรี อ.เถิน ห่างจากที่ว่าการอำเภอเถินไปทางทิศใต้ประมาณ 6 กม. มีแผนผังเป็นรูปวงรีตามขวาง มีส่วนประกอบของกำแพงเมือง เหมือนรูปนกอินทรีย์กางปีกออกสองข้าง ขนาดของเมืองยาวประมาณ 1 กม. ส่วนกว้างสุดของเมืองประมาณ 300 ม. กำแพงเมืองเป็นคันดินทั้งสองชั้น มีความสูงชันมาก แนวกำแพงจากทิศตะวันออกติดแม่น้ำวังไปทางทิศตะวันตกจรดภูเขา สันนิษฐานว่าอาจเป็นเมืองหน้าด่านชั้นนอกที่สำคัญสำหรับป้องกันข้าศึกจากทางทิศใต้ มีเจ้าปกครองหัวเมืองคือ'พญากัณฑ์' หรือที่ชาวบ้านเรียกว่า 'พญากั๋น' โดยมีตำนานเล่าว่า พญากั๋น ออกรบเสียทีข้าศึกและกลับมาช่วยเหลือครอบครัวที่ถูกข้าศึกฆ่าตายไม่ทัน จึงได้คิดเสียใจ ตัดสินใจปลงชีพตนเองที่เมืองนี้เอง อ่านต่อได้ที่เวียงพญากัณฑ์ Viang Phaya Gunt