การเกษตรแบบผสมผสาน เป็นระบบเกษตรกรรมแบบดั้งเดิมที่มีการผสม กลมกลืน และเกื้อกูลซึ่งกันและกันตามธรรมชาติ มีตัวอย่างให้เห็นในหลายประเทศทั่วโลก เช่น ใน ประเทศจีน มีการเลี้ยงสุกรผสมผสานกับการเลี้ยงสัตว์น้ำ และในประเทศญี่ปุ่น มีการเลี้ยงปลาในนา ข้าว เป็นต้น สำหรับประเทศไทยในอดีต ไม่มีระบบการเกษตรแบบผสมผสานที่ชัดเจนนัก ระบบการเกษตรดั้งเดิมของไทยน่าจะใกล้เคียงกับระบบที่เรียกว่า “ไร่นาสวนผสม” เนื่องจากเป็น ระบบการเกษตรที่มีเป้าหมายเพื่อการยังชีพ หรือเพื่อลดความเสี่ยงจากราคาผลผลิตที่ไม่แน่นอน เป็นหลัก มีการปลูกพืชและเลี้ยงสัตว์หลายๆ อย่างรวมอยู่ในพื้นที่เดียวกันสำหรับใช้บริโภคใน ครอบครัว แต่มิได้การให้กิจกรรมการผลิตผสมผสานเกื้อกูลกันเพื่อลดต้นทุนการผลิตและใช้ ประโยชน์จากทรัพยากรย่างสูงสุดเหมือนการเกษตรแบบผสมผสาน ไร่นาสวนผสมอาจมีกลไกการ เกื้อกูลกันจากกิจกรรมการผลิตได้บ้างแต่ก็เพียงเล็กน้อย และเป็นกลไกที่เกิดเอง

การเกษตรแบบผสมผสาน เป็นการจัดระบบของกิจกรรมการผลิตในไร่นา ได้แก่ พืช สัตว์ ประมง ให้มีการผสมผสานอย่างต่อเนื่องและเกื้อกูลในการผลิตซึ่งกันและกัน โดยการใช้ ทรัพยากรที่มีอยู่ในไร่นา เช่น ดิน น้ำ แสงแดดอย่างเหมาะสมเกิดประโยชน์สูงสุด มีความสมดุลย์ ของภาพแวดล้อมอย่างต่อเนื่องและเกิดผลในการเพิ่มพูนความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากร ธรรมชาติด้วย

1. ผู้เรียนมีความรู้ความเข้าใจแนวทางการพัฒนาแหล่งเรียนรู้เกษตรผสมผสาน

2. ผู้เรียนมีความรู้ความเข้าใจในการบริหารจัดการแหล่งเรียนรู้เกษตรผสมผสาน

3. ผู้เรียนสามารถเผยแพร่ความรู้และสร้างแหล่งการศึกษาเรียนรู้การเกษตรผสมผสานโดยยึดถือแนวทางเศรษฐกิจพอเพียงตามแนวพระราชดำริ

บทที่ 1 ความหมายและความสำคัญของการเกษตรแบบผสมผสาน

บทที่ 2 ระบบการเกษตรแบบผสมผสาน

บทที่ 3 เศรษฐกิจพอเพียง

บทที่ 4 เกษตรตามแนวทฤษฎีใหม่

บทที่ 5 แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับเรื่องน้ำ

หลักสูตรรายวิชาเกษตรผสมผสาน พัฒนามาจาก หลักสูตรหนังสือเรียนรายวิชาเกษตรผสมผสาน อช 02015 ระดับประถมศึกษา มัธยมศึกษาตอนต้น และมัธยมศึกษาตอนปลาย ของ กศน.ตำบลเขาไม้แก้ว ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอบางละมุง จังหวัดชลบุรี พัฒนาเป็นเอกสารเว็บโดย นายทรนง ใจจืด เมื่อ กุมภาพันธ์ 2562 ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอเมืองลำปาง จังหวัดลำปาง