การปลูกต้นไม้เบื้องต้น

ต้นไม้หนึ่งต้นเมื่อคายน้ำระหว่างการสังเคราะห์แสง ต้นไม้ก็จะดูดเอาความร้อนจากอากาศโดยรอบเข้าไปด้วย ยิ่งถ้าเป็นต้นไม้ใหญ่ก็จะยิ่งดูดเอาความร้อนได้มาก นอกจากจะให้ร่มเงา ให้ความร่มรื่น เป็นแหล่งฟอกปอด ใช้ตกแต่งให้ความสวยงาม หลายส่วนของต้นไม้นำมาใช้สอยด้านต่างๆมากมาย เป็นยารักษาโรคก็ได้ นอกจากนี้ต้นไม้ยังเปรียบเสมือนเป็นซุปเปอร์มาเก็ตข้างบ้านตลอด 24 ชั่วโมง เรียกว่าหิวเมื่อไหร่ก็แวะเข้าไปตัด ไปเด็ดมากินได้ตลอดเวลา และยังอาจเป็นรายได้เสริม รายได้หลักได้อีกด้วย เห็นแบบนี้แล้วลองหันมาปลูกต้นไม้กันดีมั้ย

แนวคิดการปลูกต้นไม้เราอาจยึดหลักการปลูกแบบ ปลูกป่า 3 อย่าง ประโยชน์ 4 อย่าง คือ ปลูกไว้กิน ไว้ใช้สอย ไว้ใช้สร้างบ้านเรือน สร้างความร่มเย็นและความชุ่มชื้นในพื้นที่ หรือ ปลูกแบบระยะเวลา 3 ระยะ คือ 1แบบระยะสั้น ได้แก่พวกผักต่างๆ มักเป็นพวกมีอายุสั้น ให้ผลผลิตเร็ว เช่น กะเพรา โหระพา ผักบุ้ง ตำลึง พริก ตะไคร้ ผักคะน้า 2.แบบระยะกลาง มักมีอายุ 1 ปีขึ้นไป โดยมากมักเป็นไม้ผล เช่น มะกรูด มะนาว มะพร้าว ชะอม ขี้เหล็ก มะม่วง มะไฟ มะยงชิด ทุเรียน น้อยหน่า ขนุน
3.ระยะยาว ส่วนใหญ่เป็นไม้เศรษฐกิจ มีอายุยืนยาว กว่าจะให้ผลผลิตหรือใช้สอยได้มักใช้เวลาหลายปี เช่น ยางนา สัก เต็ง รัง มะค่า ตะเคียน พะยูง
แต่ขอให้เรายึดหลักไว้ว่า ปลูกเพื่อกินเหลือจึงขาย ไม่ปลูกตามกระแส ทำแต่น้อยไปก่อนเพื่อเรียนรู้ในพืชนั้นๆจนชำนาญ เมื่อเก่งแล้วจึงขยายพื้นที่ปลูก

ความรู้เบื้องต้นในการปลูก

- พันธุ์ไม้และกิ่งพันธุ์ ต้นไม้หลายชนิดมีหลายสายพันธุ์มากมาย ซึ่งมีทั้งพันธุ์ที่มีคุณสมบัติดีและคุณสมบัติไม่ดี พวกต้นไม้ที่มีหลากหลายสายพันธุ์โดยมากมักจะเป็นไม้ผล เช่น มะม่วง มะยงชิด ทุเรียน ชมพู่ มะนาว ส้มโอ ส้มเขียวหวาน เมื่อเราจะปลูก ควรเลือกสายพันธุ์ที่ดี เป็นที่นิยมของตลาด เช่น ให้ผลดก รสชาติอร่อย เนื้อหนาเม็ดลีบ ทำออกนอกฤดูกาลได้ สายพันธุ์ไม่ดี ไม่เป็นที่นิยมของตลาดอย่าปลูก มันจะเสียเวลา เว้นแต่จะปลูกเพื่อสะสมสายพันธุ์ 

การเลือกกิ่งพันธุ์ที่จะปลูกก็สำคัญ กิ่งพันธุ์ที่ดี โคนควรจะใหญ่ ลำต้นตรง มีกิ่งหลายกิ่ง กิ่งพันธุ์ที่สูงชะลูด เล็กไม่สมส่วน ไม่ควรเอา เพราะจะโตช้า ถ้าใครได้กิ่งพันธุ์ลักษณะนี้ วิธีแก้ไข เมื่อต้นไม้อยู่ตัว รากเดินดีแล้ว ให้ตัดยอดออก จากนั้นบำรุงรักษาให้ดี ต้นไม้จะแตกยอดออกมาใหม่หลายกิ่งสาขา เมื่อบำรุงรักษานานไป ลำต้นจะใหญ่ขึ้น ข้อที่ควรระมัดระวังในการซื้อกิ่งพันธุ์โดยเฉพาะผลไม้ คือ การได้พันธุ์ไม่ตรงกับพันธุ์ที่ต้องการ ถ้าไม่ใช่คนที่ชำนาญจริงๆมักจะดูไม่ออกว่าเป็นสายพันธุ์ไหน ควรเลือกซื้อจากเจ้าที่เชื่อถือได้ การเลือกซื้อตามงานเกษตรต่างๆต้องระมัดระวัง บางครั้งอาจเจอพวกไม่ซื่อ หลอกขายกิ่งพันธุ์ไม่จริงได้ หากท่านได้กิ่งพันธุ์ไม่ดี ไม่ตรงกับที่ต้องการ วิธีแก้ไข คือ ให้เอาสายพันธุ์ดีมาทำการเสียบยอดได้ ไม่จำเป็นต้องโค่นทิ้ง 

-การขุดหลุมปลูก ถ้าจะปลูกช่วงหน้าฝน อย่าขุดหลุมปลูกที่ใหญ่นัก อย่างประเภท 50 * 50 เซ็นติเมตร 1 * 1 เมตร ถ้าเป็นไม้ไม่ทนน้ำ ไม่ชอบแฉะ อย่างมะละกอ ขนุน ต้นไม้จะตายได้ เพราะมันไม่ต่างอะไรจากโดนน้ำท่วมขัง ด้วยรากยังเดินไม่ดี ควรขุดหลุมใหญ่กว่าถุงปลูกนิดหน่อย ไม่ต้องลึกมาก หากกลัวมันโค่น ใช้วิธีเสริมราก ปลูกไม้บังลมแนวชายเขตที่เอา การขุดหลุมใหญ่เหมาะกับการปลูกในช่วงปลายหนาว เพราะกว่าจะเข้าฝน ต้นไม้ของเรารากก็เดินดี ยึดเข้ากับเนื้อดินแล้ว ในหลุมปลูกให้เราผสมปุ๋ยหมัก หรือ ปุ๋ยคอก( ต้องแห้งสนิท ) ลงเป็นชั้นแรก ตามด้วยเศษหญ้าเศษใบไม้ในชั้นต่อไป ดินร่วนเป็นชั้นสุดท้ายแล้วจึงนำต้นไม้วางใส่หลุมปลูกจากนั้นจึงใช้ดินกลบให้พูนโคนต้น หาไม้มาปลักใช้เชือกผูกยึดกันไม่ให้ต้นไม้โยกเวลามีลมแรงๆพัด เพื่อไม่ให้มันคลอน ไม่งั้นต้นไม้อาจตายได้ 

ช่วงเวลาที่เหมาะสมที่จะปลูกควรเป็นช่วงอากาศเย็นๆ หรือช่วงตอนเย็นจะดีที่สุด เวลานำต้นไม้ออกจากภาชนะปลูก ถ้าเป็นถุงปลูกให้ใช้กรรไกรตัดทิ้งอย่าเสียดาย อย่าใช้การดึงออกต้นจะกระเทือน โดยเฉพาะพวกใจเสาะอย่างทุเรียน ถ้าเป็นพวกเข่งไม้ให้ลงปลูกทั้งเข่งได้เลย เพราะไม้จะย่อยสลายไปเอง 

เมื่อปลูกเสร็จแล้ว ควรหาเศษใบไม้ใบหญ้าหรือฟางมาคลุมดิน จะช่วยป้องกันการกระแทกของน้ำเวลาเรารดน้ำ ช่วยรักษาความชุ่มชื้นของดิน ช่วยป้องกันไม่ให้วัชพืชขึ้นได้ถ้าเราคลุมเศษใบไม้หนาพอ เมื่อเศษใบไม้ใบหญ้าเน่าเปื่อยจะย่อยสลายเป็นปุ๋ยแก่ต้นไม้ พืชที่เหมาะมาคลุมดินมักเป็นพวกไม้ตระกูลถั่ว เช่น ทองหลาง ปอเทือง ก้ามปู ไมยราบยักษ์ กระถิน แค ขี้เหล็ก อัญชัน ซึ่งเป็นพืชคลุมดินที่ดีมากหรือผักตบชวา ผักบุ้งไทย ก็เป็นพืชคลุมดินชั้นดี ดังนั้นเมื่อปลูกต้นไม้ควรต้องมีวัสดุคลุมดิน อย่าปล่อยให้ดินต้องเปลือยไร้วัสดุคลุมดิน ด้วยต้นไม้ส่วนใหญ่ชอบความชุ่มชื้น เย็น เราทำสวนปลูกต้นไม้นะลูก ไม่ใช่ทำทางเดินจงกรมถึงจะต้องทำให้ดินเตียนโล่ง 

การรดน้ำ ให้ปุ๋ย ช่วงเวลาที่เหมาะสมในการรดน้ำคือช่วง เช้ากับช่วงเย็น ควรหลีกเลี่ยงรดน้ำช่วงแดดร้อนจัดการจะรดน้ำให้ต้นไม้มากน้อยเพียงใด ต้องรู้จักลักษณะนิสัยของต้นไม้ ต้นไม้บางชนิดต้องการน้ำน้อย บางชนิดต้องการน้ำมาก เวลาปลูกจึงควรแยกกันเป็นหมวดหมู่นอกจากนี้ยังต้องดูช่วงระยะต่างๆของต้นไม้ บางช่วงของพืชจำเป็นต้องการน้ำมาก บางช่วงต้องการน้ำน้อย บางช่วงต้องงดน้ำ นอกจากจะให้น้ำทางรากแล้ว การให้น้ำทางใบก็จำเป็นเพื่อการติดดอกออกผลที่ดี ซึ่งจะไว้ว่ากันเมื่อสบโอกาส  

การพรวนดิน การพรวนดินควรทำบ้างตามความเหมาะสม อาจจะทุกสามเดือนหรือสี่เดือน การพรวนดินให้พรวนปลายทรงพุ่มเลยออกมาหน่อย ไม่ต้องชิดโคน เพราะพืชกินอาหารทางปลายราก ซึ่งการให้น้ำและใส่ปุ๋ยจึงควรใส่ตรงปลายทรงพุ่มไม่ใช่ตรงโคนต้น เราอาจขุดหลุมรอบต้นไม้ตรงปลายทรงพุ่มแล้วใส่พวกเศษใบไม้ใบหญ้า เศษอาหารในหลุมได้ เมื่อพวกใบไม้ใบหญ้าย่อยสลายยุบลงไปเราก็สามารถเติมลงไปได้เรื่อยๆ เท่านี้ต้นไม้ก็จะได้ปุ๋ยอยู่ตลอด 

- การตัดแต่งกิ่ง การตัดแต่งกิ่งเป็นสิ่งจำเป็นต้องทำ จะช่วยให้พืชเจริญเติบโต ออกดอกผลได้ดี กิ่งที่ควรตัดได้แก่ กิ่งเป็นโรค กิ่งกระโดงซึ่งเป็นกิ่งไม่ให้ผลผลิต เว้นแต่จะปล่อยให้เป็นกิ่งหลักแล้วแตกกิ่สาขาออกมา กิ่งฉีกขาด กิ่งชี้เข้าพุ่ม กิ่งซ้อนเกยกัน กิ่งที่เป็นโรค กิ่งถูกแมลงทำลาย เมื่อตัดแล้วให้เอาไปเผาทำลายห้ามทิ้งไว้ในสวน ( อ่านได้ใน " การตัดแต่งกิ่งไม้ " )

การตัดแต่งราก ก็มีความสำคัญไม่แพ้การตัดแต่งกิ่ง ซึ่งจะส่งผลให้พืชเจริญเติบโต ติดผลดก มีคุณภาพดีขึ้นทั้งนี้มีระบบรากที่ดี รายละเอียดจะไว้ว่ากันในวันหลัง 

ระยะการปลูก หากเรามีความเข้าใจการบำรุงรักษาต้นไม้ไม่ว่าจะเรื่องกิ่งพันธุ์ดี การให้น้ำ ให้ปุ๋ย การตัดแต่งกิ่ง การตัดแต่งราก เข้าใจนิสัยต้นไม้แต่ละชนิด เราไม่จำเป็นต้องปลูกพืชห่างกันหลายเมตร เพียงปลูกกันห่างสักสองสามเมตรก็พอแล้ว ต้นไม้ก็สามารถให้ผลผลิตได้เพียงพอมีคุณภาพแล้ว
- การป้องกันและปราบปรามศัตรูพืช ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญมากเช่นกัน เพราะมีผลต่อการเจริญเติบโตให้ผลผลิตของพืช เราจึงต้องดูแลเอาใจใส่ คอยเก็บไข่แมลงหรือหนอนผีเสื้อไปทำลาย และคอยตัดแต่งกิ่งไม้ไม่ให้ยอดทึบเกินไป คอยถากถางวัชพืชเพื่อไม่ให้เป็นที่หลบซ่อนของศัตรูพืช การปลูกพืชมีกลิ่นฉุนก็ช่วยไล่แมลงได้เช่นกัน เช่น ดาวเรือง กะเพรา สะเดา โหระพา เป็นต้น  สิ่งที่เราควรคำนึงในการปลูกต้นไม้ ถ้ามีกิ่งพันธุ์ดี ดินดีอุดมสมบูรณ์โดยอาศัยการจัดการที่ดีซึ่งต้องมีองค์ความรู้ที่ถูกต้อง ต้นไม้ของท่านก็จะเจริญเติบโตออกดอกออกผลดีมีคุณภาพ ทั้งนี้ต้องอาศัยการดูแลเอาใจใส่อย่างดีจึงจะสัมฤทธิผล แต่หากคุณขาดการเอาใจใส่ที่ดี ปลูกแบบทิ้งๆขว้างๆ ขาดความเข้าใจในการบำรุงรักษาที่ถูกต้อง เมื่อนั้นต้นไม้ของคุณก็อาจจะรำคาญที่จะมีชีวิตสืบไป